PPT สิทธิประโยชน์ สวัสดิการผู้สูงอายุ (ปรับ 9มีค 65)

สทิ ธิประโยชน์ สวสั ดกิ าร
และการคมุ้ ครองสิทธิ
สาหรบั ผสู้ ูงอายุ

ผศ.ดร.ม่ิงขวญั คงเจริญ

ตอนที่ 3.1

สทิ ธปิ ระโยชนส์ าหรบั ผสู้ ูงอายุ

เรือ่ งท่ี 3.1.1

สิทธิประโยชนส์ าหรบั ผสู้ ูงอายุตามพระราชบญั ญตั ผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 (ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553)

เรอื่ งที่ 3.1.2

บทบาทของหน่วยงานภาครฐั ในการดแู ลผสู้ ูงอายุ

ตอนท่ี 3.2

สวสั ดกิ ารและการคมุ้ ครองสิทธสิ าหรบั ผูส้ ูงอายุ

เรื่องท่ี 3.2.1

รูปแบบสวสั ดิการสาหรบั ผสู้ ูงอายุ

เรื่องท่ี 3.2.2

การป้องกนั และคมุ้ ครองสทิ ธสิ าหรบั ผสู้ งู อายุ

แนวคิด 1

“ พระราชบญั ญตั ิผสู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 มีเจตนารมณเ์ พื่อใหส้ ิทธิประโยชนแ์ ก่ผูส้ ูงอายุ ในการไดร้ บั การ“
ช่วยเหลือจากรัฐท้งั ในดา้ นการคุม้ ครอง ส่งเสริม และสนับสนุน เพื่อการพัฒนาใหม้ ีคุณภาพชีวิตท่ีดีย่ิงข้ ึน ดังน้ัน หน่วยงาน
ภาครฐั จึงมีหนา้ ที่ในการดูแล ส่งเสริมและพฒั นาศกั ยภาพ การจดั สวสั ดิการ การคมุ้ ครองพิทกั ษส์ ิทธิผสู้ ูงอายุ และการ
จดั บริการต่าง ๆ ใหค้ รอบคลุมทุกมิติ โดยการเสนอนโยบาย มาตรการ กลไก องคค์ วามรู้ และนวัตกรรม รวมท้ัง
ประสานความร่วมมือกบั หน่วยงานต่าง ๆ ไดแ้ ก่ งานดา้ นบริการทางการแพทย์ การศึกษา การประกอบอาชีพ การพฒั นาตนเอง
…และการมีสว่ นร่วมในกิจกรรมของสงั คม การอานวยความสะดวกและความปลอดภยั คา่ พาหนะโดยสาร การยกเวน้ คา่ เขา้ ชมสถานที่ต่างๆ
การช่วยเหลือหากไดร้ บั อันตราย การใหค้ าปรึกษา การจัดท่ีพกั อาหารและเคร่ืองนุ่งห่ม เบ้ ียยงั ชีพผูส้ ูงอายุ การ สงเคราะห์จดั งานศพ
ตามประเพณี และอ่ืนๆ

แนวคิด 2

สวสั ดิการสาหรบั ผูส้ งู อายุเป็ นการบริการทางสงั คมซึ่งเก่ียวกบั การป้องกนั การแกไ้ ขปัญหา การพัฒนาและการส่งเสริม

ความมนั่ คงทางสังคม เพื่อตอบสนองความจาเป็ นข้นั พ้ ืนฐานของประชาชน ใหม้ ีคุณภาพชีวิตท่ีดี และพึ่งตน เองได้ อย่างทวั่ ถึง

เป็ นธรรม และใหเ้ ป็ นไปตามมาตรฐาน

4ปัจจุบนั รูปแบบสวสั ดิการสงั คมของผสู้ ูงอายุในประเทศไทยมี รปู แบบ คือ

“ (1) การประกนั สงั คม (Social Insurance)
(2) การช่วยเหลือสาธารณะ (Public Assistance)

(3) การบริการสงั คม (Social Service)

(4) การช่วยเหลือเก้ ือกูลของภาคประชาชน

3

กิจกรรมระหว่างเรียน 1. ทาแบบประเมนิ ผลตนเองก่อนเรยี น หน่วยท่ี 3

02 2. ศึกษาเอกสารตอนที่ 3.1 – 3.2
3. ปฏิบัติกิจกรรมตามที่ได้รับมอบหมายตาม

เอกสารการสอน

4. ศึกษาจาก VDO ประจาชุดวชิ า

5. ทาแบบประเมินตนเองหลงั เรียนหน่วยท่ี 3

ส่อื การสอน 1. เอกสารการสอน

03วตั ถุประสงค์ เม่ือศึกษาหน่วยท่ี 3 จบแลว้ นักศึกษาสามารถ 2. แบบฝึกปฏบิ ตั ิ
3. VDO ประจาชุดวชิ า

01 1. เพือ่ อธิบายสิทธิประโยชน์สาหรบั การประเมินผล 1. ประเมินผลจากแบบประเมินผลตนเองก่อน
ผูส้ ูงอายุได้
2. เพ่ืออธิบายสวสั ดิการและการคุม้ ครอง 04 เรียนและหลงั เรยี น
สิทธิสาหรบั ผูส้ ูงอายุได้ 2. ประเมินผลจากกิจกรรมและแนวตอบทา้ ยเร่ือง

3. ประเมินผลจากการสอบไล่ประจาภาคการศึกษา

แนวคดิ ... 4

1. พระราชบัญญัติผูส้ ูงอายุ พ.ศ. 2546

(ฉบับแกไ้ ข พ.ศ. 2553) มีเจตนารมณ์เพ่ือใหส้ ิทธิ วตั ถุประสงค์

ประโยชน์แก่ผูส้ ูงอายุ ในการไดร้ ับการช่วยเหลือจากรัฐ เมื่อศึกษาหน่วยที่ 3.1 จบแลว้ นักศึกษาสามารถ
ผู้สูงอายุจึงควรได้รับสิทธิต่าง ๆ เพ่ือการพัฒนาให้มี 1. เพื่ ออธิ บายสิ ทธิ ประโยชน์ ส าหรับผู้สู งอายุ ตาม
คุณภาพชีวติ ท่ีดีอยา่ งทวั่ ถึงและเป็ นธรรม พระราชบญั ญตั ิผสู้ งู อายุ พ.ศ. 2546 (ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553)

