เล่ม2 เกริ่นนำก่อนการแสดงลิเกป่า

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรท้องถิ่นการเลน่ ลิเกปา่ เลม่ 2 เกร่นิ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 1

คำนำ

เอกสารประกอบการเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ วิชาเพิ่มเติม ชื่อวิชา การ
แสดงพื้นเมือง (ลิเกป่า) สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่2 ฉบับนี้พัฒนาขึ้นมีจุดมุ่งหวังจะร่วมอนุรักษ์
มหรสพพื้นบ้านและสืบสานการเล่นลิเกป่าให้คงอยู่เป็นวัฒนธรรมที่งดงามของเยาวชนในภาคใต้ เข้าใจ
ความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรม เห็นคุณค่าของนาฏศิลป์ในรูปแบบของ
การละเลน่ ทเ่ี ปน็ มรดกทางวัฒนธรรม ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น ภมู ิปัญญาไทยและสากล เรยี นได้อย่างมคี วามสุข

สาระสำคัญของเอกสารฉบับนี้ ประกอบด้วย การโหมโรง บทไหว้ครู บทบอกเรื่องและ การ
ออกแขก สาระสำคัญทั้งหมดของเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้ ได้รับความอนุเคราะห์ข้อมูลจากคณะ
นักแสดงลิเกป่าบ้านวังฆ้อง ตำบลสามตำบล อำเภอจุฬาภรณ์ จังหวัดนครศรีธรรมราช กลุ่มวิทยากร
ต้นแบบในรายงานการวิจัยเรื่องการอนุรักษ์และพัฒนาลิเกป่า และการรวบรวมข้อมูลองค์ความรู้ที่
เกี่ยวขอ้ งกบั การเล่นลิเกปา่ ในชุมชนจากแหล่งศกึ ษาข้อมลู ท่ีมคี ณุ ภาพตรวจสอบได้

ขอขอบคุณผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช ที่เปิด
โอกาสให้ทำวิจัยเรื่องการอนุรักษ์และพัฒนาการเล่นลิเกป่าในจังหวัดนครศรีธรรมราช พร้อมอนุมัติ
งบประมาณในครั้งนี้ ขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิที่ตรวจสอบความสัมพันธ์ของเอกสารฉบับนี้อย่างสมบูรณ์
ขอบคุณผู้อำนวยการเขตการศึกษามัธยมศึกษานครศรีธรรมราชและผู้บริหารสถานศึกษาที่อนุเคราะห์ให้
เปิดโอกาสให้มีการทดลองการใช้เอกสารประกอบการเรียน ขอบคุณคณะอาจารย์ในสถานศึกษาที่ช่วย
ผลักดันรวบรวมผลการทดลองใช้เพื่อความสมบูรณ์ของการพัฒนาเอกสารฉบับนี้ผู้จัดทำรู้สึก ซาบซึ้งอย่าง
หาทีส่ ดุ มไิ ด้ ขอขอบคณุ ไว้ ณ โอกาสน้ี

ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวฒั น์ ชา่ งสาน
3 / กันยายน / 2564

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สตู รทอ้ งถิ่นการเลน่ ลเิ กปา่ เลม่ 2 เกร่นิ นำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 2

สารบญั

คำนำ............................................................................................................................. .. หน้า
สารบัญ ...................................................................................................................... .... 1
สารบัญภาพ..................................................................................................................... 2
คำช้แี จงการใชเ้ อกสารประกอบการเรียนสำหรับครู........................................................ 4
คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรบั นกั เรยี น............................................... 5
เกรน่ิ นำก่อนการแสดงลเิ กป่า......................................................................................... 6
กระดาษคำตอบ............................................................................................................... 7
สาระการเรียนร.ู้ .............................................................................................................. 7
จุดประสงค์การเรยี นรู้...................................................................................................... 8
แบบทดสอบก่อนเรียน..................................................................................................... 8
วิธีสอนและกิจกรรมการจดั การเรยี นรู้............................................................................. 9
สือ่ การจัดการเรยี นรู้........................................................................................................ 12
การวัดผลและประเมินผล................................................................................................ 13
เกร่ินนำก่อนการแสดงลิเกปา่ ......................................................................................... 13
โหมโรง........................................................................................................................... 14
ไหว้ครู............................................................................................................................. 14
บอกชุด...................................................................................................................................... 15
ออกแขก....................................................................................................................... .. 20
สรปุ ................................................................................................................................. 22
คำถามทบทวน................................................................................................................ 25
แบบทดสอบหลงั เรยี น....................................................................................................................................... 26
กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลงั เรียน........................................................................... 28
แนวการตอบแบบฝกึ หัด.................................................................................................. 31
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น/หลงั เรียน........................................................................... 32
บรรณานุกรม.................................................................................................................. 33
34

เอกสารประกอบการเรยี นหลักสตู รทอ้ งถ่ินการเลน่ ลิเกปา่ เลม่ 2 เกร่ินนำก่อนการแสดงลิเกปา่ 3

สารบัญภาพ

ภาพท่ี หน้า
1 เวทีแสดงและการนง่ั บรรเลงของนกั ดนตรีหรอื ลกู คู่............................................... 15

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สตู รทอ้ งถิ่นการเล่นลเิ กป่า เลม่ 2 เกร่นิ นำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 4

คำชีแ้ จง
การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรบั ครู

กรณีท่ีครูผู้สอนประจำวิชาไม่อยู่ หรอื ไมส่ ามารถปฏบิ ัตกิ ารสอนได้ ในช่ัวโมงนัน้ ๆ และเพ่ือให้ครู
ทสี่ อนแทนมีความม่นั ใจในการสอน และใชน้ วตั กรรมได้อยา่ งมีประสทิ ธภิ าพย่ิงขึ้น ควรปฏิบัติตามข้ันตอน
การใชเ้ อกสารประกอบการเรียน ดงั นี้

1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเลม่ น้ี และทำความเข้าใจเน้ือหาสาระตงั้ แต่ต้นจนจบเล่มก่อน
ลว่ งหนา้

2. ศกึ ษาองค์ประกอบของเอกสาร ให้เขา้ ใจก่อนปฏบิ ตั ิการสอน
3. อ่านคำชแี้ จงการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรับนักเรียนทกุ ขอ้ และทำความเข้าใจให้
ถอ่ งแท้ ในแต่ละข้อ เพ่ือปฏิบัติการสอนไดต้ ามขัน้ ตอน
4. ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิด ในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ
กจิ กรรมคำถามทบทวน เพอ่ื คอยใหค้ ำแนะนำ และเปน็ ที่ปรึกษา
5. ควรกำกับ ติดตามการใช้เอกสารประกอบเรียน เป็นระยะๆ และคอยกำชับปลูกฝังคุณธรรม
เร่ืองความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลาของนักเรียน ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียนและ
คำถามทบทวน / แบบฝึกหัดทา้ ยบทเรียน ของแตล่ ะเรอ่ื ง โดยไม่อนุญาตใหเ้ ปิดดเู ฉลยกอ่ น

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สูตรท้องถนิ่ การเลน่ ลิเกปา่ เลม่ 2 เกรนิ่ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 5

คำชแ้ี จง
การใชเ้ อกสารประกอบการเรียนสำหรบั นกั เรยี น

เพื่อให้การใช้เอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ได้ผลตามจุดประสงค์และเจตนารมณ์ของครูผู้สอน
ให้นักเรยี นทำความเขา้ ใจโดยอา่ นคำชี้แจง และปฏบิ ตั ติ ามข้อกำหนดข้างลา่ งนอ้ี ยา่ งเคร่งครัด ดังน้ี

1. ให้นกั เรียนใช้เอกสารประกอบการเรยี น 1 เลม่ ตอ่ นกั เรียน 1 คน
2. นักเรียนต้องมีความซอ่ื สตั ยต์ ่อตนเอง โดยไมเ่ ปิดดูเฉลยก่อนและตรงต่อเวลา
3. นกั เรยี นต้องปฏบิ ตั ิตามขัน้ ตอนของคำสั่งอย่างเคร่งครัด และตงั้ ใจจริง
4. ห้ามมใิ ห้ขีดเขยี น หรือทำเครอ่ื งหมายใด ๆ ลงในเอกสารประกอบการเรียน
5. ให้นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนตามที่ครูกำหนดทีละเรื่องและกิจกรรมท้ายเล่ม
ควบคู่กนั ไปตามเวลาทก่ี ำหนดไว้ โดยใชส้ มุดของนักเรียน หรือกระดาษท่คี รแู จกให้
6. ก่อนลงมือศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ให้นักเรียนทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ ก่อน
เรยี น จำนวน 30 ขอ้ และทำแบบทดสอบกอ่ นเรียนแตล่ ะหนว่ ย หนว่ ยการเรียนละ 10 ขอ้
7. เมือ่ ศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียน ตอ้ งทำแบบทดสอบหลังเรยี น หนว่ ยการเรียนละ 10 ข้อ
เมื่อเรียนจบทุกหน่วยการเรียน และให้ทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์หลังเรียน 30 ข้ออีกครั้งหนึ่ง เพ่ือ
ตรวจสอบวา่ มีความร้ผู ่านจุดประสงคท์ กุ ข้อหรือไม่
8. หากนกั เรยี นไมผ่ ่านจดุ ประสงค์ใด ใหก้ ลบั ไปศกึ ษาเรอ่ื งนั้น ๆ อีกครัง้ หนึง่

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรทอ้ งถนิ่ การเล่นลิเกปา่ เลม่ 2 เกริน่ นำก่อนการแสดงลิเกปา่ 6

เกร่ินนำกอ่ นการแสดงลเิ กป่า

กระดาษคำตอบ

โรงเรียน......................................................................ปีการศึกษา...........................
ช่ือ..........................................................................ชนั้ ...................เลขที.่ ...............
กลุม่ สาระการเรียนรู้.....................วันท.ี่ .............เดือน...................พ.ศ..................

ข้อ ก ข ค ง จ ขอ้ ก ข ค ง จ
16
27
38
49
5 10

ประเมินผล
เต็ม

ได้

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สูตรท้องถนิ่ การเลน่ ลเิ กป่า เลม่ 2 เกริ่นนำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 7

มาตรฐาน ศ 3.1 เขาใจ และแสดงออกทางนาฏศิลปอยางสรางสรรค วิเคราะห วพิ ากษ วจิ ารณ คุณคา

นาฏศลิ ป ถายทอดความรูสกึ ความคิดอยางอิสระ ช่นื ชม และประยกุ ตใช ในชีวิตประจําวนั

ผลการเรยี นรู้

1. นักเรยี นมคี วามสามารถแสดงออกด้วยการร้องเพลงอยา่ งสรา้ งสรรค์ ช่นื ชมอยา่ งมีคุณค่า
และนำไปประยุกตใ์ ชใ้ นชีวติ ประจำวนั ได้อย่างมีความสุข

2. นักเรียนสามารถวิเคราะห์ถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกผา่ นบทร้อง และเห็นคณุ คา่ ของความ
กตญั ญูรคู้ ุณคนในสังคมซึ่งเป็นมรดกทางวฒั นธรรม

สาระการเรยี นรู้

เอกสารเล่มนี้ เป็นสาระการนำเสนอก่อนลเิ กปา่ มสี าระสำคญั ดังนี้
การโหมโรง
บทไหว้ครู
บทบอกเรอ่ื ง
การออกแขก

จดุ ประสงค์การเรียนรู้

เมอ่ื ศึกษานวัตกรรมฉบบั นีแ้ ลว้ จะมคี วามรู้ ดงั นี้
1. นกั เรยี นมีความรู้ มีความเข้าใจ ธรรมเนยี มปฏิบตั ิก่อนการแสดงเป็นเรือ่ งราวของลเิ กป่าได้
ถูกต้อง
2. นักเรียนเข้าใจบทไหว้ครูและสามารถร้องและรอ้ งรบั ได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ
3. นกั เรยี นเขา้ ใจบทบอกเรอื่ งและสามารถร้องและรอ้ งรบั ได้อย่างถูกต้องตามทำนองและจังหวะ
4. นักเรยี นเข้าใจการออกแขกและสามารถรอ้ งและร้องรับได้อยา่ งถกู ต้องตามทำนองและจงั หวะ
5. นักเรยี นเข้าใจคุณธรรมจริยธรรมทีป่ รากฏในการแสดงมหรสพพนื้ บ้านและสามารถปฏิบตั ติ าม
ได้อยา่ งมีความสุข

