คู่มือการเรียนรู้ กิจการเพื่อสังคม

Social Enterprise

ค่มู ือการเรียนรู้

กิจการเพ่ือสงั คม

โดย ผศ.ดร.ม่ิงขวญั คงเจริญ

ภาควชิ าการศึกษาผใู้ หญแ่ ละการศึกษาตลอดชีวติ
คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ

กรกฎาคม 2564

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

คานา

แนวคิดของ Social Enterprise “กิจการเพ่ือสังคม” ที่มีกระแสทางสังคมค่อนข้างเป็น
ท่ียอมรับซ่ึงอาจเป็นองค์กรที่ไม่แสวงหาผลกาไร หรือมีผู้ประกอบกิจการเพื่อสังคมส่วนใหญ่มาจาก
องค์กรที่ไม่แสวงหาผลกาไรดังนั้นแนวคิดดังกล่าวจึงเป็นทางเลือกใหม่ในการแก้ไขปัญหาสังคม
การคาดหวังให้ภาครัฐเพียงฝ่ายเดียวเปน็ ตวั หลกั ในการแก้ไขปญั หาสงั คมคงทาไดไ้ ม่ง่ายจึงต้องอาศัย
ความร่วมมือจากหลายภาคส่วนในสังคมไม่ว่าจะเป็นภาคธุรกิจ องค์กรพัฒนาเอกชน (None
Government Organization) องค์กรท่ีไม่แสวงหาผลกาไร (None Profit Organization) และภาค
ประชาสังคมหรือกลุ่ม ชุมชน รวมถึงผู้ประกอบการทางสังคม ซึ่งเป็นปัจจัยที่สาคัญในการสร้าง
เศรษฐกิจของประเทศ และเพื่อหาความสมดุลในการดาเนินการท่ีจะสามารถบริหารจัดการ
ผลประโยชนเ์ ขา้ กบั เป้าหมายของสังคม

ผู้จดั ทาขอขอบคณุ ดร.ธวชั ราษฎร์โยธา Managing Director Event Tech Solutions
Co.,Ltd. และ ดร.สุรพิเชษฐ์ สุขโชติ นักพัฒนาสังคมชานาญการพิเศษ กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ
ท่ใี หข้ อ้ เสนอแนะที่เป็นประโยชน์ และเตมิ เต็มคูม่ ือการเรยี นรู้ฉบับนีใ้ หส้ มบูรณแ์ บบยง่ิ ข้ึน

ท้ายน้ีผู้จัดทาจึงมีความมุ่งหวังว่าการสร้างการเปล่ียนแปลงในสังคม สิ่งแวดล้อม
วฒั นธรรมและเศรษฐกิจตามแนวคิดกิจการเพ่ือสังคมนี้ จะเป็นประโยชน์ตอ่ หน่วยงานภาคประชาสังคม
องค์กรภาคเอกชนที่ไม่แสวงหาผลกาไร และธุรกิจท่ีดาเนินกิจการเพื่อสังคม รวมท้ังผู้สนใจการเป็น
ผู้ประกอบการทางสังคม มีความรู้ความเข้าใจในการเป็นกิจการเพ่ือสังคมที่ดาเนินงานเหมือนกับ
ธุรกิจทั่ว ๆ ไป แต่มีเป้าหมายทางสังคม (Social Mission) เป็นเป้าหมายหลักในการพัฒนาประเทศ
อันจะนาไปสูก่ ารพัฒนาที่ยัง่ ยนื ต่อไป

ผศ.ดร.ม่งิ ขวัญ คงเจรญิ

คู่มอื การเรียนรู้กิจการเพ่ือสังคม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

คม่ ู ือ การเรยี นรกู้ ิจการเพื่อสงั คม

ค่มู อื การเรยี นรู้กิจการเพ่อื สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

สารบญั

เรอ่ื ง หนา้

 บทนำ 1
 วตั ถปุ ระสงค์ 4
 ควำมหมำย 5
 สำระสำคญั พระรำชบญั ญตั สิ ง่ เสริมวิสำหกจิ เพ่ือสงั คม พ.ศ. 2562 7
8
ลกั ษณะของกจิ กำรทจี่ ดทะเบียน 9
ประเภทวิสำหกิจเพื่อสงั คม 9
รำยกำรย่ืนคำขอจดทะเบียน 10
กำรสง่ เสริมและสนบั สนนุ วิสำหกิจเพ่ือสงั คม 10
กำรกำกบั ดแู ลและกำรเพิกถอนกำรจดทะเบียนวิสำหกิจเพื่อสงั คม 11
กลมุ่ กิจกำรเพ่ือสงั คม 13
 กำรย่ืนคำขอจดแจง้ เป็ นกลมุ่ กิจกำรเพื่อสงั คม 15
 ประเภทกจิ กำรเพ่ือสงั คม 17
 คณุ ลกั ษณะวิสำหกิจเพ่ือสงั คม/กิจกำรเพื่อสงั คม 20
กำรดำเนนิ ธรุ กจิ ทเี่ ป็ นกิจกำรเพ่ือสงั คม 21
เป้ ำหมำยกำรเป็ นกิจกำรเพ่ือสงั คม 22
ควำมแตกตำ่ งระหว่ำงกิจกำรเพ่ือสงั คมกบั ธรุ กิจทวั่ ไป

คมู่ อื การเรยี นรู้กจิ การเพื่อสังคม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

สารบญั (ต่อ) หนา้

เรอ่ื ง 24
25
 กำรดำเนนิ ธรุ กจิ ในกิจกำรเพ่ือสงั คมประสบควำมสำเร็จ 28
กำรดำเนนิ ธรุ กิจในกิจกำรเพ่ือสงั คมประสบควำมสำเร็จ 29
ประโยชนข์ องกิจกำรเพื่อสงั คมตอ่ กำรพฒั นำทย่ี งั่ ยืน 30

 ตวั อยำ่ ง กจิ กำรเพ่ือสงั คม 31
1. Rising Important of Skill Development 32
ชว่ ยฝึ กทกั ษะใหม่ สง่ เสริมโอกำสทำงอำชพี
2. โครงกำร PTT Amazon For Chance 34
3. โครงกำรพฒั นำตน้ แบบกจิ กำรเพ่ือสงั คมบดั ดโี้ ฮมแคร์ 35
ในกำรดแู ลผสู้ งู อำย(ุ Buddy Home Care) 36
4. บริษทั แจสเบอรร์ ี่ 37
5. โรงเรียนมีชยั พฒั นำ 38
6. ดอยคำ...ธรุ กจิ เพื่อสงั คม สรำ้ งควำมยงั่ ยืนใหเ้ กษตรกรไทย 39
7. ONCE แบรนดเ์ สอ้ื ที่คำนงึ ถึงคนตำบอด 40
8. อภยั ภเู บศร พลงั สมนุ ไพรไทยเพื่อคนไทย 41
9. “พรรณนำ” แอปพลเิ คชนั่ ดหู นงั สำหรบั ผพู้ ิกำรทำงสำยตำ
10.สยำมออรแ์ กนคิ ชบุ ชวี ิตชำวนำ แกป้ ัญหำสงั คม
11. บริษทั คิดคิด จำกดั

คู่มือการเรยี นรู้กจิ การเพ่ือสงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ

สารบญั (ต่อ) หนา้

เรอ่ื ง 44
51
ภาคผนวก 54

รำยชอ่ื กิจกำรท่จี ดทะเบียนเป็ นวิสำหกจิ เพ่ือสงั คม
แบบคำขอจดแจง้ เป็ นกลมุ่ กจิ กำรเพ่ือสงั คม
ชอ่ งทำงและสถำนทตี่ ดิ ตอ่

คมู่ ือการเรยี นรู้กิจการเพ่อื สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

คู่มือการเรียนรู้กจิ การเพื่อสงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ 1

บทนา

คู่มอื การเรยี นรกู้ จิ การเพอ่ื สงั คม

2 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

ค่มู อื การเรียนรกู้ จิ กรรมเพอ่ื สงั คม

จากกระแสโลกาภิวัฒน์ท่ีมีอิทธิพลต่อการเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วท้ังด้านเศรษฐกิจ
และสังคมส่งผลให้เกดิ ความเช่ือมโยงระหว่างประเทศมากขึ้น นโยบายสาธารณะและการบริหารงาน
ภาครัฐจึงมีวิวัฒนาการและปรับเปล่ียนไปตามสภาพเศรษฐกิจการเมืองและสังคม การเกิดกิจการ
เพือ่ สังคมมีหลายภาคส่วนทง้ั ภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน และภาคสว่ นอ่นื ๆ เข้ามามีสว่ นรว่ ม
ในการส่งมอบบริการสาธารณะใหก้ ับประชาชน โดยภาครัฐจะลดบทบาทลงเป็นเพียงการกากับดูแล
และประสานงานความร่วมมือระหว่างภาคส่วนตา่ งๆ และรวมทรัพยากรภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน
เขา้ ดว้ ยกันตั้งอยบู่ นพน้ื ฐานประโยชน์ของสงั คมเป็นสง่ิ สาคัญ

แนวคิดของ Social Enterprise1 หรือ SE ประกอบด้วย Enterprise คือ การประกอบการ
หรือเรียกว่า “วิสาหกิจ” กับคาว่า Social คือ “สังคม” และเม่ือนาคาดังกล่าวมารวมกันจึงเกิดคาใหม่
วา่ “วิสาหกิจเพ่ือสังคม” คือ การประกอบการเพ่ือสังคม ซ่ึงถือเป็นคาเดียวกับ “กิจการเพ่ือสังคม”
โดย “วิสาหกิจเพ่ือสังคม หรือ กิจการเพ่ือสังคม” น้ันมีจุดเร่ิมต้นมาจากการพัฒนาในช่วงปลาย
ทศวรรษที่ 1970 เพื่อรับมือกับการทาธุรกิจในแบบด้ังเดิมท่ีมุ่งเน้นแต่เพี ยงการทาธุรกิจเพื่อ
ผลประโยชน์และกาไรสูงสุดแก่ผู้ประกอบการ ซึ่งวิสาหกิจเพื่อสังคมเป็นรูปแบบการดาเนินงานที่
ภาคเอกชนและภาคส่วนของอาสาสมัครมาเจอกัน เพื่อหาความสมดุลในการดาเนินการที่จะ
สามารถบริหารจัดการผลประโยชนเ์ ข้ากับเป้าหมายของสังคม

1https://www.dop.go.th/download/knowledge/th1596811756-298_4.pdf

คมู่ อื การเรยี นรกู้ จิ การเพอื่ สังคม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ 3

