คัมภีร์ฉันทศาสตร์แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์

ประภัสสร วงวิระขันธ์ : โรงเรยี นศรีบุญเรืองวทิ ยาคาร

คัมภีรฉ์ นั ทศาสตร์
แพทยศ์ าสตรส์ งเคราะห์

สาระสาคญั

ท่มี าและความสาคญั วเิ คราะห์คุณค่า

แพทย์ศาสตรส์ งเคราะห์ เป็นตาราแพทยข์ องไทยโบราณซึ่งพระบาทสมเดจ็ -
พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอย่หู ัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้รวบรวมขึ้นไว้
เพราะทรงเหน็ วา่ การแพทยแ์ ละตาราพนื้ บ้านเป็นสมบตั ทิ ม่ี ีคุณคา่ แตก่ ารคดั ลอกมีถกู ผดิ
บา้ ง และสูญหายไปมาก จึงโปรดให้ประชมุ คณะแพทยห์ ลวงเพอ่ื สืบค้นและรวบรวมตารา
แพทย์จากทต่ี ่าง ๆ แลว้ ส่งมอบให้กรมอาลักษณเ์ ขียนลงสมดุ ไทยด้วยอกั ษรไทย
เส้นหรดาล (สเี หลือง)

ที่มาและความสาคัญ

- แพทยศ์ าสตรส์ งเคราะหเ์ ปน็ ฉบบั สมบรู ณ์ - ผู้สาเร็จการศึกษาจากโรงเรยี นราช

เมื่อพระยาพิศณุประสาทเวช (คง ถาวร แพทยาลัยรว่ มกนั จดั ตั้งโรงเรียนเวช
เวช) อาจารยแ์ ละผูจ้ ัดการโรงเรียนเวช สโมสร
สโมสรได้รเิ รม่ิ พมิ พ์
- พิมพต์ าราแพทยศ์ าสตรส์ งเคราะห์ ตาม
- จัดพิมพต์ าราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ฉบับ
ฉบบั แรก *แต่จัดพิมพเ์ ป็นวารสารราย
หลวง 2 เลม่ จบ เปน็ ครงั้ แรกเม่อื 1 เดอื น
มีนาคม พ.ศ. 2450
- เน้ือหาเนน้ ตาราแพทย์แผนฝรั่ง
ทม่ี าและความสาคญั - ออกได้ 4 ฉบับ เลกิ ไปเพราะขาด

เงนิ ทุน

- ร.5 ทรงให้จดั ตง้ั โรงเรียนราชแพทยาลยั
- จดั พมิ พ์ “ตาราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห”์
- แบ่งพมิ พเ์ ป็นเล่มเล็ก ๆ แตพ่ ิมพไ์ ด้ 3 เลม่ ต้องเลิก

ไปเพราะขาดเงนิ ทนุ

- วา่ ดว้ ยครรภรักษา การคลอด โรคเด็ก คมั ภีร์สรรพคุณ

วธิ ีรักษา และยาต่าง ๆ - ว่าดว้ ยสรรพคณุ ของสมุนไพร ชนิดตา่ ง ๆ

แพทยศ์ าสตร์ คัมภีรป์ ฐมจินดาร์ คัมภีรฉ์ นั ทศาสตร์
สงเคราะห์
ฉบับหลวง - เปน็ บทสงั เคราะหเ์ นื้อหาจากคัมภีรอ์ ื่น ๆ

- แบ่งเป็นเรื่องตา่ งๆ เรยี กว่าคมั ภีร์ มารวมไว้

จานวน 14 คัมภรี ์

ระ คัญ เรื่อง
สา สา ของ

“คัมภรี ์ฉนั ทศาสตร์” เปน็ ตาราทร่ี วบรวมความรู้หลากหลายจากตาราเรื่องอน่ื ๆ
เร่มิ ดว้ ยบทไหวค้ รู ซ่ึงเปน็ การไหวพ้ ระรัตนตรยั ไหวเ้ ทพเจา้ ของพราหมณ์ ไหวห้ มอชวี กโก
มารภจั และไหวค้ รูแพทยท์ ว่ั ไป
มีเนื้อหาเก่ียวกบั ความสาคัญของแพทย์ คุณลกั ษณะของแพทย์ ความรู้เกยี่ วกับอาการของ
โรค การรกั ษาโรค คุณธรรมและจรรยาบรรณของแพทย์
ผู้เขียนใช้บทเปรยี บเทยี บเพอื่ ให้เขา้ ใจง่าย อุปมาการรกั ษาร่างกายให้
พ้นจากโรคภยั เปรียบเสมือนการรักษาบา้ นเมืองใหร้ อดพ้นจากศัตรู

กลา่ วถึงความสาคญั ของแพทย์ เปรียบเทยี บแพทย์เปน็ ทหาร ขา้ ศึกเป็นโรคภยั และรา่ งกาย
เปรยี บเหมอื นนคร
แพทยค์ วรมีความร้คู วามเชี่ยวชาญในทางวชิ าการและใหร้ ะมัดระวงั อย่าทาตน
เป็นแพทยท์ ไ่ี ม่ดี ซึง่ มีลกั ษณะต่างๆ ท่ีบกพร่องควรหลกี เลย่ี ง เช่น มุสา

ช้ใี หเ้ ห็นวา่ แพทยน์ นั้ ควรประพฤติอยา่ งไร โดยยึดหลักตามพระพทุ ธศาสนา
ใหร้ ักษาศีล 5 และศีล 8 ยดึ ไตรรตั นเ์ ปน็ ท่ีพง่ึ ไมท่ าชัว่ เช่น ไมม่ ีความโลภ
มมี ารยาท ไม่มีโทสะ ไม่มโี มหะ ไม่คิดเบียดเบยี น ไม่ง่วงเหงา

เนอ้ื เรอื่ งย่อ