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สตู รทอ้ งถนิ่ การเลน่ ลิเกป่า เลม่ 2 เกรน่ิ นำก่อนการแสดงลิเกปา่ 8

แบบทดสอบกอ่ นเรียน

วชิ าเพิ่มเติม นาฏศิลปพ์ ้ืนเมือง(ลเิ กป่า) กลมุ่ สาระการเรียนรศู้ ิลปะสาระนาฏศลิ ป์ ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่2
เรือ่ ง เกร่นิ นำกอ่ นการแสดงลิเกป่า เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน
*********************************************************************************************
คำชแี้ จง โปรดตรวจสอบและเลือกคำตอบทีถ่ กู ต้องเพียงคำตอบเดยี วทำเครือ่ ง (X) ลงในกระดาษคำตอบ
*********************************************************************************
1. คำตอบใดตรงกับความหมายของการโหมโรงของลเิ กปา่ ทส่ี ดุ

ก. การโชวร์ ำมะนาของนกั ดนตรี
ข. การบอกจำนวนนักแสดงก่อนมีการแสดง
ค. การบรรเลงดนตรีเพลงตันหยง
ง. การท่ีหัวหน้าคณะเดินออกมาและกราบผชู้ ม
จ. การรอ้ งเพลงทักทายผู้ชมก่อนมีการแสดง
2. ตัวเลอื กใดไมเ่ กีย่ วข้องกับการโหมโรง
ก. มอื กลอง
ข. มอื รำมะนา
ค. มือปี่
ง. มอื โหมง่
จ. มือแขก
3. ครูในตวั เลอื กใดที่ไม่มกี ลา่ วในบทไหว้ครู
ก. โตะ๊ ดำ โตะ๊ แดง
ข. พระองค์ใหญ่
ค. พระครสิ วดั สวนลมุ
ง. เทวดาวงั ฆอ้ ง
จ. ครูบารอ์ าจารย์
4. ตัวเลือกใดใหค้ วามหมายของการไหว้ครูลิเกปา่ ถูกตอ้ งที่สดุ
ก. การอัญเชิญครูทุกฝ่ายให้เข้ามารว่ มเปน็ สกั ขีพยายในการเล่นลิเกปา่
ข. การอัญเชญิ ให้ครูทกุ ทา่ นท่ีเสยี ชวี ิตแล้วใหอ้ อกไปจากเวทีแสดง
ค. การกล่าวโทษครูอาจารย์ทสี่ ่ังสอนให้เลน่ ลิเกป่าแบบผิด ๆ
ง. การเปดิ ตัวเองว่าเป็นศิษย์ของครูคนไหนเป็นลำดบั แรก
จ. การบอกกล่าวเพื่อขอให้มีเสยี งร้องท่ีไพเราะของนักแสดง

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สูตรทอ้ งถ่นิ การเล่นลิเกปา่ เลม่ 2 เกริน่ นำก่อนการแสดงลิเกปา่ 9

5. จากบทรอ้ งไหว้ครู “พระพุทธ ธรรม สงฆ์” เขา้ ใจว่าตรงกับตัวเลือกใด
ก. การแสดงลเิ กปา่ เกิดข้นึ ที่วดั
ข. การเคารพบูชาพระรัตนตรัย
ค. ชอื่ พระท่ีจะต้องเชิญให้มาอยรู่ ว่ มขณะแสดง
ง. ลิเกมาจากแขกแตผ่ ่านทางวดั
จ. ร้องเพอื่ ให้ลงกลอนและทำนองจะได้ไพเราะ

6. เทคนิคการร้องกลอนของลเิ กปา่ ในช่วงกล่าวเกริ่นตวั เลือกใดกลา่ วถูกตอ้ ง
ก. บทร้องสว่ นใหญเ่ ป็นทำนองเพลงไทยเดมิ
ข. การรอ้ งทุกบทจะต้องมผี ู้ร้องนำและผ้รู อ้ งรบั
ค. เน้อื ร้องเป็นภาษาอิสลามเป็นส่วนใหญ่
ง. เป็นบทรอ้ งง่าย ๆ ไมต่ อ้ งจำกส็ ามารถร้องได้
จ. ต้องรอ้ งใหเ้ สยี งดัง และรวดเรว็ เพ่ือความสนกุ สนาน

7. คำตอบใดให้ความหมายของการบอกชุดถูกต้องท่สี ุด
ก. การบอกเร่ืองแขกแดงทีจ่ ะแสดงในคำ่ คนื น้นั
ข. การบอกเรื่องราวโดยย่อของลิเกป่า
ค. การบอกชุดการแสดงทส่ี ามารถเล่นประกอบลเิ กปา่ ได้
ง. การบอกเพือ่ ห้ามมิให้แสดงเรอ่ื ง
จ. การยืนยันแหล่งทมี่ าของลิเกปา่

8. เรื่องใดท่ีไม่มีกลา่ วในการร้องบอกชุด
ก. เร่อื งแขกแดง
ข. เรื่องพระชชู ก
ค. เรื่องทศกัณฐ์
ง. เรื่องอเิ หนา
จ. เร่อื งสุวรรณหงส์

9. “เอ้ยภมุ ตะละภมุ ริน” เป็นสรอ้ ยเพลงร้องรบั ของบทใด
ก. บอกชดุ
ข. บทไหว้ครู
ค. โหมโรง
ง. ออกแขกชว่ งแรก
จ. ออกแขกช่วงสอง

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สตู รท้องถนิ่ การเลน่ ลเิ กป่า เลม่ 2 เกริ่นนำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 10

10. การออกแขกเข้าใจว่าเป็นเพราะเหตุใด
ก. เกรงวา่ นกั แสดงจะไม่มงี านทำ
ข. ต้องรอ้ งเพราะมบี ทแลว้
ค. เป็นธรรมเนยี มปฏบิ ัติของการเล่นลิเก
ง. เพือ่ ความตนื่ เต้นและเร้าใจของผชู้ ม
จ. เป็นตัวเอกของเรื่อง

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สตู รทอ้ งถิน่ การเล่นลิเกปา่ เลม่ 2 เกรน่ิ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 11

วธิ ีสอนและกิจกรรมการจัดการเรยี นรู้

1. วธิ ีสอน
ใช้วธิ สี อนแบบบรรยายเน้ือหา การศกึ ษาดว้ ยตนเอง การทำแบบทดสอบ กอ่ นเรียน/หลงั

เรยี น และการทำแบบฝึกหัดทา้ ยบท
2. กจิ กรรมการจดั การเรียนรู้
เอกสารฉบบั นจี้ ะใชส้ อน 4 ช่ัวโมง ดังน้ี
ช่ัวโมงที่ 1
1. ครทู บทวนการเรยี นเรอื่ งความร้พู น้ื ฐานการเล่นลเิ กป่า แล้วจึงแนะนำเกย่ี วกับการเรยี น

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ กระบวนการเรยี นการสอน วธิ ีการวดั ผลและประเมนิ ผล
2. ครูให้นักเรยี นทำแบบทดสอบก่อนเรยี น โดยใหเ้ วลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที
3. ครูเปิดวีดิทัศน์จากการแสดงโขนสมเด็จจาก Youtube พูดคุยวิธีการเปิดเรื่องที่สวยงาม

เรือ่ งการโหมโรง จากน้ันอธบิ ายถงึ มหรสพของไทยทุกชนิดจะต้องมกี ารเกร่ินนำก่อนการแสดง กอ่ นจะเล่น
เปน็ เรื่องราว อย่างลิเกปา่ ก็มีทั้ง การโหมโรง ไหว้ครู บอกชดุ และออกแขก

4. นักเรียนศึกษารายละเอยี ดจากเอกสารประกอบการเรียน
5. ให้นกั เรียนทำแบบฝึกหดั ท่ี1 ในคำถามทบทวน
ชว่ั โมงที่ 2
1. ครูกล่าวทักทายนักเรียนและทบทวนสาระการเรียน เรื่องเกริ่นนำก่อนการแสดงและให้
นักเรียนเข้าส่เู น้ือหาไหว้ครู
2. ครูใหน้ กั เรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรยี นเร่ืองไหว้ครู ฝึกให้นักเรียนอา่ นให้ถูกต้องใน
บทรอ้ ง และชป้ี ระเดน็ การรอ้ งวา่ ตอ้ งประกอบด้วยแม่เพลง และลูกคู่
3. ให้นักเรยี นแบง่ กลมุ่ รบั หนา้ ที่ ทำตามแบบฝึกหัดที่2 ในคำถามทบทวน
4. ให้นักเรียนสลับหน้าที่กันเพื่อการฝึกและตรวจสอบความเข้าใจและความสามารถในการ
รอ้ งรับบทไหวค้ รู
ชวั่ โมงท่ี 3
1. ครใู ห้นกั เรยี นทบทวนการร้องไหวค้ รูเพ่อื ทดสอบความจำการร้องบทไหว้ครู
2. ครใู หน้ ักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเรื่องบอกชดุ ฝกึ ใหน้ ักเรยี นอ่านให้ถูกต้องใน
บทรอ้ ง และชป้ี ระเดน็ การรอ้ งวา่ ต้องประกอบดว้ ยแมเ่ พลง และลูกคู่
3. ให้นกั เรยี นแบง่ กลุม่ รับหน้าท่ี ทำตามแบบฝึกหดั ท่ี3 ในคำถามทบทวน
4. ให้นักเรียนสลับหน้าที่กันเพ่ือการฝึกและตรวจสอบความเข้าใจและความสามารถในการ
ร้องรับบอกชุด
ชว่ั โมงที่ 4
1. ครใู ห้นกั เรียนทบทวนการร้องไหวค้ รเู พื่อทดสอบความจำการร้องบอกชดุ

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สูตรท้องถนิ่ การเลน่ ลเิ กป่า เลม่ 2 เกร่ินนำก่อนการแสดงลิเกปา่ 12

2. ครูให้นักเรยี นศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนเร่อื งออกแขก ฝกึ ใหน้ กั เรียนอ่านให้ถกู ต้อง
ในบทรอ้ ง และช้ีประเด็นการร้องวา่ ตอ้ งประกอบด้วยแม่เพลง และลูกคู่

3. ให้นกั เรยี นแบง่ กล่มุ รบั หนา้ ที่ ทำตามแบบฝึกหดั ที่4 ในคำถามทบทวน
4. ให้นักเรียนสลับหน้าที่กันเพื่อการฝึกและตรวจสอบความเข้าใจและความสามารถในการ
ร้องรับออกแขก
5. ครูใหน้ กั เรียนทำแบบทดสอบหลงั เรียน โดยใหเ้ วลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที

ส่อื การจัดการเรียนรู้

1. แบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลังเรยี น
2. เอกสารประกอบการเรียน
3. สมดุ จดบันทึก
4. รูปภาพการแสดงลิเกป่า
5. คำถามทบทวน / แบบฝึกหดั ท้ายบท
6. เครอื ข่ายอนิ เตอรเ์ นต็ (Internet)
7. ซดี ีการรอ้ งไหว้ครู บอกชดุ และออกแขก

