ภาษาถิ่น

ภาษาถิ่น

Dialect



ภาษาถิ่น

ผู้จัดทำ

น.ส. ณัฐนรี ปันแปง ม.๓.๗ เลขที่๑
น.ส. ศิรดา ริค้า ม.๓.๗ เลขที่๑๓
ด.ช. วัชรพล ศรีวิชัย ม.๓.๗ เลขที่๑๔
น.ส. วิชญาพร วงศ์วรรณ์ ม.๓.๗ เลขที่๑๗
นาย ปุณณวิช เจนวัฒนศิริชัย ม.๓.๗ เลขที่๑๙
นาย ภูศกร ฟูเจริญกัลยา ม.๓.๗ เลขที่๒๑
น.ส.ธีร์วรา คหบดีกนกกุล ม.๓.๗ เลขที่๓๒

เสนอ
คุณครูปรารถนา ศิริกัน

โรงเรียนสามัคคีวิทยาคม จังหวัดเชียงราย
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเชียงราย

ภาษาถิ่น

คำนำ

รายงานฉบับนี้ เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา ท23102
การค้นคว้าและเขียนรายงานโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบ
ถึงการใช้ภาษาถิ่นของแต่ละภาค ความหมาย ลักษณะ และ
สาเหตุการเกิดภาษาถิ่น

การจัดทำรายงานได้ทำการค้นคว้า รวบรวมข้อมูลจาก
หนังสือและเว็บไซต์ต่างๆ ผู้เขียนรายงานหวังว่าจะเป็น
ประโยชน์แก่ผู้ที่สนใจตามสมควร

สารบัญ 4 ความหมายของภาษาถิ่น
6 สาเหตุการเกิดภาษาถิ่น
TABLE OF CONTENTS 8 ลักษณะของภาษาถิ่นสี่ภาค
10 หมวดหมู่ครอบครัว
18 หมวดหมู่ผลไม้
21 หมวดหมู่สัตว์
34 หมวดหมู่สิ่งของเครื่องใช้
42 หมวดหมู่ท่าทาง
50 บรรณนานุกรม

ความหมายของ
ภาษาถิ่น

ภาษาย่อยที่ใช้พูดกันในท้องถิ่นต่าง ๆ ซึ่งเกิดจากการใช้ภาษาเพื่อการสื่อ
ความหมายความเข้าใจกันระหว่าง ผู้คนที่อาศัยอยู่ตามท้องถิ่นนั้น ๆซึ่งอาจ
จะแตกต่างไปจากมาตรฐานหรือภาษาที่คนส่วนใหญ่ของแต่ละประเทศใช้กัน
และอาจ จะแตกต่างจากภาษาในท้องถิ่นอื่นทั้งทางด้านเสียง คำและ การใช้
คำ ภาษาถิ่นเป็นภาษาที่มีลักษณะเฉพาะทั้งถ้อยคำและสำเนียง ภาษาถิ่นจะ
แสดงถึงเอกลักษณ์ ลักษณะความเป็นอยู่ และวิถีชีวิตของผู้คนในท้องถิ่น
ของแต่ละภาคของประเทศไทย

สาเหตุการเกิดภาษาถิ่น

สภาพภูมิศาสตร์
เมื่อกลุ่มคนอาศัยอยู่ในสถานที่เดียวกัน ย่อมต้องใช้ภาษา

เดียวกันในการสื่อสาร แต่หากกลุ่มชนอพยพย้ายถิ่นฐานไป ไม่ว่าจะ
เป็นผลจากการรุกรานของศัตรู หรือภัยพิบัติทางธรรมชาติ ย่อมส่ง
ผลให้ภาษาของชนกลุ่มนั้นมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม โดยอาจ
ออกเสียงเปลี่ยนไป ทำให้คําและความหมายของแต่ละคำนั้นเปลี่ยน
ไปเช่นกัน จึงเป็นสาเหตุให้เกิดภาษาถิ่นขึ้นนั่นเอง

สภาพแวดล้อม
เมื่อกลุ่มคนอาศัยอยู่ใกล้ชิดกัน ย่อมเกิดการรับและการผสมผสาน
กันทางด้านภาษาและวัฒนธรรม เช่น ภาษาถิ่นใต้ ได้รับอิทธิพลมา
จากภาษาชวา-มลายู ภาษาถิ่นเหนือ ได้รับอิทธิพลจากภาษาพม่าและ
มอญ ภาษาถิ่นอีสาน ได้รับอิทธิพลมาจาก ภาษาเขมร และลาว
เป็นต้น

ลักษณะ

ของภาษาถิ่น ๔ ภาค

dialect

ภาษาถิ่ นเหนื อ

หรือภาษาถิ่ นพายั พ (คำเมื อง) ได้ แก่ ภาษาถิ่ นที่ ใช้ สื่ อสารอยู่ ในบางจั งหวั ดของภาคเหนื อตอนบน หรือ