2. บทบาทของหน่วยงานภาครฐั ท่ีสาคัญ 2. เพื่ออธิบายบทบาทของหน่วยงานภาครัฐในการดูแล
ผูส้ งู อายุได้
ตอนที่ 3.1ไดแ้ ก่ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมัน่ คงของ

มนุษย์ กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงสาธารณสุข

กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงแรงงาน ซึ่งมี สิทธิประโยชน์สาหรบั ผูส้ ูงอายุ

หน่วยงานในสังกัดมีบทบาทในการดูแล ส่งเสริมและ

พฒั นาศักยภาพ การจดั สวสั ดิการ การคุม้ ครองพิทักษ์

สิทธิผสู้ งู อายุ และการจดั บรกิ ารต่าง ๆ

เรื่องท่ี 3.1.1

สทิ ธิประโยชนส์ าหรบั ผสู้ ูงอายุ
ตามพระราชบญั ญตั ผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546
(ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553)

ความหมายของสิทธิประโยชน์

คือ ประโยชน์อ่ืนท่ีจะไดร้ ับ ทาใหผ้ ูร้ ับรูส้ ึกมีแรงจูงใจมากข้ ึน ไดร้ ับ
ประโยชนม์ ากข้ ึน มีความคุม้ ค่า ทาใหค้ ุณภาพชีวิตดีข้ ึน นอกเหนือไปจาก
สทิ ธิประโยชนห์ ลกั ทไ่ี ดร้ บั อยูแ่ ลว้

มาตรา 11 สทิ ธิประโยชนส์ าหรบั ผสู้ ูงอายุ 6

(13 ขอ้ ) ตามพระราชบญั ญตั ผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 (ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553)

1. การบรกิ ารทางการแพทยแ์ ละการสาธารณสุข ใหค้ วามสะดวกและรวดเร็วแกผ่ สู้ ูงอายุเป็ นกรณีพิเศษ (สธ.)
2. การศึกษา การศาสนา และขอ้ มูลข่าวสาร (ศธ.)
3. การประกอบอาชีพ หรือการฝึกอาชีพ (รง.)
4. การพฒั นาตนเองและการมีส่วนรว่ มในกิจการทางสงั คม การรวมกลุ่มในลกั ษณะเครือขา่ ยหรือชุมชน
(อปท.)
5. การอานวยความสะดวกและความปลอดภยั โดยตรงแกผ่ ูส้ ูงอายุ ในอาคาร สถานท่ี ยานพาหนะหรือการ
บริการสาธารณะอื่น (พม.)
6. การชว่ ยเหลือดา้ นค่าโดยสารยานพาหนะ (คค.)
7. การยกเวน้ คา่ เขา้ ชมสถานท่ีของรฐั (วธ./ ทส./ สานักงานคณะกรรมการพิเศษเพอ่ื ประสานงานโครงการอนั
เนื่องมาจากพระราชดาริ/ กษ.)

มาตรา 11 สทิ ธิประโยชนส์ าหรบั ผสู้ ูงอายุ 7

(13 ขอ้ ) ตามพระราชบญั ญตั ผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 (ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553)

8. การชว่ ยเหลือผสู้ ูงอายุ ซ่ึงไดร้ บั อนั ตรายจากการถูกทารุณกรรม หรอื ถูกแสวงหาผลประโยชน์ หรอื ถูก
ทอดท้ ิง (พม./ ยธ.)
9. การใหค้ าแนะนาปรกึ ษา หรือการดาเนินการอื่นท่ีเก่ียวขอ้ งในทางคดี หรือในทางการแกไ้ ขปัญหา
ครอบครวั (ยธ.)
10. การจดั หาท่ีพกั อาศยั ยานพาหนะ เครื่องนุ่งห่ม ใหต้ ามความเป็ นจาเป็ นอยา่ งทวั่ ถึง (พม.)
11. การจา่ ยเงินเบ้ ียยงั ชีพเป็ นรายเดือนอยา่ งทวั่ ถึง และเป็ นธรรม (พม.)
12. การสงเคราะหใ์ นการจดั การศพตามประเพณี (พม./ อปท.)
13. การอื่นตามที่คณะกรรมการประกาศกาหนด (กท.)

สทิ ธิประโยชนส์ าหรบั ผสู้ ูงอายุ 8

ตามพระราชบญั ญตั ผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 (ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553)

มาตรา 13 กองทุนผูส้ ูงอายุ เพอ่ื เป็ นทุนใชจ้ า่ ยเก่ยี วกบั การคุม้ ครอง การส่งเสริม
(1 ขอ้ ) และการสนับสนุนผูส้ งู อายุตามพระราชบญั ญตั ิน้ ี (พม.)

มาตรา 17
(1 ขอ้ )

ผูอ้ ุปการะเล้ ียงดูบุพการี ซึ่งเป็ นผูส้ งู อายุที่ไมม่ ีรายไดเ้ พยี งพอแกก่ ารยงั ชีพ ผูน้ ้ันมีสิทธิไดร้ บั
การลดหยอ่ นภาษี ท้งั น้ ี ตามหลกั เกณฑ์ วธิ ีการ และเง่ือนไขท่ีกาหนดในประมวลรษั าากร (กค.)