ดงั นั้น กระแสหลักทางสังคมในการประกอบธุรกิจตามแนวคิดกิจการเพื่อสังคม (Social
Enterprise) เพื่อความอยู่รอดทางธุรกิจและเพื่อสร้างการเปล่ียนแปลงในสังคม ส่ิงแวดล้อม
วัฒนธรรมและเศรษฐกิจ ซ่ึงมีองค์กรที่ไม่แสวงหาผลกาไรหรือมีผู้ประกอบกิจการเพื่อสังคมมาจาก
องค์กรที่ไม่แสวงหาผลกาไรโดยเรียกคนทาธุรกิจแบบน้ีว่าผปู้ ระกอบการเพื่อสังคม ในการขับเคล่ือน
ตามเป้าหมายการดาเนินกิจการที่เหมาะสมชัดเจน การแสวงหานวัตกรรมทางสังคมใหม่ ๆ
อยู่ตลอดเวลา การบริหารจัดการอย่างถูกต้องโปร่งใส การสร้างภาคีเครือข่าย อีกทั้งการได้รับการ
สนับสนุนจากองค์กรภาครัฐ โดยเฉพาะการช่วยเหลือด้านภาษี การออกมาตรการหรือกฎหมาย
ที่อานวยความสะดวกสาหรับการประกอบกิจการเพื่อสังคม การประชาสัมพันธ์ รวมถึงการพัฒนา
การศึกษาด้านกิจการเพ่ือสังคม ปัจจัยท่ีกล่าวมาข้างต้นจึงเป็นทางเลือกใหม่ในการแก้ปัญหาสังคม
ปัจจุบันการคาดหวังให้ภาครัฐเพียงฝ่ายเดียวเป็นตัวหลักในการแก้ปัญหาสังคมคงทาได้ไม่ง่าย ท่ีผ่านมา
ยังไม่ประสบความสาเร็จเท่าท่ีควรจึงต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายภาคส่วนในสังคมไม่ว่าจะเป็น
ภาคธุรกิจ องค์กรพัฒนาเอกชน (None Government Organization) องค์กรท่ีไม่แสวงหาผลกาไร
(None Profit Organization) และภาคประชาสังคมหรือกลุ่ม ชุมชนเองเป็นตัวขับเคลื่อนในการ
แก้ปัญหาสังคมและส่ิงแวดล้อมรวมท้ังพัฒนาศักยภาพคนในชุมชนและกลุ่มเป้าหมายท่ีอยู่ในภาวะ
พ่ึงพิงในอนาคต ให้มีความรู้และทักษะในการเป็นผู้ประกอบการทางสังคม ซึ่งเป็นปัจจัยท่ีสาคัญใน
การสร้างเศรษฐกิจของประเทศและสามารถดารงอยู่ต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล
อนั จะนาไปส่กู ารพฒั นาทย่ี ่ังยนื ตอ่ ไป

คู่มือการเรยี นรู้กิจการเพอ่ื สังคม

4 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ

วัตถปุ ระสงค์

เพื่อส่งเสริมให้หน่วยงานภาคประชาสังคม องค์กรภาคเอกชนท่ีไม่แสวงหาผลกาไร และ
ธุรกิจที่ดาเนินกิจการเพ่ือสังคม รวมท้ังผู้สนใจการเป็นผู้ประกอบการทางสังคม มีองค์ความรู้ความเข้าใจ
ในการเป็นกิจการเพื่อสังคม และสามารถดาเนินกิจกรรมเพ่ือตอบโจทย์การแก้ปัญหาสังคมได้อย่าง
เหมาะสม

ความหมาย

สานักงานสร้างเสริมกิจการเพื่อสังคมแห่งชาติ (สกส.)2 ให้คาจากัดความ “กิจการเพื่อ
สังคม” คือ กิจการท่ีมีจุดมุ่งหมายหลักในการแก้ไขปัญหาสังคมและส่ิงแวดล้อม โดยใช้กลไกการ
บริหารจัดการท่ีดีของภาคธุรกิจมาบวกกับความรู้และนวัตกรรมสังคม มีความยั่งยืนทางการเงินจาก
รายได้หลักท่ีมาจากสินค้าหรือบริการ โดยไม่ต้องพ่ึงพาเงินบริจาค และนาผลกาไรที่เกิดขึ้นไปลงทุนซ้า
เพ่อื ขยายผลกระทบทางสงั คมท่เี กิดขึ้น

2 https://www.dop.go.th/download/knowledge/th1596811756-298_4.pdf

คู่มอื การเรยี นร้กู ิจการเพอ่ื สงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ 5

แผนแม่บทสร้างเสริมกิจการเพ่ือสังคม พ.ศ. 2553-25573 ได้นิยามคาว่า กิจการเพ่ือสังคม/
วิสาหกิจเพื่อสังคม ว่าเป็นกิจการท่ีมีรายรับจากการขาย การผลิตสินค้า และ/หรือการให้บริการที่ถูกตั้งข้ึน
เพื่อเปา้ หมายอย่างชัดเจน ตั้งแตแ่ รกเร่มิ หรอื มีการกาหนดเพ่ิมเตมิ หรือปรับเปลีย่ นเป้าหมายในการ
สรา้ งกาไรสูงสดุ ต่อผู้ถือห้นุ และเจา้ ของเทา่ น้นั

พระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจเพ่ือสังคม พ.ศ. 25624 ซึ่งระบุในหมวด 1 ว่า วิสาหกิจ
เพ่ือสังคม หมายความว่า บริษัท ห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล หรือนิติบุคคลอ่ืน ท่ีต้ังขึ้นตามกฎหมายไทย
ซ่ึงดาเนินกิจการเก่ียวกับการผลิต การจาหน่ายสินค้า หรือการบริการ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสังคม
เป็นเป้าหมายหลักของกจิ การ และไดร้ บั การจดทะเบยี นตามพระราชบัญญตั ินี้

จากความหมายข้างต้นท่ีกล่าวมา สรุปได้ว่า กิจการเพื่อสังคม หรือ วิสาหกิจเพ่ือสังคม
หมายถึง กิจการหรือองค์กรภาคเอกชน และภาคธุรกิจท่ีดาเนินกิจกรรมเพ่ือสังคมท่ีไม่แสวงหาผลกาไร
แต่นากาไรไปใช้จ่ายในเร่ืองท่ีเกิดประโยชน์แก้ปัญหา พัฒนาสังคมหรือสิ่งแวดล้อมเพ่ือเป็นการสร้าง
ประโยชน์ใหแ้ ก่สงั คมให้สามารถหารายไดแ้ ละพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน

3เช่นเดียวกบั 2
4https://sme.go.th/upload/mod_download/download-20190611042120.pdf

คมู่ ือการเรยี นรู้กิจการเพอื่ สงั คม

6 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ

กิจการเพื่อสงั คม

คมู่ ือการเรยี นรกู้ จิ การเพอ่ื สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครนิ ทรวิโรฒ 7

สาระสาคัญ

พระราชบญั ญตั ิส่งเสริมวิสาหกจิ
เพอ่ื สังคม พ.ศ. 2562

คมู่ ือการเรยี นรูก้ จิ การเพอ่ื สงั คม

8 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ

พระราชบัญญัติส่งเสรมิ วสิ าหกิจเพอื่ สังคม พ.ศ. 2562

พระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม พ.ศ. 25625 (ประกาศใช้ในราชกิจจานุเบกษาฯ
เมื่อวันท่ี 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2562) โดยมีเจตนารมณ์เพ่ือส่งเสริมให้การประกอบธุรกิจท่ีมีวัตถุประสงค์หลัก
เพื่อส่งเสริมการจ้างงานแก่บุคคลที่สมควรได้รับการส่งเสริมเป็นพิเศษ การแก้ไขปัญหาหรือพัฒนา
ชุมชน สังคมหรือสิ่งแวดล้อม หรือเพื่อประโยชน์ส่วนรวมอ่ืนหรือคืนประโยชน์ให้แก่สังคมอันเป็น
กิจการเพ่ือสังคมหรือวิสาหกิจเพ่ือสังคม มีการขยายตัวมากขึ้นและเพ่ิมขีดความสามารถในการแข่งขัน
ทางการค้าทั้งภาคในประเทศและระหว่างประเทศ โดยกาหนดมาตรการในการสนับสนุนวิสาหกิจ
เพ่ือสังคมท่ีได้รับการจดทะเบียน และจัดตั้งสานักงานส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม เพ่ือให้ความช่วยเหลือ
และพัฒนาวิสาหกิจเพ่ือสังคมและกลุ่มกิจการเพ่ือสังคม รวมท้ังประสานความร่วมมือกับภาคส่วนต่างๆ
ใหเ้ ป็นไปอย่างมปี ระสิทธิภาพ ซ่งึ มีสาระสาคญั ดงั นี้

1. ลกั ษณะของกจิ การที่จะจดทะเบียนเปน็ วิสาหกิจเพ่ือสงั คม
กิจการที่จะจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมตามพระราชบัญญัติน้ี ต้องมี

วัตถปุ ระสงคเ์ พ่อื สงั คมเป็นเปา้ หมายหลกั ของกจิ การ และต้องมลี ักษณะดังต่อไปนี้
1) มีวัตถุประสงค์หลักเพ่ือส่งเสริมการจ้างงานแก่บุคคลผู้สมควรได้รับการส่งเสริม

เป็นพิเศษ การแก้ไขปัญหาหรือพัฒนาชุมชน สังคม หรือสิ่งแวดล้อม หรือเพ่ือประโยชน์ส่วนรวมอื่น
หรอื คนื ประโยชน์ใหแ้ ก่สงั คมตามท่ีรฐั มนตรปี ระกาศกาหนด

2) มีรายได้ไม่น้อยกวา่ ร้อยละห้าสิบมาจากการจาหน่ายสินค้าหรือการบริการ เว้นแต่
กิจการท่ีไม่ประสงค์จะแบ่งปันกาไรให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนหรือผู้ถือหุ้นอาจมีรายได้น้อยกว่าร้อยละห้าสิบ
มาจากการจาหน่ายสินคา้ หรอื การบริการ

3) นาผลกาไรไม่น้อยกว่าร้อยละเจ็ดสิบไปใช้เพ่ือวัตถุประสงค์ตาม 1) และแบ่งปัน
กาไรให้แก่ผู้เป็นเจ้าของกิจการหรือผู้ถอื หุ้นได้ไม่เกินร้อยละสามสิบของผลกาไรท้ังหมด โดยให้ถือว่า
การลงทุนในกิจการของตนเองซ่ึงมีกระบวนการผลิตหรือการบริการท่ีมีลักษณะตาม 1) หรือการ
ขยายกิจการเพื่อวัตถุประสงค์ตาม 1) ตามเง่ือนไขที่คณะกรรมการประกาศกาหนดเป็นการนาผลกาไร
ไปใช้เพอ่ื สังคม

