ามารถใชท้ ดแทนยาแผนปัจจบุ ัน
ขอ้ ห้ามใช้ ขอ้ ควรระวัง อาการไมพ่ ึง
ประสงค์
ห้ามใชใ้ นผ้ปู ว่ ยทมี่ ภี าวะ - ควรระวังการใชใ้ นเดก็ อายุตำ่ กวา่ 12 ปี ปวดมวนทอ้ ง ผน่ื คัน
นนอน ทางเดินอาหารอุดตนั หรือในผ้ปู ว่ ย inflammatory bowel
(gastrointestinal disease
obstruction) หรือ - การรบั ประทานยาในขนาดสงู และเป็น
ปวดทอ้ งโดยไมท่ ราบ ประจำเกนิ 2 สัปดาห์ อาจทำใหเ้ กดิ ไต
สาเหตุ อกั เสบ (nephritis)
- ไมค่ วรใชต้ ดิ ต่อกันเป็นเวลานานเพราะ
จะทำให้ทอ้ งเสยี ซ่ึงสง่ ผลให้มกี ารสูญเสีย
นำ้ และเกลือแร่มากเกินไปโดยเฉพาะ
โพแทสเซียม และการใชต้ ดิ ตอ่ กนั เปน็ ระยะ
เวลานาน
จะทำให้ลำไสช้ นิ ต่อยา ถา้ ไม่ใช้ยาจะไมถ่ า่ ย
ควรระวังการใช้ในหญงิ ตงั้ ครรภ์อาจเปน็
อันตรายต่อทารกได้ (Pregnancy
category)
- ใชใ้ นหญงิ ให้นมบุตรได้ เพราะมะขามแขก
ไมถ่ ูกขับออกทางน้ำนม
.5 ห้ามใช้ในหญิงต้ังครรภ์ - ควรระวังการบรโิ ภคในผปู้ ่วยโรคความ ร้อนทอ้ ง แสบท้อง
หาร และผ้ทู ี่มไี ข้ ดันโลหติ สงู โรคหวั ใจ ผู้ปว่ ยโรคแผลเปอื่ ย คล่นื ไส้ คอแห้ง ผน่ื
เพปตกิ และกรดไหลยอ้ น เนื่องจากเปน็ คัน
ตำรับยารสร้อน
นแบบดเี ด่นแห่งชาตดิ ้านการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ื้นบา้ น และการแพทย์ทางเลอื ก เขตสขุ ภาพท่ี 4 48
รายการยาสมุนไพรทีส่ า
ยาสมนุ ไพร ทดแทนยาแผน ข้อบ่งใช้ ปรมิ าณการใช้
ปัจจุบนั
neuropathy แก้
เชน่ diclofenac อาการชาปลาย
25 mg เป็นตน้ , มอื ปลายเทา้
vitamin B
complex,
vitamin B 1-6-
12
ยาขมน้ิ ชัน Simethicone 5 บรรเทาอาการ รบั ประทานครง้ั ละ 500
mg, Sodamint แนน่ จกุ เสียด มิลลิกรัม - 1 กรมั วนั ละ 4
tab 300 mg, Mix ทอ้ งอดื ท้องเฟ้อ หลังอาหารและกอ่ นนอน
camminative (อ้างองิ บญั ชยี าหลัก)
ขนาดแนะนำ
เอกสารประกวดพืน้ ท่ตี ้น
ามารถใชท้ ดแทนยาแผนปัจจบุ ัน ข้อควรระวงั อาการไม่พึง
ประสงค์
ขอ้ หา้ มใช้
ผวิ หนงั อักเสบจาก
หา้ มใชใ้ นผูท้ ท่ี อ่ น้ำดีอดุ - ควรระวงั การใช้ยาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง การแพ้
4 คร้งั ตัน หรอื ผ้ทู ไ่ี วต่อยาน้ี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผปู้ ่วยทีม่ คี วามปกติ
ของตับ ไต เน่อื งจากอาจเกดิ การสะสมของ
การบรู และเกดิ พิษได้
- ควรระวังการใช้ร่วมกบั ยา phenytoin,
propranolol, theophylline และ
rifanpicin เน่ืองจากตำรบั น้มี ีพรกิ ไทยใน
ปริมาณสงู
- ควรระวังการใชใ้ นผูป้ ่วยโรคนิว่ ในถงุ น้ำดี
ยกเว้นภายใต้การดแู ลของแพทย์
- ควรระวังการใช้ในหญงิ ตง้ั ครรภ์ ยกเว้น
ภายใต้การดูแลของแพทย์
