Ev + [COVID] : Sergi Kataloğu

Ev + [COVID]

https://www.iku.edu.tr/tr/hayat-eve-sigar-evi-nasil-donusturecek-covid-19-
sureci-ve-sonrasi-icin-tasarim-stratejileri

Editör
Derya ADIGÜZEL ÖZBEK

Kitap Tasarımı
Özge ILIK
Sedef SAV

Kapak Tasarımı
Sedef SAV

Katkıda Bulunanlar
Gülay USTA
Armağan Seçil MELİKOĞLU EKE
Elif GELMEZ DEMİR
Furkan EVLİYAOĞLU

Mart 2021

e-ISBN
978-605-4763-88-7

TÜBİTAK tarafından desteklenen 120K623 no’lu proje kapsamında hazırlanmıştır.

Bütün hakları saklıdır. Katalogdaki tüm görsel ve metinlerin telif hakları, yazarla-
rına/tasarımcılarına aittir ve kataloğun hiçbir kısmı yazarların/tasarımcıların yazılı
izni olmaksızın elektronik ya da dijital olarak kopyalanamaz, çoğaltılamaz.
Ev + [COVID]

Ev + [COVID]

ÇALIŞTAY VE SERGİ
KATALOĞU

COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri

İÇİNDEKİLER

Önsöz........................................................................................................................4
Proje Hakkında....................................................................................................6
Araştırmadan Tasarım Stratejilerine........................................................7
Çalıştay 1...............................................................................................................9
COVID-19 Pandemisinde Konutta Mekan-Beden Etkileşimi
Çalıştay 2.............................................................................................................37
COVID-19 Pandemisinde Konut Tasarımında Yaşanabilirlik
Çalıştay 3.............................................................................................................57
İçmimarlıkta Güncel Bir Konu Olarak COVID-19 Pandemisinde Konut
Sonsöz....................................................................................................................83

Ev + [COVID]

4

ÖNSÖZ

Ev + [COVID] - COVID-19 Süreci ve Sonrası için Konut Tasarım Stratejileri- çalıştay
ve sergi kataloğu, ““Hayat Eve Sığar” Evi Nasıl Dönüştürecek?: COVID-19 Süreci ve
Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri” başlıklı, 120K623 no’lu, TÜBİTAK ARDEB
1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamın-
da açılan “COVID-19 ve Toplum: Salgının Sosyal, Beşeri ve Ekonomik Etkileri, So-
runlar ve Çözümler” başlıklı özel çağrısı kapsamında desteklenen, proje sürecinin
bir parçası olarak üretilmiştir.

Ev + [COVID] çalıştay ve sergi kataloğu, proje kapsamında elde edilen sonuçların
tasarım önerilerine dönüştürüldüğü “Araştırmadan Tasarım Stratejisine” adımın-
da gerçekleştirilen üç çalıştayın sürecini ve sonuç ürünlerini içermektedir. Araştır-
ma sonuçlarına dayanılarak geliştirilen tasarım çalıştayları ile COVID-19 süreci ve
sonrasında insanların konut beklentileri ve talepleri ön görülerek, mevcut konut-
ların kullanım olanakları ve yeni yapılacak konutlar için tasarım stratejileri gelişti-
rilmiştir. Çalıştaylar, online platformlar aracılığıyla lisans ve yüksek lisans seçmeli
derslerinde gerçekleştirilmiştir. İlgili derslerde, yürütücüler ve katılımcılar arasın-
da etkileşime ve diyaloğa açık stüdyo deneyimi çevrimiçi platformlara taşınarak
seçmeli dersler için yeni bir eğitim yaklaşımı ortaya konmuştur. Ayrıca, öğrenciler,
güncel bir sorunda gerçek kullanıcı taleplerinin yer aldığı araştırma sonuçlarını
analiz ederek tasarım fikri geliştirmeyi deneyimlemişlerdir. Böylece tasarım eğiti-
mi açısından verimli ve üretken bir ortam yaratılırken, profesyonellere uygulama-
da faydalanabilecekleri rehber niteliği taşıyan öneriler geliştirilmiştir.