5เชน่ เดยี วกับ4

คูม่ ือการเรยี นร้กู ิจการเพอ่ื สังคม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ 9

4) มกี ารกากบั ดแู ลกิจการทีด่ ี
5) ไม่เคยถูกเพิกถอนการจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม เว้นแต่พ้นกาหนดสองปี
นบั ถึงวนั ยน่ื คาขอจดทะเบยี นเพอ่ื ขอรับการสง่ เสริมหรือสนับสนนุ ตามพระราชบัญญตั นิ ้ี
6) ไมม่ หี นุ้ ส่วน กรรมการหรือผู้มอี านาจจดั การแทนนติ บิ คุ คล หรือผู้ถอื ห้นุ ซง่ึ ถอื หุ้น
ตั้งแตร่ อ้ ยละย่ีสิบหา้ ขึ้นไป ซ่ึงเคยเปน็ หนุ้ ส่วน กรรมการหรือผู้มอี านาจจดั การแทนนิติบคุ คล หรือผู้ถือหนุ้
ตั้งแต่ร้อยละยี่สิบห้าขึ้นไป ในกิจการท่ีเคยถูกเพิกถอนการจดทะเบียนตาม 5) เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่า
ตนมิได้มีส่วนร่วมหรือรู้เห็นกับการกระทาของนิติบุคคลที่เป็นเหตุให้ถูกเพิกถอนการจดทะเบยี น

2. ประเภทของวสิ าหกิจเพ่อื สงั คม
การจดทะเบียนวสิ าหกิจเพ่ือสงั คม แบ่งเป็น 2 ประเภท คอื
1) วิสาหกิจเพอื่ สังคมท่ีไม่ประสงค์จะแบง่ ปันกาไรใหแ้ ก่ผเู้ ปน็ หนุ้ ส่วนหรือผ้ถู อื หนุ้
2) วสิ าหกจิ เพื่อสงั คมทีป่ ระสงคจ์ ะแบง่ ปนั กาไรให้แกผ่ ู้เปน็ หุ้นส่วนหรอื ผู้ถือหุ้น

3. รายการยื่นคาขอจดทะเบียนเปน็ วสิ าหกิจเพ่อื สงั คม
กิจการใดประสงค์จะเป็นวิสาหกิจเพ่ือสังคมให้ย่ืนคาขอจดทะเบียนต่อสานักงาน

ส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม ตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และแบบท่ีสานักงานฯ ประกาศกาหนด โดยคาขอ
ต้องประกอบดว้ ยรายการดงั ต่อไปนี้

1) ช่อื กิจการและท่ีตง้ั ของนติ บิ ุคคล
2) หนังสอื รับรองการจดทะเบยี นนิติบคุ คล
3) มติของที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น ข้อตกลงของผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนหรือมติของ
คณะกรรมการของนติ บิ ุคคล
4) ชื่อและทอี่ ยขู่ องผมู้ ีอานาจทาการแทนนิตบิ คุ คล
5) หนังสือบริคณห์สนธิ (ถ้าม)ี
6) หนังสือแสดงเจตนารมณ์การจัดตั้งวิสาหกิจเพ่ือสังคมและรายละเอียดของ
กิจการซึง่ ดาเนนิ กิจการมาแล้วตามระยะเวลาที่คณะกรรมการกาหนด
7) ความประสงค์ทีจ่ ะจดทะเบยี นเป็นวิสาหกจิ เพื่อสงั คมตามมาตรา 6 1) หรือ 2)
8) รายการอืน่ ตามท่คี ณะกรรมการประกาศกาหนด

คมู่ ือการเรยี นรู้กิจการเพอ่ื สงั คม

10 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

4. การสง่ เสรมิ และสนบั สนุนวสิ าหกิจเพือ่ สังคม
1) กาหนดให้วิสาหกิจเพื่อสังคมอาจได้รับสิทธิประโยชน์ เช่น ความช่วยเหลือทาง

การเงิน/สิทธิประโยชน์ด้านภาษีอากร/สิทธิประโยชน์ตามมาตรการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ/มาตรการ
ส่งเสรมิ การจัดซ้อื จัดจ้างของภาคเอกชน

2) บุคคลซึ่งให้การสนับสนุนกิจการของวิสาหกิจเพื่อสังคมอาจได้รับสิทธิประโยชน์
ด้านภาษีอากรตามที่กาหนดไว้ในประมวลรัษฎากรเฉพาะการบริจาคเงินให้แก่กองทุนหรือให้การ
สนบั สนนุ กิจการของวสิ าหกจิ เพ่ือสังคม และตอ้ งเปน็ การลงทุนในกจิ การของวิสาหกิจเพ่ือสังคม หรือ
การให้เงินสนับสนุนกิจการหรือการดาเนินงาน การถ่ายทอดเทคโนโลยี นวัตกรรม หรือองค์ความรู้
ให้แกว่ ิสาหกจิ เพอื่ สงั คมในด้านการผลิต การตลาด และการบริหารจดั การ

5. การกากับดแู ลและการเพกิ ถอนการจดทะเบยี นวสิ าหกิจเพ่ือสงั คม
พระราชบัญญัติฉบับน้ี กาหนดให้สานักงานส่งเสริมวิสาหกิจเพ่ือสังคม (สวส.) มีอานาจ

หนา้ ทกี่ ากับดแู ลและการเพกิ ถอนการจดทะเบยี นวิสาหกจิ เพ่อื สังคม ดังน้ี
1) ให้สานักงานมีหน้าท่ีติดตามและกากับดูแลให้วิสาหกิจเพ่ือสังคมดาเนินการให้

เป็นไปตามวัตถุประสงค์ หนังสือแสดงเจตนารมณ์การจัดตั้งวิสาหกิจเพ่ือสังคม และตามที่กาหนดไว้
ในพระราชบญั ญตั ิ

2) ให้สานักงานมีหน้าที่ในการตรวจสอบและประเมินผลกิจการของวสิ าหกิจเพื่อสังคม
ท่ีได้รับสิทธิประโยชน์ตามพระราชบัญญัติน้ีตามหลักเกณฑ์ที่คณะกรรมการกาหนด และจัดทา
รายงานผลการดาเนนิ การเสนอต่อสานักงานได้

3) ให้พนกั งานเจา้ หน้าทม่ี ีอานาจเขา้ ไปในสถานประกอบการของวิสาหกจิ เพื่อสงั คม
เพ่ือสอบถามข้อเท็จจริงหรือเพ่ือตรวจสอบเอกสารหรือสิ่งของใดๆ ที่เก่ียวกับกิจการของวิสาหกิจ
เพื่อสังคมไดต้ ามความจาเป็น

4) นายทะเบียนมอี านาจเพิกถอนการจดทะเบียนวิสาหกิจเพ่อื สังคมได้ เมอ่ื ปรากฏว่า
วิสาหกิจเพื่อสังคมใดมีพฤติการณ์อย่างหนึ่งอย่างใดตามที่กาหนดไว้ และเมื่อมีเหตุดังกล่าว
ให้นายทะเบียนแจ้งเตือนเป็นหนังสือให้วิสาหกิจเพื่อสังคมปฏิบัติให้ถูกต้องภายในระยะเวลาท่ีกาหนด
หากไม่มีการปฏิบัติให้ถูกต้องภายในระยะเวลาดังกล่าว ให้นายทะเบียนเพิกถอนการจดทะเบียน
เว้นแต่มีเหตุจาเป็นตามท่ีคณะกรรมการประกาศกาหนด และให้ประกาศการเพิกถอนการจดทะเบียน

คู่มือการเรยี นร้กู ิจการเพอื่ สังคม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ 11

ให้สาธารณชนทราบเป็นการทั่วไป ในกรณีท่ีมีการอุทธรณ์การเพิกถอนการจดทะเบียน ให้แจ้งใน
ประกาศนั้นด้วยว่าอยู่ในระหว่างการพิจารณาอุทธรณ์ นอกจากน้ันการเพิกถอนการจดทะเบียนในกรณี
ได้รับสิทธิประโยชน์ ให้สานักงานแจ้งรายชื่อวิสาหกิจเพื่อสังคมท่ีถูกเพิกถอนการจดทะเบียนนั้น
เพ่ือให้กรมสรรพากรหรือหน่วยงานอ่ืนของรัฐ พิจารณาดาเนินการตามหน้าที่และอานาจต่อไป
รวมทัง้ แจ้งหนว่ ยงานหรอื นิตบิ ุคคลอ่นื ทเ่ี กี่ยวขอ้ งด้วย

กิจการใดที่นายทะเบียนไม่รบั จดทะเบียน หรือวิสาหกิจเพ่ือสังคมใดถูกเพิกถอน
การจดทะเบียน กิจการหรือวิสาหกิจเพื่อสังคมนั้นอาจอุทธรณ์คาส่ังดังกล่าวเป็นหนังสือต่อ
คณะกรรมการวินิจฉัยอุทธรณ์ ซ่ึงคณะกรรมการแต่งต้ังภายในสามสิบวันนับแต่วันท่ีได้รับแจ้งคาส่ัง
จากนายทะเบียน และให้คณะกรรมการวินิจฉัยอุทธรณ์พิจารณาและวินิจฉัยอุทธรณ์ให้แล้วเสร็จ
ภายในหกสิบวนั นับแตว่ ันท่ีได้รบั หนังสอื อุทธรณ์ โดยคาวินิจฉยั ของคณะกรรมการวินิจฉัยอทุ ธรณ์ให้
เปน็ ทีส่ ุดและให้ประกาศให้สาธารณชนทราบเป็นการทั่วไป

6. กลมุ่ กิจการเพอื่ สงั คม
1) กาหนดให้กลุม่ กิจการเพ่ือสังคมท่ีประสงค์จะขอรับการส่งเสริมจากสานักงาน ให้จดแจ้ง

ต่อนายทะเบียนตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเง่ือนไขท่ีสานักงานประกาศกาหนด โดยประกาศให้กาหนด
การดาเนินการของกลุ่มกิจการเพื่อสังคม และการกากับดูแลกลุ่มกิจการเพื่อสังคมตามความเหมาะสม
แกป่ ระเภทของกลุ่มกจิ การเพือ่ สังคม