เรื่องที่ 9

3.1.2 บทบาทของหน่วยงานภาครฐั ในการดูแลผูส้ ูงอายุ

การเปลี่ยนแปลงโครงสรา้ งดา้ นประชากรของประเทศไทย พบว่า จานวน
ประชากรผูส้ ูงอายุมีแนวโน้มเพ่ิมข้ ึนอยา่ งรวดเร็ว และจะเขา้ สู่สงั คมผูส้ ูงอายุโดยสมบูรณ์ จะมี
จานวนผูส้ ูงอายุที่มีอายุมากกว่า 60 ปี ถึงรอ้ ยละ 20 ของประชากรท้ังประเทศ รวมท้ัง
ผูส้ ูงอายุส่วนใหญ่มักมีปัญหาดา้ นสุขภาพและความสามารถในการช่วยเหลือตนเองในการ

Lorem ipsum dolor sit amet,

ดารงชีวิตcoปnรsะeจcาtวeนtั uลrดaลdงipเisนcื่อinงgจาeกliคt.วามเส่ือมของร่างกายตามสภาพอายุที่เพ่ิมข้ ึน นอกจากน้ ี
ยงั พบปัญPrหameาseดetา้ unนst คstrวeimาstมpiqมeurนั่ eaคnlงutขceอtuvงsรit.าaยeได้ ดา้ นการไดร้ บั ความคุม้ ครองสิทธิและความปลอดภยั
รวมไปถึงดา้ นการมีสว่ นรว่ มในสงั คมของการเรียนรตู้ ลอดชีวิต

เรือ่ งที่ บทบาทของหน่วยงานภาครฐั ในการดูแลผูส้ งู อายุ 10

3.1.2 การดาเนินงานดา้ นผูส้ งู อายุในปัจจุบนั พบวา่ ยงั มีช่องว่างในการบูรณาการระหว่าง

หน่วยงานของภาครฐั โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การบรู ณาการการทางานในลกั ษณะของงานประจาและ

กลไกการขบั เคล่ือนงานสู่การปฏบิ ตั ิในระดบั พ้ นื ท่ีจงึ ไดม้ ีการประชุมปรกึ ษาหารือการบรู ณาการ

ความร่วมมอื หน่วยงาน 4 กระทรวง ประกอบดว้ ย มท. พม. ศธ. และ สธ. เพอื่ การขบั เคล่ือนสู่

การปฏบิ ตั ิในระดบั พ้ นื ท่ีใหเ้ กดิ ความชดั เจน และการดาเนินงานดา้ นผูส้ ูงอายุสาเรจ็ ตามเป้าหมาย

แผนผสู้ ูงLอoาrยeแุmหi่งpชsuาmติ ฉdบolบัorทs่ี i2t a(mพe.ศt,. 2545- 2564) ฉบบั ปรบั ปรุง คร้งั ที่ 1 พ.ศ. 2552

consectetur adipiscing elit.

วิสยั ทศั น์ “ผPสู้raูงeอsาeยnเุ tปs็ นeหmลpกัerชaยั nขtอeงvสiงัtaคeม”
metus tristique luctus.

เป้าหมาย “ผสู้ งู อายุสามารถดูแลตนเอง ดารงชีวติ 1) Social Participation (สง่ เสริมการมีสว่ นรว่ มในสงั คม)

ประจาวนั ได้ และมีคุณภาพชีวติ ท่ีดี” 2) Social Security (สง่ เสริมความมนั ่ คงปลอดภยั )
3) Strong Health (สง่ เสรมิ สุขภาพใหแ้ ข็งแรง)

11

การดาเนินการของหน่วยงานในการดแู ลผสู้ ูงอายุ มีดงั น้ ี

กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมนั ่ คงของมนุษย์

1. กรมพฒั นาสงั คมและสวัสดิการ มีภารกิจเกี่ยวกบั การพฒั นาการจดั สวสั ดิการสงั คม การพฒั นาสงั คม

การสังคมสงเคราะห์ รวมถึงใหก้ ารคุม้ ครอง ส่งเสริมสิทธิ และการใหบ้ ริการสวสั ดิการสังคมแก่กลุ่มเป้าหมาย เพ่ือให้
กลุ่มเป้าหมายสามารถพึ่งตนเองและชว่ ยเหลือสงั คมได้

2. กรมกิจการผูส้ ูงอายุ มีภารกิจเก่ียวกบั การส่งเสริม สนับสนุน และพัฒนาศักยภาพผูส้ ูงอายุและองค์กร

เครือข่าย การจดั สวสั ดิการ การคุม้ ครองพิทักษ์สิทธิ ผูส้ ูงอายุ รวมท้งั การพฒั นารูปแบบงานดา้ นผูส้ ูงอายุใหส้ อดคลอ้ งกบั
สภาพการณท์ างสงั คมของประชากร เพอื่ การเป็ นผูส้ ูงอายุท่ีมคี ุณภาพและมคี วามมนั่ คงในการดารงชีวติ

12

การดาเนินการของหน่วยงานในการดแู ลผสู้ ูงอายุ (ตอ่ )

กระทรวงศึกษาธิการ

มหี น่วยงานที่เก่ยี วขอ้ ง คือ สานักงานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั มีภารกิจ
1) การจดั การศึกษานอกระบบในระดบั การศึกษาข้นั พ้ ืนฐานสาหรบั ผสู้ ูงอายุ ต้งั แต่ระดบั ประถมศึกษา

ถึงมธั ยมศึกษาตอนปลาย
2) หลกั สูตรระยะส้นั ในกล่มุ เป้าหมายเฉพาะผูส้ ูงอายุ เช่น การพฒั นาทกั ษะชีวิต กิจกรรมนันทนาการ

ต่าง ๆ การจดั สอนฝึกอาชีพในชุมชนตามความตอ้ งการของผูส้ ูงอายุ ซึ่งกิจกรรมเหล่าน้ ีจะจดั ใหก้ บั ผู้สูงอายุท่ีสามารถ
เขา้ มารบั บริการดว้ ยตนเอง

การดาเนินการของหน่วยงานในการดแู ลผสู้ ูงอายุ (ตอ่ ) 13

กระทรวงสาธารณสุข

1. กรมอนามัย (สานักอนามยั ผูส้ ูงอายุ) เฝ้าระวงั ป้องกนั รกั ษาฟ้ ื นฟูสุขภาพอนามยั ผูส้ ูงอายุ การจดั ระบบดูแลระยะยาว
สาหรบั ผูส้ งู อายุที่อยใู่ นภาวะพงึ่ พิง