Araştırmadan tasarım stratejisine uzanan çalıştay sürecine katılan ve katkı koyan
sevgili öğrenci katılımcılarımıza, çalıştayın duyurulması ve kamuoyu ile paylaşılma-
sına www.iku.edu.tr üzerinden, çalıştay sürecinin CATS sistemi aracılığı ile gerçek-
leşmesine imkan sağlayan İstanbul Kültür Üniversitesi Rektörlüğü’ne, nicel ve nitel
araştırma sürecine destek veren değerli katılımcılarımıza, proje sürecinde yapılan
anket çalışmasının, İstanbul’da yaşayan katılımcılarla paylaşılmasına katkı veren,
başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi olmak üzere tüm İstanbul ilçe belediyelerine,
projeye verdikleri destek için TÜBİTAK’a şahsım ve proje ekibi adına teşekkürlerimi
sunarım.

Proje Ekibi Adına
Dr. Öğr. Üyesi Derya ADIGÜZEL ÖZBEK | Yürütücü

COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri

5

PROJE EKİBİ

Proje Yürütücüsü:
Dr. Öğr. Üyesi Derya ADIGÜZEL ÖZBEK
Araştırmacı(lar):
Dr. Öğr. Üyesi Armağan Seçil MELİKOĞLU EKE
Danışman(lar):
Prof. Dr. Gülay USTA
Prof. Dr. Rauf Nurettin NİŞEL
Bursiyer(ler):
Elif GELMEZ DEMİR
Furkan EVLİYAOĞLU
Özge ILIK
Sedef SAV
Hayriye Melda AKDAĞ
Kübra MERTEL

Ev + [COVID]

PROJE HAKKINDA 6

Çin’in Hubei Eyaleti’nde bulunan Wuhan kentinde Aralık 2019’da başlayan CO-
VID-19 salgını kısa sürede, tüm dünyayı etkisi altına alarak, Dünya Sağlık Örgütü
tarafından pandemi ilan edilmiştir. Ülkemizde 11 Mart 2020 tarihinde ilk vakanın
görülmesinin ardından tedbirler üst düzeyde artırılmış, “hayat eve sığar” söylemi
ile dışarı ile teması en aza indirgeyerek, evde kalmanın önemine dikkat çekilmiş
ve karantina önlemleri uygulanmıştır. Sınırlar kapatılarak her ülke kendi kabuğuna,
karantina önlemleri ile de toplumlar evlerine çekilmiştir. Yaşamımızın, kamusal ve
özel tüm katmanları evlerimize sığdırılmaya çalışılırken, sosyal izolasyon ile toplum-
sal iletişimimiz sekteye uğramaktadır. Gündelik yaşamın koşturması içinde gerçek-
liği ve anlamı üzerine düşünmediğimiz, korunma ve barınma halinin karşılığı olarak
görülen evlerimiz, bu salgın ile birlikte tüm hayatımınız sığınağı biricik mekânımız
olmaktadır.

Hayatlarımız eve sığarken, buna paralel olarak ev yaşamımız ve evlerimiz ile ilişki-
miz çok bileşenli bir değişim geçirmektedir. ““Hayat Eve Sığar” Evi Nasıl Dönüştüre-
cek?: COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri” başlıklı, 120K623
no’lu TÜBİTAK projesi, COVID-19 pandemisinin evlerde yarattığı değişim konusun-
da, aşağıdaki soruları gündeme getirerek cevaplarını aramıştır.

•COVID-19 pandemisi karantina süresinde sosyal izolasyon sağlamak için evde kal-
mak, evin fiziksel ve psiko-sosyal durumunu nasıl dönüştürmektedir?

•Uzun süre yalnız veya ev halkı ile birlikte izole yaşamanın fiziksel ve psikolojik etki-
leri açısından ev mekân kurguları nasıl olmalıdır?

•Sosyal yaşamın ve mekanlarının eve sığdırılması ile birlikte artan hijyen önlemleri,
evde ne gibi mekânsal gereksinimler ortaya çıkarmaktadır?

•Evlerimize COVID-19 ile eklenen evden/uzaktan çalışma ve eğitim işlevlerinin
mekânsal karşılığı nasıl olmaktadır ve bu durum eve ne gibi ihtiyaçlar getirmektedir?