2) ให้สานักงานจัดให้มีมาตรการในการส่งเสริมกลุ่มกิจการเพ่ือสังคม ในการ
ประกอบกิจการอย่าครบวงจร รวมถึงการให้การสนับสนุนในการจัดต้ัง การให้ความรู้เกี่ยวกับ
กระบวนการผลิต การใช้เทคโนโลยี การบริหารงานบุคคล การเงิน การบัญชี การตลาด และการบริหาร
จัดการธุรกิจด้านอื่นท่ีเกี่ยวข้อง ทั้งนี้ เพื่อให้กลุ่มกิจการเพ่ือสังคมสามารถพัฒนาเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม
ไดต้ ่อไป

ค่มู อื การเรยี นรู้กจิ การเพอื่ สงั คม

12 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ
คู่มือการเรยี นรกู้ ิจการเพอื่ สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 13

การยื่นคาขอ

จดแจ้งเป็นกลุ่มกิจการเพอ่ื สงั คม

คมู่ ือการเรยี นร้กู จิ การเพอ่ื สังคม

14 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

การย่นื คาขอจดแจ้งเป็นกลุ่มกจิ การเพื่อสงั คม

ลกั ษณะกิจการเพื่อสงั คม การย่นื คาขอจดแจ้ง วิธกี ารยืน่ คาขอจดแจง้

ต้องมีวัตถุประสงค์เพื่อ ขอ้ มูลท่วั ไป : ช่อื ท่ีอย่ขู องกจิ การ กิจการที่มีสิทธิ์ยื่นคาขอจด
สังคมเป็นเป้าหมายหลัก และผู้มีอานาจลงนามย่ืนจดแจ้ง และ แจ้ง สามารถยื่นคาขอโดยการ
ของกจิ การ ข้อมลู อ่ืนๆ ของกิจการ กรอกฟอร์ม “แบบคาขอจดแจ้ง
มี วัต ถุป ระส งค์เพื่ อ ข้อมลู กจิ การและผลการดาเนินงาน : เป็นกลุ่มกิจการเพื่อสังคม” –
ส่งเสริมการจ้างงานแก่ วตั ถปุ ระสงค์เพือ่ สังคม รายละเอียดการ แบบ สวส.ก. 01)” พร้อมแนบ
บุคคลผู้สมควรได้รับการ จาหน่ายสนิ คา้ หรอื บริการ และผลการ เ อ ก ส า ร แ ล ะ ห ลั ก ฐ า น
ส่งเสริมเป็นพิเศษ การ ดาเนินงานท่ผี ่านมา ประกอบการขอจดแจง้ เป็นกลุ่ม
แก้ไขปัญหา หรือพัฒนา แผนการดาเนินกิจการเพ่ือสังคม : กจิ การเพือ่ สังคม
ชุ ม ช น สั ง ค ม ห รื อ ข้อมลู กาลังการผลิต/การบริการ ปริมาณ ยน่ื เอกสารดว้ ยตนเอง ณ
ส่ิงแวดล้อม ยอดขาย/การใหบ้ ริการ และช่องทางการ สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจเพ่ือ
เป็นกิจการท่ีมีรายได้ จดั จาหนา่ ย สงั คม หรอื สง่ ทางไปรษณยี ท์ ่ี
จากการจาหน่ายสินค้า รายการเอกสารแนบ : รายการ สานักงานส่งเสริมวสิ าหกิจเพื่อ
หรอื การบริการ เอกสารและหลักฐานทจ่ี าเป็น เพอ่ื สังคม (สวส.) อาคารมหานคร
เป็นกจิ การที่ไม่ขดั ต่อ ประกอบการขอจดแจ้งเปน็ กลมุ่ กจิ การ ยบิ ซ่ัม ช้ัน 12B เลขที่ 539/2
กฎหมาย ความสงบ เพ่อื สังคม ถนนศรอี ยธุ ยา แขวงถนนพญาไท
เรียบรอ้ ย หรอื ศลี ธรรมอันดี แบบคาขอจดแจ้ง : แบบคาขอจด เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ 10400
ของประชาชน แจ้งเปน็ กล่มุ กจิ การเพ่อื สังคม (สวส.ก. โทรศัพท์ 02-246-2344-8
01) เพื่อใชย้ ืน่ ขอการจดแจ้งเปน็
กลุม่ กิจการเพ่ือสงั คม

ค่มู อื การเรยี นรกู้ ิจการเพอ่ื สังคม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ 15

ประเภท

กิจการเพ่อื สังคม

คูม่ อื การเรยี นรู้กิจการเพอื่ สงั คม

16 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ

ประเภทกิจการเพอ่ื สังคม

กิจการเพ่ือสังคมสามารถแบ่งจากการพัฒนารูปแบบกิจการท่ีมาจากองค์กรประเภท
ตา่ งๆ ทม่ี คี วามหลากหลายได้ 3 ประเภท6

1. กิจการเพื่อสังคมท่ีไม่แสวงหากาไรแต่มีการหารายได้ (Nonprofit with income
generating activities) เป็นองค์กรมีส่วนหน่ึงในการดาเนินงานท่ีแสวงหากาไร ท่ีให้ความสาคัญกับ
พันกิจทางสังคมมากกว่าผลกาไร และมีเงินทุนในการดาเนินงานจากการบริจาคหรือการสนับสนุน
เป็นหลัก กิจการเพ่ือสังคมประเภทนี้มักพัฒนามาจากองค์กรสาธารณประโยชน์หรือองค์กรการกุศล
เช่น มลู นธิ หิ รอื สมาคมต่างๆ

2. กิจการเพ่ือสังคมประเภทลูกผสม (Hybrid) กิจการเพ่ือสังคมประเภทนี้ เป็นการ
ผสมผสานระหว่างองค์กรแสวงหาผลกาไรและองค์กรไม่แสวงหาผลกาไร ให้สามารถเชื่อมโยงและ
สนับสนุนซ่ึงกนั และกันได้โดยทอี่ งค์กรแสวงหาผลกาไรจะนารายได้ไปสนับสนุนองค์กรไม่แสวงหาผล
กาไรทม่ี ีพนั ธกิจทางสงั คมอกี ทอดหนึ่ง

3. กิจการเพ่ือสังคมที่พัฒนาจากธุรกิจที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม (Socially
Responsible Business) กิจการเพ่ือสังคมประเภทน้ี เป็นองค์กรธุรกิจท่ีมีวัตถุประสงค์ในการแสวงหากาไร
และมีการนาเอากาไรกลบั คนื สูผ่ ู้ถือหุ้นหรือเจ้าของ แต่ในขณะเดยี วกันกไ็ ด้ใหค้ วามสาคัญกับพนั ธกิจ
ทางสังคมควบคู่ไปกับพันธกิจทางธุรกิจด้วย โดยมีการเช่ือมโยงการแก้ไขปัญหาและพัฒนาสังคมเข้าไปสู่
กระบวนการปกตขิ องธรุ กิจ

ตารางประเภทกิจการเพ่ือสงั คม ตามแนวคิดของ Alter นักวิชาการชาวสหรฐั อเมรกิ า

ท่ีมา : โครงการศึกษารูปแบบการจัดการกิจการเพอื่ สงั คม (Social Enterprise : SE) สาหรับผู้สงู อายุ

6 https://www.dop.go.th/download/knowledge/th1596811756-298_4.pdf

คมู่ ือการเรยี นร้กู จิ การเพอื่ สังคม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ 17

คุณลักษณะ

วิสาหกจิ เพอ่ื สงั คม/กิจการเพ่ือสังคม

คู่มือการเรยี นร้กู ิจการเพอ่ื สงั คม

18 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ

คุณลักษณะของวิสาหกิจเพอื่ สังคม/กจิ การเพ่อื สังคม7

จากความหมายของวสิ าหกจิ เพ่อื สงั คม/กจิ การเพอ่ื สงั คม แม้จะมีรายละเอียดบางอย่างท่ี
แตกต่างกัน แตส่ ิง่ ทีเ่ ปน็ แก่นหลักของการดาเนนิ การตามวัตถุประสงคข์ องวสิ าหกิจเพอื่ สงั คม/กิจการ
เพ่ือสังคม ยังคงมุ่งหวังในสิ่งเดียวกันคือ การดาเนินการเพ่ือหาทางแก้ปัญหาอย่างย่ังยืนเกี่ยวกับ
สังคมและชุมชน โดยคานึงถึงผลประโยชน์สสู่ ังคมเป็นหลัก ซึ่งการดาเนินงานของกิจการเพื่อสังคมมี
ความหลากหลายท้ังรูปแบบการดาเนินการ แนวทางการดาเนินธุรกิจ และวิธีการดาเนินการท่ีอิสระ
(Diversity &Independence) แต่จะมีลักษณะสาคัญท่ีสามารถบ่งช้ีได้ว่า การดาเนินงานดังกล่าว
เป็นวสิ าหกิจเพอ่ื สังคม/กิจการเพ่อื สงั คม ตามลกั ษณะดังตอ่ ไปน้ี

7 https://www.dop.go.th/download/knowledge/th1596811756-298_4.pdf

ค่มู ือการเรยี นรกู้ จิ การเพอื่ สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ 19

1. มีพันธกิจขององค์กรเพื่อแก้ไขปัญหาของสังคมท่ีส่งผลกระทบต่อสังคม และมีการ
คานึงถึงความย่ังยืนทางการเงิน (Sustainability) เป็นการให้ความสาคัญท้ังด้านสังคมในการสร้าง
ประโยชนแ์ ละการสรา้ งรายไดใ้ หแ้ กอ่ งค์กรเพื่อการลงทุนตอ่ ไปได้อย่างยัง่ ยนื

2. มีการใช้กลไกการตลาด และการคิดค้นนวัตกรรม ซ่ึงสามารถนาไปใช้และมีประสิทธิภาพ
ทางการแขง่ ขนั ในตลาดไดจ้ ริง (Competitiveness)

3. รายได้ส่วนใหญ่ขององค์กรต้องมาจากการดาเนินธุรกิจ ไม่ใช่มุ่งเน้นเพียงเงินบริจาค
(Self-sustain) เพอ่ื เปน็ การพึง่ พาตนเองได้อยา่ งยง่ั ยืน

4. ผลกาไรจากการดาเนินงานขององค์กร ส่วนใหญ่ต้องนากลับมาลงทุนเพ่ือสังคมหรือ
องค์กร (Reinvest)

5. วิสาหกิจเพ่ือสังคม/กิจการเพ่ือสังคมจะมีการติดต่อความร่วมมือกับทุกภาคส่วน
ในสังคม สามารถประสานการทางานร่วมกับทุกฝ่ายโดยไม่มีข้อจากัดมาผูกมัดหรือเป็น
อุปสรรคในการดาเนินงาน (No Boundary)