การวัดและประเมนิ ผล

1. วธิ กี ารวดั ผล

1.1 ตรวจงานแบบฝกึ หัดทา้ ยบท

1.2 ตรวจงานทมี่ อบหมายเพ่ิมเตมิ

1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรยี น

1.4 สงั เกตพฤตกิ รรม

2. เครอ่ื งมือวดั ผล

2.1 คำถามทบทวน / แบบฝึกหดั

2.2 แบบตรวจสอบงานเพ่ิมเติม

2.3 แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลังเรยี น

2.4 แบบสงั เกตพฤติกรรม

3. เกณฑ์การประเมนิ

3.1 แบบฝึกหดั คะแนนอยา่ งนอ้ ยร้อยละ 80 คะแนน

3.2 แบบทดสอบ คะแนนอยา่ งน้อยรอ้ ยละ 80 คะแนน

3.3 การปฏิบตั ทิ า่ รำ รวมคะแนนเฉลย่ี อยา่ งน้อยร้อยละ 80 คะแนน

3.4 สงั เกตพฤติกรรมคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ มคี ุณภาพเฉลย่ี ไมต่ ่ำกว่าระดับ 1

3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคญั ของผู้เรียน มีคุณภาพเฉล่ียไมต่ ่ำกว่าระดับ 1

เอกสารประกอบการเรยี นหลักสูตรทอ้ งถิ่นการเล่นลเิ กป่า เลม่ 2 เกรน่ิ นำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 13

เกร่ินนำก่อนการแสดงลเิ กปา่

การแสดงลิเกป่าเป็นมหรสพพ้ืนบ้านของคนในท้องถิ่นภาคใต้ ท่ีนยิ มเลน่ สืบเน่ืองกันมาต้ังแต่อดีต
อย่างไรก็ตามปัจจุบันการแสดงชนิดนี้เริ่มลดบทบาทไปสืบเนื่องจากความเปลี่ยนแปลงของสังคมและ
วัฒนธรรม ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว นักเรียนเป็นเยาวชนคนไทย ที่จะต้องมีหน้าที่สืบสาน อนุรักษ์สิ่ง
งดงามทางวฒั นธรรมไว้ใหค้ งอยู่ จึงควรศกึ ษาอยา่ งประณีตเฉพาะอย่างยิ่งขั้นตอนการปฏิบัติกอ่ นแสดงลิเก
ป่า ดังนั้นสาระสำคัญของเอกสารฉบับนี้ จึงประกอบด้วย การโหมโรงการเล่นลิเกป่า การไหว้ครูลิเกป่า
และการบอกชดุ ดงั ต่อไปน้ี

โหมโรง

โหมโรง คอื การประโคมดนตรกี อ่ นมหรสพลงโรง หรอื เพลงเรมิ่ ต้นของการบรรเลงหรือการแสดง
เพื่อบอกให้ทราบว่าพิธีหรืองานนั้นได้เริ่มขึ้นแล้ว แบ่งเป็นหลายชนิดตามลักษณะของงานมหรสพที่แสดง
และการบรรเลง (ราชบัณฑิตยสภา, 2554).

ขุนสมบูรณเ์ ป่าเสนาะ, (2550). อา้ งวา่ เพลงโหมโรง คอื การประโคมดนตรเี บกิ โรง ตามความเป็น
จริงแล้ว เพลงโหมโรงเป็นเพลงที่ต้องใช้บรรเลงเป็นเพลงแรก ก่อนที่จะมีรายการอื่น ๆ ตามมา ซึ่งมี
วัตถุประสงค์ใหญ่ ๆ เป็น 2 ประการ คอื

ประการท่ี 1 เปน็ การแสดงความเคารพ และอญั เชิญเทวดาสิ่งศกั ดิ์สิทธ์ิทั้งหลาย ตามความเช่ือถือ
ของนักดนตรีไทยให้ลงมาประชุมอำนวยอวยพร เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ผู้บรรเลงดนตรี รวมทั้งผู้เป็น
เจา้ ของงานนั้น ๆ ดว้ ย

ประการท่ี 2 เปน็ การประชาสมั พันธใ์ ห้ชาวบา้ นและบคุ คลทั่วไป ไดท้ ราบวา่ บา้ นงานนั้น ๆ กำลัง
มีงานอะไรกัน เช่น ถ้าปี่พาทย์ทำเพลงชุดโหมโรงเย็น ชาวบ้านก็จะรู้ว่า บ้านงานนั้นจะมีพระมาสวดมนต์
เยน็ หรือถ้าปี่พาทยท์ ำเพลงโหมโรงเช้า ชาวบ้านก็จะได้ทราบว่า บา้ นงานน้นั จะมกี ารเลยี้ งพระเช้า เป็นต้น

การแสดงลิเกป่า มีพฤติกรรมการโหมโรงก่อนการแสดงด้วยเช่นเดียวกัน เป็นการเตรียมความ
พร้อมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับการละเล่นลิเกป่า ทั้งเป็นสัญญานการบอกกล่าวหรือนัดหมายในหลาย
กจิ กรรม กลา่ วคอื

1. นัดหมายนักแสดง หมายถึง ให้นกั แสดงทุกคนกระตือรอื รน้ และจะตอ้ งเตรยี มความพร้อมไว้
ใหพ้ ร้อมสำหรบั การแสดงว่าขณะนี้ทุกคนพร้อมแล้วที่จะชมการแสดง ดงั น้นั นักแสดงก็จะต้องเตรียมความ
พร้อม ทงั้ การแต่งหนา้ ทำผม การแต่งกาย และอารมณร์ ว่ มกบั การแสดงในครงั้ น้ี

2. นักดนตรี หมายถึง เป็นการตรวจสอบอย่างสมบูรณ์ที่สุด คือ ตรวจสอบเครื่องดนตรีว่ามี
ความพร้อมที่จะใช้ประกอบการแสดงแล้วหรือไม่ เตรียมความพร้อมของนักดนตรีจะได้ทดลองว่าเสียง

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สูตรท้องถิ่นการเล่นลิเกปา่ เลม่ 2 เกร่ินนำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 14

ของเครื่องดนตรีมีความชัดเจน ถูกต้องหรือไม่และเครื่องดนตรีที่ตนเองรับผิดชอบมีความพร้อมมากน้อย
ขนาดไหน

3. ผู้ชม หมายถึง เป็นสัญญานแจ้งให้ผู้ชมที่มีความสนใจใคร่ดูการแสดงแสดงลิเกป่า จะได้รู้
ว่าตอ้ งรบี ปฏบิ ัตภิ ารกิจท่รี ับผดิ ชอบของตนเองใหเ้ รียบร้อย พรอ้ มท่ีจะออกมาชมการแสดงลิเกปา่

การโหมโรงของการละเล่นลิเกป่า นักดนตรีและลูกคู่ทุกคนพร้อมบนเวทีแสดง เข้านั่งประจำท่ี
ความรบั ผดิ ชอบ เช่น ผู้ตรี ำมะนา ผตู้ กี ลอง ผู้ตที บั ผ้ทู ี่โหม่ง และผ้ตู กี รบั ผตู้ ีทุกคนภาษาสื่อสารกันเรียก
“มือ” เช่น มือรำมะนา มือกลอง มือทับ มือโหม่ง และมือกรับ ก็นั่งประจำที่ อาจจะนั่งข้างเวทีแสดง
ทางขวา หรือทางซ้าย หรือนั่งหลังนักแสดงก็ได้ แต่จะต้องเห็นพฤติกรรมของนักแสดงทุกคน เพราะ
จะต้องบรรเลงดนตรีไดถ้ ูกตอ้ งตามทำนองและจังหวะ ของนักแสดงแตล่ ะตัวทีจ่ ะต้องเข้ารบั บทบาท

การบรรเลงเพลงโหมโรงของลเิ กปา่ นั้นจะบรรเลงเพลงตนั หยง ซง่ึ เปน็ เพลงบรรเลงประกอบการ
เต้นรองเง็งของทางฝั่งทะเลอันดามัน ทั้งนครศรีธรรมราช กระบ่ี พังงา และภูเก็ต ทำนองตันหยงเป็น
เพลงในจงั หวะท่ีฟ้งสบาย จังหวะไมเ่ รง่ ร้อน และชา้ อีกท้ังมที ่องเพลงท่ีไม่ยาวเหมาะสมกบั กับบรรเลงเป็น
เพลงโหมโรงเพอื่ ใหน้ กั แสดงและผชู้ มเตรียมตัวไดอ้ ย่างเหมาะสม

ภาพท่ี 1 เวทแี สดงและการน่ังบรรเลงของนกั ดนตรหี รือลูกคู่
ทม่ี า : คนรมิ เล, (2556)

ไหว้ครู

ไหวค้ รเู ปน็ ธรรมเนียมปฏิบตั ทิ ีง่ ดงามของเหล่าศลิ ปนิ และนักศิลปะทุกแขนง เฉพาะอย่างย่ิงการ
แสดงลิเกป่าก่อนมีการแสดงจะต้องมีการไหว้ครูทุกครั้ง รายละเอียดที่จะนำเสนอ ประกอบด้วย
ความหมายของการไหวค้ รู และบทไหว้ครูของแสดงลเิ กป่า ดงั นี้

เอกสารประกอบการเรียนหลักสตู รท้องถิ่นการเล่นลิเกปา่ เลม่ 2 เกริ่นนำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 15

ความหมายของการไหวค้ รู
ความหมายของ “การไหว้ครู” ก็คือ การที่ศิษย์แสดงความเคารพ ยอมรับนับถือครูบาอาจารย์
อย่างจริงใจ ว่าท่านเป็นผู้เพียบพร้อมด้วยคุณธรรมความรู้ ศิษย์ในฐานะผู้สืบทอดมรดกทางวิชาการ จึง
พร้อมใจกันปวารณาตัวรับการถ่ายทอดวิชาความรู้ด้วยความวิริยะอุตสาหะ เพื่อให้บรรลุปลายทางแห่ง
การศึกษาตามที่ตั้งใจเอาไว้ ซึ่งการไหว้ครูนี้ นอกจากจะเป็นธรรมเนียมอันดีงามที่มีส่วนโน้มน้าวจิตใจคน
ให้รักษาคุณความดี และช่วยธำรงรักษาวิทยาการให้สืบเนื่องต่อไปแล้ว การที่ศิษย์แสดงความเคารพ
ยอมรบั นบั ถือครตู ั้งแต่เบ้ืองต้น ก็มสี ่วนทำให้ครูเกดิ ความรัก ความเมตตาต่อศษิ ย์ อยากมอบวิชาความรู้ให้
อย่างเต็มที่ และศิษย์เองก็จะมีความรู้สกึ ผกู พันใกล้ชิด เกิดมั่นใจว่า ตนจะมีผู้คุ้มครองดแู ล สั่งสอนให้ไปสู่
หนทางแหง่ ความดีงาม และความเจริญก้าวหนา้ แนน่ อน
สืบสกุล ศรีสุข, (2562) ให้รายละเอียดว่า "เพราะคนเราเติบโตมา ไม่ใช่ว่าจะประสบความสำเร็จ
ไดล้ ำพังเพียงคนเดียว ทุกชวี ติ ลว้ นแล้วมคี รูบาอาจารย์ประสิทธิ์ประสาทความรู้ นับเร่ิมตั้งแต่พ่อแม่ บุคคล
ในครอบครัว และครูผู้สอนในโรงเรียน ทั้งหมดนี้ล้วนแล้วเป็นส่วนประกอบที่ส่งผลทำให้ชีวิตคนหนึ่งคน
ประสบความสำเรจ็ แทบทั้งสิ้น ดังนั้นพิธีการระลึกถึงครูบาอาจารย์ในวนั สำคัญ และเป็นประเพณีสืบทอด
กันมาให้เดก็ นักเรียนจากรุ่นสูร่ นุ่ สำนึกในพระคณุ ครูท่พี รำ่ สั่งสอน"
ความสำคญั ของวันไหวค้ รู
ภานวุ ฒั น์ มานพ, (2557) ชี้ประเดน็ ความสำคัญของวันไหวค้ รู คือ
1. เป็นการแสดงความกตญั ญูกตเวทแี ละความเคารพต่อครูอาจารย์ ผู้ประสทิ ธ์ปิ ระสาทวิชา
ความรู้
2. เปน็ โอกาสท่ีศิษย์จะได้ขอขมาทเี่ คยล่วงเกนิ ดว้ ยวาจาหรือกระทำผิดต่อครูอาจารย์ ทัง้ ตอ่ หนา้
และ ลบั หลงั
3. ครูและศษิ ย์เกิดความรู้สกึ ผูกพนั ใกล้ชดิ แนน่ แฟ้น
4. เป็นการยกยอ่ งและใหค้ วามสำคัญกบั วิทยาการความรู้
5. เกิดความสามัคคใี นหม่คู ณะระหว่างลกู ศิษย์ซ่ึงไดร้ ว่ มกันทำสงิ่ ดี ๆ เพื่อครู
6. เป็นการรกั ษาธรรมเนียมอันดงี ามของไทย
อย่างไรก็ตาม ไหว้ครูเป็นธรรมเนียมการขอขมาลาโทษ และกล่าวสรรเสริญครูอาจารย์ที่คณะ
ลิเกป่าได้รับการถ่ายทอดมา เป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่น่านิยม สังเกตได้ว่าการไหว้ครูของลเิ กป่าจะไหว้ครู
ทั้งฝ่ายไทยพุทธและฝ่ายไทยมุสลิม ในความหมายของการไหว้ครูนั้น เป็นการเชิญให้ครอู าจารยเ์ ข้ามาอยู่
รว่ มเพอ่ื เปน็ ขวญั และกำลังใจของการแสดง
บทไหวค้ รูของการแสดงลิเกป่า
บทไหว้ครูของการแสดงลิเกป่า เพื่อความเข้าใจที่ถูกต้องจะให้รายละเอียดของบทร้อง และ
วิธกี ารรอ้ งบทไหว้ครู ดังน้ี
1. บทร้อง สาระสำคญั ของบทรอ้ งจะนำเสนอ เน้ือรอ้ ง และความหมาย ดงั น้ี

