เอกสารประกอบการเรียนรำพระรามตามกวาง

เอกสารประกอบการเรียน

รายวิชารำเด่ียว รำคู่ หลกั สูตรนาฏศิลป์
เรื่อง พระรามตามกวาง
นกั ศึกษาชัน้ ปีที่ 2

นายนฤนาท สวุ รรณจณุ ี รหัสนักศึกษา 6311120001

นวตั กรรมทางการศึกษาเอกสารประกอบการเรยี นรำพระรามตามกวาง
หลักสูตรนาฏศิลป์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั นครศรธี รรมราช
2565

คำนำ

เอกสารประกอบการเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ วิชาเพิ่มเติม รายวิชารำ
เดี่ยว รำคู่ เรื่องรำพระรามตามกวาง สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่2 ฉบับนี้พัฒนาขึ้นมีจุดมุ่งหวังจะ
รว่ มอนุรักษแ์ ละสบื สานนาฏศิลปไ์ ทยให้คงอยเู่ ปน็ วฒั นธรรมทีง่ ดงามของไทย เข้าใจ และแสดงออกทาง

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 2

คำนำ

นาฏศิลป์อย่าสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์คุณค่าทางด้านนาฏศิลป์ ถ่ายทอดความรู้สึก
ความคิดอย่างอิสระ และสามารถนำไปประยุกตใ์ ชใ้ นชวี ติ ประจำวนั

สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียนเรื่อง นาฏศิลป์ไทยรำเดี่ยว (รำพระรามตามกวาง)
ประกอบดว้ ย ประวัตชิ ดุ การแสดงรำพระรามตามกวาง องค์ประกอบของชุดการแสดงรำพระรามตามกวาง
ไดแ้ ก่ เครอ่ื งแตง่ กาย บทรอ้ ง โอกาสทใี่ ช้ในการแสดง และทา่ รำประกอบการแสดง

ขอขอบคุณผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ธรี วฒั น์ ชา่ งสาน อาจารย์ประจำวชิ าการแสดงรำเดยี่ ว รำคู่ ที่
ชี้แนะการพัฒนาเอกสารจนสมบูรณ์เป็นสื่อที่ดีมีประโยชน์ ขอบคุณครอบครัวและเพื่อน ๆ น้อง ๆ
สาขาวิชานาฏศิลป์ทุกคนที่เป็นกำลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธ์ิที่ดีของงานเอกสารครั้งนี้ จึง
ขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้

ผ้จู ดั ทำ

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 3

สญ

หน้

คำนำ............................................................................................................................... 2

สารบัญ .......................................................................................................................... 3

สารบญั ภาพ..................................................................................................................... 4

คำชแ้ี จงการใช้เอกสารประกอบการเรยี นสำหรับคร.ู ....................................................... 5

คำชีแ้ จงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรบั นักเรยี น............................................... 6

กระดาษคำตอบ................................................................................................................ 7

มาตรฐานตวั ช้ีวัด............................................................................................................ 8

แบบทดสอบก่อนเรียน................................................................................................... 9-11

วธิ สี อนและกจิ กรรมการจดั การเรยี นร.ู้ .......................................................................... 12-13

ความรเู้ บ้อื งตน้ รำพระรามตามกวาง........................................................................ 14

องคป์ ระกอบของการแสดง

ผแู้ สดง..............……………………………………………………………………………………… 14-15

วงดนตรีและเพลง…………………………………………………………………………………… 15-17

เคร่ืองแต่งกาย................................................................................................... 17-19

ท่ารำ…………………………………………………………………………………………………….. 20-45

สรปุ รำพระรามตามกวาง....................................................................................... 45

คำถามทบทวน

แบบฝกึ หัด 1...................................................................................................... 46

แบบฝกึ หดั 2...................................................................................................... 47

แบบทดสอบหลังเรยี น...................................................................................................... 48-50

กระดาษคำตอบ................................................................................................................ 51

บรรณานุกรม..................................................................................................................... 53

ภาคผนวก ก

เฉลยแบบฝึกหัด 1………………………………………………………………………………….. 55

เฉลยแบบฝึกหัด 2............................................................................................... 56

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียน................................................................ 57

ภาคผนวก ข

ประวตั ผิ เู้ รยี บเรียง...................................................................................................... 58

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 4

สญ หน้

1วงป่ีพาทย์เครือ่ งห้า.................................................................................................... 15
2วงป่ีพาทย์เคร่อื งค่.ู ..................................................................................................... 16
3วงปพ่ี าทยเ์ คร่ืองใหญ.่ ................................................................................................ 16
4ลักษณะการแตง่ กายของพระราม.............................................................................. 18
5ลกั ษณะการแตง่ กายของกวางทอง............................................................................. 19

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 5

คำชแ้ จง

ใช้เ ส เ นสำห ค ู

กรณที ่ีครูผสู้ อนประจำวชิ าไม่อยู่ หรอื ไม่สามารถปฏิบัตกิ ารสอนได้ ในชว่ั โมงน้นั ๆ และเพ่ือให้ครู
ที่สอนแทนมีความม่ันใจในการสอน และใช้นวัตกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึน้ ควรปฏิบัติตามข้ันตอน
การใช้เอกสารประกอบการเรยี น ดังน้ี

1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มน้ี และทำความเข้าใจเน้ือหาสาระต้ังแต่ตน้ จนจบเล่มก่อน
ลว่ งหน้า

2. ศึกษาองค์ประกอบของเอกสาร ให้เขา้ ใจกอ่ นปฏบิ ัตกิ ารสอน
3. อา่ นคำชแ้ี จงการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรับนกั เรียนทุกข้อ และทำความเข้าใจให้
ถอ่ งแท้ ในแตล่ ะขอ้ เพ่ือปฏบิ ตั ิการสอนไดต้ ามขน้ั ตอน
4. ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิด ในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ
กจิ กรรมคำถามทบทวน เพ่ือคอยให้คำแนะนำ และเปน็ ท่ปี รกึ ษา
5. ควรกำกับ ติดตามการใช้เอกสารประกอบเรียน เป็นระยะๆ และคอยกำชับปลูกฝังคุณธรรม
เรื่องความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลาของนักเรียน ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียนและ
คำถามทบทวน / แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี น ของแต่ละเร่อื ง โดยไม่อนญุ าตให้เปิดดูเฉลยก่อน

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 6

ใช้เ ส คำชแ้ จง
เ นสำห น เ น

เพื่อให้การใช้เอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ได้ผลตามจุดประสงค์และเจตนารมณ์ของครูผู้สอน
ให้นักเรยี นทำความเขา้ ใจโดยอา่ นคำชีแ้ จง และปฏิบัติตามข้อกำหนดข้างลา่ งนี้อยา่ งเครง่ ครดั ดงั น้ี

1. ใหน้ ักเรยี นใชเ้ อกสารประกอบการเรยี น 1 เล่ม ต่อนักเรียน 1 คน
2. นกั เรยี นต้องมคี วามซอื่ สัตยต์ อ่ ตนเอง โดยไมเ่ ปิดดเู ฉลยก่อนและตรงต่อเวลา
3. นักเรยี นตอ้ งปฏบิ ตั ติ ามข้นั ตอนของคำสง่ั อยา่ งเครง่ ครัด และตง้ั ใจจริง
4. หา้ มมิให้ขีดเขยี น หรอื ทำเครื่องหมายใด ๆ ลงในเอกสารประกอบการเรียน
5. ให้นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนตามที่ครูกำหนดทีละเรื่องและกิจกรรมท้ายเล่ม
ควบค่กู นั ไปตามเวลาท่กี ำหนดไว้ โดยใช้สมุดของนกั เรยี น หรอื กระดาษทคี่ รแู จกให้
6. ก่อนลงมือศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ให้นักเรียนทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ ก่อน
เรียน จำนวน 30 ขอ้ และทำแบบทดสอบก่อนเรียนแต่ละหนว่ ย หนว่ ยการเรียนละ 10 ข้อ
7. เมื่อศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ต้องทำแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรียนละ 10 ขอ้
เมื่อเรียนจบทุกหน่วยการเรียน และให้ทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์หลังเรียน 30 ข้ออีกครั้งหนึ่ง เพ่ือ
ตรวจสอบว่ามคี วามรู้ผา่ นจดุ ประสงค์ทุกขอ้ หรือไม่
8. หากนกั เรยี นไม่ผา่ นจดุ ประสงคใ์ ด ให้กลับไปศกึ ษาเรื่องนั้น ๆ อีกครัง้ หนงึ่

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 7

ม มวง

ด ษคำ

โรงเรยี น......................................................................ปกี ารศกึ ษา...........................
ชือ่ ..........................................................................ชนั้ ...................เลขที.่ ...............
กลุม่ สาระการเรียนร.ู้ ....................วนั ท.่ี .............เดอื น...................พ.ศ..................