ภาษาในอาณาจั กรล้ านนาเดิ ม มั กจะพู ดกั นมากในจั งหวั ดเชี ยงใหม่ แม่ ฮ่ องสอน เชี ยงราย พะเยา

ลำปาง น่ าน ลำพู น ตาก แพร่ เป็ นต้ น

ภาษาถิ่ นกลาง

ภาษาถิ่ นที่ ใช้ สื่ อสารอยู่ ในบางจั งหวั ดของภาคกลาง เช่ น เพชรบุ รี กาญจนบุ รี สุ พรรณบุ รี ราชบุ รี
นครปฐม อ่ างทอง และพระนครศรีอยุ ธยา เป็ นต้ น ภาษาถิ่ นที่ ใช้ สื่ อสารอยู่ ในจั งหวั ดเหล่ านี้ มี สำเนี ยง
พู ดที่ แตกต่ างกั นออกไป จะมี ลั กษณะเพี้ ยนเสี ยงไปจากภาษากลางที่ เป็ นภาษามาตรฐาน

ภาษาถิ่ นอี สาน

ภาษาถิ่ นอี สานของประเทศไทยมี ลั กษณะใกล้ เคี ยงกั บภาษาที่ พู ดที่ ใช้ กั นในประเทศลาว แต่ ภาษาอี สานก็ ยั ง
ถื อว่ าเป็ นภาษาถิ่ นของภาษาไทย ภาษาถิ่ นอี สานมี ภาษาถิ่ นย่ อยหลายภาษา ได้ แก่ ภาษาที่ ชนกลุ่ มใหญ่ ในภาค
อี สานใช้ พู ดจากั น ซึ่ งใช้ สื่ อสารอยู่ ในจั งหวั ดต่ าง ๆ ของภาคอี สาน หรือภาคตะวั นออกเฉี ยงเหนื อ เช่ น
สกลนคร หนองคาย นครพนม ขอนแก่ น อุ ดรธานี อุ บลราชธานี ร้อยเอ็ ด เลย ชั ยภู มิ มหาสารคาม กาฬสิ นธุ์
เป็ นต้ น

ภาษถิ่ นใต้

ภาษาถิ่ นที่ ใช้ สื่ อสารอยู่ ในจั งหวั ดต่ าง ๆ ของภาคใต้ ของประเทศไทย ลงไปถึ งชายแดนประเทศมาเลเซี ย รวม
14 จั งหวั ด เช่ น ชุ มพร ระนอง สุ ราษฎร์ธานี ภู เก็ ต พั ทลุ ง สงขลา นครศรีธรรมราช เป็ นต้ น และบางส่ วน
ของจั งหวั ดประจวบคี รีขั นธ์ ภาษาถิ่ นใต้ ยั งมี ภาษาถิ่ นย่ อยลงไปอี ก เป็ นภาษาถิ่ นใต้ ภาคตะวั นออก เช่ น
ภาษาถิ่ นที่ ใช้ ใน จั งหวั ดนครศรีธรรมราช พั ทลุ ง สงขลา ปั ตตานี ตรัง สตู ล ภาษาถิ่ นใต้ ตะวั นตก เช่ น ภาษา
ถิ่ นที่ ใช้ ในจั งหวั ดกระบี่ พั งงา ระนอง สุ ราษฎร์ธานี และชุ มพร และภาษาถิ่ นใต้ สำเนี ยงเจ๊ ะเห

ครอบครัว

ภาษากลาง พ่อ
ภาษาเหนือ ป้อ
ภาษาใต้ ผ้อ,ป๊ะ
ภาษาอีสาน อีพ่อ

ภาษากลาง แม่
ภาษาเหนือ อิแม่
ภาษาใต้ ม๊ะ
ภาษาอีสาน อีแม่

ภาษากลาง ปู่
ภาษาเหนือ ป้ออุ้ย
ภาษาใต้ โต๊ะชาย
ภาษาอีสาน พ่อปู่

ภาษากลาง ย่า
ภาษาเหนือ แม่อุ้ย
ภาษาใต้ โต๊ะหญิง
ภาษาอีสาน แม่ย่า

ภาษากลาง พี่ชาย
ภาษาเหนือ อ้าย
ภาษาใต้ พี่บ่าว
ภาษาอีสาน อ้าย

ภาษากลาง น้องสะใภ้
ภาษาเหนือ น้องใป้
ภาษาใต้ น้องพ่าย
ภาษาอีสาน น้องเอื้ อย

ภาษากลาง ลุง
ภาษาเหนือ ลุง
ภาษาใต้ หวา
ภาษาอีสาน พ่อลุง

ผลไม้

ภาษากลาง มะม่วงหิมพานต์
ภาษาเหนือ มะม่วงหิมพานต์
ภาษาใต้ ม่วงเล็ดล่อ
ภาษาอีสาน หัวครกย่าโห้ย