เอกสารประกอบการเรียนหลักสตู รท้องถนิ่ การเลน่ ลเิ กป่า เลม่ 2 เกรนิ่ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 16

1.1 เน้ือรอ้ ง

ลงโรงไหว้ครทู ่านผรู้ อู้ าจารยส์ อน แนะนำคำกลอนว่าไดส้ อนตวั ข้ามา (สรอ้ ย)

พระพทุ ธธรรมสงฆท์ ้ังสามองคล์ ูกยอไหว้ หตั ถาทั้งขวาทง้ั ซ้ายวา่ ลูกใคร่วันทาไป (สรอ้ ย)

บิดรมารดาวันน้ีลกู ยานัง่ ยอไหว้ หยับมาแมเ่ หอใกล้ใกล้ว่าลกู ได้ ร้องเรียกมา (สรอ้ ย)

ครบู าร์อาจารยว์ นั นตี้ ัวฉนั นั่งเรยี กหา มาเถิด มาเถดิ มาตา้ เชญิ เข้ามาในโรงรำ (สร้อย)

บอรติ ้วิ กรงุ พาลีนางธรณีเมขลา วันน้ีวนั ดีดำเนินวา่ ลูกเชญิ ให้แมม่ า (สรอ้ ย)

เทวดาสวนลุ่มอีกทั้งองคเ์ จ้าเขาชุมทอง เทวดาเทวดาวงั ฆ้องว่าลกู ร้องประกาศมา (สรอ้ ย)

ไหว้ไปไหว้ไปจะไหว้พระองคใ์ หญ่วัดสมควร วนั น้ีวนั นลี้ กู ชวนให้พอ่ ด่วนเข้ามาหา (สร้อย)

โต๊ะดำโต๊ะแดงวนั นจี้ ัดแจงเขา้ มาหา เรียนเชิญเรยี นเชญิ ครขู า้ ว่าเข้ามาในโรงรำ (สรอ้ ย)

ยา่ ม่อนย่าน้อยอีกทัง้ แม่สร้อยระยา้ นางญวนนางญวนครขู ้าว่าเชิญมาในโรงรำ (สร้อย)

หมายเหตุ (สรอ้ ย) วันน้เี ชญิ ครู มาอยู่ซ้าย มาอยูข่ วา วันนี้เชญิ ครูมาอยู่ซา้ ยมาอยู่ขวา ราชครู ราชครูของ

นอ้ งวา่ ลอยลอ่ งกันเขา้ มา ชะเอิงเออ เออ่ เห้อเอิงเอย

1.2 ความหมาย ความหมาย
เนอ้ื ร้อง เริม่ ลงโรงไหวค้ รทู ัง้ ผูร้ ู้และอาจารยผ์ ู้สอน
ที่ได้แนะนำบทร้องที่เป็นคำกลอนและสอนให้เป็น
ลงโรงไหวค้ รทู า่ นผู้ร้อู าจารย์สอน ความร้ตู ิดตัวเรามา
แนะนำคำกลอนว่าไดส้ อนตวั ข้ามา มือทงั้ สิบน้วิ ยกขน้ึ พนมมือไหว้
มอื ท้ังขา้ งขวาและขา้ งซา้ ยยกไหวไ้ ปทัง้ หมด
สบิ นว้ิ ประนมลูกตั้งบังคมนงั่ ยอไหว้ พระรตั นตรัยทง้ั 3 องคจ์ ะยกมือไหว้
หัตถาทั้งขวาทง้ั ซ้ายวา่ ลกู ไดว้ ันทาไป มือท้งั ขา้ งขวาและข้างซา้ ยยกไหว้ไปท้งั หมด
พระพุทธธรรมสงฆ์ท้งั สามองคล์ ูกยอไหว้ ไหวพ้ อ่ ไหวแ้ ม่ ลกู จะนั่งพนมมอื ไหว้
หตั ถาทง้ั ขวาทัง้ ซา้ ยวา่ ลกู ใคร่วนั ทาไป เข้ามาใกล้ ๆ ลูกเพื่อความอบอนุ่ ใจ
บดิ รมารดาวนั น้ลี ูกยาน่ังยอไหว้ ครอู าจารยท์ กุ ทา่ น วันนล้ี กู ศษิ ยร์ อ้ งเรยี กหา
หยับมาใกล้ใกล้ว่าลูกได้รอ้ งเรียกมา เรยี นเชญิ ให้ทุกท่านเข้ามาในสถานท่ีแสดง
ครูบารอ์ าจารยว์ ันนตี้ ัวฉนั นงั่ เรียกหา ไหวเ้ ทพยดาทัง้ นางธรนี นางเมขลา
มาเถิดมาตา้ เชญิ เขา้ มาในโรงรำ วันนเี้ ป็นวันดีขออญั เชิญให้เทพยดาเข้ามา
บอริต้วิ กรงุ พาลีนางธรณเี มขลา เทวดาสิง่ ศักดสิ์ ทิ ธทิ์ างภาคพ้ืนเมอื งเขาชมุ ทอง
วันนีว้ ันดดี ำเนนิ ว่าลูกเชญิ ให้แม่มา เทวดาทีอ่ ยู่ประจำวังฆอ้ งกข็ อเชญิ ใหม้ า
เทวดาสวนล่มุ อีกทั้งองค์เจ้าเขาชมุ ทอง ไหวไ้ ปถึงพระองคใ์ หญว่ ดั สมควร
เทวดาเทวดาวังฆ้องว่าลูกร้องประกาศมา วันน้ลี กู ชวนใหพ้ ่อรีบด่วนเขา้ มาในโรงรำ
ไหวไ้ ปไหวไ้ ปจะไหวพ้ ระองคใ์ หญว่ ัดสมควร
วันน้วี ันน้ลี กู ชวนให้พอ่ ดว่ นเข้ามาหา

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรทอ้ งถิ่นการเล่นลเิ กปา่ เลม่ 2 เกร่ินนำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 17

โตะ๊ ดำโต๊ะแดงวนั นจ้ี ัดแจงเขา้ มาหา ครูทางมสุ ลมิ กข็ ออัญเชิญให้เขา้ มา
เรียนเชญิ เรยี นเชญิ ครูข้าวา่ เข้ามาในโรงรำ เรียนเชิญครทู ุกท่านใหเ้ ข้ามา
ยา่ มอ่ นย่านอ้ ยอีกทง้ั แมส่ รอ้ ยระยา้ ผ้มู พี ระคุณยา่ มอ่ นย่านอ้ ยครฝู ึกลเิ กปา่ ทุกท่าน
นางญวนนางญวนครขู ้าวา่ เชญิ มาในโรงรำ นางญวนผสู้ อนสัง่ ก็ขออัญเชญิ เข้ามา

จากเนื้อเพลงและความหมายที่กล่าวข้างต้นทำให้เห็นว่าคณะนักแสดงลิเกป่าทุกคน มีคุณธรรม
จริยะธรรมที่งดงาม สำนึกในบุญคุณของผู้มีพระคุณ ทั้ง คุณพระรัตนตรยั คุณพ่อแม่ คุณครูอาจารย์ จึงมี
การร้องประกาศเพื่อเรียนเชิญให้ผู้มีพระคุณทุกท่านเข้ามาอยู่ร่วม มาช่วยปกปักษ์รักษาให้การแสดง
ประสบความสำเร็จ เป็นที่ชื่นชอบของผู้ชม และป้องกันเสนียดจัญไร สิ่งไม่ดีให้ห่างไกลคณะนักแสดงลิเก
ป่า

2. วธิ กี ารร้องบทไหว้ครู
วิธีการร้องบทไหว้ครูของลิเกป่านั้น จะร้อง 2 ลักษณะ คือการร้องของต้นเสียง และการร้อง

รับของลูกคู่ การร้องของต้นเสียง โดยปกตินั้นต้นเสียงจะเป็นการร้องของหัวหน้าคณะ หรือนายโรง ใน
กรณีฝึกหัดร้องในชั้นเรียน ขอให้แบ่งนักเรียนเป็น 2 ฝ่าย คือฝ่ายที่เป็นต้นเสียง และอีกฝ่ายเป็นลูกคู่
ดงั น้นั ในเน้ือร้อง ท่เี ปน็ ตัวหนาจะต้องให้ตน้ เสียงรอ้ ง และทเี่ ปน็ ตวั บาง เปน็ การรอ้ งของลกู คู่ ดงั นี้

ลงโรงไหวค้ รู ท่านผู้รูอ้ าจารย์สอน (ลงโรงไหวค้ รู ) ท่านผรู้ ูอ้ าจารย์สอน แนะนำ แนะนำ คำ
กลอนว่าไดส้ อนตวั ขา้ มา ชะเองิ เออ เอ่อเหอ้ เองิ เอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครูมาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครู ราชครูของ
นอ้ งว่าลอยลอ่ งกนั เขา้ มา ชะเอิงเออ เออ่ เหอ้ เอิงเอย

สบิ นวิ้ ประนม ลกู ตั้งบังคม นง่ั ยอไหว้ (สิบน้วิ ประนม) ลูกต้งั บังคมน่ังยอไหว้ หตั ถาทง้ั ขวา ทั้ง
ซ้าย วา่ ลูกไดว้ นั ทาไปชะเองิ เออ เอ่อเห้อเอิงเอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครูมาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา ราชครู ราชครูของ
นอ้ งว่าลอยล่องกันเข้ามา ชะเองิ เออ เออ่ เห้อเองิ เอย

พระพุทธธรรมสงฆ์ ท้ังสามองค์ลูกยอไหว้ (พระพุทธธรรมสงฆ์) ทั้งสามองค์ลูกยอไหว้ หัตถา
ท้ังขวาทัง้ ซา้ ยว่าลูกใครว่ ันทาไป ชะเองิ เออ เอ่อเหอ้ เอิงเอย

(สร้อย) วันนี้เชญิ ครู มาอยู่ซา้ ย มาอยู่ขวา วันนเี้ ชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยขู่ วา ราชครู ราชครูของ
นอ้ งวา่ ลอยล่องกันเข้ามา ชะเองิ เออ เอ่อเห้อเอิงเอย

