ประเภทของนาฏศิลป์ไทย โดยคุณครูจิตติภัส ขวัญส่ง

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

นาฏศิลป์ ไทย เป็นส่วนหนึ่งของวฒั นธรรมที่มีความสาคญั อนั เป็นเครือ่ งแสดงออก
ซึ่งสญั ลกั ษณ์ของชาติ ในขณะเดียวกนั กเ็ ป็ นศิลปะการแสดงที่มีลกั ษณะวิจิตรงดงาม
รปู แบบของนาฏศิลป์ ไทยปรากฏหลายประเภท

การแสดงโขน

โขน เป็ นนาฏศิ ลป์ ท่ีประกอบไป
ด้ วยศิ ล ปะอัน ประณี ตและงดงาม
มีเอกลกั ษณ์เฉพาะตวั ที่มีปรากฏแสดง
ในงานสาคญั ๆ

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

กาเนิ ดของโขน

กาเนิ ดของโขน
กาเนิดของโขนมีผรู้ สู้ นั นิษฐานว่า
- โขนมาจากการแสดง “หนังใหญ่”
- โขนมาจากการแสดง “กระบ่ีกระบอง”
- โขนมาจากการแสดง “ชกั นาคดึกดาบรรพ”์

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

วิวฒั นาการของโขน

วิวฒั นาการของโขน
การแสดงโขน มีลักษณะลีลาการแสดงท่ีแตกต่างกันออกไป แบ่งได้เป็ น

๕ ประเภท คือ
๑. โขนกลางแปลง
๒. โขนโรงนอก หรือโขนนัง่ ราว
๓. โขนหน้าจอ
๔. โขนโรงใน
๕. โขนฉาก

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

๑. โขนกลางแปลง ๒. โขนโรงนอก หรอื โขนนัง่ ราว

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

๓. โขนหน้าจอ ๔. โขนโรงใน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

๕. โขนฉาก

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

การแสดงละคร

ละคร เป็ นศิลปะการแสดงที่มีคู่มากับมนุษย์ทุกชาติทุกภาษา
ละครสะท้อนให้เหน็ ถึงขนบธรรมเนียม ประเพณีศิลปวฒั นธรรมของ
ชาติ ค่านิ ยม สภาพชีวิตความเป็ นอยู่ นอกจากนี้ละครยงั เป็ นเครื่อง
บนั เทิงใจช่วยทาให้มนุษย์ได้เข้าใจชีวิต สามารถอยู่ร่วมกนั อย่างมี
ความสขุ

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ความหมายของคาว่าละคร
พาณี สีสวย (๒๕๒๔) กล่าวว่า ละคร หมายถึง การแสดงท่ีผกู เป็ นเร่ือง มี

เนื้อความและเหตกุ ารณ์เก่ียวโยงเป็นตอนๆ
อมรา กลา่ เจริญ (๒๕๓๑) กล่าวว่า ละคร หมายถึง การแสดงที่ดาเนิ น

เป็นเรอ่ื งราว
รานี ชยั สงคราม (๒๕๔๔) กล่าวว่า ละคร หมายถึง การแสดงประเภทหน่ึง

แสดงเร่ืองราวความเป็ นไปของชีวิตท่ีปรากฏในวรรณกรรม

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

กาเนิ ดของละครไทย

ละครไทย เป็ นศิลปวัฒนธรรมไทยที่ปฏิ บตั ิ สืบต่อกันมาตัง้ แต่สมัยโบราณ
ได้รบั อิทธิพลทางวฒั นธรรมและแบบอยา่ งจากชนชาติอ่ืนๆ

นาฏศิลป์ ไทยมีมาตงั้ แต่สมยั น่านเจ้า ในลกั ษณะของระบาและการละเล่นแบบ
ต่างๆ ต่อมา ในสมยั กรงุ สโุ ขทยั ได้รบั วฒั นธรรมจากอินเดียและเขมร ทาให้มีวิธีการ
แสดงและท่าราที่คล้ายคลึงกนั สมยั กรงุ ศรีอยุธยาได้มีการจดั ระเบียบแบบแผนและมี
การตัง้ ช่ือละครท่ีแสดงโดยแยกส่ิงที่เหมือนกนั และส่ิงท่ีแตกต่างกนั ตลอดทัง้ ได้
จดั รูปแบบของการแสดงละครไทยสมยั กรุงธนบุรี ได้มีการรวบรวมบทละครเก่าๆ
และฟื้ นฟกู ารละคร รวบรวมศิลปิ นให้เข้ามาอย่รู วมกนั จดั ตงั้ เป็ นคณะละครหลวงและ
เอกชนขนึ้

