พระสุริโยทัยขาดคอช้าง

พระสุริโยทัยขาดคอช้าง

1

2

อธิบายความหมายของคำ

โคลงภาพ

พระราช
พงศาวดาร

3

๑. นำเรื่อง

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร คัดมาจากหนังสือโคลงภาพ
พระราชพงศาวดาร เกิดขึ้นโดยพระราชดำริพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่หัว โดยทรงเลือกเรื่องในพระราชพงศาวดาร แล้วให้ช่างเขียนภาพ
แต่ละภาพมีโคลงบอกเรื่องพระราชพงศาวดารติดอยู่

4

๑. นำเรื่อง

ภาพสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทำ • ผู้แต่งโคลง ได้แก่ พระบาทสมเด็จ
ยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชา พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรม
หลวงพิศณุกรรม์ เขียน วงศา- นุวงศ์ และข้าราชการผู้สันทัด
การแต่งกลอน

• มีพระราชประสงค์ที่จะสรรเสริญพระ-
เกียรติคุณของพระมหากษัตริย์ไทยใน
สมัยกรุงศรีอยุธยาและกรุง
รัตนโกสินทร์ และ ส่งเสริมทำนุบำรุง
ผู้มีฝีมือทางการช่าง

5

๑. นำเรื่อง

โคลงที่คัดมาให้ศึกษามี ๒ เรื่อง ได้แก่

• โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ
ภาพพระสุริโยทัยขาดคอช้าง พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าเสือ ภาพพันท้ายนรสิงห์
ถวายชีวิต พระนิพนธ์ในพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร
(พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์)

6

๒. ประวัติผู้แต่ง

! มีพระนามเดิมว่า เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์
! เป็นพระราชโอรสในรัชกาลที่ ๔ และ
พระนางเธอพระองค์เจ้ารำเพยภมรา- ภิรมย์
! เสด็จขึ้นเสวยราชสมบัติขณะมี พระชนมายุ
เพียง ๑๕ พรรษา โดยมี สมเด็จเจ้าพระยา
มหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) เป็นผู้สำเร็จ
ราชการ

แผ่นดินแทน ก่อนจะทรงบรรลุนิติภาวะ
! ได้รับพระราชสมัญญานามว่า

สมเด็จพระปิยมหาราช

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

7

๒. ประวัติผู้แต่ง เสด็จสวรรคต
เมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม
เสด็จพระราชสมภพ เมื่อ
วันที่ ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๕๓

พ.ศ. ๒๓๙๖

พ.ศ. ๒๔๑๑ พ.ศ. ๒๕๔๖

เสด็จเสวยราชสมบัติ องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และ
เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม วัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ ได้
ประกาศพระเกียรติคุณให้ทรงเป็น
บุคคลสำคัญของโลก

8

๒. ประวัติผู้แต่ง

พระราชกรณียกิจที่สำคัญของพระองค์มี

มากมาย เช่น การเลิกทาส

การคมนาคม การแก้ไขวิธีการปกครอง การศึกษา

การศาสนา ความสัมพันธ์

กับต่างประเทศ ฯลฯ 9

๒. ประวัติผู้แต่ง

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราช

นิพนธ์เรื่องต่าง ๆ
เช่น ไกลบ้าน พระบรมราโชวาท พระราชพิธีสิบสองเดือน

พระราชวิจารณ์ จดหมายเหตุเสด็จประพาส
ลิลิตนิทราชาคริต บทละครเรื่อง เงาะป่า

10

๓. เรื่องย่อ

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ โคลงพระสุริโยทัยขาดคอช้าง

กล่าวถึงพระเจ้าตะเบงชะเวตี้ กษัตริย์พม่ายกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยา
โดยมีบุเรงนองเป็นแม่ทัพใหญ่ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิทรงนำกองทัพ
ออกตรวจดูกำลังข้าศึก สมเด็จพระสุริโยทัย พระอัครมเหสีทรงเครื่องเป็นชาย อย่างมหาอุปราช
ตามเสด็จไปด้วย เมื่อกองทัพทั้งสองปะทะกันสมเด็จ
พระมหาจักรพรรดิเสียที พระเจ้าแปรไสช้างไล่ตาม สมเด็จพระสุริโยทัย
จึงขับช้างทรงถลันเข้ากันพระราชสวามี จึงถูกพระเจ้าแปรฟันด้วยพระแสง
ของ้าวสิ้นพระชนม์อยู่บนคอช้าง พระราชโอรสทั้งสองพระองค์จึงกันพระศพ กลับพระนคร

11

๔. ศัพท์น่ารู้

ขาดคอช้าง ถูกฟันตายบนคอช้างเมื่อชนช้างกัน

ขาดแล่ง ถูกฟันขาดเฉียงบ่า

เตลง มอญ (ตะเลง)

12

๔. ศัพท์น่ารู้

มานมนัสกัตเวที มีใจสนองคุณท่าน

ม่าน พม่า
รามัญ มอญ

13

มอญม่านประมวลมา สามสิบ หมื่นแฮ

ทัพมอญที่ยกมามีจำนวนทั้งสิ้นสามสิบหมื่น (เป็นจำนวนนับสมัยโบราณ
หมายถึง ๓๐๐,๐๐๐ ในปัจจุบัน)

ทรงเครื่องยุทธพิไชย เช่นอุป ราชแฮ

สมเด็จพระสุริโยทัยทรงแต่งพระองค์เป็นชายอย่างมหาอุปราชตามเสด็จ
สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ

เตลงขับคชไล่ใกล้ หวิดท้ายคชาธาร

พระเจ้าแปรขับช้างตามไล่ช้างพระที่นั่งสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ

สมเด็จพระสุริโยทัยถูกพระเจ้าแปรฟันขาดสะพายแล่ง

(ขาดเฉขียางดบ่าแ) ล่งตราบอุระ หรุบดิ้น

สิ้นพระชนม์อยู่บนคอช้าง 14

๕. เนื้อเรื่อง

โคลงประกอบภาพเรื่อง พระสุริโยทัย
ขาดคอช้าง มีเนื้อหากล่าวบรรยายถึง
วีรกรรมของสมเด็จพระสุริโยทัยที่ทรง
สละพระชนมชีพปกป้องสมเด็จพระมหา-
จักรพรรดิ พระราชสวามีให้พ้นจาก
อาวุธของข้าศึก วีรกรรมของพระองค์
แสดงถึงความกตัญญูกตเวทีที่มีต่อพระ
ราชสวามีพระมหากษัตริย์ และแผ่นดิน
ไทย

พระราชานุสาวรีย์สมเด็จพระสุริโยทัย

15

เขียนแผนภาพโครงเรื่อง

เขียนแผนภาพโครงเรื่อง
สรุปเรื่องราวตามหัวข้อต่อไปนี้
• ตัวละคร
• สถานที่
• เหตุการณ์ที่เกิด
• ผลของเหตุการณ์
• ข้อคิดที่ได้รับ

16

สรุปความรู้

! โคลงประกอบภาพเรื่อง พระสุริโยทัยขาดคอช้าง

พระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระ

จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว นับเป็นโคลงประกอบภาพ

ที่ทรงคุณค่า แสดงถึงเรื่องราวของวีรชนไทยใน

อดีตที่น่ายกย่อง ทั้งในเรื่องความกตัญญู

กตเวที ความกล้าหาญเด็ดเดี่ยว และความเสีย

สละของสมเด็จพระสุริโยทัย

17