บิดรมารดา วันนล้ี ูกยา นัง่ ยอไหว้ (บิดรมารดา ) วันนี้ลกู ยา นั่งยอไหว้ หยับมา แม่เหอใกล้ ๆ
วา่ ลูกได้ ร้องเรยี กมา ชะเองิ เออ เอ่อเหอ้ เอิงเอย

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สตู รทอ้ งถนิ่ การเลน่ ลเิ กปา่ เลม่ 2 เกริ่นนำก่อนการแสดงลิเกปา่ 18

(สร้อย) วนั นีเ้ ชิญครู มาอยูซ่ า้ ย มาอยู่ขวา วันน้เี ชญิ ครู มาอยูซ่ า้ ย มาอยขู่ วา ราชครู ราชครูของ
นอ้ ง ว่าลอยลอ่ งกันเขา้ มา ชะเอิงเออ เออ่ เห้อเองิ เอย

ครบู ารอ์ าจารย์ วนั นตี้ ัวฉัน (นัง่ เรียกหา) ครูบารอ์ าจารย์ วนั นต้ี วั ฉัน นง่ั เรียกหา มาเถิด มาเถิด
มาตา้ เชิญเขา้ มาในโรงรำ ชะเองิ เออ เอ่อเห้อเองิ เอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครูราชครูของ
น้องวา่ ลอยลอ่ งกนั เขา้ มา ชะเอิงเออ เอ่อเหอ้ เองิ เอย

บอริต้ิว กรุงพาลี นางธรณเี มขลา (บอริต้ิว กรุงพาลี) นางธรณีเมขลา วันนวี้ นั ดี ดำเนินว่าลูก
เชญิ ให้แม่มา ชะเองิ เออ เออ่ เอ้อเอิงเอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครูราชครูของ
น้องวา่ ลอยล่องกนั เข้ามา ชะเองิ เออ เออ่ เห้อเอิงเอย

เทวดาสวนลุ่ม อีกท้ังองค์ เจา้ เขาชุมทอง ( เทวดาสวนลุ่ม ) อีกท้ังเจา้ เขาชุมทอง เทวดา
เทวดา วังฆ้องว่าลูกร้องประกาศมา ชะเอิงเออ เอ่อเอ้อเอิงเอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครูราชครูของ
นอ้ งว่าลอยลอ่ งกนั เข้ามา ชะเองิ เออ เออ่ เห้อเองิ เอย

ไหว้ไปไหวไ้ ป จะไหว้พระองค์ใหญ่ วดั สมควร (ไหวไ้ ปไหวไ้ ป ) จะไหวพ้ ระองคใ์ หญ่ วัดสมควร
วันนี้วนั น้ีลกู ชวนให้พอ่ ด่วนเขา้ มาหา ชะเองิ เออ เอ่อเอ้อเองิ เอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครูราชครูของ
นอ้ งวา่ ลอยล่องกันเข้ามา ชะเองิ เออ เออ่ เห้อเองิ เอย

โต๊ะดำ โต๊ะแดง วนั นีจ้ ัดแจง เข้ามาหา (โตะ๊ ดำโต๊ะแดง) วันนี้จัดแจง เข้ามาหา เรยี นเชญิ
เรียนเชญิ ครูขา้ วา่ เขา้ มาในโรงรำ ชะเองิ เออ เอ่อเอ้อเองิ เอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครูราชครูของ
น้องว่าลอยล่องกนั เข้ามา ชะเองิ เออ เอ่อเหอ้ เอิงเอย

ย่ามอ่ นยา่ นอ้ ย อีกท้ัง แม่สร้อยระย้า ( ย่าม่อนย่าน้อย) อีกทั้ง แม่สร้อยระยา้ นางญวนนาง
ญวน ครูข้า วา่ เชญิ มาในโรงรำ ชะเองิ เออ เอ่อเอ้อเอิงเอย

(สร้อย) วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้าย มาอยู่ขวา วันนี้เชิญครู มาอยู่ซ้ายมาอยู่ขวา ราชครูราชครูของ
น้องว่าลอยล่องกนั เขา้ มา ชะเองิ เออ เออ่ เห้อเองิ เอย

(รอ้ งพรอ้ มกนั ) วา่ หนอ่ ย นอย น้อย นอย หน่อย นอ้ ย หน่อย นอย นอย หนอ่ ย (ซำ้ )
นอย นอ้ ย หน่อย นอ้ ย หน่อย นอย นอย นอ้ ย นอย หนอ่ ย นอย นอย นอย หนอ่ ย เอย

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สูตรท้องถิน่ การเล่นลเิ กปา่ เลม่ 2 เกรน่ิ นำก่อนการแสดงลิเกปา่ 19

บอกชดุ

บอกชุด เป็นการบอกกล่าวเรื่องที่นำเสนอโดยทั่วไปนั้น เรื่องที่นำเสนอลิเกป่าเริ่มต้นจากการ

เล่นชดุ แขกแดง จากนัน้ จะนำเสนอเป็นเร่ืองราว ซึ่งเปน็ นิทานพ้ืนบ้านของไทย ทง้ั ลกั ษณวงศ์ จันทโครพ

รามเกยี รต์ิ จึงมกี ารบอกชุดทแ่ี สดงในค่ำคนื น้นั สาระสำคัญของการบอกชุด จะใหร้ ายละเอยี ดของ

เพอื่ ความเข้าใจทถ่ี ูกตอ้ งจะใหร้ ายละเอยี ดของบทร้อง และวิธกี ารร้องบทไหว้ครู ดงั น้ี

1. บทรอ้ ง สาระสำคัญของบทร้องจะนำเสนอ เนอ้ื ร้อง และความหมาย ดงั น้ี

1.1 เน้อื รอ้ ง

ตัวฉานสมมุติจะบอกชุดขึน้ กลา่ ว มีเรือ่ งมรี าวจะกล่าวต่อมา (สร้อย)

อา้ ยชดุ ทห่ี นง่ึ ฉนั จะบอกใหแ้ น่ ยังมแี ขกแก่กะเดยี วเดียวออกมา (สรอ้ ย)

อา้ ยชุดทีส่ องแขกแดงเสงี่ยม เล่นตามธรรมเนยี มก็แต่กอ่ นสอนมา (สรอ้ ย)

อา้ ยชดุ ทส่ี ามพระชูงามขำ มดื มืดค่ำค่ำกบ็ ่นพรำไปมา (สร้อย)

อ้ายชดุ ทส่ี ยี่ าหยีกบั บงั บอกพวกทน่ี งั่ ใหช้ ่วยทัศนา (สร้อย)

อา้ ยชดุ ทหี่ า้ พระจันโครพ คราวเม่อื ไปพบรบกับโจรปา่ (สรอ้ ย)

อา้ ยชุดที่หกตกหมอนมาถงึ เมียช่อื มวยกลึงละอยูด่ โี สภา (สร้อย)

อา้ ยชดุ ทเ่ี จ็ดไม่เสรจ็ เรอ่ื งราว ไมเ่ อาคำกลา่ วละของใครมาวา่ (สรอ้ ย)

อา้ ยชดุ ท่ีแปดปราดเปรี้องเสยี่ งภยั กลับเขา้ ขา้ งในประเดย๋ี วเดยี๋ วออกมา (สรอ้ ย)

อ้ายชดุ ที่เก้าบอกเล่านางญวน ห่มแพรสีตว่ นมาด่วนด่วนออกมา (สรอ้ ย)

อ้ายชดุ ทส่ี ิบกล่าวทศกัณฐ์ กล่าวทศกัณฐ์ลักสีดานัน่ มาไว้เมืองลงกา (สรอ้ ย)

อา้ ยชดุ สบิ เอ็ดสุวรรณยาหงส์ เมอ่ื ถกู ศรลงมาแตเ่ มืองลงกา (สร้อย)

สบิ สอง สบิ สาม นิยาม ยามเศษ อยู่ไหน แขกเทศ พรอื ไมอ่ อกมา (ซำ้ )

หมายเหตุ (สร้อย) เอ้ย ภุม ตะละภมุ รนิ เอ้ย ภุม ตะละภุมรนิ มาเชยกลิ่นเกสรมาลา มาลาเหอ เกสรมาลา

1.2 ความหมาย

เน้ือร้อง ความหมาย

ตัวฉานสมมุติจะบอกชุดขึ้นกล่าว มีเรื่องมีราวจะ ตัวฉันจะสมมติตัวขึ้นเล่าเรื่องที่เป็นชุดแสดงลิเก

กล่าวต่อมา ป่า

อ้ายชุดที่หนึ่งฉันจะบอกให้แน่ ยังมีแขกแก่กะ ชุดที่หนึ่งนั้นจะมีการออกแขกเพื่อจะมาทักทาย

เดยี วเดยี วออกมา ผ้ชู ม

อ้ายชุดที่สองแขกแดงเสงี่ยม เล่นตามธรรมเนียม ชุดที่สองเป็นชุดแขกแดง ซึ่งเป็นธรรมเนียมปฏิบัติ

กแ็ ต่ก่อนสอนมา ของการแสดงแตโ่ บราณ

อ้ายชุดที่สามพระชูงามขำ มืดมืดค่ำค่ำก็บ่นพรำ ชุดที่สามเป็นเรื่องของพระชู (เข้าใจว่าเรื่องเวสัน

ไปมา ดรตอนชชู ก)

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สูตรท้องถน่ิ การเลน่ ลเิ กปา่ เลม่ 2 เกริ่นนำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 20

อ้ายชุดที่สี่ยาหยีกับบัง บอกพวกที่นั่งให้ช่วย ชดุ ทส่ี เี่ ปน็ เร่ืองแขกแดงกบั ยาหยี

ทัศนา

อ้ายชุดที่ห้าพระจันโครพ คราวเมื่อไปพบรบกับ ชดุ ท่หี ้าเป็นการแสดงเรือ่ งจันทโครพ นิทานไทย

โจรป่า

อา้ ยชดุ ท่หี กตกหมอนมาถึง เมยี ช่ือมวยกลึงละอยู่ ชดุ ทีห่ กยงั ไม่แน่ใจว่าเร่ืองอะไร แตน่ างเอกชื่อมวย

ดีโสภา กลงึ

อ้ายชุดที่เจ็ดไม่เสร็จเรื่องราว ไม่เอาคำกล่าวละ ชุดที่เจ็ดยังเล่นต่อเนื่อง แต่น่าจะเป็นเรื่องที่แต่ง

ของใครมาวา่ ขึน้ เอง

อา้ ยชุดท่แี ปดปราดเปรี้องเสยี่ งภัย กลับเข้าข้างใน ชุดที่แปดก็ยังไม่ทราบชื่อเรื่อง แต่คอยติดตามชม

ประเด๋ยี วเดีย๋ วออกมา เพราะกำลงั จะออกมาแสดง

อ้ายชุดที่เก้าบอกเล่านางญวน ห่มแพรสีต่วนมา ชุดที่เก้าเป็นเรื่องเล่าเกี่ยวกับครูสอนการเล่นลิเก

ด่วนดว่ นออกมา ปา่ คือนางญวน อยา่ งท่ไี หว้ครูไปแล้ว

อ้ายชุดที่สิบกล่าวทศกัณฐ์ กล่าวทศกัณฐ์ลักสีดา ชุดทส่ี ิบเป็นเรอื่ งรามเกยี รตต์ิ อนลักสดี า

นนั่ มาไวเ้ มอื งลงกา

อ้ายชุดสิบเอ็ดสุวรรณยาหงส์ เมื่อถูกศรลงมาแต่ ชุดท่ีสบิ เอ็ดเรอ่ื งสวุ รรณหงส์ ตอนถกู ศร