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

กาเนิ ดของละครไทย

สมยั กรุงรตั นโกสินทร์ พระมหากษัตริย์ในพระบรมราชจกั รีวงศ์หลายพระองค์ทรง
สนพระราชหฤทัยให้การสนับสนุนเกี่ยวกับการละคร ดังเช่นในสมยั รชั กาลที่ ๑
ทรงได้ฟื้ นฟูรวบรวมละครที่ได้กระจดั กระจายเสียหายให้กลบั สู่สภาพที่สมบูรณ์
ในสมยั รชั กาลท่ี ๒ เป็ นยุคทองแห่งศิลปะการละคร มีบทละครในและบทละครนอก
เกิดขึ้นหลายเร่ือง สมยั รชั กาลท่ี ๔ ได้มีการฟื้ นฟูละครหลวง ส่งผลให้การละครไทยมี
การพฒั นาขยายตวั อย่างกว้างขวาง สมยั รชั กาลที่ ๕ การละครตะวนั ตกเริ่มหลงั่ ไหล
เข้าสู่วงการนาฏศิลป์ ของไทย ทาให้เกิดละครที่ปรบั ปรุงขึ้นใหม่อย่างมากมาย
สมยั รชั กาลที่ ๖ เป็นยคุ ทองของศิลปะการละครในยคุ ท่ี ๒ เป็นผลให้วิชาการนาฏศิลป์
และการดนตรเี จริญก้าวหน้าเป็นลาดบั จนถึงปัจจบุ นั

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของละครไทย

ละครไทย ยดึ ถอื วธิ ีการแสดงเป็ นสาคญั แบง่ ออกได้เป็ น ๒ ประเภท คอื
๑. ละครรา

๑.๑ ละครราแบบด่ังเดิม คือ ละครท่ีใช้ศิลปะการร่ายราในการดาเนินเรื่อง
ไดแ้ ก่

- ละครชาตรี
- ละครนอก
- ละครใน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของละครไทย

ละครไทย ยดึ ถอื วธิ ีการแสดงเป็ นสาคญั แบง่ ออกไดเ้ ป็ น ๒ ประเภท คอื
๑. ละครรา

๑.๒ ละครทป่ี รับปรุงขนึ้ มาใหม่ คอื ละครท่ีใช้ศิลปะการร่ายราในการ
ดาเนินเรอื่ งมีการปรบั ปรงุ วิธีการแสดงขึน้ ใหม่ ได้แก่

- ละครพนั ทาง
- ละครดกึ ดาบรรพ์
- ละครเสภา

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของละครไทย

ละครไทย ยดึ ถอื วธิ ีการแสดงเป็ นสาคัญ แบ่งออกได้เป็ น ๒ ประเภท คอื
๒. ละครทไ่ี ม่ใช่ละครรา

๒.๑ ละครร้อง คอื ละครทใ่ี ช้ศลิ ปะการร้องดาเนินเรื่อง
๒.๒ ละครพดู คอื ละครทใี่ ช้ศลิ ปะการพดู ดาเนินเร่ือง
๒.๓ ละครสังคีต คือ ละท่ีใช้ศิลปะการพูดและการร้องดาเนินเร่ืองเท่าๆ กัน
จะตดั ส่วนใดส่วนหนึ่งออกเสยี มิได้

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างละครราแบบดงั้ เดิม

ละครชาตรี ละครนอก

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างละครราแบบดงั้ เดิม

ละครใน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างละครราที่ปรบั ปรงุ ขึน้ ใหม่

ละครพนั ทาง ละครดึกดาบรรพ์

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างละครราท่ีปรบั ปรงุ ขึน้ ใหม่