ข้อ ก ข ค ง จ ข้อ ก ข ค ง จ
16
27
38
49
5 10

ประเมนิ ผล
เต็ม

ได้

ม ฐ น ศ 3. 1 เข้าใจ และแสดงออกทางนาฏศลิ ปอ์ ยา่ งสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วพิ ากษ์วจิ ารณ์คณุ ค่า

ดา้ นนาฏศิลป์ ถ่ายทอดความรสู้ กึ ความคิดอยา่ งอิสระ ชื่นชม และประยกุ ตใ์ ช้ในชีวิตประจำวัน

ผล เ น ู้

1. นกั เรยี นรู้ความหมาย ประวตั คิ วามเปน็ มาและองคป์ ระกอบของรำพระรามตามกวาง
2. นกั เรยี นเหน็ คณุ คา่ ของการรำเด่ียวชุดรำพระรามตามกวางทเ่ี ป็นมรดกทางวัฒนธรรม และภมู ิ

ปญั ญาของชาติ

ส เ น ู้

สาระการเรียนรู้ มีดังน้ี
1. นกั เรยี นรู้ความหมาย ประวตั คิ วามเปน็ มาและองคป์ ระกอบของรำพระรามตามกวาง
2. นกั เรยี นเหน็ คณุ คา่ ของรำพระรามตามกวางทีเ่ ป็นมรดกทางวฒั นธรรมของไทย

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 8

จดุ สงค์ เ น ู้

เมอ่ื ศกึ ษานวัตกรรมฉบับนีแ้ ล้วจะมคี วามรู้ ดงั นี้

1. นกั เรียนมีความรู้ความเขา้ ใจเกย่ี วกบั ตวั ละครของชุดการแสดงรำพระรามตามกวางได้

อย่างถกู ต้อง
2. ตอบคำถามเกี่ยวกับองค์ประกอบของการแสดงชุดรำพระรามตามกวางได้

3. สามารถปฏิบตั ิการร้องและรำพระรามตามกวางได้ถูกตอ้ งตามจงั หวะและทำนอง

เพลง

4. สามารถนำเสนอขอ้ มลู เกี่ยวกบั การรำเดยี่ วชดุ รำพระรามตามกวางไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพ

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 9

แ ดส นเ น

วช ำเด ว ำคู ส ข น ศล ์ มห ว ล ช นค ศ ม ช

เ ื ง ำ ม ม ว ง เวล 15 น ค แนน 10 ค แนน

*********************************************************************************************

คำช้แจง โปรดตรวจสอบและเลอื กคำตอบทถี่ กู ต้องเพยี งคำตอบเดยี วทำเครอื่ ง (X) ลงในกระดาษคำตอบ

1. พระรามตามกวางเป็นศลิ ปะการรำแบบใด

ก. รำเด่ยี ว

ข. รำคู่

ค. รำหมู่

ง. รำวง

จ. รำละคร

2. พระรามตามกวางอยู่ในบทโขนรามเกียรตต์ิ อนใด

ก. ศึกไมยราพ

ข. นารายณป์ ราบนนทก

ค. สีดาหาย

ง. พระเคลือ่ นทพั .

จ. สืบมรรคา

3. พระรามตามกวางมกี ระบวนท่ารำแบบใด

ก. การไล่ล่าตดิ ตามระหวา่ งมนุษย์กับสัตว์

ข. การไล่ล่าติดตามระหวา่ งมนษุ ย์กบั มนษุ ย์

ค. การไล่ลา่ ติดตามระหว่างเทวดากบั มนุษย์

ง. การเกี้ยวพาราสีหรอื การเข้าพระนาง

จ. การไล่ล่าระหว่างมนษุ ยก์ ับนางฟา้

4.การแสดงชดุ พระรามตามกวาง ผู้แสดงเป็นพระรามใสช่ ฎายอดอะไร

ก. ยอดหางไก่

ข. ยอดบวช

ค. ยอดจบี

ง. ยอดนำ้ เต้า

จ. ยอดชยั

5. ในการแสดงรำคู่ ชดุ พระรามตามกวาง ใชว่ งดนตรีอะไรในการแสดง
ก. วงมโหรี
ข. วงเครื่องสาย
ค. วงมโหรเี คร่ืองใหญ่
ง. วงปพ่ี าทย์

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 10

จ. วงเคร่อื งสายผสม
6. ในการแสดงชุดพระรามตามกวางมีผู้แสดงกคี่ น

ก. 2 คน
ข. 3 คน
ค. 4 คน
ง. 5 คน
จ. 1 คน
7. รปู ทรงกุมภณั ฑก์ พ็ ลนั หาย กลายเป็นกวางทองผ่องศรี
เรอื งรองผ่องสิน้ ทั้งอนิ ทรีย…์ ………………………………ควรเตมิ ข้อความใด
ก. ตรงไปยังบรรณศาลา
ข. ถูกกวางดนิ้ วางวายกลายเป็นมาร
ค. สองเนตรนลิ รตั น์จดั สาน
ง. โลดลำพองเหยาะยอ่ ล่อรามินทร์
จ. ทง้ั มดี ่างขาวพราวหริ ญั
8. “สองเขามกุ ดาดูวเิ ศษ…………..” บทตอ่ ไปคือตัวเลือกใด
ก.เรอื งรองผอ่ งสน้ิ ทงั้ อนิ ทร์
ข.รูปทรงกมุ ภัณฑ์กพ็ ลันหาย
ค.สองเนตรนลิ รัตน์จดั สาน
ง.ตรงไปยังบรรณศาลา
จ.โลดลำพองเหยาะย่อล่อรามินทร์
9. .”กลายเปน็ กวางทองผ่องศร”ี บทร้องนค้ี วรร้องในทำนองใด
ก.ลาวจอย
ข.เขมรไล่ควาย
ค.แขกไทร
ง.แขกระเรงิ
จ.แขกตอ่ ยหมอ้

10.ในบทพระรามตามกวางนักเรียนกำลังรำเชดิ ฉานตอ่ ไปจะต้องรำบทรอ้ งเพลงใด
ก.ลาวกระทบไม้
ข.ทะเลบา้
ค.ม้ายอ่ ง
ง.คา้ งคาวกนิ กลว้ ย
จ.ไทรโยก

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 11

ว ส นแล จ ม จด เ น ู้

1. ว ส น
ใชว้ ธิ ีสอนแบบบรรยายเน้ือหา การศึกษาด้วยตนเอง การทำแบบทดสอบ ก่อนเรียน/หลัง

เรยี น และการทำแบบฝึกหัดท้ายบท
2. จ ม จด เ น ู้

เอกสารฉบบั น้ีจะใชส้ อน 2 ช่วั โมง ดงั นี้
ชว่ั โมงที่ 1

1. ครกู ล่าวทกั ทายนกั เรยี นและแนะนำตนเองเพ่ือสร้างความค้นุ เคยกบั นกั เรียน พรอ้ มทง้ั
แนะนำเกี่ยวกับการเรียน จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ กระบวนการเรียนการสอน วธิ กี ารวัดผลและประเมินผล

2. ครใู หน้ ักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน โดยใหเ้ วลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที
3. ครูอธิบายเก่ียวกับประวัติความเป็นมาเรื่องรำพระรามตามกวาง องค์ประกอบของการแสดง
และทำนองบทร้อง
4. นกั เรยี นศกึ ษารายละเอียดจากเอกสารประกอบการเรียน
5. ให้นกั เรยี นทำแบบฝึกหัดท1ี่ ในคำถามทบทวน

ชั่วโมงท่ี 2

1. ครูกล่าวทักทายนักเรียนและทบทวนสาระการเรียน เรื่องความหมาย ประวัติ และ
องคป์ ระกอบของรำพระรามตามกวาง

2. ครูใหน้ ักเรยี นศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนเรอื่ งท่ารำรำพระรามตามกวาง
3. ใหน้ ักเรยี นทำแบบฝึกหดั ท่2ี ในคำถามทบทวน
4. ครแู ละนกั เรยี นรว่ มสนทนาสรปุ เน้ือหาการเรยี นในเอกสารเลม่ ที่ 1 อกี ครงั้
5. ครใู หน้ กั เรยี นทำแบบทดสอบหลังเรยี น โดยใหเ้ วลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที

สื จด เ น ู้

1. แบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรียน
2. เอกสารประกอบการเรียน
3. สมดุ จดบนั ทกึ
4. รูปภาพการแสดงรำพระรามตามกวาง
5. คำถามทบทวน / แบบฝกึ หดั ท้ายบท
6. เครอื ขา่ ยอนิ เตอรเ์ น็ต (Internet)

วดแล เมนผล

1. ว วดผล
1.1 ตรวจงานแบบฝกึ หดั ท้ายบท
1.2 ตรวจงานท่ีมอบหมายเพ่มิ เตมิ
1.3 ตรวจแบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรียน

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 12

1.4 สังเกตพฤตกิ รรม

2. เค ื งมื วดผล

2.1 คำถามทบทวน / แบบฝึกหัด

2.2 แบบตรวจสอบงานเพ่มิ เตมิ

2.3 แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรียน

2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม

3. เ ณฑ์ เมน

3.1 แบบฝกึ หัด คะแนนอยา่ งน้อยร้อยละ 80 คะแนน

3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างนอ้ ยรอ้ ยละ 80 คะแนน

3.3 การปฏิบตั ทิ า่ รำ รวมคะแนนเฉลยี่ อยา่ งน้อยร้อยละ 80 คะแนน

3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ มคี ณุ ภาพเฉลยี่ ไมต่ ำ่ กวา่ ระดับ 1

3.5 สังเกตพฤตกิ รรมสมรรถนะสำคัญของผ้เู รียน มคี ุณภาพเฉลย่ี ไม่ต่ำกวา่ ระดับ 1

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 13

ำ ม มวง

ศิลปะการรำคู่อีกชุดหนึ่งที่มีความงดงาม ทั้งทางด้านบทเพลง ท่ารำ และองค์ประกอบศิลป์อน่ื
ๆ นั่นคือชุดพระรามตามกวาง เป็นการแสดงที่แทรกอยู่ในนาฏกรรมเรื่องใหญ่ของไทยคือโขนรามเกียรติ์
การแสดงชุดนี้จำเป็นต้องใช้ผู้แสดงที่มีทักษะทางการปฏิบัติท่ารำ เข้าใจจังหวะและทำนองเพลงอย่างดี
ดงั นนั้ เพือ่ ความเขา้ ใจอย่างถูกตอ้ งและสรา้ งประโยชน์ใหก้ บั ผูเ้ รียนควรศกึ ษาในองค์ประกอบคือ ประวัตชิ ุด
การแสดง องคป์ ระกอบของการแสดง โอกาสทใ่ี ชแ้ สดง และอธิบายท่ารำพระรามตามกวาง สาระสำคญั
ทีจ่ ะนำเสนอมีดังตอ่ ไปน้ี

ว ำ ม มวง

เป็นตอนหนึ่งของการแสดงโขนชุดรามเกียรติ์ กล่าวถึง กวางทอง คือ มารีจพระยายักษ์เป็นลูก
ของนางกากนาสูร ซึ่งรับพระราชบัญชาของทศกัณฐ์ แปลงกายเป็นกวางทอง มาล่อหลอกให้นางสีดาเกิด
ความรักใคร่อยากได้ มารศี ไมอ่ ยากทำเพราะรวู้ ่าพระรามคือนารายณอ์ วตาร แม้ทลู ทัดทานแต่ทศกัณฐ์ก็ไม่
ฟัง และประกาศว่า ถ้าไม่ไปทำตามคำสั่งก็จะต้องถูกประหารชีวิตพร้อมทั้งลูกเมียด้วย ดังนั้นมารีศจึงยอม
ทำตามท้ังท่รี ูว้ า่ ตอ้ งไปตาย จึงไดฝ้ ากฝงั ลูกเมียไวก้ บั ทศกัณฐ์

วันรุ่งขึ้น ทศกัณฐ์ก็ดำเนินการตามแผนที่คิดไว้ ทศกัณฐ์และมารีศทรงรถแล้วขับข้ามสมุทรไปจน
ใกล้อาศรมพระราม ที่แม่น้ำโคทาวารี จึงบอกให้มารีศแปลงเป็นกวางทองไปล่อพระราม นางสีดาเห็น
กวางทองสวยงามกอ็ ยากไดจ้ ึงให้พระรามไปตามจบั กวางทองมาเล้ยี งไวท้ ศ่ี าลา พระรามใหน้ างสีดากลับไป
รออยู่ที่อาศรมแล้วตนรีบตามกวางไป เมื่อตามทันก็รู้ว่าเป็นกวางปลอมจึงแผลงศรสังหาร ก่อนตาย มารีศ
ร้องเลียนเสียงพระรามเพื่อล่อพระลักษณใ์ ห้ออกมาช่วยพระลักษณ์แม้จะรู้ว่ามิใช่เสียงพระรามแต่ก็ถูกนาง
สดี าผลักไสให้ออกไปช่วย จำใจตอ้ งทิ้งนาง สีดาไว้ท่อี าศรมเพยี งลำพัง

งค์ ข ง ำ ม ม ว ง

องคป์ ระกอบของการรำพระรามตามกวาง ประกอบด้วย ผู้แสดง วงดนตรแี ละเพลง เครือ่ ง
แตง่ กาย ทา่ รำฉุยฉายวันทอง ดังนี้

1. ผู้แสดง
1.ผู้แสดง
1.1 พระราม คือ พระนารายณอ์ วตาร (แบ่งภาค) ลงมา ถือกำเนดิ เปน็ พระราชโอรสของ

ท้าวทศรถกับนางเกาสุริยา แห่งกรุงอยุธยา เพื่อจะปราบปรามทศกัณฐ์ พระรามมีพระอนุชาต่างพระ
มารดา 3 พระองค์ คือ พระพรต พระลักษมณ์ และพระสัตรุต พระมเหสีของพระราม คือ นางสีดา
พระรามมีกายสีเขียว สามารถปรากฎร่างเป็นพระนารายณ์มีสี่กรได้ อาวุธประจำพระองค์ คือ ศร ซึ่งเปน็
อาวุธวิเศษท่ีได้ประทานมาจากพระอิศวร (ฉตั รชุมพล,2560)

การคดั เลือกผ้แู สดงบทบาทพระรามนน้ั นอกจากตอ้ งเป็นผทู้ มี่ บี ุคลิกภาพดีมคี วามสงา่
งามใบหน้าสวยสุขุม แล้วนอกจากนี้ต้องเป็นผู้ที่มีพื้นฐานในการรำเป็นอย่างดีผ่านการรำเพลงช้าเพลงเร็ว
เพลงช้าปี่และฝึกกระบวนการ รบรำสง่างาม มีความขยันหมั่นเพียร อดทนในการฝึกซ้อมสามารถจดจำทา่
รำได้อย่างรวดเร็วแม่นยำ เป็นคนที่มี ความละเอียดสามารถจดจำท่ารำและเทคนิคต่าง ๆ จากครูผู้สอนได้
เป็นอย่างดีมีความชำนาญในการใช้อาวุธ ประกอบการแสดง มีทักษะในการฟังทำนองเพลงและจังหวะ

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 14

หน้าทับเพลงหน้าพาทย์ท่ีสำคัญต้องเคยได้รับบทบาท การแสดงเป็นตัวเอกมาก่อน (ศุภชัย จันทร์
สวุ รรณ;์ 2547)

1.2 กวางทอง คือ มารีศพระยายักษ์เป็นลูกของนางกากนาสูร ซึ่งรับพระราชบัญชาของทศกัณฐ์
แปลงกายเป็นกวางทอง มาล่อหลอกให้นางสดี าเกิดความรักใคร่อยากได้ พระรามจึงเสดจ็ ตามกวางทองไป
ในปา่ (ณฐั สมั พนั ธ;์ 2559)

การคัดเลือกสำหรับนักแสดงจะคัดเลือกผู้ที่ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงามขนาดลำตัวเล็กกว่าตวั
พระ จะใช้ผู้ชายหรือผู้หญงิ ก็ได้แตต่ ้องรปู ร่างเลก็ กวา่ พระราม

วงดน แล เ ลง
วงดนตรีและเพลงของสาระสำคัญในการนำเสนอ จะให้รายละเอียด 2 ประเด็นคือ วงดนตรี

และเพลง ดงั นี้

2.1 ดนตรี หมายถึง เสยี งท่ีประกอบกนั เป็นทํานองเพลง เครอื่ งบรรเลงซงึ่ มีเสียง

ดังทําให้รู้สึกเพลิดเพลินหรือเกิดอารมณ์รัก โศก หรือรื่นเริง เป็นต้น ได้ตามทํานองเพลง (พจนานุกรม
ฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน,2554)

เครื่องดนตรีที่ใชใ้ นการบรรเลงประกอบการแสดงโขน เรอื่ งรามเกียรต์ิชดุ พระรามตามกวาง จะใช้
วงดนตรีปพ่ี าทย์บรรเลงประกอบ อาจจะเป็นเคร่ืองห้าเครื่องคหู่ รอื เคร่ืองใหญ่ก็ไดข้ น้ึ อยกู่ ับความเหมาะสม
ระหวา่ งงานนั้นๆ ดงั มีรายละเอยี ดดงั ตอ่ ไปน้ี (จรญู ศรี วรี ะวานิช,2526: 22).