เมอื งลงกา

จากที่กล่าวข้างต้นเนื้อเพลงและความหมายจะเห็นได้ว่า การบอกชุดนั้น จะเป็นการแนะนำชุด
การแสดงว่าการเล่นลิเกป่าสามารถเล่นเรื่องอะไรได้บ้าง โดยรวมเข้าใจว่าน่าจะเล่นได้ทุกประเภท ที่เป็น
เรื่องเล่า แม้แต่เรื่องรามเกียรต์ิซึ่งเป็นวรรณกรรมละครใน ที่ละครสามัญชนไม่สามารถนำมาแสดงได้ ลิเก
ป่ายังมีกล่าวอ้าง ธรรมเนียมปฏิบัตนิ ี้จึงมิใช่ข้อยุตวิ า่ การเล่นลิเกป่า จะเล่นเฉพาะเรื่องที่กล่าว น่าจะเล่น
ไดท้ กุ เรื่องทีส่ ามารถจำเนอ้ื หาไดน้ ่ันเอง

2. วธิ ีการร้องบทบอกชุด
วิธีการร้องบทบอกชุดของลิเกปา่ นัน้ จะร้อง 2 ลักษณะ คอื การรอ้ งของต้นเสียง และการร้อง

รับของลูกคู่ การร้องของต้นเสียง โดยปกตินั้นต้นเสียงจะเป็นการร้องของหัวหน้าคณะ หรือนายโรง ใน
กรณีฝึกหัดร้องในชั้นเรียน ขอให้แบ่งนักเรียนเป็น 2 ฝ่าย คือฝ่ายที่เป็นต้นเสียง และอีกฝ่ายเป็นลูกคู่
ดังน้ัน ในเนือ้ ร้อง ทเ่ี ป็นตวั หนาจะต้องใหต้ ้นเสยี งร้อง และที่เปน็ ตัวบาง เปน็ การร้องของลูกคู่ นอกจากนี้
แล้วเนื้อหาจากบอกชุดด้านบนนั้นเป็นกรณีที่ลิเกป่าเล่นเป็นเรื่องเป็นราวจริง แต่ด้วยครั้งนี้เป็นการฝึกใน
ชนั้ เรียน จึงขอยกเอาเน้ือร้องท่ีเก่ียวกบั เร่อื งทจ่ี ะแสดงชดุ แขกแดงในคร้งั นี้ ดงั น้ี

ตัวฉานสมมุติ จะบอกชุดขึ้นกล่าว (เอิงเอยสมมุติ) จะบอกชุดขึ้นกล่าว มีเรื่องมีราว
จะกลา่ วตอ่ มา
(สร้อย) เอ้ย ภุม ตะละภมุ ริน เอย้ ภมุ ตะละภมุ รนิ มาเชยกลน่ิ เกสรมาลา มาลาเหอ เกสรมาลา

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรท้องถิ่นการเล่นลิเกป่า เลม่ 2 เกริ่นนำก่อนการแสดงลิเกปา่ 21

อ้ายชดุ ที่สองเสนาตงั้ เรือ่ ง (เองิ เอยที่สอง) เสนาตั้งเรอื่ ง พบแขกต่างเมือง มาจากเมอื งโปลา
(สร้อย) เอ้ย มาเอยภุม ตะละภุมรินเอ้ย มาเอยภุม ตะละภุมริน มาเชยกลิ่นเกสรมาลา มาลาเหอ เกสร
มาลา

อ้ายชุดทสี่ ามกล่าวเจา้ พารา (เอิงเอยท่สี าม) กลา่ วเจา้ พารา ออกมาตัง้ ท่าทกั ทายโดยพลนั
(สร้อย) เอ้ย มาเอยภุม ตะละภุมรินเอ้ย มาเอยภุม ตะละภุมริน มาเชยกลิ่นเกสรมาลา มาลาเหอ เกสร
มาลา

อ้ายชดุ ทส่ี ี่ เคหายาหยี (เอิงเอยทส่ี ี)่ เคหายาหยี บังกลบั พาราชวนไปโดยพลัน
(สร้อย) เอ้ย มาเอยภุม ตะละภุมรินเอ้ย มาเอยภุม ตะละภุมริน มาเชยกลิ่นเกสรมาลา มาลาเหอ เกสร
มาลา

อา้ ยชดุ ทีห่ า้ ลงนาวาพลนั (เองิ เอยท่ีหา้ ) ลงนาวาพลัน ลงเรอื กำปนั่ ไปสู่เมอื งโปลา
(สร้อย) เอ้ย มา ภุม ตะละภุมรนิ เอ้ย ภมุ ตะละภมุ รนิ มาเชยกลิ่นเกสรมาลา มาลาเหอ เกสรมาลา
(รอ้ งพร้อมกนั ) สิบสอง สบิ สาม นิยาม ยามเศษ อยไู่ หน แขกเทศ พรือ ไมอ่ อกมา (ซ้ำ)

การออกแขก

การออกแขกถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่ดีของการเล่นลิเกป่า เข้าใจวา่ นา่ จะเปน็ ธรรมเนียมปฏิบัติ

ของการเล่นลิเกโดยทั่วไป การออกแขกนี้บางคณะจะใช้ตัวแขกแดงออกมาแสดงเลย โดยนักแสดงที่เป็น

แขกจะต้องร้องกลอนอยู่หลังเวทีการแสดงก่อน จนเนื้อร้องถึงคำว่า “จุดเทียนจุดธูปจุดให้ลูกเล่น” ถึงจะ

ออกมาเต้นและร้องเพลงหน้าเวที จากนั้นก็จะกล่าวทักทายผู้ชมโดยมีสาระพอสังเขป คือ แนะนำตัวเอง

แล้วบอกเรื่องราวที่จะนำเสนอหลังจากที่ตัวเองเข้าหลังเวที แล้วจึงร้องกลอนต่อสลับกับการเต้น ดัง

รายละเอยี ดของเนือ้ รอ้ ง ความหมาย และวธิ กี ารรอ้ ง ตามลำดบั ดงั นี้

1. เนอื้ ร้อง

ฮาเฮฮาเฮอิสลามไลโกน้ ันนานันนา อนั เตเสย่าไอยาตุมนั ตาเล (สร้อย)

เฮเฮ ฮาเฮ ลายตวน ลายตวน ชิ มวนตากี ดู่ดู สิน้ี ไอยาบิตลี งั กา (สรอ้ ย)

เฮเฮฮาเฮจดุ ธูปจุดเทยี นเวยี นซา้ ยและเวียนขวา ยงั ไมอ่ อกไปให้คนเขาดู (สร้อย)

จดุ เทยี นจดุ ธูปจดุ ให้ลูกเลน่ ลกู ไมส่ ูเ้ ลน่ ออกไปเตน้ ระบำ (สรอ้ ย)

มาจริงมาจรงิ พแี่ ขกมาจรงิ มาแต่มาลายู แขกไม่กินหมูไอยากนิ แตเ่ ปด็ ไก่ (สรอ้ ย)

รำมะนามาพร้อม ผมน้อมและคำนบั ผมจะจับเรอ่ื งแขกมันแปลกภาษา (สรอ้ ย)

นันนา นันนา นนั นา้ นันนา อันเตเสย่า ไอยาคนไทยท้งั แพ (สร้อย)

เอกสารประกอบการเรยี นหลักสูตรท้องถิ่นการเลน่ ลเิ กป่า เลม่ 2 เกรน่ิ นำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 22

นนั นา นนั นา นนั นา้ นนั นา อนั เตเสย่าพ่ีแขกวันทาพี่นอ้ งชาวไทย (สรอ้ ย)

นนั นา นนั นา นนั น้า นนั นา อนั เตเสยา่ พ่แี ขกวันทา ทา่ ละเด (สรอ้ ย)

(สร้อย) อาโยง โกรงโกร อาเด่น ระโย เสระยา (ซำ้ ) จำปีลอยไป อ้ายพวงมาลัยลอยมา

(พูด) อะไรลงมอื ป๊ับ อะไรจับปลาจกั อะไรวดั ป่าวดั มอญ ยอกรใจกรี บงั มาทน่ี ่ีซกี นี ันนา สลามมาเลกุม

สวสั ดีทา่ นผ้ชู มทกุ ทา่ นทีม่ าวนั น้ี จร้า พี่แขกมาวนั นี้จะมาเล่นลิเกปา่ ให้พี่น้องได้ชมนะจรา้

ท่านนกั ประพนั ธ์ มาแลฉันกะวี เบตาเบทีนักปราชญป์ รชี า (สร้อย)

ผมขอสมมุติ ในชดุ ที่แรก แสดงเพลงแขก แปลกตา่ งภาษา (สร้อย)

พ่นี อ้ งชาวไทย ตัง้ ใจทศั นา พี่น้องน้าป้า นั่งตั้งตาคอย (สรอ้ ย)

หตั ถผ์ มทัง้ สอง ประคองกราบบาท ลกู ไหวพ้ ระธาตมุ าคมุ้ ครองรักษา (สร้อย)

ยกหัตถท์ ง้ั สอง ประคองข้ึนไหว้ ทัง้ หญิงท้งั ชาย บังยอไหวไ้ ป (สร้อย)

ยกหัตถท์ ั้งสอง ประคองไหว้จับ ผมจะคำนับพวกญาติท่ีมา (สรอ้ ย)

(สรอ้ ย) เดนัง นังเด โดนัง (เดนัง นงั เด โดนงั ) อาบังเหอ นังเดโดนงั

(พดู ) แขกแดงพน่ี อ้ งจร้า ฉากน้ีอีนีต้ ้องลาพวกญาติ ๆ ไปก่อน ประเดย๋ี วพ่ีแขกจะออกมาใหม่นะจ๊ะ

ซีกนี นั นา สาลามมาเลกุม ลานะจะ๊

1.2 ความหมาย

ความหมายของเนื้อรอ้ งช่วงออกแขกน้เี นื้อร้องสว่ นใหญ่ไม่ไม่ค่อยมีความหมาย เปน็ ภาษา

แขกที่เลียนแบบมามากกว่า แล้วสลับกับภาษาไทยพื้นบ้านภาคใต้บ้างเป็นบางคำเพื่อให้เกิดสีสันในการ

แสดงและยืนยนั ว่าลิเกเป็นการแสดงของตา่ งชาติ อย่างไรก็ตามธรรมเนียมปฏิบัติในช่วงออกแขกนีถ้ ือเปน็

การออกมาทักทายผู้ชมและเกริ่นแนวการแสดงลิเกป่าในช่วงแขกแดงที่จะไดด้ ำเนินการแสดงในช่วงต่อไป

น่นั เอง

3. วิธกี ารรอ้ ง

ฮาเฮ ฮาเฮ อิสลาม ไลโก้ นันนา นันนา (นนั น้า นนั นา) อนั เต เสยา่ ไอยาตุมัน ตาเล

(สรอ้ ย) อาโยง โกรงโกร อาเดน่ ระโย เสระยา (ซ้ำ) จำปลี อยไป อ้ายพวงมาลยั ลอยมา

เฮเฮ ฮาเฮ ลายตวน ลายตวน ชิ มวนตากี (ชิมวนตากี ) ดูด่ ู สินี้ ไอยาบติ ลี ังกา
(สรอ้ ย) อาโยง โกรงโกร อาเดน่ ระโย เสระยา (ซำ้ ) จำปีลอยไป อา้ ยพวงมาลยั ลอยมา

เฮเฮ ฮาเฮ จุดธูป จุดเทียน เวียนซ้าย และเวียนขวา( จุดธูป จุดเทียน) เวียนซ้าย เวียนขวา
ยังไม่ออกไปใหค้ นเขาดู

(สรอ้ ย) อาโยง โกรงโกร อาเดน่ ระโย เสระยา (ซ้ำ) จำปลี อยไป อ้ายพวงมาลัยมันลอยมา

จดุ เทียน จุดธปู จดุ ให้ลูกเลน่ (จุดเทยี น จดุ ธปู ) จดุ ใหล้ ูกเลน่ ลกู ไมส่ เู้ ล่นออกไปเตน้ ระบำ
(สรอ้ ย) อาโยง โกรงโกร อาเด่น ระโย เสระยา (ซ้ำ) จำปลี อยไป อ้ายพวงมาลยั ลอยมา