- ควรระวังการใช้ในเด็ก เน่ืองจากยงั ไมม่ ี
ข้อมูลด้านประสทิ ธิผลและความปลอดภัย
- ควรระวังการใช้ร่วมกับสารกนั เลอื ดเป็น
ลิม่ (anticoagulants) และยาต้านการจับ
ตวั ของเกลด็ เลอื ด (antiplatelets)
- ควรระวังการใชร้ ว่ มกับยาท่ีกระบวนการ
เมแทบอลซิ ึมผา่ นเอนไซม์ Cytochrom
P450 (CYP) เน่ืองจากสาร curcumin
ยบั ยง้ั CYP3A4, CYP1A2 แต่กระตนุ่
เอนไซม์ CYP2A6
นแบบดเี ดน่ แหง่ ชาติดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ้ืนบา้ น และการแพทยท์ างเลอื ก เขตสขุ ภาพท่ี 4 49
รายการยาสมนุ ไพรท่สี า
ยาสมุนไพร ทดแทนยาแผน ขอ้ บง่ ใช้ ปรมิ าณการใช้
ปัจจบุ นั
ฟา้ ทะลายโจร Paracetamol, common cold รับประทานคร้งั ละ 1.5 –
ยาเถาวัลยเ์ ปรยี ง Loperamide เช่น เจบ็ คอ ปวด กรมั วนั ละ 4 คร้งั หลงั อาห
เมื่อย น้ำมกู ไหล และก่อนนอน
(อา้ งอิงบญั ชียาหลกั )
บรรเทาอาการ รับประทานครง้ั ละ 500
ท้องเสยี ชนดิ ท่ไี ม่ มิลลกิ รัม – 2 กรัม วันละ 4
เกดิ จากการตดิ ครง้ั หลงั อาหารและก่อนนอ
เช้ือ (อา้ งองิ บญั ชยี าหลกั )
Orphenadrine+ บรรเทาอาการ รบั ประทานครั้งละ 500
paracetamol ปวดกล้ามเนอ้ื ลด มิลลกิ รมั – 1 กรมั วนั ละ 3
35/450mg, การอักเสบของ ครง้ั หลงั อาหารทันที
Tolperisone 50 กล้ามเน้ือ
ยากลมุ่ NSAIDs
เชน่ Diclofenac
25mg
เอกสารประกวดพ้ืนท่ตี น้
ามารถใชท้ ดแทนยาแผนปัจจบุ นั ขอ้ ควรระวัง อาการไม่พึง
ประสงค์
ขอ้ ห้ามใช้
- ควรระวังการใช้ร่วมกบั ยารักษา
โรคมะเร็งบางชนิด เชน่ doxorubicin,
chlormethine, cyclophosphamide
และ camptothecin เนื่องจากcurcumin
อาจมผี ลตา้ นฤทธ์ยิ า
3 ห้ามใชใ้ นหญิงต้งั ครรภ์ **หา้ มใชใ้ นหญิงต้งั ครรภ์และให้นมบตุ ร ปวดทอ้ ง ทอ้ งเสยี
หาร และหญงิ ให้นมบตุ ร ห้าม เนือ่ งจากอาจท้าให้เกิดทารกวริ ปู ได้ คลน่ื ไส้ เบ่ืออาหาร
วงิ เวียนศีรษะใจสน่ั
ใชใ้ นผแู้ พพ้ ชื ในกลมุ่ **ห้ามใชก้ รณเี จบ็ คอเน่อื งจากตดิ เช้ือ
Acanthaceae เช่น Streptococcus A -pt ที่มปี ระวัตเิ ป็น
เสลดพงั พอน ทองพันชั่ง โรคหวั ใจรหู ์มาตคิ ขอ้ ควรระวัง -ระวงั การ
ใช้รว่ มกับ anticoagulants ,
4 antiplatelet -ระวงั การใชร้ ่วมกับยาลด
อน ความดนั อาจเสรมิ ฤทธิ์กันได้ *ไม่ควรทาน
เกนิ 7 วนั **หากใช้ตดิ ตอ่ กันเป็นเวลานาน
อาจท้าใหแ้ ขนขามี อาการชาอ่อนแรง
ห้ามใชใ้ นหญิงตัง้ ครรภ์ - ควรระวงั การใช้ในผ้ปู ่วยโรคแผลเปอื่ ย ปวดท้อง ทอ้ งผกู
3 เพปตกิ เน่อื งจากเถาวลั ยเ์ ปรยี งออกฤทธ์ิ ปสั สาวะบอ่ ย
คลา้ ยยาแกป้ วด คอแห้ง ใจสั่น
กลมุ่ ยาตา้ นการอกั เสบที่ไม่ใช่สเตยี รอยด์
(Nonsteroidal Anti-inflammatory
Drugs: NSAIDs)