ละครเสภา

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างละครที่ไม่ใช่ละครรา

ละครรอ้ ง ละครพดู

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างละครท่ีไมใ่ ช่ละครรา

ละครสงั คีต

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

การแสดงระบา รา ฟ้อน

การแสดงประเภทระบา รา ฟ้อน เป็ นท่ีนิ ยมของคนไทยมาก เพราะ
สามารถเข้าใจได้ง่ายกว่าการดโู ขน ละคร ที่ต้องร้เู ร่ืองราวมาก่อนหรือ
ต้องติดตามชมตลอดทัง้ เรื่องการร่ายราในระบา รา ฟ้ อนของไทย
มีวิวฒั นาการมาจากกิริยาท่าทางท่ีแสดงออกด้วยความร่ืนเริงบนั เทิงใจ
ตามธรรมชาติการเคล่ือนไหวตามอิริยาบถต่างๆ

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ระบา

ระบา หมายถงึ ศิลปะการรา่ ยราท่ีแสดงพรอ้ มกนั เป็นหม่เู ร่ิมตงั้ แต่ ๒ คนขนึ้ ไป

ประเภทระบา

สามารถจาแนกออกเป็น ๒ ประเภท คือ
๑. ระบามาตรฐาน เช่น ระบาเทพบนั เทิง
๒. ระบาปรับปรุง (ระบาที่ประดิ ษฐ์ขึ้นใหม่) มีลักษณะไม่ตายตัว ขึ้นอยู่กับ

ความสามารถของผรู้ า และคานึงถงึ การนาไปใช้ เช่น ระบามา้ ระบาลาว-ไทยปณิธาน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างระบามาตรฐาน

ระบาเทพบนั เทิง

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างระบาปรบั ปรงุ

ระบาม้า ระบาลาว-ไทยปณิ ธาน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

รา

รา หมายถงึ การแสดงท่ีมงุ่ ความความงามของการรา่ ยรา

ประเภทรา

สามารถจาแนกตามลกั ษณะได้ ๓ ประเภท คือ
๑. การราเด่ียว
๒. การราคู่
๓. การราหมู่

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างการรา

รามโนหร์ าบชู ายญั ราดาบสองมือ
(การราเด่ียว) (การราค่)ู

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างการรา

ราซดั ชาตรี
(การราหม่)ู

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ฟ้ อน

ฟ้ อน หมายถึง ศิ ลปะการราที่ประกอบด้วยผู้แสดงตัง้ แต่ ๑ คนขึ้นไป

อาจารย์ทรงศักด์ิ ปรางค์วัฒนากุล อาจารย์ประจาภาควิ ชาภาษาไทย

คณะมนุษยศาสตร์มหาวิทยาลยั เชียงใหม่สามารถจาแนกตามลกั ษณะได้ ๓

ประเภท คือ

๑. ฟ้อนท่ีสืบเนื่องมาจากการนับถอื ผี ๒. ฟ้อนแบบเมือง

๓. ฟ้อนแบบม่าน ๔. ฟ้อนแบบเงี้ยวหรือแบบไทยใหญ่

๕. ฟ้อนที่ปรากฏในบทละคร

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างการฟ้อน

ฟ้ อนเทียน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

การแสดงนาฏศิลป์ พืน้ เมือง

เป็ นการแสดงที่สะท้อนความเป็ นเอกลกั ษณ์ของแต่ละภมู ิภาคในลกั ษณะการร้อง
รา ทาเพลง และระบา รา ฟ้อน

ประเภทของนาฏศิลป์ พืน้ เมือง

แบง่ ออกเป็น ๔ ประเภท ได้แก่
๑. นาฏศิลป์ พืน้ เมืองภาคกลาง
๒. นาฏศิลป์ พนื้ เมืองภาคเหนือ
๓. นาฏศิลป์ พนื้ เมืองภาคอีสาน
๔. นาฏศิลป์ พนื้ เมอื งภาคใต้

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างนาฏศิลป์ พืน้ เมอื งภาคกลาง

เต้นการาเคียง

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างนาฏศิลป์ พืน้ เมอื งภาคเหนือ

ระบาเกบ็ ใบชา กลองสะบดั ชยั

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างนาฏศิลป์ พืน้ เมอื งภาคอีสาน

เซิ้งแหย่ไข่มดแดง เซิ้งโปงลาง

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ตวั อย่างนาฏศิลป์ พืน้ เมอื งภาคใต้

ราไหว้ครโู นรา