การใช้วิจารณญาณในการรับสาร

การมีวิจารณญาณ

รู้เท่าทันสื่อ

ภาษาไทยพื้นฐาน ท32102
ครูประภัสสร วงวิระขันธ์

การรับสารอย่างมีวิจารณญาณ

ในปัจจุบันมีสื่อมากมาย ทั้งที่มีคุณภาพและไม่มี
คุณภาพ ดังนั้น ในฐานะผู้รับสารสื่อต่าง ๆ เราจะต้อง
ใช้วิจารณญาณในการฟังและดูเพื่อเลือกรับสารและ
วิเคราะห์เป้าหมาย ความถูกต้อง ตัดสินคุณค่าและนำ
ไปใช้อย่างเกิดประโยชน์ สร้างสรรค์ และไม่เป็นโทษ

ได้ยิน

รับรู้เสียงด้วยหู

ได้ฟัง

ตั้งใจฟัง รับรู้เสียง
ผ่านกระบวนการคิด

ได้เห็น

ปรากฏรูปผ่านสายตา

ได้อ่าน

พิจารณาดูเพื่อให้
เข้าใจข้อความ

กคาวราฟมัสงแำคลัญะอข่าอนง เป็นเครื่องมือสำคัญ
ในการแสวงหาความรู้
รู้จักคำศัพท์มากขึ้น ตลอดชีวิต
มีคลังคำมากขึ้น

เป็นทักษะส่งเสริมความคิดและ ช่วยให้เกิดความคิดสร้างสรรค์
ความรอบรู้ (พหูสูต) วิเคราะห์ สังเคราะห์ มีสมาธิ
จดจ่อ
ก่อให้เกิดความสนุกสนาน
เพลิดเพลิน เข้าใจผู้อื่น ทำให้เป็นผู้พูดและผู้เขียน
ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

ระดับการรับสาร ได้ยินเสีียง ได้เห็นข้อความ

การได้ยิน ได้เห็น รับรู้ เข้าใจ

การฟัง การอ่าน วิเคราะห์
กอาย่ราฟงัมงีแวิจลาะรอ่ณานญาณ ประเมินค่า

ใคร่ครวญ
วินิจฉัย
ใช้ประโยชน์

เทคนิคการรับสารให้สัมฤทธิ์ผล
อย่างมีวิจารณญาณ

- บอกแหล่งที่มา ของสารได้หรือไม่?
- ทราบจุดประสงค์ ของสารหรือไม่?
- ทราบข้อความ ของสารหรือผู้พูดครบถ้วนหรือไม่?
สามารถวิเคราะห์ วินิจฉัยความน่าเชื่อถือของสารได้หรือไม่?
สามารถบอกคุณค่าหรือการนำไปใช้ได้หรือไม่?

ประเภทของสาร
ให้ความรู้ จรรโลงใจ โน้มน้าวใจ

สารให้ความรู้

ให้ความรู้เกี่ยวกับเรื่องราว เหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น
ผู้รับสารจะต้องใช้วิจารณญาณก่อนวิเคราะห์ว่าข่าวนั้น
เป็น "ข่าวจริง" "ข่าวบิดเบือน" หรือ "ข่าวปลอม"
เป็น "ข้อเท็จจริง" หรือ "ข้อคิดเห็น" มีที่มาที่น่าเชื่อถือหรือไม่?

ถ้าผู้รับสารขาดวิจารณญาณอาจส่งผลให้เกิดการเข้าใจผิด
และส่งต่อข้อมูลไปอย่างผิด ๆ ต่อไป

สารให้ความรู้

สารให้ความรู้

สารให้ความรู้

สารจรรโลงใจ

"จรรโลงใจ" คือ เรื่องราวที่ให้แง่คิด มีคติสอนใจ รวมถึงการแสดงความ
ชื่นชมยินดี หรือให้กำลังใจให้แก่ผู้ฟังที่กำลังท้อ ผู้รับสารจะได้รับแง่คิดและคติ
สอนใจที่สามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้