- อาจทำใหเ้ กดิ การระคายเคอื งระบบ
ทางเดินอาหาร
นแบบดเี ดน่ แห่งชาติด้านการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ้ืนบ้าน และการแพทย์ทางเลอื ก เขตสขุ ภาพท่ี 4 50
รายการยาสมุนไพรทส่ี า
ยาสมนุ ไพร ทดแทนยาแผน ข้อบง่ ใช้ ปริมาณการใช้
ปัจจุบนั
ยาหอมเทพจติ ร Dimenhydrinate บรรเทาอาการ ชนดิ ผง
50mg เวยี นศีรษะ แกจ้ ุก รบั ประทานครง้ั ละ 1 - 1.4
Cinnarizine เสียด กรัม ละลายน้ำสกุ เมอ่ื มอี า
25mg ทุก 3 - 4 ชั่วโมง ไม่ควรเก
ละ
3 คร้ัง
ยาศขุ ไศยาสน์ ช่วยให้นอนหลับ
ประกอบด้วย การบูร เจรญิ อาหาร
ใบสะเดา หัสคณุ เทศ
สมุลแวง้ เทยี นดำ เอกสารประกวดพืน้ ที่ต้น
โกฐกระดกู ลกู จันทน์
บนุ นาค พริกไทย
ขิงแหง้ ดีปลี
และใบกญั ชา
ามารถใช้ทดแทนยาแผนปจั จุบัน ข้อควรระวงั อาการไมพ่ ึง
ประสงค์
ขอ้ ห้ามใช้
ห้ามใชใ้ นหญิงตัง้ ครรภ์ - ระวงั การใช้รว่ มกบั anticoagulants ,
4 antiplatelet
าการ - ควรระวังการใช้กับผู้ปว่ ยที่มปี ระวัติแพ้
กินวัน เกสรดอกไม้
- ควรระวงั การใชย้ าอยา่ งต่อเนือ่ ง
โดยเฉพาะอย่างย่งิ ในผปู้ ว่ ยที่มคี วาม
ผิดปกตขิ องตับ ไตเนอ่ื งจากอาจเกดิ การ
สะสมของการบรแู ละเกดิ พษิ ได้
- หา้ มใช้ในหญิงตัง้ ครรภ์ - ควรระวงั การรบั ประทานร่วมกบั ยาใน
หญงิ ใหน้ มบตุ ร กลุ่มสารกนั เลือดเป็นลิม่ (anticoagulant)
- ผ้ทู ่ีมไี ข้ และผู้ทม่ี ีอายตุ ำ่ และยาต้านการจับตัวของเกลด็ เลอื ด
กว่า 18 ปี (antiplatelets)
- ห้ามใช้ร่วมกับยาที่มี - ควรระวงั การใชร้ ว่ มกับยา phenytoin,
ฤทธิก์ ดระบบประสาท propranolol, theophylline และ
ส่วนกลาง เชน่ ยานอน rifampicin เน่ืองจากตำรบั นม้ี พี รกิ ไทยเป็น
หลับ และยาตา้ นการชกั ส่วนประกอบ
รวมท้ังแอลกอฮอล์ หรือ - ควรระวงั การใช้ยาอยา่ งต่อเนือ่ ง
สิ่งท่มี ี แอลกอฮอลผ์ สม โดยเฉพาะอย่างย่งิ ในผ้ปู ่วยที่มีความ
อยู่
นแบบดเี ด่นแห่งชาติด้านการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ น้ื บา้ น และการแพทยท์ างเลอื ก เขตสขุ ภาพท่ี 4 51
รายการยาสมุนไพรท่สี า
ยาสมนุ ไพร ทดแทนยาแผน ขอ้ บ่งใช้ ปรมิ าณการใช้
ปจั จบุ นั
เอกสารประกวดพ้ืนท่ตี น้
ามารถใชท้ ดแทนยาแผนปจั จุบัน ข้อควรระวัง อาการไม่พึง
ประสงค์
ขอ้ หา้ มใช้
ผดิ ปกตขิ องตบั ไต เนื่องจากอาจเกิดการ
สะสมของการบูร และเกดิ พิษได้
- ควรระวงั การใชใ้ นผู้ปว่ ยโรคความดัน
โลหิตสูง โรคหวั ใจ โรคแผลเป่อื ยเพปติก
และโรคกรดไหลยอ้ น เน่ืองจากเปน็ ตำรบั
ยารสร้อน
- ยานอ้ี าจทำให้ง่วงซมึ ได้ ควรหลกี เลย่ี ง
การขับข่ียานพาหนะ หรือทำงานเกยี่ วกบั
เคร่อื งจกั รกล