2. กรมการแพทย์ มี 2 หน่วยงาน คือ
1) สถาบนั เวชศาสตรผ์ ูส้ งู อายุ เป็ นหน่วยงานศึกษา วจิ ยั องคค์ วามรู้ ดา้ นเวชศาสตรผ์ ูส้ ูงอายุ
2) สถาบนั สิรินธรเพ่ือฟ้ ื นฟูสมรรถภาพผูพ้ ิการ โดยการคดั กรอง/ประเมินภาวะสุขภาพ และส่งต่อเพ่ือดูแลอย่างบูรณา

การเช่ือมโยงจากสถานพยาบาลสชู่ ุมชนทอ้ งถ่ิน
3. กรมสุขภาพจิต เป็ นหน่วยงานท่ีวิจยั และพฒั นาความรู้ ส่งเสริมป้องกนั รกั ษา ฟ้ ื นฟูสุขภาพจิตผู้สูงอายุ รวมถึงการสรา้ ง

ความตระหนัก และความเขา้ ใจต่อการดูแลสุขภาพจิตผูส้ ูงอายุ
4. สานักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข รบั ผิดชอบในการใหบ้ ริการสง่ เสรมิ สุขภาพ ป้องกนั โรค รกั ษาพยาบาล และฟ้ ื นฟูสภาพ

14

การดาเนินการของหน่วยงานในการดแู ลผสู้ ูงอายุ (ตอ่ )

กรมส่งเสรมิ การปกครองทอ้ งถิ่น สนับสนุนการดาเนินงานพฒั นาคุณภาพชีวิตผูส้ ูงอายุในชุมชน

ทอ้ งถิ่น และพฒั นา ปรบั ปรุงแกไ้ ขการะเบียบท่ีเก่ียวขอ้ งและถ่ายโอนอานาจไปสู่ทอ้ งถิ่น เพื่อเอ้ ือต่อการดาเนินการ
พฒั นาคุณภาพชีวติ ผูส้ ูงอายุ

แนวทางการดาเนินงาน และกิจกรรมใหอ้ งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถิ่นปฏิบตั ิ ประกอบดว้ ย

(1) แนวทางดา้ นการพฒั นาระบบดแู ลสุขภาพ
(2) แนวทางดา้ นการสง่ เสริมคณุ ภาพชีวิต
(3) แนวทางดา้ นการบรกิ ารทางสงั คม
(4) แนวทางดา้ นการปรบั สภาพแวดลอ้ ม

15

การดาเนินการของหน่วยงานในการดแู ลผสู้ ูงอายุ (ตอ่ )

กระทรวงแรงงาน

1) สานกั งานประกนั สงั คม มภี ารกจิ คุม้ ครองการประกนั สงั คมกรณีชราภาพ
2) กรมการจดั หางาน เป็ นศูนยก์ ลางติดต่อประสานใหแ้ ก่ผูส้ ูงอายุที่ตอ้ งการทางาน และบรษิ ัทต่าง ๆ
ที่ตอ้ งการรบั ผูส้ งู อายุเขา้ ทางาน
3) กรมพฒั นาฝี มือแรงงาน เป็ นหน่วยงานฝึกอบรมเก่ียวกบั ผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ทางานท้งั ภายในและ
ภายนอกประเทศ รวมท้งั เปิ ดฝึกอบรมทกั ษะอาชีพต่าง ๆ ใหแ้ กผ่ ูส้ ูงอายุที่สนใจ

การดาเนินการของหน่วยงานในการดแู ลผสู้ ูงอายุ (ตอ่ ) 16

สานกั งานหลกั ประกนั สุขภาพแห่งชาติ สานักงานกองทนุ สนบั สนุน
(สปสช.) การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.)

เป็ นหน่วยงานที่รับผิดชอบใน มีภารกิจในการประสานการดาเนินงาน
การดาเนิ นการให้สวัสดิการดา้ นการ ของหน่วยงานต่าง ๆ เพ่ือใหเ้ กิดนโยบาย กลไก
รักษาพยาบาลแก่กลุ่มผู้สูงอายุ และ ตลอดจนรูปแบบที่เหมาะสมสาหรับการพัฒนา
สนับสนุนการดาเนินการระบบการดูแล คุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ และสนับสนุนการพัฒนา
ผูส้ ูงอายรุ ะยะยาวทวั ่ ประเทศ นวตั กรรม พัฒนาพ้ ืนท่ีนาร่อง การจัดการความรู้
ถอดบทเรียน เพ่ือนาไปสู่การขยายผลการ
ดาเนินการเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตผูส้ ูงอายุ ใน
พ้ นื ทต่ี า่ ง ๆ

แนวคิด... 17

1. การจดั สวสั ดิการสงั คมของผสู้ ูงอายใุ นประเทศไทย วตั ถุประสงค์
2. การถกู ละเมิดสทิ ธผิ สู้ ูงอายุ
เมอ่ื ศึกษาหน่วยที่ 3.2 จบแลว้ นักศึกษาสามารถ
1. เพ่ืออธิบายรูปแบบสวสั ดิการสาหรบั ผสู้ ูงอายุได้
2. เพื่ออธิบายการป้องกนั และคุม้ ครองสิทธิสาหรบั
ผสู้ งู อายุได้

ตอนที่ 3.2

สวสั ดิการและการคุม้ ครองสิทธิสาหรบั ผูส้ งู อายุ

เรอ่ื งที่ 3.2.1 18

รูปแบบสวสั ดิการสาหรบั ผูส้ ูงอายุ

สวสั ดกิ าร
คือ สิ่งที่ไดร้ บั หรือบริการท่ีเอ้ ืออานวยใหผ้ ูท้ ่ีไดร้ บั มีชีวิต