คู่มอื การเรยี นรู้กิจการเพอื่ สังคม

20 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ

การดาเนนิ ธรุ กิจท่เี ป็นกิจการเพอ่ื สังคม

การจัดตั้งกิจการเพ่ือสังคม อาจเกิดข้ึนจากองค์กรท่ีไม่แสวงหาผลกาไร (None Profit
Organization) หรอื มีผู้ประกอบกิจการเพ่ือสงั คมท่มี แี นวคดิ ในการช่วยเหลอื สงั คมอยแู่ ลว้ ซึ่งในบางกิจการ
อาจเกิดจากภาคธุรกิจ ภาคประชาสังคมองค์กรพัฒนาเอกชน (None Government Organization)
หรือกลุ่มชุมชนเองเป็นตัวขับเคล่ือนในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาตนเอง โดยเฉพาะการเข้าสู่สังคม
สงู วัยเต็มรูปแบบในไม่ชา้ นี้ กจิ การเพื่อสังคมจึงเป็นกิจการท่ีมีการดาเนินงานเหมือนกับธุรกจิ ท่ัวๆ ไป
แต่มเี ปา้ หมายทางสังคม (Social Mission) ท่ชี ัดเจน

หลักในการดาเนินธุรกิจของกิจการเพื่อสังคม ผลกาไรที่ได้จากการดาเนินธุรกิจจะถูก
แยกออกเป็นสองส่วน ส่วนท่ีหนึ่งจะถูกนากลับคืนสู่ธุรกิจเพ่ือให้ธุรกิจสามารถดารงอยู่ต่อไปได้
ขณะทกี่ าไรส่วนที่สองจะถูกนากลบั คืนสู่สังคมในรูปแบบต่างๆ ท้ังท่ีเป็นตัวเงนิ และไม่ใช่ตัวเงิน ไดแ้ ก่
การพัฒนาคุณภาพชีวิตและแก้ปัญหาสังคมที่ดีข้ึน ทาให้ชุมชนสามารถพ่ึงพาตนเองได้ซ่ึงเป็น
เป้าหมายในยุทธศาสตร์ชาติ ท่ีเป็นพ้ืนฐานที่จะทาให้เกิด ความม่ังคง มั่งคั่ง และย่ังยืน เพราะการเป็น
ผู้ประกอบการทางสังคม เป็นปัจจัยที่สาคัญในการสร้างเศรษฐกิจของประเทศ ดังนั้นกลุ่มเป้าหมาย
ที่จะอยู่ในภาวะพ่ึงพิงในอนาคต จะต้องพัฒนาศักยภาพในด้านความรู้ ทักษะ ให้เกิดการพ่ึงพา
ตนเองในทกุ มติ ิ

คมู่ ือการเรยี นรกู้ ิจการเพอ่ื สังคม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรนี ครินทรวิโรฒ 21

เป้าหมายการเปน็ กจิ การเพ่อื สงั คม

การทากิจการเพ่ือสังคมให้ประสบความสาเร็จก็ไมใ่ ช่เร่อื งง่าย ผู้ประกอบการเพ่ือสงั คมมีงาน
ท่ีต้องทาเพ่ิมจากธุรกิจทั่วไป คือการแก้ปัญหาให้เกิดผลลัพธ์ทางสังคมผ่านกิจการท่ีทา นอกเหนือไปจาก
การต้องทาให้ธุรกิจอยู่รอด สร้างรายได้ และแข่งขันได้ ดังน้ันเป้าหมายในการประกอบกิจการเพื่อสังคม
ดว้ ยความประสบผลสาเร็จ ควรเร่ิมต้ังแตก่ ระบวนการผลิต การดาเนินกิจการ รวมถึงผลติ ภัณฑ์หรือ
บริการไม่ก่อใหเ้ กดิ ผลเสยี ในระยะยาวต่อสังคม สขุ ภาวะ และสิ่งแวดลอ้ ม มกี ารกากับดแู ลกิจการที่ดี
และทาให้กิจการมีศักยภาพท่ีมีความย่ังยืนทางการเงินได้ด้วยตนเอง โดยผลกาไรส่วนใหญ่ถูกนาไป
เพื่อการลงทุนกลับไปและขยายผลเพ่ือการบรรลุเป้าหมาย หรือคืนผลประโยชน์ให้แก่สังคมหรือ
ผู้ใช้บริการ กิจการสามารถมีรูปแบบองค์กรที่หลากหลาย รวมท้ังนาปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้
ในการแก้ไขปัญหาและส่ิงแวดล้อมหากธุรกิจที่ดาเนินกิจการเพ่ือสังคมมีผลตอบแทนทางสังคมและ
สง่ิ แวดล้อม โดยใช้รปู แบบการบรหิ ารจัดการของธุรกิจและการทาประโยชน์รว่ มกัน ย่อมจะสามารถ
ปอ้ งกนั แก้ปัญหา รวมท้งั พฒั นาด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอ้ มได้ นามาซง่ึ การพฒั นาท่ียง่ั ยืน

คู่มือการเรยี นรกู้ ิจการเพอ่ื สงั คม

22 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

ความแตกต่างระหว่างกจิ การเพอื่ สังคมกับธุรกจิ ทวั่ ไป

ความแตกต่างนั้นอยู่ท่ีเป้าหมายในการจัดตั้งองค์กร โดยธุรกิจปกติแม้จะทาเร่ืองท่ีอาจ
สร้างผลกระทบต่อสังคม เช่น สร้างการจ้างงาน แก้ปญั หาสิ่งแวดล้อม แต่มักจะเป็นกิจการที่เนน้ การ
สร้างผลกาไรสูงสุดให้ผู้ถือหุ้นหรือเจ้าของเป็นสาคญั ในขณะที่กิจการเพื่อสังคมจะเนน้ การตั้งกิจการ
ที่มีเป้าหมายทางสังคมและสิ่งแวดล้อมเป็นตัวตั้งสามารถระบุและกาหนดผู้ได้รับประโยชน์และ
ผลกระทบทางสังคมอยา่ งชดั เจน

ความแตกต่างระหวา่ งกิจการเพ่อื สงั คมกับกิจกรรมCSR
กิจกรรม CSR หรือ Corporate Social Responsibility นั้นไม่ใช่ SE เพราะ CSR

คือการนาผลกาไรเพียงส่วนเลก็ น้อยมาจดั กิจกรรมทางสังคม (ไม่เกิน 2%) ซ่ึงมีลักษณะช่ัวคราวและ
อาจไม่ยั่งยืน รวมท้ังการดาเนินธรุ กิจอาจเป็นได้ท้ังธุรกิจท่ีสร้างผลกระทบทางลบให้กับสังคมด้วยก็เป็นได้
แต่ในทางกลับกัน SE เน้นการสร้างผลกระทบทางสังคมทางบวกผ่านตัวกิจกรรมหลักของกิจการ
โดยผลกาไรท่ีเกิดข้ึนจะนาไปลงทนุ ซา้ เพ่ือสร้างผลกระทบทางสงั คมที่มากยงิ่ ๆ ขน้ึ ไป

คมู่ ือการเรยี นร้กู ิจการเพอ่ื สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครนิ ทรวิโรฒ 23

ความแตกต่างระหวา่ งกิจการเพ่อื สังคมกบั วิสาหกจิ ชมุ ชน

สาหรับวสิ าหกจิ ชมุ ชน จะเปน็ กิจการของชุมชนเกีย่ วกบั การผลิตสินค้า การใหบ้ ริหาร
หรือการอ่ืนๆ ที่ดาเนินการโดยคณะบุคคลท่ีมีความผูกพัน มีวิธีชีวิตร่วมกัน และรวมตัวกันประกอบ
กจิ การดงั กลา่ วไม่ว่าจะเป็นนติ บิ คุ คลในรปู แบบใดหรือไมเ่ ป็นนติ บิ คุ คล เพ่ือสรา้ งรายไดแ้ ละเพ่ือการพง่ึ พา
ตนเองของครอบครัว ชุมชนและระหว่างชุมชน อาจไม่ได้มีการต้ังเป้าหมายเพื่อสังคมหรือส่ิงแวดล้อม
ร่วมด้วย ซึ่งจะแตกตา่ งจากกิจการเพื่อสงั คมท่ีมีการยึดม่ันในการมีเป้าหมายในการพัฒนาสังคมและ
สง่ิ แวดลอ้ มในการดาเนนิ ธุรกจิ

ค่มู อื การเรยี นรกู้ ิจการเพอื่ สังคม

24 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวโิ รฒ

การดาเนินธรุ กิจ

กิจการเพื่อสงั คมประสบความสาเรจ็

คูม่ อื การเรยี นรูก้ ิจการเพอ่ื สงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 25

การดาเนินธุรกจิ นนกจิ การเพือ่ สงั คมประสบความสาเร็จ8

1) มองหาธุรกจิ ท่เี หมาะกบั ตนเองมากทส่ี ุด
สารวจความสนใจและความชอบของตนเองออกมาให้มากที่สุด เช่น ชอบทาร้าน

กาแฟ ชอบขายขนม หรือจะทาธุรกิจขายสินค้าที่เป็น MASS product อย่างเช่น เครื่องสาอาง
อาหารเสริม หรือสนใจธรุ กิจบรกิ าร เช่น ร้านสปา ให้บริการทาการตลาด ไปจนถึงการทาธุรกิจแบบ
Start Up Technology พร้อมทั้งคิดถึงความต้ังใจข้างในลึกๆ ว่าอยากทาอะไรดูที่ความถนัด
ความสามารถทีค่ ณุ มี หรือทาตามธุรกิจทีค่ ณุ ชนื่ ชอบหาธรุ กจิ ท่แี ก้ปญั หา หรอื มชี อ่ งวา่ งในตลาด

2) วางเปา้ หมายว่าตอ้ งการทาธุรกจิ เพ่ือชว่ ยสงั คมหรอื ส่งิ แวดลอ้ มอย่างไร
เนื่องจากเป้าหมายของกิจการเพื่อสังคมมีความเฉพาะมากข้ึนจากการทาธุรกิจทั่วไป

ดังนนั้ คุณต้องตอบตนเองให้ได้ว่า วตั ถุประสงค์ของธรุ กิจน้ันเปน็ ไปในทิศทางใด จะช่วยให้สังคมและ
ส่ิงแวดล้อมดีข้ึนไดอ้ ย่างไร เปดิ โอกาสใหช้ มุ ชนมีส่วนรว่ มหรือตอบแทนชมุ ชนอย่างไรบา้ ง เช่น กาแฟ
อาขา่ อามา่ ท่ีช่วยรบั ผลผลิตของชาวเขาและชุมชนมาขายในแบรนดข์ องตนเอง เปน็ ต้น

8ทม่ี าจาก https://plaradise.com/what-is-entrepreneur/#จะเปน็ ผู้ประกอบการตอ้ งทาอะไรบ้าง