•Hem mekânsal anlamda, hem de bireyin psikolojisi açısından pandemi sonrası
yeni ev tasarımlarında dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?

•Olası bir pandemi durumunda evin duruma adaptasyonu nasıl olabilir ve yeni ya-
pılacak konutlarda nelere dikkat etmek gerekmektedir?

Yukarıdaki sorular üzerine temellenen projede, nicel ve nitel araştırma yöntemleri-
nin birlikte ve diyalektik bir yapı içinde kullanıldığı araştırma süreci yürütülmüştür.
Nicel ve nitel tekniklerin bir arada kullanıldığı araştırmadan gelen veriler birlikte de-
ğerlendirilerek, bütüncül sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları, Ev + [COVID]
- COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri- çalıştaylarında analiz
edilerek, tasarım önerileri ortaya konmuştur. Araştırmadan tasarıma uzanan çalış-
taylar, birbirinin üzerine katmanlaşan farklı olasılıkları ve olanakları tartışmaya im-
kân vermesi için üç farklı düzeyde kurgulanmıştır. Bu kurgu, farklı amaçlara sahip,
ancak konut ve mekânı konu edinen lisans ve yüksek lisans düzeylerindeki mimarlık
ve iç mimarlık öğrencileri ile tartışmaya açılmıştır. Böylelikle araştırmanın sonuçları
mevcut konut stokunun kullanım olanakları ve yeni yapılacak konutlar için tasarım
üretimlerine dönüştürülmüştür.

COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri

7 ARAŞTIRMADAN
TASARIM STRATEJİLERİNE

COVID-19 pandemisi ile yaşamımızın tüm mekânsal katmanları evlerimize sığdı-
rılmaya çalışılmaktadır. Toplumu bir araya getiren kamusal ve yarı kamusal me-
kanların, fiziksel mekân karşılığı evdir. Ev artık insanın kabuğuna çekildiği mahrem
alanın yanında toplumsal ilişkilerin kurulduğu, çevrimiçi olarak dünyaya açıldığı
yerdir. Uzun süre evde yalnız veya ev halkı ile birlikte izole olmak pandemi öncesi
fark edilmeyen, yeni mekânsal ihtiyaçları gündeme getirmektedir. Sosyal mesafe
ve bulaş riski ile ev içi ve dışı ilişkiler ve iletişim şekilleri yeniden yapılanmaktadır.
Bu değişimler ile evin kullanıma bağlı ihtiyaç hiyerarşisi değişirken evin fiziksel
gerçekliği ve anlamı da dönüşmektedir. Evden çalışma, evden alışveriş, evden eği-
tim, evden toplantı, evden konser gibi çevrim içi olma halleri hem kişisel hem de
ev mahremiyetini sorgulatmaktadır. Diğer yandan, evin iç mekân metre karesi-
nin artırmak için gerekliliği sorgulanmadan kapatılan balkonlar ve teraslar, dışarı
ile ilişki mekanlarımız olarak önem kazanmaktadır. Virüs bulaşma riski insanları
pandemi öncesine göre evde daha fazla yemek yapmaya, daha uzun süre vakit
geçirmekse farklı üretimler yöneltmektedir. Diğer yandan pandemi ile birlikte katı
hijyen önlemleri hayatımıza ve ev mekanlarımıza girmektedir. Evlere kademeli şe-
kilde arınarak girilmekte; evin iç-dış mekân eşikleri değişmektedir. Sadece evle-
re girilirken değil, insanlarla iletişimde de aralara eşikler konulmaktadır. Komşu
komşunun külüne muhtaç sözüne sahip bir toplumdan, komşusu ile ortak me-
kanlarda karşılaşmaya korkan bir topluma gidilmektedir.