และความเป็ นอยู่ที่ดี มีความสะดวกสบาย ไดร้ บั การดูแลช่วยเหลือ
แกไ้ ขหรอื บรรเทาปัญหาท่ีเกิดข้ ึน

สวสั ดกิ ารสงั คม
คือ ระบบการจดั บริการทางสังคม ในการป้องกันและแกไ้ ข

ปั ญหาความเดือนร้อน พัฒนาศักยภาพและทักษะของประชาชน
เพื่อตอบสนองความจาเป็ นข้ันพ้ ืนฐานของประชาชนใหส้ ามารถ
พ่ึงตนเองได้ ท้งั จากภาครฐั และภาคส่วนต่าง ๆ ในสงั คม รว่ มพฒั นา
และส่งเสริมความมนั่ คงทางสงั คม ซึ่งส่งผลคุณภาพชีวติ ที่ดีของประชาชน
ไปถึงความเจรญิ กา้ วหน้าของประเทศชาติ

รูปแบบสวสั ดิการสาหรบั ผสู้ ูงอายุในประเทศไทย 19

1. การประกนั สงั คม (Social Insurance) 2. การช่วยเหลอื สาธารณะ (Public Assistance)

1) กองทุนประกนั สงั คม 1) เบ้ ียยงั ชีพผสู้ งู อายุ (สถ.)
2) กองทุนบาเหน็จบานาญขา้ ราชการ (กบข.) 2) กองทุนดูแลผสู้ ูงอายทุ ่ีขาดที่พ่ึง (ผส.)
3) กองทุนสารองเล้ ียงชีพ 3) การไดร้ บั คาปรึกษาในทางคดี การชว่ ยเหลือ
4) กองทุนสารองเล้ ียงชีพ จากการทารุณกรรม และถูกทอดท้ ิง (ยธ.)
5) กองทุนรวมเพอื่ การเล้ ียงชีพ 4) การยกเวน้ คา่ เขา้ ชมสถานที่ของรฐั (คค. ทส.)
5) การชว่ ยเหลือ ดา้ นคา่ โดยสารยานพาหนะ
01 026) กองทุนสงเคราะหค์ รใู หญแ่ ละครูโรงเรียนเอกชน ตามความเหมาะสม (คค.)

7) กองทุนทวสี ุข

8) กองทุนสวสั ดิการชุมชน 03 04
9) กองทุนการออมชราภาพ (กอช.)

3. การบริการสงั คม (Social Service) 4. การช่วยเหลอื เก้ ือกูลของภาคประชาชน

1) ดา้ นสุขภาพอนามยั เป็ นการจดั สวสั ดิการสังคมโดยกลุ่มต่าง ๆ เช่น การ
2) ดา้ นการศึกษา จดั สวสั ดิการชุมชนที่ครอบคลุมการเกิด แก่ เจ็บ ตาย กลุ่มออม
3) ดา้ นที่อยอู่ าศยั ทรพั ย์ นอกจากน้ ี ยงั มีการจดั สวสั ดิการโดยปัจเจกชน อาทิ การ
4) ดา้ นการมีงานทาและการมีรายได้ ซ้ ือประกนั ชวี ติ รปู แบบต่าง ๆ ผ่านกิจการประกนั ภยั ของเอกชน
5) ดา้ นบรกิ ารสงั คมและนันทนาการ

รูปแบบสวสั ดกิ ารสงั คมผสู้ ูงอายุในตา่ งประเทศ 20

ประเทศแคนาดา

1) เรือ่ งสุขภาพ เช่น การจดั ใหม้ ีการเยยี่ มดูแลจากทีมแพทยแ์ ละพยาบาล
2) เรื่องท่ีพักอาศัย เช่น ค่าเช่าบา้ นสาหรบั ผูส้ ูงอายุ การจดั หาสถานท่ีอยู่อาศัยสาหรบั ผูส้ ูงอายุท่ีไม่

สามารถอาศยั อยใู่ นบา้ นของตนเอง
3) เรอ่ื งการเดนิ ทาง เช่น การใหส้ ว่ นลดค่าโดยสารในการเดินทาง
4) เรอ่ื งการเงิน ไดแ้ ก่ สวสั ดิการในรปู แบบของบานาญและเงนิ ชว่ ยเหลือ
5) เรอ่ื งรูปแบบการดาเนินชีวิต ไดแ้ ก่ การดูแลเกยี่ วกบั สุขอนามยั และกจิ วตั รประจาวนั ของผูส้ งู อายุ
6) เรื่องความมนั ่ คงสว่ นตวั เช่น การดูแลบา้ น การรบั สง่ และติดตามผูส้ ูงอายุไปยงั สถานท่ีนัดหมาย
7) เรอ่ื งอ่ืน ๆ เช่น การใหข้ อ้ มลู ทางโทรศพั ทแ์ ละสอบถามบรกิ ารเพ่อื ผูส้ ูงอายุ (BC Seniors' Line)

หรอื บรกิ ารสง่ ขอ้ ความเป็ นจดหมายหรือการด์ ใหผ้ ูส้ ูงอายุเน่ืองในโอกาสสาคญั ๆ

รูปแบบสวสั ดิการสงั คมผสู้ ูงอายุในตา่ งประเทศ (ตอ่ )

สวีเดนเป็ นประเทศที่มีระบบรฐั สวสั ดิการที่ดีมาก เนื่องจากมีการจดั เก็บ 21
ภาษีเพ่ือสวัสดิการสังคมในอัตรากา้ วหนา้ ที่สูงถึงประมาณรอ้ ยละ 40
ของเงินเดือน และเป็ นกลไกสาคัญที่ทาใหร้ ายไดแ้ ละคุณภาพชีวิตของ
ประชาชนใกลเ้ คียงกนั