1.วงดนตรปี พี่ าทย์เครือ่ งหา้

1 วงดน ใช้ใน
แสดง

ทมี่ า:https://som3737np.wordpress.com
2.วงปีพ่ าทยเ์ คร่อื งคู่

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 15

2 วงดน ใชใ้ น แสดง
ทมี่ า:https://som3737np.wordpress.com
3.วงปี่พาทย์เครอื่ งใหญ่

3 วงดน ใช้ใน แสดง
ท่ีมา:https://som3737np.wordpress.com
2. เพลง หมายถงึ ถอ้ ยคำทนี่ ักประพันธ์เรยี งรอ้ ยหรอื เรียบเรยี งขึน้ ซง่ึ ประกอบดว้ ย เน้ือร้อง
ทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟัง เพลงที่ใช้ประกอบการแสดงรำ
พระรามตามกวาง ไดแ้ ก่ เพลงรัว เพลงเชิดฉาน เพลงแขกไทร และเพลงทะเลบ้า ดงั นี้

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 16

2.1 เพลงรัว หมายถึง เพลงที่ใช้ประกอบกิริยาที่สำเร็จด้วยคาถาที่ร่ายมนต์มาแล้ว หรือใช้

เป็นหน้าพาทย์ประกอบกริ ยิ านิมติ สิ่งตา่ งๆให้เกิดขนึ้

2.2 เพลงเชดิ ฉาน หมายถงึ เพลงที่ใชส้ ำหรบั ตัวละครทเ่ี ป็นมนุษยไ์ ลต่ ามสัตว์

2.3 เพลงแขกไทร หมายถงึ เพลงไทยเดมิ อตั ราสองชน้ั ใช้รอ้ งเปน็ เพลงประกอบละคร

2.4 เพลงทะเลบา้ หมายถึง เพลงอตั ราสองชน้ั ของเก่า ประเภทหน้าทับสองไม้ มี 2 ท่อน มี

มาตงั้ แต่สมยั อยธุ ยา นยิ มนำมารวมไว้ในเพลงเรื่องฉ่ิงใหญ่

เพลงรอ้ งประกอบการแสดงรำคู่ พระรามตามกวาง มรี ายละเอยี ด ดงั นี้

บทร้อง

- รัว -

- ร้องแขกไทร -

รูปทรงกุมภณั ฑ์ก็พลันหาย กลายเปน็ กวางทองผอ่ งศรี

เรอื งรองผ่องสน้ิ ทงั้ อนิ ทรีย์ ทัง้ มดี ่างขาวพราวหิรญั

สองเขามกุ ดาดูวเิ ศษ สองเนตรนลิ รัตน์จดั สาน

ทำทีเยอื้ งกรายพรายพรรณ ตรงไปยงั บรรณศาลา

- เชดิ ฉาน –

- รอ้ งทะเลบา้ -

ราเมศรต์ ามตดิ ชดิ กระชนั้ กวางผันลอ่ เลน่ เผน่ ผยอง

ธ ยงั้ กวางเยื้องชำเลอื งมอง โลดลำพองเหยาะยอ่ ล่อรามนิ ทร์

พระแลเล็งเพ่งพศิ ผิดสงั เกต ทรงเดชจบั ศรศาสตรพ์ าดคนั ศิลป์

น้าวเหนี่ยวดว้ ยพลงั ทัง้ กายนิ ถูกกวางดนิ้ วางวายกลายเปน็ มาร

- รวั -

3.เครื่องแต่งกาย

ราชบัณฑิตยสภา, (2545) “เครื่อง” คือ สิ่งสำหรับประกอบกันหรือเป็นพวกเดียวกัน “แต่ง” คือ

จัดใหง้ าม “กาย”คอื ตัว ดังนน้ั “เคร่ืองแตง่ กาย” จงึ หมายถงึ สง่ิ สำหรับประกนั จดั ให้งามที่เก่ียวกับตัวของ

นักแสดง

ในการแสดงชุดพระรามตามกวาง ประกอบดว้ ยตวั ละคร 1 ตัว ไดแ้ ก่ พระรามและกวางทอง

1.ลักษณะเครื่องแต่งกายของพระราม แต่งกายยืนเครื่องพระ สีเขียวขลิบแดงแขนยาว สไบกรองสีทองห่ม

ทับเสือ้ สวมชฎายอดบวช มีลักษณะดงั รปู น้ี

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 17

อบุ ะและดอกไม้ ชฎายอดบวช
ทดั
กรองคอ
ลูกศร
ก อินทรธนู
สร
สไบกรองสี เส้ือ หรือฉลอง
ทอง องค์
ทบั ทรวง
สงั วาลพร้อมตาบทิศ
กาไลแผง รัดสะเอว

คนั ศร แหวนรองกาไลแผง
ปะวะหล่า
หอ้ ยหนา้
สนบั เพลา ผา้ นุ่ง

กาไลขอ้ เทา้ หอ้ ยขา้ ง

แหวนรองกาไล
เทา้

3 แง ม

ที่มา : นายศรายุท แซต่ น้ั , ถา่ ยภาพ (2561, เดอื นเมษายน: วนั ท1ี่ 1)

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 18

อบุ ะและ ศีรษะกวางประดบั
ดอกไมท้ ดั เขา

เส้ือ กรองคอ
ทบั ทรวง
สังวาลพร้อมตาบ กาไลแผง
ทิศ
ปะวะหล่า
รัดสะเอว แหวนรองกาไล

ผา้ นุ่ง แผง
ป้ันเหน่ง
หอ้ ยขา้ ง
หอ้ ยหนา้
กาไลขอ้
เทา้

แหวนรองกาไลเทา้

2 แง วง ง
ทีม่ า : นางสาวณัฐธดิ า รกั ษาแก้ว, ถ่ายภาพ (2561, เดอื นเมษายน : วันท1ี่ 1)

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 19

ำ ม มวง

1. ำเ ลง ว (ออกกวางทอง)
1 ท่า เบี่ยงหน้าทางขวา เท้าซ้ายวางหน้า มือขวา
ออก ท่า ต้ังวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงซ้าย
ท1ี่

2. ทา่ ยืดยุบ วิ่งซอยเท้า มือทั้งสองปฏิบัติท่าสอด
ออกท่าท่ี สร้อยมาลา จบจังหวะมือซ้ายตั้งวงบน มือขวา

2 จบี หงายชายพก เอยี งขวา

3. ท่า เบี่ยงตัวทางซ้าย ถอนเท้าซ้าย ก้าวหน้าเท้า
ออกท่าท่ี ขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก

3 เอียงซา้ ย หมุนตัวทางขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 20

4. ท่า เบี่ยงตวั ทางขวา กระทุ้งเทา้ ซา้ ย มือซ้ายปลอ่ ย
ออกทา่ ท่ี เปน็ ปอ้ งหน้า มือขวาแบลาด เอียงขวา

4

2. ำเ ลงแข ไ
1 ท่าดนตรี ยืนพักท่า(เท้าซ้าย) มือขวาจับสะเอวมือซ้าย

รับ แตะหนา้ ขา เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 21

2. ท่า “รูปทรง” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าซ้าย
รูปทรง พร้อมกับยกมือทั้งสองเป็นวงบน แล้ววาดมือ
กมุ ภัณฑ์ ท้ังสองผ่านลำตวั หนั ตวั มาหน้าตรง
“กุมภัณฑ์” ก้าวข้างเท้าขวา มือทั้งสองล่อ
แกว้ วงล่าง หนา้ ตรง

