3.หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา

หลักธรรม
ทางพระพุทธศาสนา

พระรัตนตรัย

พระรัตนตรัย แปลว่า แก้วประเสริฐ ๓ ดวง ได้แก่

พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

สังฆคุณ 9 คือ คุณของพระสงฆ์ 9 ประการ

สุปฏิปนฺโน - เป็นผู้ปฏิบัติดี อาหุเนยโย - เป็นผู้ควรแก่ของคำนับ
ปาหุเนยโย - เป็นผู้ควรแก่การต้อนรับ
อุชุปฏิปนฺโน - เป็นผู้ปฏิบัติตรง
ทกฺขิเณยโย - เป็นผู้แก่ของทำบุญ
ญายปฏิปนฺโน - เป็นผู้ปฏิบัติเป็นธรรม
สามีจิปฏิปนฺโน - เป็นผู้ปฏิบัติสมควร อญฺชลีกรณีโย - เป็นผู้ควรกราบไหว้
อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ - เป็นเนื้อนา

บุญอันยิ่งใหญ่ของโลก

ทุกข์ อริยสัจ ๔
(ธรรมที่ควรรู้) หลักคำสอนสำคัญ
อันเป็ นหัวใจของ
สมุทัย
(ธรรมที่ควรละ)

พระพุทธศาสนา

นิโรธ มรรค
(ธรรมที่ควรบรรลุ) (ธรรมที่ควรเจริญ)

ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้)

ทุกข์ ความจริงว่าด้วยทุกข์ ขันธ์ 5

คือ ความไม่สบายกาย ไม่สบายใจ
หลักธรรมที่ควรรู้เพื่อให้รู้ความจริง

ของการเกิดทุกข์

ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้)

ภาวะที่ไม่คงทนถาวร/ไม่เที่ยง ภาวะที่ไม่มีตัวตน

อนิจจตา อนัตตตา

ไตรลักษณ์

ทุกขตา

ภาวะที่ทนไม่ได้/ภาวะที่ขัดแย้งไม่สมบูรณ์

สมุทัย (ธรรมที่ควรละ) สมุทัย - สาเหตุแห่งการเกิดความทุกข์

หลักธรรมที่ควรละ เพื่อไม่ให้เกิดความทุกข์

กิเลสวัฏฏะ

หลักกรรม

(วัฎฎะ 3)

วิบากวัฏฏะ กรรมวัฏฏะ

สมุทัย (ธรรมที่ควรละ)

ปปัญจธรรม = เครื่องที่ทำให้เนิ่นช้า คือ กิเลสที่ทำให้การศึกษา
และปฏิบัติตามพุทธธรรมไม่ดำเนินไปด้วยดี มี ๓ ประการ

ตัณหา ความเห็นแก่ตัว มีความโลภอยากได้ของของผู้อื่น
โดยมิชอบ จะทำอะไรจะก็คิดถึงแต่ในประโยชน์ของตน

มานะ ความถือตัว ทนงตัว สำคัญตนว่าเป็นนั่น เป็นนี่ คิดว่าตนเองเหนือกว่า
เด่นกว่าผู้อื่น แสดงตนข่มขู่ผู้อื่น คิดว่าตัวเองดีที่สุด

ทิฎฐิ ความยึดติดในความเห็นของตน งมงายโดยปราศจากเหตุผล
ไม่ยอมรับฟั งความเห็นของผู้อื่น คิดว่าความเชื่อของตนเองถูกเสมอ

นิโรธ (ธรรมที่ควรลุ) นิโรธ ความดับทุกข์ หลักธรรมที่ควรบรรลุ
เพื่อดับทุกข์ ได้แก่ อัตถะ

อัตถะ คุณประโยชน์ของการปฏิบัติตามพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ประโยชน์
ที่ผู้ปฏิบัติธรรมจะพึงได้รับ แบ่งเป็น ๓ ประเภท สูงต่ำตามภูมิธรรมที่ปฏิบัติ

ทิฏฐธัมมิกัตถะ สัมปรายิกัตถะ ปรมัตถะ
(ประโยชน์ขั้นต้น) (ประโยชน์ขั้นกลาง) (ประโยชน์ขั้นสูงสุด)

มรรค (ธรรมที่ควรเจริญ) มรรค = ทางแห่งความดับทุกข์
หลักธรรมที่ควรปฏิบัติ
เพื่อเป็ นทางไปสู่ความดับทุกข์