นอกจากนี้อาจมีเนื้อหาในเรื่องความบันเทิง เพลิดเพลิน พร้อมสอดแทรก
สาระ แนวคิด เช่น การ์ตูน นิทาน ภาพยนตร์
ทั้งนี้ต้องพิจารณาความสมเหตุสมผลและความเหมาะสมของเนื้อหากับระดับ
ผู้รับสาร

ใช้สำหรับรายการทั่วไป ที่สามารถรับชมได้ทุกวัย คือไม่มีเนื้อหาที่แสดงถึงความรุนแรง
หรือเนื้อหาที่ต้องใช้วิจารณญาณในการรับชม ไม่จำกัดช่วงเวลา

ใช้สำหรับรายการที่เหมาะกับ ผู้ชมที่มีอายุ 13 ปีขึ้นไป เป็นรายการที่อาจมีภาพ เสียง หรือเนื้อหา ที่ต้อง
ใช้วิจารณญาณในการรับชม ผู้ชมที่มีอายุน้อยกว่า 13 ปี ควรได้รับคำแนะนำจากผู้ใหญ่ ไม่ควรรับชมรายการ
ประเภทนี้ตามลำพัง

***ห้ามมิให้ออกอากาศในช่วงเวลาก่อน 20.30 น. ของทุกวัน และให้ออกอากาศได้จนถึงเวลา
05.00 น.ของวันถัดไป

ใช้สำหรับรายการที่เหมาะกับ ผู้ชมที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป เป็นรายการที่อาจ
มีภาพ เสียง หรือเนื้อหา ที่ไม่เหมาะสมด้านพฤติกรรม ความรุนแรง เพศ และ
การใช้ภาษา ซึ่งต้องใช้วิจารณญาณในการรับชม ผู้ชมที่มีอายุน้อยกว่า 18 ปี
ควรได้รับคำแนะนำจากผู้ใหญ่ จึงไม่ควรรับชมรายการประเภทนี้ตามลำพัง

ห้ามมิให้ออกอากาศในช่วงเวลาก่อน 22.00 น. ของทุกวัน และให้ออกอากาศได้จนถึงเวลา 05.00 น.ของวันถัดไป



สารโน้มน้าวใจ

ส่วนมากมักพบในรูปแบบของสื่อโฆษณา การหาเสียง การพูดปลุกใจ
ซึ่งข้อมูลบางอย่างใช้ภาษาเกินจริง หรือบิดเบือน ไม่ควรเชื่อและตัดสินใจทันที
แต่ต้องใช้วิจารณญาณในการแยกแยะ ดูว่าสื่อมีจุดประสงค์อย่างไร ตรวจสอบ
ความน่าเชื่อถือ ดูความสมเหตุสมผล รวมทั้งค้นหาข้อมูลว่ามีความถูกต้อง
ปลอดภัยมากน้อยเพียงใด หรือในเชิงปฏิบัติสามารถกระทำได้หรือไม่ จะเกิด
ผลดีผลเสียอย่างไร

สารโน้มน้าวใจ

สารโน้มน้าวใจ



..จุดสังเกต จับผิด..

"Fake News"









See You Next Week!

Thank You



ข้อควรคำนึงในการรับสาร 1.พิจารณาว่าสื่อสิ่งพิมพ์นั้นเป็นสารประเภทใด
มีลักษณะการเขียนเป็นอย่างไร
จากสื่อสิ่งพิมพ์

2.อ่านข้อมูลจากสื่ออย่างละเอียดถี่ถ้วน

3.ใช้กระบวนการวิเคราะห์ วิจารณ์ สังเคราะห์
และประเมินค่ามาประกอบการอ่าน

4.วินิจฉัย ตัดสินความน่าเชื่อถือและนำไปใช้

ข้อควรคำนึงในการรับสื่อ 1.ดูความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูล ที่มาของข้อมูล
อิเล็กทรอนิกส์

2.สังเกตกลวิธีการใช้ภาษาในสื่อ เช่น พาดหัวข่าว

3.วิเคราะห์ระดับภาษาในสื่อ ว่าเหมาะสมกับ
เนื้อหาหรือบุคคลหรือไม่

4.ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลก่อนเผยแพร่