ค่มู อื การเรยี นรกู้ ิจการเพอ่ื สงั คม

26 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

3) เขียนแผนธุรกจิ หรือBusiness Plan
การเขียนแผนธุรกิจ คือ การช่วยวางแผนเพื่อเพิ่มโอกาสในการประสบความสาเร็จ

ช่วยให้เห็นภาพธุรกิจได้ชัดเจนข้ึน เพ่ิมความม่ันใจ และโฟกัสได้ตรงประเด็นมากข้ึนทาให้เห็นเป้าหมาย
กลยทุ ธ์ และขั้นตอนการทางานวา่ เรากาลังทาธรุ กจิ อะไรลูกคา้ เราเปน็ ใครสญั ญาท่ใี ห้ไว้กับลกู ค้าและ
ตวั เองคอื อะไร

4) รจู้ ักกล่มุ เปา้ หมายเป็นอยา่ งแรก
เรียนรู้และเข้าใจว่ากลุ่มเป้าหมายหรือลูกค้าชอบสินค้าแบบไหน มีไลฟ์สไตล์อย่างไรบ้าง

อายุเท่าไหร่ ผูห้ ญิงหรือผชู้ าย เม่อื ได้ธรุ กจิ ที่อยากทาได้คร่าวๆ แลว้ ก่อนจะลงลึกในรายละเอยี ด ใหล้ องหา
ตลาดน้นั ใหเ้ จอจริงๆ ก่อน มัน่ ใจว่ามีคนจะซื้อแน่ๆ ซึง่ จะชว่ ยให้ธรุ กจิ ประสบความสาเร็จไดเ้ ร็วขึ้น

คู่มอื การเรยี นรกู้ ิจการเพอ่ื สังคม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรนี ครินทรวิโรฒ 27

5) สร้างเครือข่ายคนทจ่ี ะช่วยนห้งานเรานน้ั สาเร็จ
เรีย น รู้แ ล ะ พ ย า ย า ม ท า ค ว า ม รู้จัก กับ ค น ที ่ม ีค ว า ม รู้ใ น ธุร ก ิจ ที ่ค ุณ ก า ล ัง จ ะ ท า

พาร์ทเนอร์ท่ีจะมาช่วยงานของคุณ ทีมงานต่างๆ ผู้ผลิตสินค้า และช่องทางการขายสร้างฐานลูกค้า
ทัง้ จากการไปเจอแบบตัวต่อตัวตามงานอบรมต่างๆ และฐานลกู ค้าจากโลกออนไลน์ทาความรู้จักกับ
ธุรกจิ สายต่างๆ ท่เี กยี่ วข้องกับธรุ กิจของเรา เช่น ถ้าเราทาธุรกิจร้านกาแฟ เรากต็ ้องรู้จักกับร้านขนม
ร้านขายอาหาร หรือจะเป็นร้านกาแฟเหมือนกันแต่อยู่คนละโซนก็ได้ เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยน
ทางความคดิ ไอเดยี ต่างๆ และการใช้ประโยชน์ซงึ่ กนั และกัน

คมู่ ือการเรยี นรู้กจิ การเพอื่ สงั คม

28 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ

ประโยชนข์ องกจิ การเพอื่ สังคมต่อการพฒั นาทยี่ ัง่ ยืน9

ประโยชน์ของกิจการเพื่อสังคมต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน เป็นนโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจท่ีมี
ผลระยะยาวในดา้ นการพัฒนาสงั คมและสง่ิ แวดล้อม ดังน้ี

1. การพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืนขยายผลได้ โดยใช้ธุรกิจเป็นเคร่ืองมือ
แก้ไขและพัฒนาสังคมและส่ิงแวดล้อมอย่างย่ังยืน ไม่จากัดทุนให้เปล่า และมุ่งเน้นการกระจาย
ผลประโยชน์สู่ชมุ ชนและสงั คม

2. การสร้างเสริมกลไกตลาดที่มีคุณธรรมและยั่งยืนเช่ือมโยงขับเคล่ือนกลไกที่สาคัญ
ไดแ้ ก่ การบริโภค การผลิต และการลงทนุ ที่รับผิดชอบต่อสงั คม

3. การพัฒนาคุณภาพบรกิ ารสาธารณะ โดยสร้างนวัตกรรมและรูปแบบใหม่ของบริการ
สาธารณะ ทัง้ บรกิ ารโดยตรงต่อสังคมและการพฒั นาอาชีพ/ชว่ ยเหลอื ผ้ดู อ้ ยโอกาสหรือผ้สู งู อายุ

4. การสร้างเศรษฐกิจใหม่แห่งคุณธรรมและความย่ังยืน ได้แก่ สรา้ งมูลค่าทางเศรษฐกิจ
ที่มีคุณธรรมและคุณค่าเชิงสังคม เป็นเคร่ืองมือกระตุ้นเศรษฐกิจได้ และสามารถดึงดูดคนรุ่นใหม่
เพอ่ื มาเปน็ ผปู้ ระกอบการเพอ่ื สังคม

พฒั นาสังคมและ
สง่ิ แวดลอ้ ม
อย่างยงั่ ยืน
ขยายผลได้

การเจรญิ เติบโตของภาค
กิจการเพอื่ สงั คม นาไปสู่
สร้างเศรษฐกจิ การพัฒนาเศรษฐกิจที่ สรา้ งเสริม
ใหมแ่ ห่ง กลไกตลาดที่มี
ยัง่ ยืน และสังคมทม่ี ี คณุ ธรรมและ
คณุ ธรรมและ ความเทา่ เทียม ยุตธิ รรม ยัง่ ยืน
ความย่งั ยืน

และมปี ัญญามากขึ้น

พฒั นา
คุณภาพ
บรกิ าร
สาธารณะ

ท่ีมา: ปรับจาก The Contribution of Social Enterprise, Social Enterprise Action Plan, Office of the
Third Sector, UK government.

9http://www.bablog.mju.ac.th/jamnian/wp-content/uploads/2010/08/SE.pdf

ค่มู อื การเรยี นรกู้ ิจการเพอื่ สงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวโิ รฒ 29

ตวั อยา่ ง

กิจการเพือ่ สังคม

คมู่ อื การเรยี นรู้กจิ การเพอื่ สังคม

30 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

1. Rising Important of Skill Development ช่ ว ย ฝึ ก ทั ก ษ ะ น ห ม่
สง่ เสรมิ โอกาสทางอาชพี 10

โครงการ “สิงห์อาสาอบรมสร้างอาชีพ” นา 3 เชฟดัง “เชฟชุมพล แจ้งไพร” เจ้าของรางวัล
มิชลิน 2 ดาว จากร้าน R.HAAN “เชฟป้อม” ธนรักษ์ ชูโต เชฟกะทะเหล็กอาหารจีน และ “เชฟป๊ิก”
สรมย์เวท ธีระพจน์ ครีเอทีฟเชฟ จากร้าน EST.33 มาลงมือสอนคอร์ส “สร้างตัวกับเมนูเดลิเวอรี่”
หวังปั้นพ่อครวั -แมค่ รวั จาเป็น ท่ีสามารถสร้างตัวได้จากการทาอาหารที่สามารถตอบสนองพฤตกิ รรม
ทเ่ี ปล่ียนแปลงไปของผบู้ ริโภค ทน่ี ยิ มส่ังอาหารผ่าน Food Delivery

ท่ีมา : https://www.brandbuffet.in.th/2021/03/5-business-csr-activities-to-sustainablility/

10https://www.brandbuffet.in.th/2021/03/5-business-csr-activities-to-sustainablility/

ค่มู อื การเรยี นรู้กจิ การเพอื่ สังคม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ 31

2. โครงการ PTT Amazon For Chance11

ร้านคาเฟ่อเมซอนที่พนักงานในร้านเป็นผู้พิการทางการได้ยิน ผู้พิการทางการเรียนรู้
กลุ่มทหารผ่านศึกท่ีได้รับบาดเจ็บจากการรบ และผู้สูงอายุ มาเป็นพนักงานบาริสต้า โดยกระบวนการคิด
ออกแบบร้านทุกอย่างต้องปรับเปล่ียนให้เหมาะสมกับสภาพร่างกายของพนักงาน แต่ขณะเดียวกันก็ต้องสร้าง
ประสบการณ์ที่ดีให้กับลูกค้า ดังน้ันสาขาที่เป็น Amazon For Chance จึงใหญ่กว่าร้านกาแฟปกติ
โดยเฉลี่ยแต่ละสาขามีขนาดอยู่ท่ี 120 ตารางเมตร เพื่อให้สามารถทางานได้อย่างปลอดภัย ไม่เกิดอุบัติเหตุ
จากการชนส่ิงของต่างๆ พร้อมท้ังนาเทคโนโลยีมาใช้ เช่น ระบบเรียกคิวอัตโนมัติ หน้าจอ Touch Screen
สองด้าน ที่เหมือนกันทั้งฝั่งพนักงานและฝ่ังลูกค้า การดีไซน์ภาษามือใช้ในการออเดอร์เมนูเครื่องดื่ม
ต่างๆ น่ีคือตัวอย่างไอเดียที่เข้ากับยุคสมัย รวมท้ังก่อให้เกิดทักษะติดตัวซ่ึงจะเป็นประโยชน์ในระยะยาว
ขณะเดยี วกันก็ได้ Recruit พนักงานใหม่ เขา้ สอู่ งค์กรอกี ดว้ ย

ที่มา : https://www.brandbuffet.in.th/2021/03/5-business-csr-activities-to-sustainablility/

11เช่นเดยี วกบั 10

คู่มอื การเรยี นรู้กิจการเพอ่ื สงั คม

32 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

3. โครงการพัฒนาต้นแบบกิจการเพ่ือสังคมบัดด้ีโฮมแคร์ นนการดูแลผู้สูงอายุ
(Buddy Home Care)12

สานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สนับสนุนการดาเนินงาน
ด้านการดูแลผู้สูงอายุ ร่วมกับมูลนิธิพัฒนางานผู้สูงอายุ (มพส.) ดาเนินโครงการพัฒนาต้นแบบ
กิจการเพื่อสังคมบัดดี้โฮมแคร์ ในการดูแลผู้สูงอายุ (Buddy Home Care) ที่คัดเลือกเยาวชน
กลุ่มชาติพันธุ์ท่ีขาดโอกาสทางการศึกษา เข้ารบั การฝึกอบรมเป็นผู้ดูแลผู้สูงอายุตามหลักสูตรผู้ดูแล
ผู้สูงอายุ 420 ชั่วโมง โดยความร่วมมือจากคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปัจจุบันมี
30 คน มาบริการดูแลผู้สูงอายุแบบเสียค่าบริการในพ้ืนท่ีนาร่อง 35 ชุมชน ในเขตเทศบาลนครเชียงใหม่
แล้วนาผลกาไรมาตอบแทนสังคม โดยการดูแลผู้สูงอายุยากไร้ในชุมชนร่วมกับโครงการอาสาสมัครดูแล
ผู้สูงอายุท่ีบ้านของมูลนิธิพัฒนางานผู้สูงอายุ ซึ่งการดาเนินงานคือการดึงเยาวชนขาดโอกาสอบรม
เป็นผู้ดูแลผู้สูงอายุ ให้บริการครอบครัวมีกาลังจ่าย นากาไรมาช่วยดูแลผู้สูงอายุยากไร้ โดยการ
ลงทุน 1 บาท เกิดประโยชน์ตอบแทนกลับมา 5 บาท หมายถึงการที่ผู้สูงอายุทั้งที่มีกาลังจ่าย
และผ้สู งู อายยุ ากไรไ้ ด้รบั การดแู ล โดยไม่ตอ้ งรอเพียงแค่การดแู ลจากรฐั บาล ท้ังนี้ นางอบุ ล หลมิ สกุล
กรรมการบริหารแผนฯ (คณะที่ 2 ของ สสส.) กล่าวว่าจากการประเมินโครงการบัดด้ีโฮมแคร์ พบว่า
ในการลงทุน 5 ล้านบาท จะได้ผลตอบแทนกลับมาถึง 29 ล้านบาท นอกจากนี้ ยังเป็นการสร้างงาน
สร้างรายได้ให้กับเยาวชน ซึ่งเดิมหากเขาไม่ได้มาทางานนี้ก็ต้องไปทางานก่อสร้าง หรือทางานที่มี
ผลกระทบกับสุขภาพ บางส่วนจะหลุดวงจรของแรงงานไป เพราะฉะน้ันถือว่าโครงการทดลองนี้มีความคุ้มค่า
ดังนั้นจึงอยากมีการส่งต่อไปยังหน่วยงานหลักทาอย่างไรที่จะให้โครงการน้ีไปอยู่ในโครงการของรัฐ
อยา่ งย่ังยนื

“ถือเป็นการสร้างอาชีพและรายได้ให้เยาวชนท่ีขาดโอกาส และเป็นการดาเนินงาน
ต้นแบบวิสาหกิจเพ่ือสังคมเพื่อการดูแลผู้สูงอายุ ในขณะที่ผู้สูงอายุท่ียากไร้ ขาดคนดูแลก็จะได้รับ
การดูแลผ่านกลไกระดับชุมชนจากอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุท่ีบ้านที่มูลนิธิพัฒนางานผู้สูงอายุได้พัฒนา
ศกั ยภาพไว”้ นางภรณี ภ่ปู ระเสรฐิ ผู้อานวยการสานักสนับสนุนสุขภาวะประชากรกลมุ่ เฉพาะ สสส. กล่าว
และท่ีผ่านมาผู้สูงอายุที่เป็นลูกค้าของบัดดี้โฮมแคร์ส่วนใหญ่มีสุขภาพดีข้ึน สามารถช่วยเหลือตัวเองได้

12https://mgronline.com/qol/detail/9620000109394

คมู่ ือการเรยี นรูก้ ิจการเพอื่ สงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ 33

มากขึ้น ลดภาระพึ่งพิงจากครอบครัวได้บางส่วน ในขณะท่ีผู้สูงอายุยากไร้ในชุมชนท่ีโครงการฯ ได้ส่งเจ้าหน้าท่ี
บดั ด้ีโฮมแคร์เขา้ ไปดูแลและให้ความรู้กับผู้ดูแลในครอบครัวจนมีความสามารถในการช่วยเหลือดูแล
ผู้สูงอายุอย่างเหมาะสมมากขึ้น ผู้สูงอายุสามารถช่วยเหลือดูแลตัวเอง หรอื ออกไปทากิจกรรมนอกบ้าน
ไดเ้ พ่มิ ขนึ้ อกี ดว้ ย การลงทนุ ในโครงการฯน้ี ถอื วา่ มีความคุ้มค่าอย่างมาก

ที่มา : https://mgronline.com/qol/detail/9620000109394

คู่มือการเรยี นรูก้ จิ การเพอ่ื สังคม

34 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ

4. บริษัทแจสเบอรร์ ี่13

เป ็น ธุร ก ิจ เพื ่อ ส ัง ค ม ที ่มุ ่ง แ ก ้ป ัญ ห า ค ว า ม ย า ก จ น ข อ ง ช า ว น า ด ้ว ย น วัต ก ร ร ม
ผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์ ที่มีรูปลักษณ์ผลิตภัณฑ์เป็นท่ีดึงดูดในตลาดโลก โดยเร่ิมจากผลิตภัณฑ์
ข้าวอินทรีย์ Jasberry® บริษัทเริ่มจากการทางานกับชาวนา 25 ครัวเรือนในปีแรก จนปัจจุบัน
สามารถขยายไปยังชาวนากว่า 2,500 ครัวเรือน เพ่ือยกระดับคุณภาพชีวิตของชาวนาให้พ้นจาก
ความยากจน การดาเนินธุรกิจของแจสเบอร์รี่ครอบคลุมตั้งแต่การจัดหาเมล็ดพันธุ์อินทรีย์
คุณภาพสูงให้กับชาวนา ฝึกอบรมชาวนาเพ่ือให้ได้ผลผลิตในปริมาณและคุณภาพสูง รับซื้อผลผลิต
จากชาวนาในราคาท่ีสูงกว่าผลผลิตข้าวดั้งเดิมถึง 200% แปรรูปและบรรจุ ไปจนถึงทาการตลาดให้กับ
สินค้าทั้งในและต่างประเทศ กาไรจากการดาเนินธุรกิจได้รับการลงทุนซ้าในรูปของการอบรมชาวนา
ขยายกล่มุ ชาวนา และพัฒนาเทคโนโลยเี พอ่ื ชว่ ยชาวนาในการผลติ ไดอ้ ย่างมีประสิทธภิ าพมากข้ึน

ท่ีมา : https://www.sethailand.org/resource/summary-state-of-social-enterprise-in-thailand/

13https://www.sethailand.org/resource/summary-state-of-social-enterprise-in-thailand/

ค่มู ือการเรยี นรู้กจิ การเพอ่ื สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ 35

5. โรงเรียนมชี ยั พัฒนา14

เปน็ โรงเรียนประจาสาหรบั นักเรยี นที่ควรไดร้ ับการสนับสนุนจากทั่วประเทศ โดยโรงเรียน
มีที่มาของรายได้จากกาไรของธุรกิจเพื่อสังคมหลายแห่ง ท่ีจัดต้ังขึ้นโดยคุณมีชัย วีระไวทยะ เช่น
ร้านอาหาร Cabbages and Condoms รีสอร์ท Birds and Bees ในช่วงแรกของการจัดต้ังธุรกิจเพื่อสังคม
ทั้งสองแห่งนี้ กาไรจากการดาเนินธุรกิจได้ถูกนาไปใช้เพื่อแก้ไขปัญหาระดับชาติ ได้แก่ การขาดการวางแผน
ครอบครัว และการแพร่ระบาดของไวรสั HIV-AIDS หลงั จากท่ีปัญหาเหล่าน้ีบรรเทาลงแลว้ ธุรกิจเพอื่ สงั คม
กลุ่มนี้ได้ปรับวัตถุประสงค์มาสนับสนุนด้านการศึกษาผ่านโรงเรียนมีชัยพัฒนา โรงเรยี นมีการสร้างหลกั สูตร
ที่มุ่งเน้นการพัฒนานักธุรกิจเพื่อสังคมตั้งแต่ยังเป็นเยาวชน และยังเป็นศูนย์บ่มเพาะธุรกิจให้กับ
ชุมชนโดยรอบ ผ่านการให้ความรู้ด้านการประกอบการ และกองทุนระดับหมู่บ้านที่ให้ชาวบ้าน
สามารถก้ยู มื เพ่ือลงทนุ ในธุรกจิ ของตนเองได้

ท่มี า : https://www.sethailand.org/resource/summary-state-of-social-enterprise-in-thailand/

14เชน่ เดียวกับ13

คู่มอื การเรยี นรู้กจิ การเพอื่ สังคม

36 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรนี ครินทรวโิ รฒ

6. ดอยคา...ธุรกจิ เพ่ือสงั คม สรา้ งความยง่ั ยืนนห้เกษตรกรไทย15

“พิพัฒพงศ์ อิศรเสนา ณ อยุธยา” กรรมการผู้จัดการใหญ่ และประธานเจ้าหน้าท่ีบริหาร

บริษัท ดอยคาผลิตภัณฑ์อาหาร จากัด พูดถึงท่ีมาของ ดอยคา ซ่ึงเกิดจากสายพระเนตรอันกว้างไกล

ของล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 9 ที่ต้องการช่วยเหลือราษฎรของพระองค์ โดยการนาวัตถุดิบที่ได้จาก

เกษตรกรชาวเขา มาเพิ่มมูลค่า สร้างให้เกิดรายได้เลี้ยงชีพ แล้วพระราชทานแนวพระราชดาริให้

แยกส่วนของโครงการหลวงออกเป็น 2 ส่วน ส่วนหนึ่งให้จัดตั้งเป็นมูลนิธิ ดูแลเรื่องวิจัยและพัฒนา

อีกส่วนเป็นบริษัท ดอยคาผลิตภัณฑ์อาหาร จากัด เอาโรงงานหลวงอาหารสาเร็จรูปท้ัง 4 แห่ง คือ

ฝาง แม่จัน เต่างอย และละหานทราย ออกมาตั้งเป็นบริษัท โดยมอบให้สานักงานทรัพย์สิน

ส่วนพระมหากษัตริย์ เป็นผู้ถือหุ้นผลิตภัณฑ์ทั้งหมดจะได้รับการดูแลเชิงพาณิชย์ ภายใต้นิติบุคคล

ในนาม “บริษัท ดอยคาผลิตภัณฑ์อาหาร จากัด” โดยดาเนินงานในรูปแบบของธุรกิจเพื่อสังคม

(Social Business) ผา่ นตราผลิตภัณฑ์ “ดอยคา” และนั่นทาให้คนมากมายจดจาได้ จนเรียกกันตดิ ปากว่า