นแบบดเี ดน่ แห่งชาติด้านการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ืน้ บา้ น และการแพทย์ทางเลอื ก เขตสขุ ภาพท่ี 4 52
กจิ กรรม ลงพ้นื ทส่ี ำรวจผู้ประกอบการรา้ นอาหาร เมนสู มนุ ไพร ชูสขุ ภาพ จังหวัดสระบุรี
กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก และกลุ่มงานอาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อม
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสระบุรี พร้อมด้วยตัวแทนจากสาธารณสุขอำเภอ เทศบาล และองค์การปกครอง
ส่วนท้องถิ่น ทั้ง 13 อำเภอ ร่วมกันลงสำรวจร้านอาหารปลอดภัย ทั้งจำนวนทั้งสิ้น 13 ร้าน เพ่ื อส่งเสริม
ผปู้ ระกอบการร้านอาหารใหไ้ ด้มาตรฐาน Clean food good taste “อาหารสะอาด รสชาติอร่อย”
ทง้ั นี้กล่มุ งานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ยังได้มีการประเมนิ ร้านอาหารเพ่ือเตรียมการ
มอบปา้ ย อาหารเปน็ ยา ใหแ้ ก่รา้ นอาหารที่มีเมนสู มนุ ไพร ชสู ุขภาพ ภายในงานมหกรรมอาหารเป็นยาวิถีชุมชน
เพือ่ คนสระบุรี
เอกสารประกวดพ้ืนทีต่ ้นแบบดีเดน่ แหง่ ชาติด้านการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ้ืนบา้ น และการแพทย์ทางเลือก เขตสขุ ภาพท่ี 4 53
กิจกรรม ประชุมหารือเพื่อวางแผนแนวทางเชื่อมโยงการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ และการพัฒนา
ผลิตภณั ฑ์จากสมุนไพรและกญั ชา กัญชง
วนั ที่ 28 ธนั วาคม 256 ดว้ ยกลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก พร้อมดว้ ยกลมุ่ งาน
คุ้มครองผู้บริโภคและเภสัชสาธารณสุขสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสระบุรี ร่วมกับหน่วยงานภาคเครือข่าย
ได้แก่ การท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดสระบุรี ประชาสัมพันธ์จังหวัดสระบุรี ทีมอาจารย์จากจุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย วิสาหกิจชุมชนเกษตรสมุนไพรพัฒนาก้าวหน้า และเจ้าหน้าที่จากสำนักงานอาหารและยา
เข้าร่วมประชุมหารือเพื่อวางแผนแนวทางเชื่อมโยงการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ และการพัฒนาผลิตภัณฑ์
จากสมนุ ไพรและกัญชา กญั ชง เพอ่ื เพิ่มการเขา้ ถงึ การดูแลสขุ ภาพใหก้ ับประชาชนเชอื่ มโยงระดับชุมชน ภายใต้
การพฒั นาขับเคลื่อนเมอื งสมุนไพรสระบรุ ี ณ ศูนยส์ ุขภาพเวลเนสวีแคร์ อำเภอมวกเหล็ก จงั หวัดสระบุรี
เอกสารประกวดพืน้ ทีต่ น้ แบบดีเดน่ แหง่ ชาติดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก เขตสขุ ภาพท่ี 4 54
ภาคผนวก
เอกสารประกวดพื้นท่ตี น้ แบบดเี ดน่ แหง่ ชาตดิ า้ นการแพทยแ์ ผนไทย การแพทยพ์ ้นื บ้าน และการแพทย์ทางเลอื ก เขตสขุ ภาพที่ 4 55