ภาษากลาง ฝรั่ง
ภาษาเหนือ บ่าก้วย
ภาษาใต้ ชมพู่
ภาษาอีสาน บักสีดา

ภาษากลาง มะม่วง
ภาษาเหนือ บะม่วง
ภาษาใต้ ลูกม่วง
ภาษาอีสาน บักม่วง

ภาษากลาง แตงโม
ภาษาเหนือ บะเต้า
ภาษาใต้ ลูกแตง
ภาษาอีสาน บักโม

ภาษากลาง ฟักทอง
ภาษาเหนือ มะฟักแก้ว
ภาษาใต้ น้ำเต้า
ภาษาอีสาน บักอึ

ภาษากลาง พริกสด
ภาษาเหนือ พริกหนุ่ม
ภาษาใต้ ดีปลี
ภาษาอีสาน พริกดิบ

ภาษากลาง บอระเพ็ด
ภาษาเหนือ จุงจะลิง
ภาษาใต้ เจ็ดหมูน
ภาษาอีสาน จุ่งจะลิ

สัตว์

ภาษากลาง จิ้งเหลน
-------------------------------

ภาษาเหนือ จั๊ก-กะ-เหล้อ
-------------------------------

ภาษาใต้ จิ้งเหลน
-------------------------------

ภาษาอีสาน ขี่โก๋

ภาษากลาง กระบือ
-------------------------------

ภาษาเหนือ ควาย
-------------------------------

ภาษาใต้ ควาย
-------------------------------

ภาษาอีสาน ควย

ภาษากลาง จิ้งจก
-------------------------------

ภาษาเหนือ จั๊กกิ้ม
-------------------------------

ภาษาใต้ จีนจก
-------------------------------

ภาษาอีสาน ขี่เกี้ยม

ภาษากลาง ปลาช่อน
-------------------------------

ภาษาเหนือ ปลาหลิม
-------------------------------

ภาษาใต้ ปลาช่อน
-------------------------------

ภาษาอีสาน ปาค้อ

ภาษากลาง ลูกอ๊อด
-------------------------------

ภาษาเหนือ อีฮวก
-------------------------------

ภาษาใต้ ลูกรวก
-------------------------------

ภาษาอีสาน ฮวก

ภาษากลาง จระเข้
-------------------------------

ภาษาเหนือ จั่กเข้
-------------------------------

ภาษาใต้ เข้
-------------------------------

ภาษาอีสาน แข่

ภาษากลาง ผีเสื้อ
-------------------------------

ภาษาเหนือ ก่ำเบ้อ
-------------------------------

ภาษาใต้ แมงบี้
-------------------------------

ภาษาอีสาน แมงขี้ใหญ่

สิ่งของ

เครื่องใช้

ภาษากลาง เก้าอี้
ภาษาเหนือ ก้อบ
ภาษาใต้ เก้าเอ้
ภาษาอีสาน ตังนัง

ภาษากลาง กระจก
ภาษาเหนือ แว่น
ภาษาใต้ กะจ๊อก
ภาษาอีสาน แหว่น

ภาษากลาง กะละมัง

ภาษาเหนือ เป
ภาษาใต้ โคม , พุ้น , จาปะ

ภาษาอีสาน กะมัง

ภาษากลาง กรรไกร
ภาษาเหนือ มีดยับ
ภาษาใต้ ไซคีบ
ภาษาอีสาน กะไต

ภาษากลาง ทัพพี
ภาษาเหนือ ป้าก
ภาษาใต้ หวัก
ภาษาอีสาน กะจอง

ภาษากลาง ช้อน
ภาษาเหนือ จ้อม
ภาษาใต้ ฉ่อน
ภาษาอีสาน กะบ่วง

ภาษากลาง ไม้ขีดไฟ
ภาษาเหนือ กั๊บไฟ
ภาษาใต้ แหล็กไฟราง
ภาษาอีสาน กับไฟ

ท่าทาง

ภาษากลาง เดิน
ภาษาเหนือ เตียว
ภาษาใต้ เดิน
ภาษาอีสาน ย่าง

ภาษากลาง หัวเราะ
ภาษาเหนือ ไข้หัว
ภาษาใต้ หัว
ภาษาอีสาน หัวร่อ

ภาษากลาง พูด
ภาษาเหนือ อู้
ภาษาใต้ แหลง
ภาษาอีสาน เว้า

ภาษากลาง วิ่ง
ภาษาเหนือ ล่น
ภาษาใต้ หวิ่ง
ภาษาอีสาน แล่น

ภาษากลาง ดีใจ
ภาษาเหนือ ดีใจ๋
ภาษาใต้ ไอยาลังก้า
ภาษาอีสาน ยินดี

ภาษากลาง ร้องไห้
ภาษาเหนือ ไห้
ภาษาใต้ ร่ำ
ภาษาอีสาน ฮ้องไห้