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรทอ้ งถิ่นการเล่นลิเกป่า เลม่ 2 เกร่นิ นำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 23

มาจรงิ มาจริง พแ่ี ขกมาจรงิ มาแต่มาลายู (มาจริงมาจรงิ ) แขกไม่กนิ หมไู อยากนิ แตเ่ ปด็ ไก่
(สร้อย) อาโยง โกรงโกร อาเด่น ระโย เสระยา (ซ้ำ) จำปีลอยไป อ้ายพวงมาลยั ลอยมา

รำมะนามาพร้อม ผมน้อมและคำนับ (รำมะนามาพร้อม) ผมจะจับเรื่องแขกไอยามันแปลก
ภาษา

(สร้อย) อาโยง โกรงโกร อาเดน่ ระโย เสระยา (ซ้ำ) จำปีลอยไป อา้ ยพวงมาลัยลอยมา

นนั นา นันนา นันนา้ นนั นา (นนั น้า นันนา) อันเตเสย่า ไอยาคนไทยทง้ั แพ
(สรอ้ ย) อาโยง โกรงโกร อาเดน่ ระโย เสระยา (ซำ้ ) จำปีลอยไป อ้ายพวงมาลัยลอยมา

นนั นา นันนา นนั น้า นันนา (นันนา้ นันนา) อนั เต เสยา่ พแ่ี ขกวันทาพ่ีน้องชาวไทย
(สรอ้ ย) อาโยง โกรงโกร อาเด่น ระโย เสระยา (ซำ้ ) จำปีลอยไป อ้ายพวงมาลัยลอยมา

นนั นา นนั นา นันนา้ นันนา (นนั นา้ นนั นา) อนั เตเสยา่ พแี่ ขกวนั ทา ท่าละเด
(สร้อย) อาโยง โกรงโกร อาเดน่ ระโย เสระยา (ซำ้ ) จำปีลอยไป อ้ายพวงมาลยั ลอยมา

(พูด) อะไรลงมือปั๊บ อะไรจับปลาจัก อะไรวัดป่าวัดมอญ ยอกรใจกรี บังมาที่นี่ซีกีนันน สลามมาเลกุม
สวัสดีท่านผชู้ มทกุ ท่านทีม่ าวนั นี้ จร้า พ่แี ขกมาวันน้ีจะมาเล่นลิเกป่าใหพ้ นี่ ้องได้ชมนะจร้า

ท่านนกั ประพนั ธ์ มาแลฉนั กะวี (เอิงเอยประพันธ)์ มาแลฉนั กะวเี บตาเบทีนักปราชญป์ รชี า
(สรอ้ ย) เดนัง นงั เด โดนงั (เดนัง นงั เด โดนัง) อาบงั เหอ นงั เดโดนงั

ผมขอสมมุติ ในชุดท่แี รก (เอิงเอยสมมดุ ) ในชดุ ที่แรก แสดงเพลงแขก แปลกต่างภาษา
(สร้อย) เดนัง นังเด โดนงั (เดนัง นังเด โดนัง) อาบังเหอ นังเดโดนงั

พน่ี ้องชาวไทย ตง้ั ใจทัศนา (เองิ เอยชาวไทย) ตง้ั ใจทัศนา พนี่ ้องนา้ ปา้ นัง่ ตัง้ ตาคอย
(สรอ้ ย) เดนงั นงั เด โดนงั (เดนงั นังเด โดนัง) อาบังเหอ นงั เดโดนัง

หัตถ์ผมทั้งสอง ประคองกราบบาท (เอิงเอยทั้งสอง) ประคองกราบบาท ลูกไหว้พระธาตุมา
คุ้มครองรักษา

(สร้อย) เดนัง นงั เด โดนงั (เดนัง นังเด โดนงั ) อาบงั เหอ นังเดโดนงั

ยกหตั ถท์ ้ังสอง ประคองขึน้ ไหว้ (เอิงเอยทงั้ สอง) ประคองขนึ้ ไหว้ ทัง้ หญิงทง้ั ชาย บังยอไหว้
ไป

(สร้อย) เดนงั นังเด โดนัง (เดนัง นงั เด โดนัง) อาบังเหอ นงั เดโดนงั

ยกหัตถ์ทัง้ สอง ประคองไหวจ้ ับ (เองิ เอยท้ังสอง) ประคองไหว้จับ ผมจะคำนับพวกญาตทิ ีม่ า

เอกสารประกอบการเรยี นหลักสตู รทอ้ งถน่ิ การเล่นลิเกป่า เลม่ 2 เกร่ินนำก่อนการแสดงลิเกปา่ 24

(สร้อย) เดนงั นังเด โดนัง (เดนัง นังเด โดนงั ) อาบังเหอ นงั เดโดนัง
(พดู ) พี่น้องจร้า ฉากนี้อีนี้ต้องลาพวกญาติ ๆ ไปก่อน ประเดี๋ยวพี่แขกจะออกมาใหม่นะจ๊ะ ซีกีนันนา
สาลามมาเลกมุ ลานะจ๊ะ

สรปุ

ขั้นตอนการปฏิบัติก่อนแสดงลิเกป่าเริ่มที่การโหมโรงของการละเล่นลิเกป่า นักดนตรีและลูกคู่
ทุกคนพร้อมบนเวทีแสดง เข้านั่งประจำที่ความรับผิดชอบ บรรเลงเพลงตันหยง ซึ่งเป็นเพลงบรรเลง
ประกอบการเต้นรองเง็งของทางฝง่ั ทะเลอนั ดามนั ไหว้ครูเป็นธรรมเนียมปฏิบัติทีง่ ดงามของเหล่าศิลปนิ
โดยมีจดุ มุ่งหมายเพื่อสำนกึ ในบุญคุณของผ้มู ีพระคุณ ทง้ั คุณพระรตั นตรัย คณุ พ่อแม่ คณุ ครูอาจารย์ จึงมี
การร้องประกาศเพื่อเรียนเชิญให้ผู้มีพระคุณทุกท่านเข้ามาอยู่ร่วม แล้วต่อด้วยการบอกชุด จะเป็นการ
แนะนำชุดการแสดงว่าการเล่นลิเกป่าสามารถเล่นเรื่องอะไรได้บ้าง โดยรวมเข้าใจว่าน่าจะเล่นได้ทุก
ประเภท ที่เป็นเรื่องเล่า แม้แต่เรื่องรามเกียรติ์ซึ่งเป็นวรรณกรรมละครใน ที่ละครสามัญชนไม่สามารถ
นำมาแสดงได้ ลิเกป่ายังมีกล่าวอ้าง ธรรมเนียมปฏิบัตินี้จึงมใิ ช่ขอ้ ยุติว่า การเล่นลิเกปา่ จะเล่นเฉพาะเร่อื ง
ทกี่ ลา่ ว นา่ จะเล่นไดท้ ุกเรื่องทสี่ ามารถจำเนื้อหาได้นัน่ เอง จากนนั้ จะเปน็ การออกแขกเพื่อทักทายผู้ชมและ
กลา่ วเกรน่ิ บอกเรือ่ งท่จี ะแสดงตอ่ ไป ดงั ทไ่ี ด้เสนอแลว้

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สตู รทอ้ งถ่ินการเลน่ ลเิ กปา่ เลม่ 2 เกร่ินนำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 25

คำถามทบทวน

แบบฝึกหัดท่1ี เร่ือง การเกรนิ่ การแสดงลเิ กปา่
คำช้ีแจง : ใหน้ กั เรยี นตอบคำถามและอธบิ ายตามสิง่ กำหนดใหต้ ่อไปน้ี (10 คะแนน)
**********************************************************************************************
1. ลเิ กป่าโหมโรงด้วยลกั ษณะอยา่ งไร และใชเ้ พลงอะไรสำหรบั การโหมโรง
ตอบ..........................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
2. จงเขียนผงั การนงั่ ของผบู้ รรเลงดนตรขี องคณะลเิ กปา่ ลงมาใหเ้ ข้าใจ
ตอบ

3. การเกรน่ิ ก่อนการแสดงเร่ืองแขกแดงของลเิ กป่า นักเรียนคิดว่า จะตอ้ งเริ่มจากไหน เพราะเหตุใด
ตอบ........................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
............................................................................................... ....................................................... ..........

เอกสารประกอบการเรยี นหลักสตู รท้องถิ่นการเลน่ ลเิ กปา่ เลม่ 2 เกริ่นนำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 26

แบบฝึกหัดท่ี 2 เร่ือง การไหวค้ รู
คำช้แี จง : ให้นกั เรยี นปฏิบตั ิตามข้นั ตอนตอ่ ไปนี้
***************************************************************************

1. แบ่งกล่มุ ออกเปน็ 2 กลุ่ม รบั ผิดชอบเปน็ ตน้ เสยี ง และเป็นลูกคู่
2. ฝึกอา่ นบทร้องการไหวค้ รูใหเ้ ขา้ ใจ และจำได้
3. รับสอ่ื ซีดี วธิ กี ารร้องบทไหวค้ รจู ากคุณครู
4. ฝกึ การร้องตามทำนองและจงั หวะใหถ้ กู ต้อง
5. เมอื่ เขา้ ใจดแี ล้ว สามารถร้องได้แลว้ ให้มานำเสนอหนา้ ช้ันเรยี นเพ่ือใหค้ ณุ ครตู รวจสอบ

แบบฝกึ หัดท่ี 3 เรอื่ ง การบอกชุด
คำชี้แจง : ให้นกั เรียนปฏบิ ตั ิตามขัน้ ตอนต่อไปนี้
***************************************************************************

1. แบง่ กล่มุ ออกเป็น 2 กลุม่ รับผดิ ชอบเปน็ ตน้ เสยี ง และเปน็ ลกู คู่
2. ฝกึ อ่านบทรอ้ งบอกชุดให้เขา้ ใจ และจำได้
3. รับสอื่ ซีดี วธิ ีการร้องบอกชดุ จากคุณครู
4. ฝึกการรอ้ งตามทำนองและจังหวะให้ถกู ต้อง
5. เมือ่ เขา้ ใจดแี ล้ว สามารถร้องได้แล้ว ให้มานำเสนอหนา้ ช้ันเรยี นเพื่อให้คุณครูตรวจสอบ

แบบฝกึ หดั ที่ 4 เรื่อง การออกแขก
คำชี้แจง : ใหน้ ักเรยี นปฏบิ ัติตามข้นั ตอนตอ่ ไปนี้
***************************************************************************

1. แบง่ กลุ่มออกเป็น 2 กลมุ่ รับผดิ ชอบเปน็ ต้นเสียง และเป็นลูกคู่
2. ฝึกอ่านบทรอ้ งออกแขกให้เข้าใจ และจำได้
3. รบั สือ่ ซดี ี วิธีการร้องออกแขกจากคณุ ครู
4. ฝกึ การรอ้ งตามทำนองและจังหวะให้ถูกต้อง
5. เม่อื เข้าใจดแี ล้ว สามารถรอ้ งได้แลว้ ให้มานำเสนอหนา้ ชน้ั เรียนเพอื่ ให้คณุ ครูตรวจสอบ

เอกสารประกอบการเรียนหลักสตู รท้องถิน่ การเลน่ ลเิ กปา่ เลม่ 2 เกรนิ่ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 27

แบบทดสอบหลังเรียน

วชิ าเพมิ่ เติม นาฏศลิ ป์พน้ื เมือง(ลเิ กปา่ ) กล่มุ สาระการเรียนรศู้ ลิ ปะสาระนาฏศลิ ป์ ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี2
เรอื่ ง เกรนิ่ นำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน
*********************************************************************************************
คำช้แี จง โปรดตรวจสอบและเลอื กคำตอบทถ่ี ูกตอ้ งเพียงคำตอบเดยี วทำเคร่อื ง (X) ลงในกระดาษคำตอบ
*********************************************************************************
1. ตวั เลือกใดไม่เก่ยี วข้องกบั การโหมโรง