ประเทศสวีเดน หรอื

ราชอาณาจกั รสวีเดน 7) จดั หาอุปกรณอ์ านวยความสะดวก

1) การใหบ้ ริการดูแลสุขภาพและการดูแลระยะยาว 8) การปรบั ตวั ท่ีบา้ น
2) มีระบบการรบั บรกิ ารเม่ืออยทู่ ี่บา้ น 9) สิทธิไดร้ บั การบรกิ ารขนส่ง
3) การบริการข้ันปฐม การให้การดูแลและบริการ และการดูแล 10) ท่ีอยอู่ าศยั พเิ ศษ สาหรบั ผูส้ ูงอายุท่ีไม่สามารถอาศยั อยใู่ นบา้ นของ

ประจาวนั ครอบคลุมการดูแลสุขภาพท่ีสามารถอยใู่ นบา้ นของตวั เอง ตนเองได้
4) การดูแลผูส้ ูงอายุในชว่ งเวลากลางวนั 11) การดูแลครอบครวั ในบางครง้ั อาจมีการใหผ้ ลตอบแทนทางการ
5) การเตือนความปลอดภยั สว่ นบุคคล
6) การพกั อาศยั ระยะส้นั การดูแลระยะส้นั จะใชส้ าหรบั การฟ้ ื นฟู เงินในครอบครวั ที่ใหค้ วามชว่ ยเหลือและดูแลผูส้ งู อายใุ นครอบครวั
ของตน
สมรรถภาพและใหก้ ารพยาบาลหลงั จากอยใู่ นโรงพยาบาล 12) บริการประโยชน์สาหรบั ผูส้ งู อายุ
13) ระบบบานาญ

รูปแบบสวสั ดิการสงั คมผสู้ ูงอายุในตา่ งประเทศ (ตอ่ ) 22
ประเทศออสเตรเลีย หรือ เครือรฐั ออสเตรเลีย

1) หลกั ประกนั รายได้ ไดแ้ ก่ เงินบานาญผสู้ งู อายุ เงินออมภาคบงั คบั
2) ดา้ นสวสั ดิการทางสงั คม ผสู้ ูงอายุท่ีมีฐานะดี จะไดร้ บั การชว่ ยเหลือบริการท้งั

จากภาครฐั และเอกชนตามสิทธิทุกอยา่ ง ส่วนผสู้ งู อายุที่มีฐานะตา่ กวา่ รฐั จะ
ชว่ ยเหลือทางการเงิน โดยใหเ้ ป็ น “Pensioner” (ผรู้ บั บานาญ ผรู้ บั เงิน
สงเคราะห)์
3) ดา้ นสุขภาพ รฐั จะดูแลและจา่ ยคา่ รกั ษาพยาบาล
4) สวสั ดกิ ารอื่น ๆ เชน่ ส่วนลดดา้ นสาธารณูปโภค

รูปแบบสวสั ดกิ ารสงั คมผสู้ ูงอายุในตา่ งประเทศ (ตอ่ ) 23

ประเทศญ่ีป่ ุน ประเทศญี่ป่ ุนมีสวสั ดิการดา้ นหลกั ประกนั รายไดผ้ ่านระบบบานาญ

แบบสมคั รใจ โดยเป็ นการออมในลักษณะของกองทุนสารองเล้ ียงชีพ ดาเนินการโดยกองทุนบานาญ
สาหรบั ลูกจา้ ง (บรษิ ัทเอกชน) และกองทุนบานาญแหง่ ชาติ (ภาครฐั บาล) ระบบบานาญ ประกอบดว้ ย

1) บานาญพ้ นื ฐาน เป็ นระบบแบบ PAYGO คอื มีการกาหนดประโยชน์ทดแทนแน่นอน

การเกบ็ เงินสมทบ และจา่ ยประโยชน์ทดแทนในอตั ราเดียวโดยไม่อิงกบั รายได้

2) บานาญทีเ่ กี่ยวกบั รายได้ เป็ นระบบ defined benefit ท่ีเรียกเก็บเงินจากลูกจา้ งหรือ

พนักงานในบรษิ ัทที่มีจานวนลูกจา้ งต้งั แต่ 5 คนข้ นึ ไป

เรอ่ื งที่ 3.2.2 การป้องกนั ความหมายของการละเมิดสิทธิผสู้ ูงอายุ 24

“การประชุมสมัชชาผูส้ ูงอายุระดับชาติ เม่ือวนั ที่ 19 เมษายน 2562 ไดอ้ ธิบายถึง
การป้องกนั และคมุ้ ครองสิทธิผูส้ ูงอายุ คือ การใหค้ วามหมายของการละเมิดสิทธิ

และคุม้ ครองสิทธิสาหรบั ผูส้ ูงอายุ ผูส้ ูงอายุ และการแบ่งประเภทของการละเมิดสิทธิ มีความหลากหลาย และ

”แตกตา่ งกนั ไปตามการกระทาและการประสบเหตุ
ตวั แปร/ แนวคิด
การกระทาความรุนแรง/ การดูแลผสู้ ูงอายุอยา่ งไม่เหมาะสม

นกั วิชาการ/นกั วิจยั

การแสวงหาผลประโยชน์ การกระทาทารุณ การทอดท้ ิง การกระทาทารุณทาง การลว่ งละเมิดสิทธิ ดา้ นการกระทาหรือ
ทางการเงิน การละเมดิ ทางเพศ
ทางร่างกาย จติ ใจ ผสู้ ูงอายุ

นักวชิ าการ    
องคก์ ารอนามยั โลก (WHO)

สานักงานสถิติแห่งชาติ    
กระทรวงดิจทิ ลั เพ่ือ 2
เศรษฐกจิ และสงั คม (2551,    
2555) 3 32 2 2

นักวจิ ยั

อมุ ามน พวงทอง (2551)

