พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร

1

ภาพประกอบโคลงเรื่องพันท้ายนรสิงห์ ศาลพันท้ายนรสิงห์

2

๑. ประวัติผู้แต่ง

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์

! มีพระนามเดิมว่า
พระองค์เจ้าวรวรรณากร

! เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จ
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและ
เจ้าจอมมารดาเขียน

! ประสูติเมื่อวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน
พ.ศ. ๒๔๐๔

! ทรงเป็นผู้ให้กำเนิดละครร้อง

3

๒. เรื่องย่อ

โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต

กล่าวถึงสมเด็จพระเจ้าสรรเพชญ์ที่ ๘ (สมเด็จพระเจ้าเสือ) เสด็จด้วยเรือพระที่นั่ง
เอกไชย ประพาสทางชลมารคเพื่อทรงเบ็ดที่ปากน้ำ เมืองสาครบุรี (ปัจจุบันคือ จังหวัด
สมุทรสาคร) เมื่อเรือพระที่นั่งไปถึงตำบลโคกขามซึ่งเป็นคลองคดเคี้ยว พันท้ายนรสิงห์
ซึ่งถือท้ายเรือพระที่นั่งคัดแก้ไขไม่ทัน โขนเรือพระที่นั่งจึงชนกิ่งไม้ใหญ่หักลงในน้ำ
พันท้ายนรสิงห์ตกใจมาก กระโดดขึ้นฝั่งกราบทูลให้ตัดศีรษะตนตามพระราชกำหนด
แต่สมเด็จพระเจ้าเสือทรงอภัยโทษให้และให้ตัดศีรษะหุ่นเหมือนแทน แต่พันท้ายนรสิงห์
ยืนยันขอรับโทษ ด้วยเกรงว่าจะผิดขนบธรรมเนียมและไม่ต้องการให้ใครติเตียนสมเด็จ
พระเจ้าเสือ สมเด็จพระเจ้าเสือจึงรับสั่งให้ประหารชีวิต แล้วให้ตั้งศาลเพียงตา และนำ
โขนเรือและศีรษะของพันท้ายนรสิงห์ตั้งเซ่นไว้ที่ศาล

4

เรื่องน่ารู้: สมเด็จพระเจ้าเสือ

สมเด็จพระเจ้าสรรเพชญ์ที่ ๘
(สมเด็จพระเจ้าเสือ) ทรงเป็นกษัตริย์แห่ง
กรุงศรีอยุธยาที่ปกครองต่อจากสมเด็จพระ
เพทราชา พระราชบิดา สาเหตุที่ คนทั่วไป
เรียกว่า สมเด็จพระเจ้าเสือ เพราะพระองค์มี
พระทัยดุดันเหมือนเสือ พระองค์โปรด
ประพาสหัวเมืองแบบ ไม่เป็นทางการ ดัง
เหตุการณ์หนึ่งที่ทรงปลอมพระองค์เป็นชาว
บ้าน แล้วขึ้นไปต่อยมวย นอกจากนี้ยัง
โปรดการล้อมจับช้างป่า การเสด็จทาง
ชลมารคเพื่อทรงเบ็ด

ตกปลา ซึ่งทำให้เกิดเรื่องพันท้าย
นรสิงห์ นายท้ายเรือผู้เคร่งวินัยขึ้น

5

๓. ศัพท์น่ารู้

กฤติคุณ ชื่อเสียงโดยคุณธรรม ความดี (กิตติคุณ)

โขนเรือ ไม้ที่เสริมหัวเรือท้ายเรือให้งอน เชิดขึ้นไป

คู่เส้น ในที่นี้หมายถึง เครื่องเซ่น บูชาศาลสองอย่าง
คือ โขนเรือกับศีรษะของพันท้ายนรสิงห์

6

๓. ศัพท์น่ารู้

บท บทพระอัยการ กฎหมาย

พันท้าย ผู้ทำหน้าที่ถือท้ายเรือหลวง

รูป รูปปั้น

7

๔. เนื้อเรื่อง

โคลงประกอบภาพเรื่อง พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต มีเนื้อหากล่าวถึงวีรกรรม
ของพันท้ายนรสิงห์ ซึ่งเป็นแบบอย่างที่ดีของข้าราชการที่มีความรับผิดชอบ
ยอมสละ
ชีวิตเพื่อรักษาความศักดิ์สิทธ์ของกฎหมาย และเพื่อรักษาพระเกียรติของสมเด็จ
พระเจ้าเสือไม่ให้ถูกครหาติเตียนดูหมิ่นในภายภาคหน้า

8

เขียนแผนภาพโครงเรื่อง

แผนภาพโครงเรื่อง โคลงประกอบภาพเรื่อง พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต

ตัวละคร สมเด็จพระเจ้าสรรเพชญ์ที่ ๘ (สมเด็จพระเจ้าเสือ)
พันท้ายนรสิงห์

สถานที่

ตำบลโคกขาม

เหตุการณ์ที่เกิด สมเด็จพระเจ้าเสือเสด็จทางชลมารคไปทรงเบ็ด
ที่ปากน้ำ เมืองสาครบุรี เมื่อถึงตำบลโคกขาม

คลองคดเคี้ยว พันท้ายนรสิงห์ผู้ถือท้ายเรือ

พระที่นั่ง คัดแก้ไขไม่ทัน โขนเรือพระที่นั่งจึงชน

เหตุการณ์ที่ ๑ กับกิ่งไม้ใหญ่หักลงในน้ำ

9

พันท้ายนรสิงห์ทูลให้สมเด็จพระเจ้าเสือตัดศีรษะ

เหตุการณ์ที่เกิด ของตนตามราชประเพณี

เหตุการณ์ที่ ๒ สมเด็จพระเจ้าเสือให้ตัดศีรษะรูปเหมือนแทน
เหตุการณ์ที่ ๓ แต่พันท้ายนรสิงห์ไม่ยอม

ผลของ สมเด็จพระเจ้าเสือจำต้องรับสั่งประหารชีวิต
เหตุการณ์ พันท้ายนรสิงห์และให้ตั้งศาลเพียงตา เอาศีรษะ
พันท้ายนรสิงห์และโขนเรือที่หักตั้งเซ่นไว้บนศาล

ข้อคิดที่ได้รับ ๑. ควรมีความรับผิดชอบในการปฏิบัติหน้าที่
ของตนเอง

๒. ควรมีความกล้าหาญในการกระทำความดี

10

๑. ยกตัวอย่างการนำข้อคิดที่ได้จากเรื่องไป
ประยุกต์ใช้ในชีวิตจริง

๒. ยกคำประพันธ์ที่เห็นว่าไพเราะและมีความหมายกินใจ

พร้อมบอกเหตุผล

๓ พิจารณาคำประพันธ์ที่ใช้คำน้อยแต่กินความมาก
. พร้อมแสดงเหตุผลประกอบ

๔ หาคำประพันธ์ที่เป็นข้อคิด แล้วอธิบายให้ชัดเจน
.

11

สรุปความรู้

! โคลงประกอบภาพเรื่อง พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต
เป็นบทพระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ
นราธิปประพันธ์พงศ์ นับเป็นโคลงภาพที่ทรงคุณค่า
แสดงถึงเรื่องราวของพันท้ายนรสิงห์ ผู้เป็นแบบ
อย่าง ที่ดีของข้าราชการที่ปฏิบัติหน้าที่ด้วยความรับ
ผิดชอบ จงรักภักดี ซื่อสัตย์ และกตัญญูต่อพระมหา
กษัตริย์

12