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 22

3. ทา่ ดนตรี สืบเท้าซ้าย ขวา จากนั้นยกเท้าขวา พักเท้า
รบั 2 มือปฏิบตั เิ ชน่ เดมิ หนา้ ตรง

4. ท่ากพ็ ลนั “ก็พลัน” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าซ้าย
ปาย มือท้ังสองจบี คว่ำระดับสะเอว เอียงซา้ ย
“หาย” หมุนตัวทางขวา 1 รอบ มือทั้งสอง
ปลอ่ ยเปน็ วงบัวบาน หนา้ ตรง

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 23

5. ท่าดนตรี ขยับเท้าซ้าย ก้าวข้างเท้าขวา มือทั้งสองคว่ำ
รับ3 มอื ขา้ งลำตวั เอยี งขวา

6.ท่า “กลายเป็น” ก้าวเท้าซ้าย ลงข้างเท้าขวา มือ
กลายเปน็ ทั้งสองจับจีบมือกวาง มือซ้ายอยู่ระดับวงล่าง
กวางทอง มอื ขวาอย่ขู ้างลำตัว เอยี งขวา
“ดนตรีรับ” พลิกขากลับข้าง พร้อมกลับมือ
อกี ข้างด้วย

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 24

7. ท่าผ่อง “ผ่อง” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองจีบรวม
ศรี ระดบั อก เอยี งซา้ ย
“ศรี” กระดกเท้าซ้าย มือซ้ายปล่อยจีบเปน็ วง
บน มือขวาเหยียดแขนตึงระดับไหล่ (พิสมัย
เรยี งหมอน) เอียงขวา

8. ท่าดนตรี ปฏิบัติมือเหมือนเดิม เล่นเท้าตามจังหวะ โดย
รบั 4 เริ่มแตะจมูกเท้าซ้ายก่อน แล้วจึงแตะจมูกเท้า
ขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 25

9. ท่า “เรืองรอง” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา
เรอื งรอง ยกหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบคว่ำงอแขน ระดับ
ผอ่ งส้ิน อก มอื ขวาเหยยี ดแขนตงึ ระดับไหล่ เอียงขวา
“ผ่องสิ้น” เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวหน้าเท้าซ้าย
ยกหน้าเท้าขวา มือขวาจีบคว่ำงอแขน ระดับ
อก มือซ้ายเหยยี ดแขนตึงระดับไหล่ เอยี งซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 26

10. ท่า เบี่ยงตัวมาหน้าตรง ปฏบิ ัติมือเช่นเดิม เลน่ เทา้
ดนตรรี บั 5 ตามจังหวะเพลง เริม่ เทา้ ขวาก่อน แลว้ ตอ่ ดว้ ย

เท้าซา้ ย

11. ทา่ ท้งั “ทั้งอินทรีย์” ก้าวเท้าซ้าย ลงข้างเท้าขวา มือ
อินทรยี ์ ทั้งสองจับจีบมือกวาง มือซ้ายอยู่ระดับวงล่าง
มอื ขวาอยขู่ ้างลำตวั เอยี งขวา
“ดนตรีรับ” พลิกขากลับข้าง พร้อมกลับมือ
อกี ข้างดว้ ย

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 27

12. ทา่ ทัง้ มี “ทั้งมี” เบ่ยี งตัวทางซ้าย ก้าวข้างเท้าซ้าย มือ
ด่างขาว ซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบปรกข้างม้วนมือจีบ

พร้อมกบั ซอยเท้าหมนุ ตวั ทางซา้ ย
“ด่างขาว” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวข้างเท้าขวา
มอื ขวาตัง้ วงบน มอื ซ้ายจีบปรกขา้ งม้วนมือจีบ
พร้อมกบั ซอยเทา้ หมนุ ตวั ทางขวา

13. ท่า “เอื้อน” ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงระดับ
พราวหิรัญ ใบหนา้ มือขวาจบี ปรกหนา้ เอยี งซา้ ย
“พราวหิรัญ” กระดกเท้าซ้าย มือขวาส่งจีบ
หลัง มือซ้ายม้วนมือจีบปรกหน้า เอยี งขวา

14. ท่า เบ่ยี งหน้าทางขวา
ดนตรรี บั 6

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 28

จังหวะที่1ประเท้าซ้าย มือทั้งสองรวมไว้ระดับ
เอว โดยมือซ้ายจีบหงายมือขวาตั้งวง เอียง
ซา้ ย
จังหวะที่2 โบกมือซ้ายเป็นตั้งวงบน มือขวา
สง่ จบี หลัง จรดส้นเท้าซา้ ย เอียงขวา

14. ทา่ จังหวะที่2 โบกมือซ้ายเป็นตั้งวงบน มือขวา
ดนตรีรับ6 ส่งจบี หลัง จรดสน้ เท้าซ้าย เอียงขวา

15. ท่าสอง “สองเขา” ก้าวเท้าซ้าย ลงข้างเท้าขวา มือท้ัง
เขามุกดา สองจบั จบี มือกวาง มอื ซ้ายอยู่ระดบั วงล่าง มือ
ขวาอยู่ขา้ งลำตัว เอียงขวา
“มุกดา” พลิกขากลับข้าง พร้อมกลับมืออีก
ขา้ งดว้ ย

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 29

16. ท่าดู “ดู” สะดุดเท้าขวา มือซ้ายจีบคว่ำงอแขน
วเิ ศษ ระดบั สะเอว มอื ขวาแบลาด เอยี งขวา
“วิเศษ” ยกหน้าเท้าขวา มือซ้ายปล่อยเป็นบัว
ชูฝัก มือขวาตงั้ วงล่าง เอียงซา้ ย

17. ท่าสอง “สอง” ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาจีบปรกข้าง
เนตร มือซ้ายจีบหงายแขนงอระดับวงกลาง เอียง
ซา้ ย
“นิลรัตน์” ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายจีบปรก
ข้าง มือขวาจีบหงายแขนงอระดับวงกลาง
เอยี งขวา

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 30

18. ท่า “นิล” สะดุดเท้าซ้าย มือทั้งสองจับจีบหน้า
นลิ รตั น์ ตรง

“รัตน์” แตะจมูกเท้าซ้าย มือทั้งสองเป็นจีบ
หงายแขนตงึ (ชา้ งประสานงา) เอยี งขวา

19. ท่า ปฏิบัติมือเหมือนเดิม เล่นเท้าตามจังหวะ โดย
ดนตรรี บั 7 เริ่มแตะจมูกเท้าซ้ายก่อน แล้วจึงแตะจมูกเท้า

ขวา

20. ทา่ จกั เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวากระดกเท้า
สาน ซ้าย มือซ้ายม้วนมือจีบปล่อยเป็นวงหน้า มือ
ขวาตงั้ วงบัวชฝู ัก (ทา่ สวยงาม) เอยี งขวา

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 31

21. ท่า ปฏิบัติมือเหมือนเดิม เล่นเท้าตามจังหวะ โดย
ดนตรีรบั เริ่มแตะจมูกเท้าซ้ายก่อน แล้วจึงแตะจมูกเท้า

ขวา

22. ทา่ ทำที “ทำ” ก้าวข้างเท้าขวา มือทั้งสองเดินมือกวาง
ไวข้ า้ งสะเอวขวา ลกั คอขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 32

“ที” กา้ งขา้ งเทา้ ซ้าย มือทั้งสองเดิมนมือกวาง
ไวข้ ้างสะเอวซ้าย ลกั คอซา้ ย

23. ทา่ เยอ้ื ง “เยื้องกราย” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้า
กราย ขวาขยนั่ เทา้ เอียงขวา
“เอื้อน” เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวเท้าซ้ายขยั่น
เท้า เอยี งซา้ ย

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 33

24. ท่า เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวหน้าเท้าซ้าย กระดก
พรายพรรณ เท้าขวา มือทั้งสองจับจีบมือกวาง โดยมือซ้าย

ระดบั วงกลาง มอื ขวาต้ังวงล่าง เอียงขวา หมุน
ตวั ทางขวา

25. ท่าเดนิ “เดินไป” ยักตัว แล้วก้าวหน้าเท้าขวา เอียง
ไปยังบรรณ ซ้าย
“ยงั บรรณ” กา้ วหนา้ เทา้ ซ้าย เอยี งซ้าย เอียง
ซ้าย