รวม

สถานการณผ์ สู้ ูงอายุกบั การถกู ละเมิดสิทธิ 25

ผู้ สู ง อ า ยุ ต า ม ค า นิ ย า ม ข อ ง แนวโน้มประชากรผูส้ ูงอายเุ พิ่มข้ ึนอย่างรวดเร็ว
พระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 คาดการณ์ว่าในปี พ.ศ. 2575 ประเทศไทย
(ฉบับแกไ้ ข พ.ศ. 2553) หมายความว่า จะมีประชากรผูส้ ูงอายุ 60 ปี ข้ ึนไป รอ้ ยละ
บุคคลซึ่งมีอายุเกินกว่าหกสิบปี บริบูรณ์ 28 ของประชากรท้งั หมด เป็ นสงั คมสูงอายุ
ข้ ึนไปและมีสญั ชาตไิ ทย ระดบั สุดยอด (Super-aged society)

ขณะเดียวกนั การเปลี่ยนแปลงทางดา้ นเศรษฐกิจ การถกู ละเมิดสิทธิทางดา้ นทรพั ยส์ ิน อนั หมายถึง
และสังคม ส่งผลต่อความสัมพันธ์ และระบบการเก้ ือหนุน การนาทรัพย์สินผูส้ ูงอายุไปใชโ้ ดยไม่ถูกตอ้ งตามกาหมาย
กันในครัวเรือนและชุมชน ทาใหท้ ัศนคติท่ีมีต่อผู้สูงอายุ เช่น การครอบครองทรัพย์สินของผู้สูงอายุโดยท่ีผู้สูงอายุ
เปล่ียนแปลงไป มองว่าผู้สูงอายุเป็ นภาระ เนื่องจาก ไม่ยินยอม การขโมยเงินทรัพยส์ ินมีค่า หรือการกีดกันไม่ให้
ผูส้ ูงอายุเป็ นวัยที่มีความเส่ือมท้งั ทางดา้ นร่างกาย จิตใจ ผูส้ ูงอายุมีสิทธิในการดูแลหรือจัดการทรัพย์สินของตนเอง
อารมณ์ และสงั คม โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งสุขภาพท่ีเส่ือมถอย ซึ่ งเป็ นปั ญหาที่ พบมากข้ ึ นกับผู้สู งอายุ ในปั จจุ บัน
จนทาให้ในช่วงท้ายของชีวิตจาเป็ นต้องพึ่งพาผู้อื่น จากผลการวิจัยและสถานการณ์ท่ีเผยแพร่ผ่านสื่อต่าง ๆ
กลายเป็ นกลุ่มที่เส่ียงต่อการถูกละเมิดสิทธิทุกดา้ น พบว่า ผู้สูงอายุถูกละเมิดสิทธิด้านทรัพย์สินโด ยคนใน
ครอบครวั หรือบุคคลใกลช้ ิดมากท่ีสุด รองลงมาคือมิจฉาชพี

กฎหมายท่รี อบรบั งานดา้ นผสู้ ูงอายุ 26

รฐั ธรรมนูญแห่งราชอาณาจกั รไทย ฉบบั ปี พ.ศ. 2540

มีบทบญั ญตั ิท่ีเก่ยี วขอ้ งกบั ผสู้ ูงอายุ หมวด 5 แนวนโยบายพ้ ืนฐานแหง่ รฐั มาตรา 54
บุคคลซ่ึงมีอายุเกนิ หกสิบปี บริบรู ณ์และไมม่ ีรายไดเ้ พียงพอแกก่ ารยงั ชพี มีสิทธิไดร้ บั
ความชว่ ยเหลือจากรฐั ท้งั น้ ีตามที่กาหมายบญั ญตั ิ มาตรา 80 รฐั ตอ้ งสงเคราะหค์ นชรา
ผยู้ ากไร้ ผพู้ ิการหรือทุพพลภาพ และดอ้ ยโอกาสใหม้ ีคุณภาพชวี ิตที่ดีและพง่ึ ตนเองได้

กฎหมายที่รอบรบั งานดา้ นผสู้ ูงอายุ (ตอ่ ) 27

รฐั ธรรมนูญแหง่ ราชอาณาจกั รไทย ฉบบั ปี พ.ศ. 2550

หมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย มาตรา 40 บุคคลยอ่ มมสี ิทธิใน
กระบวนการยุติธรรม และยอ่ มมีสิทธิไดร้ บั การปฏิบตั ิที่เหมาะสมในคดีท่ีเก่ียวกบั

ความรุนแรงทางเพศ
หมวด 5 แนวนโยบายพ้ ืนฐานแหง่ รฐั มาตรา 53 บุคคลซ่ึงมีอายุเกินหกสิบปี บริบรู ณ์
และไมม่ ีรายไดเ้ พียงพอแกก่ ารยงั ชีพ มีสิทธิไดร้ บั สวสั ดิการ สิ่งอานวยความสะดวก
อนั เป็ นสาธารณะอยา่ งสมศกั ด์ิศรี และความชว่ ยเหลือท่ีเหมาะสมจากรฐั มาตรา 80

รฐั ตอ้ งดาเนินการตามแนวนโยบายดา้ นสงั คม

กฎหมายที่รอบรบั งานดา้ นผสู้ ูงอายุ (ตอ่ ) 28

รฐั ธรรมนูญแห่งราชอาณาจกั รไทย ฉบบั ปี พ.ศ. 2560

หมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย มาตรา 27
หมวด 6 แนวนโยบายแห่งรัฐ มาตรา 71 รัฐพึงส่งเสริมและพัฒนาทรัพยากร
มนุ ษย์ให้เป็ นพลเมืองท่ีดีมีคุณภาพ และความสามารถสูงข้ ึน รัฐพึงให้ความ
ช่วยเหลือเด็ก เยาวชน สตรี ผูส้ ูงอายุ คนพิการ ผูย้ ากไร้ และผูด้ อ้ ยโอกาส
ใหส้ ามารถดารงชีวิตไดอ้ ยา่ งมีคุณภาพ และคมุ้ ครองป้องกนั มิใหบ้ ุคคลดงั กล่าว
ถูกใชค้ วามรุนแรง หรือปฏิบตั ิอย่างไม่เป็ นธรรม รวมตลอดท้งั ใหก้ ารบาบดั ฟ้ ื นฟู
และเยียวยาผูถ้ ูกกระทาการดงั กล่าว ในการจดั สรรงบประมาณ รฐั พึงคานึงถึงความ
จาเป็ นและความตอ้ งการท่ีแตกต่างกนั ของเพศ วยั และสภาพของบุคคล ท้งั น้ ี เพ่ือ
ความเป็ นธรรม