มรรคมีองค์ 8 หรือ “ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา”
แปลว่า “ทาง” หรือ “วิธีที่จะนำไปสู่ความดับทุกข์

หรือดับตัณหา”

มรรค 8

สัมมาทิฐิ สัมมาวาจา

สัมมาสังกัปปะ สัมมากัมมันตะ

สัมมาอาชีวะ สัมมาสติ
สัมมาวายามะ
สัมมาสมาธิ

มรรค 8 กับไตรสิกขา

ศีล สมาธิ ปั ญญา

มรรค (ธรรมที่ควรเจริญ)

จินตามยปั ญญา

ปั ญญาที่เกิดจากการคิด

สุตมยปั ญญา ภาวนามยปั ญญา

ปัญญาที่เกิดจากการฟั ง ปัญญาที่เกิดจากการลงมือทำ

ปัญญา ๓

ความรู้ทั่วถึง รู้แจ่มแจ้งหรือรู้ตลอดหมด ถ้ารู้ไม่ทั่วถึง
รู้ไม่แจ่มแจ้งโดยตลอด ไม่นับว่าเป็นปัญญาที่แท้จริง

มรรค (ธรรมที่ควรเจริญ) บุญกิริยาวัตถุ ๑๐

บุญ คือ ความดี การทำบุญ การทำความดี
การชำระจิตใจให้บริสุทธิ์

การทำบุญสามารถกระทำได้ ๑๐ ทาง

บุญกิริยาวัตถุ 10

ทานมัย ปั ตติทานมัย

สีลมัย ปัตตานุโมทนามัย

ภาวนามัย ธัมมัสสวนมัย

อปจายนมัย ธัมมเทสนามัย

เวยยาวัจจมัย ทิฏฐุชุกัมม์

อุบาสกธรรม 7

หลักคำสอนของพระพุทธเจ้าสำหรับผู้ครองเรือน
บ่งบอกหน้าที่ของพุทธศาสนิกชน
ที่พึงปฏิบัติต่อพระพุทธศาสนา

1 หมั่นไปวัด พบปะพระสงฆ์ผู้ทรงศีล หมั่นสนทนาธรรม
2 หมั่นฟังธรรม ฟังเทศนา ศึกษาหาความรู้ หาความจริง

อุบาสกธรรม 73 ฝึกตนเองให้มีระเบียบวินัย มีศีล ประพฤติในสิ่งที่ดีงาม

4 สร้างความรู้สึกดีงาม มีความเลื่อมใสต่อพระสงฆ์ทั่วไป
5 ฟัง ศึกษา เล่าเรียนพระธรรมคำสอนด้วยจิตที่เป็นกุศล
6 ไม่แสวงหาเขตบุญนอกหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา

7 เอาใจใส่ทำนุบำรุงรักษาพระพุทธศาสนาด้วยวิธีการต่างๆ

มงคล 38

ธรรมอันนำมาซึ่งความสุขความเจริญ
มีทั้งหมด 38 ประการ

พบสมณะ

มงคล 38 ฟังธรรมตามกาล

ธรรมอันนำมา มีศิลปวิทยา
ซึ่งความสุข
ความเจริญ สนทนาธรรมตามกาล

วุฑฒิธรรม 4
(หลักการสร้างปั ญญา)

สัปปุริสสังเสวะ สัทธัมมัสสวนะ โยนิโสมนสิการ ธัมมานุธัมมปฏิปัตติ

คบหาสัตบุรุษ เอาใจใส่เล่าเรียน ใช้เหตุผล ปฏิบัติตามทำนอง
และบัณฑิต หาความจริง ไตร่ตรอง คลองธรรม

หลักการสร้างความสำเร็จในการทำงาน (อิทธิบาท ๔)

วิริยะ

อิทธิบาท ๔ ความเพียร วิมังสา

“ทางแห่งความสำเร็จ” ฉันทะ การพิจารณา
เป็ นเครื่องมือนำพาเรา ไตร่ตรอง
ความพอใจ
ไปสู่ความสำเร็จ จิตตะ

ความเอาใจใส่

สัปปุริสธรรม ๗ (หลักการสร้างตนเป็นคนดี)

รู้จักเหตุ รู้จักบุคคล

รู้จักผล รู้จักชุมชน
รู้จักตน
รู้จักประมาณ รู้จักกาล