26. ทา่ กระโดด แล้วขโยกขา มือทั้งสองจับจีบมือ
ดนตรีรับ8 กวาง ลกั ษณะวงล่าง หน้าตรง

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 34

27. ทา่ ณ เบี่ยงตัวทางซ้าย ยืนด้วยเท้าซ้ายยกหน้าเท้า
ศาลา ขวา จากนั้นกระทบส้นเท้าซ้าย ก้าวหน้าเท้า
ขวา มือทั้งสองจับจีบมือกวาง มือขวาเยื้องไป
ด้านหน้า มอื ซา้ ยต้งั วงล่าง

3. ำเชดฉ น

1 ทา่ ออก ว ง เคาะเท้าขวา แล้วซอยเท้านำพระราม
มือทั้งสองจับจีบมือกวาง โดยมือซายวางเยื้อง
ไปดา้ นหน้า มือซ้ายตั้งวงล่าง เอยี งขวา
ม เก็บเท้า มือขวาจับศรระดับจีบปรก
ข้าง มือซ้ายตั้งวงหน้า เอียงขวา (ท่าชักแป้งผัด
หนา้ )

2. ท่า เชดิ ว ง ก้าวเท้าขวา กระทบส้นแล้วก้าวหน้า

ฉานท่าเงื้อ เท้าซ้าย มือเดินกวาง มือซ้ายนำมือขวา เอียง

อาวธุ ขวา

จังหวะท่1ี ม ก้าวเท้าขวา ลงหน้าเท้าซ้าย มือซ้าย

ตง้ั วงล่าง มอื ขวาจับศรแขนตึง เอยี งขวา

3 ท่า เชิด ว ง จังหวะที่1 ย้อนตัวกดไหลซ่ ้าย จังหวะที่

ฉานทา่ เงื้อ 2 คืนตัวกดไหล่ขวา ยักไหล่ซ้ายแล้วก้าวเท้า

อาวธุ ขวา นับ1 เดิน 8 จงั หวะ

จังหวะที2่ ม จังหวะที่1 ย้อนตัวกดไหล่ซ้าย

จังหวะที่2 คืนตัวกดไหล่ขวา ยักไหล่ซ้ายแล้ว

กา้ วเท้าขวา นับ1 เดิน 8 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 35

4 ทา่ เชดิ ว ง เบ่ียงหน้าทางขวา ขยับเท้าขวา
ฉานท่า ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือเดินกวาง มือขวานำมือ
ผาลา ซ้าย เอียงขวา นับ1 จากนั้นเดินเปลี่ยนเท้า
จังหวะที่3 เปลีย่ นมืออกี 8 จงั หวะ นำพระราม

ม เบ่ียงหน้าทางขวา ขยับเท้าขวา
ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบปรกข้าง เอียงขวา
มือจับศรวงกลาง จากนั้นก้าวหน้าเทา้ ซ้าย มือ
ซ้ายปล่อยเปน็ วงลน มอื ขวาแบลาดจบั ศร นบั 1
จากนน้ั เดินตามจังหวะ ตามกวางอกี 8 จงั หวะ

5 ท่า เชิด ว ง เบ่ียงหน้าทางซ้าย ขยับเท้าซ้าย
ฉานท่า ก้าวหน้าเท้าขวา มือเดินกวาง มือซ้ายนำมือ
สอดสงู ขวา เอียงซ้าย นับ1 จากนั้นเดินเปลี่ยนเท้า
จังหวะที่4 เปลี่ยนมอื อีก 8 จงั หวะ นำพระราม

ม เบี่ยงหน้าทางซ้าย ขยับเท้าซ้าย
ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายส่งบัวชูฝัก มือขวาจับ
ศรระดับไหล่ เอียงขวา จากนั้นก้าวหน้าเท้า
ซา้ ย นบั 1 จากนน้ั เดนิ ตามจังหวะ ตามกวางอีก
8 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 36

6 ทา่ เชดิ ว ง วิ่งวนทางซ้าย 1รอบ เบี่ยงหน้าทางซ้าย

ฉานทา่ ก้าวเท้าซ้าย กระทบส้นแล้วก้าวหน้าเท้าขวา

มอง มือเดนิ กวาง มอื ขวานำมือซา้ ย เอียงซ้าย

จังหวะท4่ี ม เบี่ยงหน้าทางซ้าย ก้าวเท้าซ้ายลง

หน้าเท้าขวา มือซ้ายจีบส่งหลัง มือขวาจับศร

หงายท้องแขนระดับสะเอว เอียงขวา แล้วก้าว

เท้าขวาลงพร้อมกลับมือจับศรลักษณะวงล่าง

เอียงซ้าย

7 ทา่ เชิด ว ง จังหวะที่1 ย้อนตัวกดไหล่ขวา จังหวะที่

ฉานทา่ 2 คืนตัวกดไหล่ซ้าย ยักไหล่ขวาแล้วก้าวเท้า

มอง ซา้ ย นับ1 เดิน 8 จงั หวะ

จงั หวะที่5 ม จังหวะที่1 ย้อนตัวกดไหล่ขวา

จังหวะที่2 คืนตัวกดไหล่ซ้าย ยักไหล่ขวาแล้ว

ก้าวเท้าซ้าย นับ1 เดิน 8 จังหวะ (เดินท่าส่าย

แขนซา้ ย)

8 ท่า เชิด ว ง เดินมากลางเวที กลับตัวเบี่ยงซ้าย เดิน
ฉานท่า กวางตามจงั หวะเพลง 8 จงั หวะ (ขนึ้ หนา้ เวที)
มอง ม กลับตวั เบย่ี งซ้าย มอื ซ้ายเหยยี ดแขน
จังหวะท่ี6 ตึงระดับไหล่ มือขวาจับศรเหยียดแขนตึงระดบั

ไหล่ (ท่ากัน) เดนิ ขนึ้ หนา้ เวที 8 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 37

9 ท่า เชดิ ว ง เดินขึ้นหน้าเวที 4 จังหวะ จังหวะที่ 6
ฉานทา่ หลบเบี่ยงตัวทางซ้าย จังหวะที่7 หลบเบี่ยงตัว
มอง ทางขวา จังหวะที่8 กระโดดหลบทางซ้ายมือ
จงั หวะท่ี7 ของพระราม

ม เดินขึ้นหน้าเวที 4 จังหวะ จังหวะที่
6 ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายถือศร มือขวาจับ
กวางพลาด เอียงซ้าย จังหวะที่7 ก้าวข้างเท้า
ขวา มือขวาถือศร มือซ้ายจับกวางพลาด เอียง
ขวา จังหวะที่8 จบั พลาด หลงหนา้ กับกวาง

10 ท่า ว ง เคาะเท้าขวา (ให้สัญญานพระราม) วิ่ง

เชดิ ฉาน วนลักษณะเลขแปด(8)นำหน้าพระราม ไป

ทา่ มอง ทางซ้ายของเวที

จังหวะท่8ี ม เบี่ยงหน้ามองกวาง ชักแป้งไล่กวาง

ลกั ษณะเลขแปดอาราบิค อย่ทู างขวาของเวที

11 ท่า ว ง เดินหันหน้าเข้าหาพระราม เดินถอย
เชิดฉาน หลงั เริม่ ที่เทา้ ขวา 8 จังหวะ
ท่ามอง ม เดินหันหน้าเข้าหากวาง เดินบุก
จังหวะที่9 กวาง เริ่มที่เท้าซ้าย 8 จังหวะ มือขวาจับศร

ระดับวงล่าง มือซ้ายม้วนมือจีบปล่อยเป็นแบ
ลาด สลบั กบั การกลบั มือตงั้ ปลายนิว้ ข้ึน

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 38

12. ท่า ว ง เดินหันหนา้ เข้าหาพระราม เดินบุก เริ่ม
เชิดฉาน ที่เท้าขวา 8 จงั หวะ
ทา่ มอง
จังหวะที่ ม เดินหันหน้าเข้าหากวาง เดินถอย
หลัง เริ่มที่เท้าซ้าย 8 จังหวะ มือขวาจับศร
10 ระดับวงล่าง มือซ้ายม้วนมือจีบปล่อยเป็นแบ
ลาด สลับกับการกลับมือตง้ั ปลายนว้ิ ขนึ้

13. ท่า ว ง เดินหันหน้าเข้าหาพระราม เดินขึ้นหนา้
เชิดฉาน เวที 4 จงั หวะ แล้วเดนิ ลงหลงั เวท4ี จงั หวะ
ท่ามอง
จังหวะท่ี ม เดินหันหน้าเข้าหากวาง เดินกัน
กวางขน้ึ หน้าเวที 4 จงั หวะ แล้วเดนิ กันกวางลง
11 หลังเวที 4 จังหวะ