ก. มือกลอง
ข. มอื รำมะนา
ค. มอื ป่ี
ง. มอื โหม่ง
จ. มอื แขก
2. คำตอบใดให้ความหมายของการบอกชดุ ถูกต้องทีส่ ุด
ก. การบอกเรื่องแขกแดงท่ีจะแสดงในค่ำคนื นน้ั
ข. การบอกเรื่องราวโดยย่อของลิเกป่า
ค. การบอกชดุ การแสดงท่สี ามารถเล่นประกอบลเิ กป่าได้
ง. การบอกเพอ่ื ห้ามมใิ ห้แสดงเร่ือง
จ. การยนื ยนั แหลง่ ที่มาของลิเกปา่
3. ครูในตัวเลือกใดทไ่ี ม่มกี ลา่ วในบทไหว้ครู
ก. โต๊ะดำ โต๊ะแดง
ข. พระองค์ใหญ่
ค. พระครสิ วดั สวนลุม
ง. เทวดาวงั ฆอ้ ง
จ. ครบู ารอ์ าจารย์
4. คำตอบใดตรงกบั ความหมายของการโหมโรงของลเิ กป่าท่ีสดุ
ก. การโชว์รำมะนาของนักดนตรี
ข. การบอกจำนวนนักแสดงกอ่ นมีการแสดง
ค. การบรรเลงดนตรเี พลงตนั หยง
ง. การทีห่ วั หนา้ คณะเดนิ ออกมาและกราบผูช้ ม
จ. การรอ้ งเพลงทักทายผชู้ มก่อนมกี ารแสดง

เอกสารประกอบการเรียนหลกั สตู รทอ้ งถนิ่ การเลน่ ลเิ กป่า เลม่ 2 เกริ่นนำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 28

5. ตัวเลอื กใดใหค้ วามหมายของการไหว้ครูลเิ กปา่ ถูกตอ้ งทีส่ ดุ
ก. การอญั เชญิ ครูทกุ ฝ่ายให้เขา้ มารว่ มเปน็ สักขพี ยายในการเลน่ ลเิ กป่า
ข. การอญั เชญิ ให้ครทู ุกท่านท่เี สียชวี ิตแล้วให้ออกไปจากเวทีแสดง
ค. การกล่าวโทษครูอาจารย์ท่สี ง่ั สอนใหเ้ ล่นลิเกป่าแบบผิด ๆ
ง. การเปิดตัวเองวา่ เปน็ ศิษย์ของครคู นไหนเป็นลำดับแรก
จ. การบอกกลา่ วเพ่ือขอให้มีเสียงรอ้ งท่ีไพเราะของนักแสดง

6. จากบทรอ้ งไหวค้ รู “พระพทุ ธ ธรรม สงฆ”์ เข้าใจวา่ ตรงกับตวั เลอื กใด
ก. การแสดงลิเกปา่ เกดิ ข้นึ ที่วัด
ข. การเคารพบูชาพระรตั นตรยั
ค. ชือ่ พระท่ีจะต้องเชิญใหม้ าอยู่รว่ มขณะแสดง
ง. ลิเกมาจากแขกแตผ่ า่ นทางวัด
จ. ร้องเพอื่ ใหล้ งกลอนและทำนองจะได้ไพเราะ

7. “เอย้ ภุม ตะละภุมรนิ ” เป็นสร้อยเพลงร้องรบั ของบทใด
ก. บอกชุด
ข. บทไหวค้ รู
ค. โหมโรง
ง. ออกแขกช่วงแรก
จ. ออกแขกชว่ งสอง

8. เทคนิคการร้องกลอนของลเิ กปา่ ในช่วงกลา่ วเกร่ินตัวเลือกใดกล่าวถูกตอ้ ง
ก. บทร้องส่วนใหญเ่ ป็นทำนองเพลงไทยเดมิ
ข. การรอ้ งทุกบทจะต้องมีผู้ร้องนำและผรู้ อ้ งรบั
ค. เนอ้ื ร้องเปน็ ภาษาอิสลามเป็นส่วนใหญ่
ง. เปน็ บทร้องง่าย ๆ ไมต่ อ้ งจำก็สามารถร้องได้
จ. ตอ้ งรอ้ งให้เสยี งดัง และรวดเร็วเพ่อื ความสนกุ สนาน

9. การออกแขกเขา้ ใจว่าเปน็ เพราะเหตุใด
ก. เกรงว่านกั แสดงจะไม่มีงานทำ
ข. ตอ้ งรอ้ งเพราะมีบทแล้ว
ค. เปน็ ธรรมเนยี มปฏบิ ตั ิของการเลน่ ลิเก
ง. เพือ่ ความต่นื เต้นและเร้าใจของผูช้ ม
จ. เปน็ ตวั เอกของเรื่อง

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรทอ้ งถิน่ การเล่นลเิ กป่า เลม่ 2 เกร่ินนำกอ่ นการแสดงลเิ กปา่ 29

10. เรือ่ งใดที่ไมม่ ีกล่าวในการร้องบอกชุด
ก. เร่ืองแขกแดง
ข. เร่ืองพระชูชก
ค. เรือ่ งทศกัณฐ์
ง. เรือ่ งอเิ หนา
จ. เร่ืองสวุ รรณหงส์

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรทอ้ งถิ่นการเล่นลเิ กป่า เลม่ 2 เกรนิ่ นำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 30

กระดาษคำตอบ

โรงเรียน......................................................................ปกี ารศกึ ษา...........................
ชอ่ื ..........................................................................ชน้ั ...................เลขที่................
กล่มุ สาระการเรยี นร.ู้ ....................วันท่.ี .............เดือน...................พ.ศ..................

ขอ้ ก ข ค ง จ ขอ้ ก ข ค ง จ
16
27
38
49
5 10

ประเมินผล
เต็ม

ได้

เอกสารประกอบการเรียนหลักสตู รทอ้ งถน่ิ การเลน่ ลิเกปา่ เลม่ 2 เกรน่ิ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 31

แนวการตอบแบบฝึกหัด

แบบฝกึ หัดท่1ี เรอื่ ง การเกร่นิ การแสดงลเิ กปา่
คำชี้แจง : ใหน้ กั เรยี นตอบคำถามและอธบิ ายตามส่งิ กำหนดใหต้ อ่ ไปน้ี (10 คะแนน)
**********************************************************************************************
1. ลเิ กป่าโหมโรงดว้ ยลักษณะอยา่ งไร และใช้เพลงอะไรสำหรับการโหมโรง
ตอบ การโหมโรงของการละเล่นลิเกป่า นักดนตรีและลูกคู่ทุกคนพร้อมบนเวทีแสดง เข้าน่ัง
ประจำทคี่ วามรับผดิ ชอบ เชน่ ผตู้ ีรำมะนา ผตู้ ีกลอง ผูต้ ีทับ ผทู้ ี่โหม่ง และผูต้ ีกรับ ผู้ตที ุกคนภาษาสื่อสาร
กันเรียก “มือ” เช่น มือรำมะนา มือกลอง มือทับ มือโหม่ง และมือกรับ ก็นั่งประจำที่ อาจจะนั่งข้าง
เวทีแสดงทางขวา หรือทางซ้าย หรือนั่งหลังนักแสดงก็ได้ แต่จะต้องเห็นพฤติกรรมของนักแสดงทุกคน
เพราะจะตอ้ งบรรเลงดนตรีได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ ของนักแสดงแต่ละตัวท่จี ะต้องเข้ารับบทบาท
การบรรเลงเพลงโหมโรงของลเิ กป่านน้ั จะบรรเลงเพลงตนั หยง ซง่ึ เปน็ เพลงบรรเลงประกอบการเต้นรองเง็ง
ของทางฝัง่ ทะเลอันดามัน

2. จงเขียนผงั การนั่งของผู้บรรเลงดนตรขี องคณะลิเกป่าลงมาใหเ้ ข้าใจ
ตอบ

ผา้ ม่าน

นกั แสดง นักดนตรี

3. การเกริน่ ก่อนการแสดงเร่ืองแขกแดงของลเิ กปา่ นักเรียนคิดว่า จะต้องเร่ิมจากไหน เพราะเหตุใด
ตอบ การเกรนิ่ เพื่อเร่ิมแสดงลิเกป่าจะเรม่ิ ตามลำดบั คือ
1. โหมโรง เพื่อเตรียมความพรอ้ มทัง้ ของนักดนตรี นักแสดง และผ้ชู ม
2. ไหว้ครู เป็นธรรมเนียมปฏิบัติของการแสดงของไทย ที่จะต้องไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ครูอาจารย์

เพอ่ื ความเป็นสิรมิ งคล และปัดเปา่ ส่งิ ไมด่ ีออกไปขณะท่ีแสดง
3. บอกชุด เป็นการเกริ่นนำเพื่อให้ผู้ชมทราบว่าเรื่องที่จะใช้แสดงลิเกป่านั้น มีหลายเรื่อง และ

เรอ่ื งอะไรบา้ งท่จี ะนำมาแสดง แสดงช่วงไหน เปน็ ตน้
4. ออกแขก เป็นธรรมเนียมปฏิบัติของการแสดงลิเกโดยทั่วไป ลิเกป่าได้นำเอามาใช้แสดงด้วย

และเพื่อที่จะให้มีความออกมากล่าวเกริ่นสำหรับปูความรู้ให้กับผู้ชมเกี่ยวกับเรื่องแขกแดงที่จะได้แสดง
ในชว่ งตอ่ ไป

เอกสารประกอบการเรยี นหลักสตู รทอ้ งถน่ิ การเล่นลเิ กป่า เลม่ 2 เกริน่ นำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 32

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน/หลังเรียน

แบบทดสอบก่อนเรยี น แบบทดสอบหลงั เรียน

ข้อ ก ข ค ง จ ขอ้ ก ข ค ง จ

1 ค1 จ

2 จ2 ค

3 ค3 ค

4ก 4ค

5ข 5ก

6ข 6ข

7 ค 7ก

8 ง8 ข

9ก 9ค

10 ค 10 ง

เอกสารประกอบการเรยี นหลกั สูตรท้องถิ่นการเล่นลิเกป่า เลม่ 2 เกร่ินนำก่อนการแสดงลเิ กปา่ 33

บรรณานกุ รม

เอกสารประกอบการเรียนหลักสูตรทอ้ งถ่ินการเล่นลเิ กป่า เลม่ 2 เกร่ินนำกอ่ นการแสดงลิเกปา่ 34

บรรณานกุ รม

ขุนสมบูรณเ์ ปา่ เสนาะ. (2550). โหมโรง. สบื คน้ เมอื่ 2564 มกราคม : 13 จาก
http://oknation.nationtv.tv/blog/worrapojm/2007/09/25/entry-2

คนรมิ เล. (2556). ลิเกปา่ ..วัฒนธรรมท้องถ่ิน ของดีเมืองสิเกา จังหวดั ตรัง. สบื ค้นเมอ่ื 2564 เมษายน :
13 จากhttp://oknation.nationtv.tv/blog/coreman/2013/09/14/entry-1

ธรี วัฒน์ ช่างสาน. (2560). รายงานการวิจยั การอนุรักษ์และพฒั นาลเิ กป่า. สถาบันวิจัยและพัฒนา
มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครศรธี รรมราช : นครศรีธรรมราช.

ราชบณั ฑิตยสภา. (2554). โหมโรง. สืบคน้ เม่ือ 2564 มกราคม : 13 จาก
https://dictionary.orst.go.th/

ภานุวฒั น์ มานพ. (2557). ความสำคัญของการไหวค้ รู. สบื คน้ เม่ือ 2564 มกราคม : 13 จาก
https://www.trueplookpanya.com/tcas/article/detail/67207

สืบสกุล ศรสี ขุ . (2562). นยั ความหมาย "พานไหว้คร"ู เดก็ ไทยยคุ ใหมต่ ้องรู้ จงใจสอ่ื ถึงอะไร. สบื ค้นเมื่อ
2564 มกราคม : 13 จากhttps://www.thairath.co.th/news/local/bangkok/1592060