กฎหมายท่รี อบรบั งานดา้ นผสู้ ูงอายุ (ตอ่ ) 29

พระราชบญั ญตั ผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 (ฉบบั แกไ้ ข
พ.ศ. 2553)

พระราชบัญญัติผู้สูงอายุ เป็ นกาหมายเพ่ือผู้สู งอายุ
โดยเฉพาะ ตราข้ ึนเพ่ือรองรบั สิทธิของผูส้ ูงอายุตามที่ระบุไว้
ในรัฐธรรมนูญ และเป็ นเครื่องมือท่ีสาคัญประการหน่ึงท่ีจะ
ช่วยใหม้ ีการนานโยบายและแผนดา้ นผูส้ ูงอายุไปปฏิบัติให้
เกิดผล

กฎหมายและหน่วยงานท่เี กี่ยวขอ้ ง 30

กาหมายท่ีเก่ียวขอ้ งกับการป้องกันและคุม้ ครองสิทธิ
ผูส้ ูงอายุดา้ นทรพั ยส์ ินในประเทศไทย สามารถแบ่งได้ออกเป็ น
2 กลุ่ม ไดแ้ ก่

กลุ่มที่ 1 กฎหมายท่ีเก่ียวขอ้ งกับสิทธิท่ีผูส้ ูงอายุควรรู้
(การป้องกนั สทิ ธิผสู้ ูงอายุ)

กลุ่มท่ี 2 กฎหมายท่ีคุม้ ครองผูส้ ูงอายุในกรณี ที่ถูก
ละเมิดสิทธิ (การคมุ้ ครองสิทธิผสู้ ูงอายุ)

กฎหมายและหน่วยงานทเี่ กี่ยวขอ้ ง (ตอ่ ) 31

กลุ่มที่ 1 กฎหมายที่เก่ียวข้องกับสิทธิที่

ผสู้ ูงอายคุ วรรู้ (การป้องกนั สทิ ธผิ สู้ ูงอายุ)

ไดแ้ ก่ ประมวลกาหมายแพ่งและพาณิชย์ พ.ศ. 2535
ประมวลกาหมายอาญา พระราชบัญญัติผูส้ ูงอายุ พ.ศ. 2546
(ฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2553) ระเบียบสานักนายกรฐั มนตรวี า่ ดว้ ยการ
จดั การเรื่องราวรอ้ งทุกข์ พ.ศ. 2552 และระเบียบกรมคุม้ ครอง
สิทธิและเสรีภาพว่าด้วยการบริหารจัดการคลินิ กยุติธรรม
พ.ศ. 2560

กฎหมายและหน่วยงานท่เี ก่ียวขอ้ ง (ตอ่ ) 32

กลุ่มที่ 2 กฎหมายที่คุม้ ครองผูส้ ูงอายุในกรณี
ท่ีถกู ละเมิดสิทธิ (การคมุ้ ครองสทิ ธิผสู้ ูงอายุ)

ไดแ้ ก่ พระราชบัญญัติผูส้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 (ฉบับแกไ้ ข
พ.ศ. 2553) พระราชบัญญัติ ค่าตอบแทนผู้เสียหายและ
ค่าทดแทน และค่าใช้จ่ายแก่จาเลยในคดีอาญา พ.ศ. 2544
พระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558 และระเบียบกรม
คุม้ ครองสิทธิและเสรีภาพว่าดว้ ยการบริหารจดั การคลินิกยุติธรรม
พ.ศ. 2560

หน่วยงานที่เกี่ยวขอ้ ง ใหก้ ารช่วยเหลือ กระทรวงการพฒั นา - กรมกิจการผสู้ งู อายุ 33
สงั คมและความ - สานักงานปลดั กระทรวงการพฒั นาสงั คมและ
ผสู้ ูงอายุท่ีถูกละเมดิ สิทธิ / ไดร้ บั ความรุนแรง มนั ่ คงของมนุษย์
ความมนั่ คงของมนุษย์
- กรมกจิ การสตรีและสถาบนั ครอบครวั

- สานักงานปลดั กระทรวงยุติธรรม กระทรวง กระทรวง - สายด่วนกรมสุขภาพจิต (ฮอทไลน์
- กรมคุม้ ครองสิทธิและเสรีภาพ ยุตธิ รรม สาธารณสุข คลายเครียด) หมายเลข 1323
- กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ (สบส.)
- สานักงานสาธารณสุขจงั หวดั (สสจ.)
- โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพตาบล
(รพ.สต.)

- กองบญั ชาการตารวจนครบาล สานกั งานตารวจ - สานักงานปลดั กระทรวงมหาดไทย
กระทรวงมหาดไทย - กรมสง่ เสรมิ การปกครองทอ้ งถ่ิน
- กองบงั คบั การปราบปราม แหง่ ชาติ
- กรมการปกครอง

หน่วยงานภาคเอกชน ประชาสงั คม เครอื ข่ายที่เก่ียวขอ้ ง องคก์ รการกุศล ใหค้ วามช่วยเหลือทุกกลุ่มอายทุ ี่ไดร้ บั ความเดือดรอ้ น ขาดท่ีพ่ึง มีปัญหา
ครอบครวั ความรุนแรง นอกจากน้ ี ยงั มีสื่อวิทยุโทรทัศน์ และหนังสือพิมพ์ นาเสนอข่าว และปัญหาความเดือดรอ้ นของประชาชน เพื่ อใหป้ ระชาชน
รบั ทราบ และขอความช่วยเหลือต่าง ๆ

สิทธปิ ระโยชน์ สวสั ดกิ าร
และการคมุ้ ครองสิทธิสาหรบั ผูส้ ูงอายุ

ผศ.ดร.มิ่งขวญั คงเจรญิ