14. ทา่ ว ง จังหวะสุดท้าย หลบเบี่ยงตัวทางซ้าย
เชิดฉาน หลบเบี่ยงตัวทางขวา แล้วกระโดดหลบทาง
ทา่ มอง ซ้ายมือของพระราม
จังหวะที่
ม จังหวะสุดท้าย ก้าวข้างเท้าซ้าย มือ
12 ซ้ายถือศร มือขวาจับกวางพลาด เอียงซ้าย
ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาถือศร มือซ้ายจับกวาง
พลาด เอยี งขวา

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 39

14. ทา่ ว ง จังหวะสุดท้าย หลบเบี่ยงตัวทางซ้าย
เชิดฉาน หลบเบี่ยงตัวทางขวา แล้วกระโดดหลบทาง
ท่ามอง ซา้ ยมอื ของพระราม
จงั หวะที่
ม จังหวะสุดท้าย ก้าวข้างเท้าซ้าย มือ
12 ซ้ายถือศร มือขวาจับกวางพลาด เอียงซ้าย
ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาถือศร มือซ้ายจับกวาง
พลาด เอยี งขวา

4. ำ เล ้

1. ท่ารา ว ง “ราเมศร์ตามติด” วิ่งวนลักษณะเลข
เมศรต์ าม แปด (8) นำหนา้ พระราม ไปทางซ้ายของเวที
ติดชิด
กระชัน้ “ชิดกระชั้น” วิ่งวนลักษณะเลขแปด
(8) นำหน้าพระราม ไปทางขวาของเวที

ม “ราเมศร์ตามติด” ซอยเท้าลักษณะ
เลขแปด (8) ตามกวาง มือขวาถือศร มือซ้าย
ตง้ั วงหนา้ เอยี งขวา

“ชิดกระชั้น” ซอยเท้าลักษณะเลข
แปด (8) ตามกวาง มือขวาถือศรระดับวงล่าง
มอื ซ้ายแบมอื จะแตะกวาง เอียงซ้าย

2. ทา่ ว ง “กวางผันล่อเล่น” หันหน้าเข้าหา
กวางผนั พระราม หนักตัวทางขวา มือทั้งสองเดินมือ
ล่อเล่น กวาง พลิกกลับตัวหนกั ตวั ทางซา้ ย โขยกเท้า
เผน่ ผยอง
“เผ่นผยอง” กระโดดสองเท้าเข้าหา
พระราม

ม “กวางผันล่อเล่น” ก้าวข้างเท้าขวา
มอื ฉายศร เอียงขวา

“เผ่นผยอง” ยืนพักท่าเทา้ ซ้าย มือท้งั
สองจับศรระดบั วงล่าง หนา้ ตรง

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 40

3. ทา่ ธ ว ง “ธ ยั้ง” หันหน้าตรงหน้าเวที ก้าวข้าง
ยง้ั กวาง เท้าซ้าย มือทั้งสองจีบมือกวางระดับวงล่าง
เยื้อง มอื ซ้ายอยู่หนา้

“กวางเยื้อง” ก้าวไขว้เท้าซ้าย ขยั่น
เท้า มือจีบมือกวางระดบั วงล่าง เอียงซา้ ย

ม “ธ ยั้ง” หันหน้าตรงหน้าเวที แตะ
จมูกเท้าขวา มือขวาถือศรระดับวงล่าง มือซ้าย
ส่งจบี หลงั เอียงขวา

“กวางเยือ้ ง” ยนื พกั ทา่ เหมือนเดิม

4. ทา่ ว ง หันหลังให้เวที ก้าวข้างเท้าซ้าย มือจับ
ชำเลอื ง จีบมือกวางระดับวงล่าง มือซ้ายอยู่หน้า เอียง
มอง ขวา

ม เบี่ยงหน้าทางขวา เท้าขวาก้าวข้าง
มอื ทงั้ สองฉายศร เอยี งขวา

5. ท่า โลด ว ง “โลดลำพอง” หันหน้าตรงกบั เวที โขยก
ลำพอง เท้า มือทั้งสองจับจีบวงล่าง จากนั้นกระโดด
เหยาะยอ่ สองเทา้ เข้าหาพระราม

“เหยาะย่อ” หันหน้าเข้าหาพระราม
แตะเท้าขวาลักคอซ้าย จากนั้นแตะเท้าซ้ายลัก
คอขวา

ม เบี่ยงหน้าทางขวา ก้าวหน้าเท้าซ้าย
มือขวาเงอ้ื ศร มอื ซา้ ยตัง้ วงล่าง เอยี งขวา

6. ท่า ล่อ ว ง “ล่อรา” หันหน้าเข้าหาพระรามก้าว
รามนิ ทร์ ข้างซ้ายหลบ มือทั้งสองจีบมือกวางวงล่าง

เอย เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 41

“มินทร์เอย” ก้าวข้างขวาหลบ มือท้ัง
สองจบี มือกวางวงลา่ ง เอียงซา้ ย

ม “ล่อรา” หันหน้าเข้าหากวางก้าว
ข้างซ้ายหลบ มือซ้ายจับศรวงล่าง มือขวาปาด
จบี เอยี งซา้ ย

“มนิ ทร์เอย” ก้าวข้างขวาหลบ มือขวา
จับศรวงล่าง มอื ซา้ ยปาดจบี เอียงขวา

7. ท่า ธ ว ง เดนิ กวางไปเร่อื ย ๆ

แลเลง็ เพ่ง ม “ธ แลเล็งเพ่งพินิจ” ก้าวเท้าขวา

พนิ ิจผดิ กระดกซ้าย มือซ้ายป้องหน้า มือขวาจับศรแบ

สังเกต ลาด เอียงขวา

“ผิดสังเกต” ก้าวข้างเท้าซ้าย มือ

ซ้ายแทงมือตั้งวงบน มือขวาจับศรแบลาด (ท่า

ผาลา) เอียงซ้าย

8. ทา่ ทรง ว ง หันหน้าตรงกับเวที ก้าวข้างเท้าขวา

เดชจับศร มือทั้งสองจับจีบมือกวาง ระดับวงล่าง มือขวา

ศักดพิ์ าด อย่หู นา้ เอยี งซา้ ย

คนั ศิลป์ ม “ทรงเดชจับศรศักดิ์” ก้าวข้างเท้า

ขวา มือซ้ายจับศรระดับวงล่าง มือขวาเอื้อม

หยิบลกู ศร เอยี งซา้ ย

“พาดคันศิลป์” ยกหน้าเท้าขวา

มือซ้ายจับศรขัดขา ขัดไหล่ มือขวาจับลูกศร

ระดับจบี ปรกขา้ ง เอยี งขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 42

9. ทา่ นา้ ว ว ง เดนิ กวางไปเรือ่ ย ๆ
เหนย่ี ว ม “หน้าวเหนี่ยวด้วยพลัง” ก้าวข้าง
ดว้ ยพลงั เท้าขวา มือซ้ายจับศรระดบั วงกลาง มือขวาจบั
ทั้งกายิน ลกู ศรวาดมือไปทางขวา

“ทงั้ กายิน” ยกหน้าเท้าขวา มือซา้ ย
จับคันศรแขนตึงระดับไหล่ มือขวาจับลูกศร
ระดับจีบปรกข้าง (ท่าแผลงศร) เอียงขวา

10. ท่า ว ง เดินกวางไปเรอื่ ย ๆ
ดนตรีรบั ม ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายถือศรระดับ

วงล่าง มือขวาจับท้ายลกู ศร ระดับวงล่าง เอียง
ขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 43

11. ทา่ ถกู ว ง หันหน้าตรงกับเวที ก้าวข้างเท้าซ้าย
กวางดนิ้ มือทั้งสองจับจีบมือกวาง ระดับวงล่าง มือซ้าย
วางวาย อยู่หน้า เอยี งขวา

ม หันหลังให้เวที ก้าวหน้าเท้าขวา มือ
ซ้ายจับศรระดับวงบน มือขวาจับลูกศรแขนตงึ
ช้ีปลายลูกศรไปท่กี วาง เอยี งซา้ ย

12. ท่า ว ง หันหน้าตรงกับเวที ก้าวข้างเท้าขวา
กลายเป็น มือทั้งสองจับจีบมือกวาง ระดับวงล่าง มือขวา
มาร อยหู่ นา้ เอยี งซ้าย