Pandemiden sonra salgının yarattığı korku uzunca bir süre evden çıkmamızı zor-
laştıracağı öngörülmekte ve ev kullanımının artacağı tahmin edilmektedir. Salgın
sonrası evlere yüklenen farklı mekân gerçeklikleri ve anlamları ile farklı mekânsal
ihtiyaçların karşılanması, aynı zamanda evlerde yeni bir atmosfer yaratılması ta-
lep edileceği düşünülmektedir. Proje kapsamında, tüm dünyada etkili olan CO-
VID-19 Pandemisi ile değişen konut ve konut bileşenleri, nicel araştırma tekniği
olan anket yöntemiyle başlayıp sonrasında anket bulguların nitel yöntem olan ya-
rı-yapılandırılmış görüşme tekniği ile detaylandırılarak analiz edilmiştir. Araştırma
sonucunda aşağıda yer alan konularda evlerde değişim yaşandığı veya yaşanma-
sının planlandığı tespit edilmiştir.

•Dış mekân ile ilişkilerin önem kazanarak, iç-dış mekan bütünlüğünün kurulması,

•Mutfakların, yemek hazırlama, pişirme ve yemek yeme işlevlerinin yanında konu-
ta yeni eklenen evden çalışma ve eğitim işlevlerine hizmet etmesi,

•Yaşama mekânı olan salonun, ev halkının kamusal mekânı olma özelliğinin ve
sosyal yaşam ihtiyacını karşılama işlevinin kuvvetlenmesi ve bu konuda yeni bek-
lentilerin ortaya çıkması,

•Yatak odasının mahremiyet düzeyinin değişerek sosyal yaşam ihtiyacı, evden ça-
lışma ve eğitim gibi yeni eklenen işlevleri barındırması, bu nedenle kamusal-mah-
rem ayrımının sağlanması,

•Çocuk odalarında ders çalışmanın ötesinde, evden eğitim için gerekli motivasyon
ve konsantrasyonu sağlayacak mekânsal düzenlemelere, aydınlık ve gürültü kont-
rolüne ihtiyaç duyulması,

Ev + [COVID]

8

•Banyo, tuvalet gibi ıslak hacimlerin hijyen bakımından değişime uğraması,

•Sosyal yaşam ihtiyacını da karşılayabilecek çözümlerin üretilmesi,

•Konutun genelinde esnek çözümlerle ayrılabilecek, mekân içinde mekan yaratacak
kullanıcının müdahale edebileceği sistemsel çözümlere ihtiyaç duyulması konula-
rında gereksinimler ve beklentiler ortaya çıkmıştır.

Bu sonuçlar ışığından düzenlenen, Ev + [COVID] - COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin
Konut Tasarım Stratejileri- çalıştayları ile mevcut konutların hala içinde bulunduğu-
muz COVID-19 pandemisi karantina tedbirlerine uyum süreci ve gelecekte yapıla-
cak konutlar için tasarım önerileri geliştirilmiştir.

Araştırmadan tasarım stratejisine adımı, 2020-2021 Eğitim-Öğretim Güz Yarıyılında
araştırma ekibinin görev yaptığı İstanbul Kültür Üniversitesi, İç Mimarlık ve Çevre
Tasarımı Bölümü’nde lisans düzeyinde “Beden-Mekân Etkileşimi” ve “Konut Tasarı-
mında Yaşanabilirlik” dersleri; İçmimarlık Tezli Yüksek Lisans programında ise “İç-
mimarlıkta Güncel Konular” dersinde uygulamaya geçirilmiştir. Bahsi geçen seçmeli
derslerde online stüdyo ortamı yaratılarak, tasarım eğitiminde yeni yaklaşımların
yolu aranmıştır. Ayrıca, genelde teorik düzeyde kalan seçmeli derslerde, güncel bir
konuda teori ve uygulama bir araya getirilerek tasarım süreci deneyimlenmiştir. Di-
ğer yandan online stüdyo ortamı içinde öğrenci katılımcıları gerçek kullanıcı beklen-
tilerini içeren araştırma sonuçlarını analiz ederek, tasarım fikri geliştirme deneyimi
kazanmıştır.

İlgili dersler, projenin yürütücüsü ve araştırmacısının yanı sıra bursiyerlerinin de
katılımı ile çok sesli kurgulanmış, sonuçta lisans düzeyinde 29; yüksek lisans düze-
yinde 13 öğrencinin katılımı ile 28 tasarım stratejisi ortaya konmuştur. Bu tasarım
stratejileri;

•Değişen mahremiyet
•Değişen aidiyet/ev bağlığı
•Değişen iletişim biçimi ve mekân sınırları
•Değişen evdeki gündelik rutinler ve evde vakit geçirme biçimleri
•Değişen sosyal yaşam ve mekâna etkileri
•Değişen kullanım biçimleri ve işlev
•Konuta eklenen evden çalışma ve eğitim
•Konuta eklenen hijyen önlemleri ve mekânsal karşılığı
başlıkları altında toplanabilir.

COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri

9

ÇALIŞTAY 1

COVID-19 Pandemisinde Konutta Mekan-Beden Etkileşimi

Ev + [COVID]

10

Yürütücü:
Derya ADIGÜZEL ÖZBEK

Katkıda Bulunanlar:
Armağan Seçil MELİKOĞLU EKE
Elif GELMEZ DEMİR
Sedef SAV
Furkan EVLİYAOĞLU
Özge ILIK

Katılımcılar:
Dilek GÜMÜŞCAN | Ece Nur URUK
Çağla ATAŞ | Yiğit Ali ANAK
Beste İKİZ | Anıl KAYA
Sait Faruk ELİGÜR
Özgenur BİNGÖL | Aleyna Sena ÖVÜNDÜR |Serra Nur ÇALAP
Erva ARSLANTÜRK
Ceren ACAR | Anıl ÇELİK | Emine Ebrar ŞAFAK
İncinur ARSLAN | Müge ÖZKAN
Buse EMEN | Esra KAPTANOĞLU | Elif ASLAN
Merve BOĞATEKİN | Zafer BALOĞLU
Zülalnur İNCİ | Zeynep Çınar KÜRKLÜ

“Mekân-Beden Etkileşimi” dersi kapsamında öncelikle öğrencilerin kendi evlerinde ka-
rantina süreçlerinin yarattığı değişimi analiz etmeleri beklenmiştir. Sonrasında araştır-
ma sonucu geliştirilen tasarım önerileri öğrenciler ile paylaşılarak hem kendi deneyim-
leri hem de bu öneriler doğrultusunda tasarım stratejisi geliştirmeleri hedeflenmiştir.
Öğrencilerle yapılan görüşmelerde COVID-19 karantina süresinde yaşadıkları konutu
nasıl deneyimledikleri, araştırma sonuçlarına ilişkin analizleri ve çözümleri üzerine tar-
tışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda öğrenciler, mevcut ev deneyimlerinin sü-
reçteki değişimi, araştırmadan gelen evlerinin pandemi öncesi ve sonrasındaki durumu
ve ihtiyaçlara ilişkin sonuçlar doğrultusunda tasarım stratejilerini geliştirmiştir.

COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri





















































37

ÇALIŞTAY 2

COVID-19 Pandemisinde Konut Tasarımında Yaşanabilirlik

Ev + [COVID]

38

Yürütücü:
Armağan Seçil MELİKOĞLU EKE

Katkıda Bulunanlar:
Derya ADIGÜZEL ÖZBEK
Elif GELMEZ DEMİR
Sedef SAV
Furkan EVLİYAOĞLU
Özge ILIK

Katılımcılar:
Selvinaz BAŞARAN
Zafer BALOĞLU
Ege AKGÜN
Mete ASLAN
İncinur ARSLAN
Emine Ebrar ŞAFAK
Mahmut Görkem ZEREY
Mustafa YAĞMUR

“Konut Tasarımında Yaşanabilirlik” dersi kapsamında öğrencilerden öncelikle
çeşitli araştırmalar ve güncel okumalar yaparak teorik bilgiyi toplamaları bek-
lenmiştir. Elde ettikleri bilgiyi öncelikle analiz ederek, COVID-19 pandemisiyle
“yaşanabilir konut” bağlamında tespit ettikleri sorunları tercih edecekleri görsel-
leştirme metotlarını kullanarak anlatmışlardır. Araştırma sonuçları, analizler ile
desteklenerek, öğrenciler tarafından belirlenen konut tasarım sorun ve çözüm-
leri bütüncül değerlendirilirmiştir. Sonrasında, öğrenciler belirledikleri sorunla-
ra ilişkin tasarım stratejileri geliştirmişlerdir.

COVID-19 Süreci ve Sonrası İçin Konut Tasarım Stratejileri