ม “กลาย” หมุนตัวทางซ้าย (หันหน้า
ออกเวท)ี

“เป็นมาร” ยกหน้าเท้าขวา มือ
ซ้ายจับคันศรแขนตึงระดับไหล่ มือขวาจับ
ลูกศรระดับจีบปรกข้าง (ท่าแผลงศร) เอียงขวา
จากนั้นยืนรวมเท้า มือปฏิบัติลักษณะเดิมหน้า
ตรง

5. ำเ ลง ว

1. เพลงรวั ว ง ยนื มองพระราม
ทา่ ท1ี่ ม ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายจับศรระดับ

วงกลาง มือขวาจับลูกศรวาดมือไปทางขวา
จากนั้นยกหน้าเท้าขวา มือซ้ายจับคันศรแขน
ตงึ ระดับไหล่ มือขวาโยนลกู ศรเขา้ ปักอกกวาง

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 44

2. เพลงรัว ว ง รับลูกศรปักอก กระแทกลูกศรทางซ้าย
ทา่ ท2่ี กระแทกลูกศรทางขวา แล้วโขยกตัวถอยหลัง

เข้าเวที
ม เปลี่ยนมือขวาจับศรมือซ้ายตั้งวง

หน้า วง่ิ วนทางขวา 1 รอบ

3. เพลงรัว ม ก้าวเท้าขวา วางส้นเท้าซ้าย มือขวา

ทา่ ที่3 โบกศรระดบั วงบน มือซ้ายสง่ จีบหลัง เอียงซา้ ย

4. เพลงรัว ม ยืนพักเท้าขวา มือซ้ายปาดมือย้ิม

ทา่ ที4่ มอื ขวาจบั ศรระดบั วงลา่ ง เอียงซ้าย

5. เพลงรัว ม ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวาจับศรระดับ

ทา่ ท่ี5 จีบปรกข้าง มอื ซ้ายตั้งวงหน้า เอยี งขวา ยดื -ยบุ

วงิ่ เขา้ หลงั เวที

สุ

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 45

เป็นตอนหนึ่งของการแสดงโขนชุดรามเกียรติ์ กล่าวถึง กวางทอง คือ มารีจพระยายักษ์เป็นลูก
ของนางกากนาสูร ซึ่งรับพระราชบัญชาของทศกัณฐ์ แปลงกายเป็นกวางทอง มาล่อหลอกให้นางสีดาเกิด
ความรกั ใครอ่ ยากได้ มารีศไมอ่ ยากทำเพราะรวู้ ่าพระรามคอื นารายณ์อวตาร แมท้ ลู ทดั ทานแตท่ ศกัณฐ์ก็ไม่
ฟัง และประกาศว่า ถ้าไม่ไปทำตามคำสั่งก็จะต้องถูกประหารชีวิตพร้อมทั้งลูกเมียด้วย ดังนั้นมารีศจึงยอม
ทำตามทง้ั ท่รี วู้ า่ ตอ้ งไปตาย จึงได้ฝากฝังลกู เมียไว้กบั ทศกณั ฐ์

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 46

คำถ ม วน

แ ฝึ หด 1
คำช้แจง นักเรยี นตอบคำถามต่อไปน้ีให้ถูกต้อง
*******************************************************************************************
1. ให้นักเรียนเขียนประวตั ชิ ุดการแสดงพระรามตามกวางมาพอสงั เขป
ตอบ
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
2. ผู้แสดงทใี่ ชใ้ นการแสดงพระรามตามกวางมใี ครบา้ งจงอธิบาย
ตอบ
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 47

แ ฝึ หด 2
คำช้แจง ให้นักเรียนเขยี นเนื้อรอ้ งเพลงพระรามตามกวาง
**************************************************************************************

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 48

แ ดส หลงเ น

วช ำเด ว ำคู ส ข น ศล ์ มห ว ล ช นค ศ ม ช

เ ื ง ำ ล มไ เวล 15 น ค แนน 10 ค แนน

*********************************************************************************************

คำชแ้ จง โปรดตรวจสอบและเลือกคำตอบทถ่ี กู ตอ้ งเพียงคำตอบเดยี วทำเครอ่ื ง (X) ลงในกระดาษคำตอบ

1. ในการแสดงชดุ พระรามตามกวางมผี ้แู สดงกคี่ น

ก. 2 คน

ข. 3 คน

ค. 4 คน

ง. 5 คน

จ. 1 คน

2. รปู ทรงกมุ ภณั ฑ์ก็พลันหาย กลายเป็นกวางทองผอ่ งศรี

เรืองรองผอ่ งสน้ิ ท้งั อินทรีย์…………………………………ควรเตมิ ขอ้ ความใด

ก. ตรงไปยงั บรรณศาลา

ข. ถกู กวางดิน้ วางวายกลายเปน็ มาร

ค. สองเนตรนิลรตั นจ์ ดั สาน

ง. โลดลำพองเหยาะยอ่ ล่อรามนิ ทร์

จ. ทัง้ มีดา่ งขาวพราวหิรัญ

3. “สองเขามุกดาดวู เิ ศษ…………..” บทต่อไปคือตัวเลอื กใด

ก.เรอื งรองผอ่ งสิน้ ทงั้ อินทร์

ข.รูปทรงกุมภณั ฑก์ พ็ ลนั หาย

ค.สองเนตรนิลรตั นจ์ ดั สาน

ง.ตรงไปยังบรรณศาลา

จ.โลดลำพองเหยาะย่อลอ่ รามินทร์

4. .”กลายเป็นกวางทองผอ่ งศรี” บทร้องนค้ี วรรอ้ งในทำนองใด

ก.ลาวจอย

ข.เขมรไลค่ วาย

ค.แขกไทร

ง.แขกระเริง

จ.แขกต่อยหม้อ

5.ในบทพระรามตามกวางนักเรียนกำลงั รำเชิดฉานต่อไปจะต้องรำบทร้องเพลงใด
ก.ลาวกระทบไม้
ข.ทะเลบา้
ค.มา้ ยอ่ ง
ง.คา้ งคาวกินกล้วย

เอกสารประกอบการเรยี นรำคู่ รำพระรามตามกวาง 49

จ.ไทรโยก
6. พระรามตามกวางเปน็ ศลิ ปะการรำแบบใด

ก. รำเดยี่ ว
ข. รำคู่
ค. รำหมู่
ง. รำวง
จ. รำละคร
7. พระรามตามกวางอยูใ่ นบทโขนรามเกยี รติ์ตอนใด
ก. ศึกไมยราพ
ข. นารายณ์ปราบนนทก
ค. สีดาหาย
ง. พระเคลอ่ื นทัพ.
จ. สบื มรรคา
8. พระรามตามกวางมกี ระบวนท่ารำแบบใด
ก. การไลล่ ่าตดิ ตามระหว่างมนษุ ย์กบั สัตว์
ข. การไล่ลา่ ติดตามระหวา่ งมนษุ ยก์ ับมนษุ ย์
ค. การไล่ล่าตดิ ตามระหวา่ งเทวดากบั มนุษย์
ง. การเกีย้ วพาราสีหรือการเข้าพระนาง
จ. การไลล่ ่าระหว่างมนุษย์กับนางฟ้า
9.การแสดงชุดพระรามตามกวาง ผ้แู สดงเปน็ พระรามใส่ชฎายอดอะไร
ก. ยอดหางไก่
ข. ยอดบวช
ค. ยอดจบี
ง. ยอดน้ำเต้า
จ. ยอดชัย

10. ในการแสดงรำคู่ ชดุ พระรามตามกวาง ใช่วงดนตรอี ะไรในการแสดง
ก. วงมโหรี
ข. วงเครือ่ งสาย
ค. วงมโหรีเคร่อื งใหญ่
ง. วงปพ่ี าทย์
จ. วงเคร่ืองสายผสม

เอกสารประกอบการเรียนรำคู่ รำพระรามตามกวาง 50

ด ษคำ

โรงเรียน......................................................................ปกี ารศึกษา...........................
ชอ่ื ..........................................................................ชั้น...................เลขท.ี่ ...............
กล่มุ สาระการเรียนร.ู้ ....................วนั ท.่ี .............เดอื น...................พ.ศ..................

ข้อ ก ข ค ง จ ข้อ ก ข ค ง จ
16
27
38
49
5 10

ประเมนิ ผล
เต็ม

ได้