“โครงการหลวงดอยคา” น่ันเอง ในส่วนของการบริหารงานของดอยคา จากโจทย์ตั้งต้นท่ีเป็น

องค์กรธุรกิจเพ่ือสังคม ทุกอย่างในการดาเนินธุรกิจ

คือ การมีวินัยทางการเงิน โปร่งใส ตรวจสอบได้

น่ันคือ ส่ิงที่ดอยคายึดถือมาตลอด แต่ในคาว่า

ธุรกิจ การทางานก็ต้องมีกาไร เพราะจากรับส่ัง

ของล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 9 คือ อยากให้ดอยคาอยู่รอด

เล้ียงตัวเองได้ เป็นธุรกิจเพื่อความยั่งยืน ดังนั้น

ราคาและคุณภาพสินค้าก็ต้องแข่งขันกับขา้ งนอกได้

และการท่ีองค์กรจะอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน

คนในองค์กรก็ต้องอยู่ได้ รวมไปถึงคนรอบข้าง

ท่ีเก่ียวข้องก็ต้องอยู่ได้ ทมี่ าภาพ : Doikham

15https://www.thansettakij.com/content/188360

คมู่ อื การเรยี นรกู้ จิ การเพอ่ื สังคม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ 37

7. ONCE แบรนดเ์ ส้อื ท่ีคานึงถงึ คนตาบอด16

ONCE (วนั ซ์) เป็นธรุ กจิ เพอ่ื สังคมที่กอ่ ตั้งขึ้นโดยนกั ศึกษามหาวทิ ยาลยั มีจุดประสงค์
เพ่ือให้คนตาบอดได้มีความเท่าเทียมในการใช้ชีวิต ซ่ึงคุณจิระ ชนะบริบูรณ์ชัย (นศ.ปีสาม) มีไอเดีย
ในการทาธุรกิจแฟชั่นเพ่ือแก้ไขปัญหาให้คนตาบอดมาจากการท่ีต้องการแก้ปัญหาให้กับลุงในการ
เลือกเส้ือผา้ ใสใ่ นแตล่ ะวัน เขาเล่าให้เราฟังในส่งิ ทไี่ ม่เคยคดิ ถงึ ว่า ที่จริงแล้วคนตาบอดมีจินตนาการมาก
ในการแต่งตัวเป็นเสื้อยดื ท่ที ั้งใครๆ ก็ใส่ได้ โดยคนตาบอดสามารถเลอื กเสื้อยืดของ ONCE จากสีลาย
และเลือกขนาดได้เองผ่านมือสัมผัส โดยใช้อักษรเบรลล์เป็นตัวบอกสีและขนาด สาหรับการแบ่ง
อัตราส่วนของรายได้ออกเป็น 70 : 30 คือ 70 เปอร์เซ็นต์ เราเอากลับมาพัฒนาธุรกิจเพื่อให้เกิด
ความมั่นคง เพราะเราก็ต้องมีให้พอก่อน ส่วนอีก 30 เปอร์เซ็นต์ เราเอาไปทาในเรื่องสร้างอาชีพ
ให้กับผู้พิการทางสายตาและเรื่องแบ่งปัน เพราะในการขายนอกจากขายออนไลน์ เราไปออกร้าน
ตามท่ีต่างๆ ด้วย สิ่งที่เราต้องทาก็คือ เราต้องพัฒนาหน้าร้านด้วยนวัตกรรมใหม่หมด เพราะหน้าร้าน
เราต้องซัพพอร์ตคนพิการ ท้ังที่เป็นคนซ้ือและคนทางาน ระบบหลังร้านและการเก็บสต็อกก็ต้องเอื้อ
ในการทางาน เพ่ือให้คนทางานสามารถหยิบสต็อกได้ถูก

ทมี่ าภาพ : The Once Project
16HTTPS://THEMOMENTUM.CO/ONCE-T-SHIRT/

คมู่ อื การเรยี นร้กู จิ การเพอ่ื สงั คม

38 คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

8. อภัยภูเบศร พลงั สมนุ ไพรไทยเพื่อคนไทย17

สมุนไพรอภัยภูเบศร ชื่อน้ีเลื่องช่ือลือชาเร่อื งการใช้สมุนไพร อภัยภูเบศรลงทะเบียนเป็น
ผู้ประกอบธุรกิจเพื่อสังคมเมื่อปี พ.ศ. 2561 ซึ่งนอกจากขายผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับสมุนไพรไทยแล้ว
ยังมีการนาภูมิปัญญาท้องถ่ินด้านสุขภาพมาใช้ในการดูแลสุขภาพของคนไทย อีกทั้งในกระบวนการ
ข้ันตอนต่างๆ ล้วนให้ความสาคัญกับสังคมและส่ิงแวดล้อม และผลกาไรมากกว่า 50% ถูกนากลับไป
ลงทุนซ้า เพ่ือวัตถุประสงค์ทางสังคมหรือนาไปใช้เพ่ือประโยชน์ส่วนรวม หรือคืนประโยชน์ให้แก่สังคม
ปัจจุบันอภัยภูเบศร ต้นทาง คือ การทางานร่วมกับเกษตรกรและหมอยาพื้นบ้าน ซึ่งในปีล่าสุดมี
การรับซื้อสมุนไพรจากเกษตรกรผู้ปลูกสมุนไพรนับ 500 ราย รวมกว่า 80 ล้านบาท ส่วนกลางทาง
คือการผลิตและประกันคุณภาพผลิตภัณฑ์ การวิจัย และปลายทาง คือ การส่งเสริมให้เกิดการใช้
อย่างเหมาะสม

ทม่ี า : https://themomentum.co/thai-classic-brand-abhai-herb/

17https://urbancreature.co/7-socialenterprise/

คมู่ ือการเรยี นรกู้ ิจการเพอื่ สังคม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ 39

9. “พรรณนา” แอปพลิเคช่นั ดหู นังสาหรับผพู้ กิ ารทางสายตา18

“พรรณนา” (PANNANA) แอปพลิเคชั่นเสียงบรรยายภาพสาหรับผู้พิการทางสายตา
ที่จะมาคอยสร้างอรรถรสในการรับรู้เหตุการณ์ สีหน้า อารมณ์ของนักแสดง ซึ่งการพัฒนา
แอปพลิเคชั่น โดย ฉัตรชัย อภิบาลพูนผล CEO บริษัท กล่องดินสอ จากัดและภายในแอปพลิเคชั่น
พรรณนาจะมีรายการเสียงบรรยายภาพของภาพยนตร์ ละคร รายการโทรทัศน์ต่างๆ เม่ือผู้พิการ
ทางสายตาต้องการชมสื่อบันเทิงต่างๆ ก็เพียงแค่เปิดใช้งานแอปพลิเคชั่นพรรณนา พร้อมกับ
เปิดไฟล์เสียงบรรยายภาพ (AD) ของรายการไปพร้อมกัน สามารถดาวน์โหลดได้ท่ี Google Play หรือ
App Store

ท่ีมา : https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/773130

18เช่นเดียวกับ17

ค่มู ือการเรยี นรกู้ จิ การเพอื่ สังคม

40 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวโิ รฒ

10. สยามออร์แกนคิ ชุบชีวติ ชาวนา แก้ปัญหาสังคม19

สยามออร์แกนิคตั้งขึ้นด้วยจุดประสงค์เพื่อมุ่งแก้ปัญหา
ความยากจนของเกษตรกรไทย รวมท้ังพัฒนาคุณภาพชีวิตของเกษตรกร
รายย่อยในภาคอีสาน โดยใช้นวัตกรรมสร้างสินค้าท่ีดีต่อสุขภาพของ
ผบู้ ริโภค ประกอบด้วยสินค้าประเภท ขา้ วออร์แกนิก ชาออรแ์ กนกิ เส้นพาสต้า
แป้ง ภายใต้แบรนด์ Jasberry (แจสเบอร์รี่) มุ่งเน้นในการนาเสนอสินค้า
เพ่ือสุขภาพที่ผ่านการวิจัยและพัฒนาท่ีดีท่ีสุด ซ่ึงเป็นสินค้าเกษตรอินทรีย์
และปราศจากสารเคมี ปัจจุบันเราทางานร่วมกับเกษตรกว่า 1,800 ครัวเรือน
ซ่ึงสร้างรายได้มากกว่าเกษตรกรทั่วไป 14 เท่าตัว ในฝั่งผู้บริโภคคือ สร้างสินค้า
ออร์แกนิคจากนวัตกรรมท่ีดีต่อสุขภาพให้ผู้บริโภคทั่วโลก และในอนาคตเราหวังว่าสยามออร์แกนิค
จะเป็นหน่ึงใน Social Enterprise (SE) ท่ีดีที่สุดของโลกโดยเช่ือเสมอว่าผลตอบแทนทางธุรกิจ
สามารถเกดิ ขึน้ ได้จากการพัฒนาสงั คม

ที่มา : https://www.bltbangkok.com/people/4267/
19 https://www.bltbangkok.com/people/4267/

คมู่ อื การเรยี นรกู้ จิ การเพอ่ื สงั คม

คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครนิ ทรวโิ รฒ 41

11. บริษัท คิดคิด จากดั 20

บรษิ ัท คิดคิด เป็น Social Enterprise เราเป็นที่ปรึกษาเรือ่ งสังคมและส่ิงแวดล้อม
ให้กับบรษิ ทั ใหญ่ๆ โดยเฉพาะบริษทั ทจ่ี ดทะเบียนในตลาดหลักทรพั ย์ เราทาเรื่องธรรมาภิบาล สังคม
และสิ่งแวดล้อม ทุกบริษัทไม่ได้บอกให้ปลูกต้นไม้เสมอไป คุณอาจจะไปช่วยสังคมและสิ่งแวดล้อม
ในเรื่องที่คุณถนัดก็ได้ ตอนนี้เรามีแอปพลิเคชั่นชื่อ Eco Life เพื่อลดการใช้ขยะพลาสติก
แอปพลิเคช่ันน้ีดาวน์โหลดได้ฟรี มันเป็นเหมือนเกมครบั พอคุณไปตามร้านที่ร่วมกบั เรา และปฏิเสธ
การรับพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวท้ิง ซ่ึงตอนน้ีมี 4 ชนิด คือ ถุง หลอด แก้ว ช้อนส้อม แล้วคุณก็สแกน
ควิ อาร์โค้ด จากนั้นก็จะได้ตวั การ์ตูนสัตว์มาสะสมมากข้ึน พื้นที่ของเกมก็จะขยายใหญ่ข้ึน แต่สิ่งท่ีได้
มากกว่าน้ันคือคุณจะได้พอยต์เพื่อไปใช้เป็นสิทธิพิเศษ หรือส่วนลดต่างๆ เราเริ่มต้นทามาตั้งแต่เดือน
มิถุนายนปีที่แล้ว ตอนนี้มีร้านประมาณ 5,000 กว่าร้านท่ัวประเทศ และมหาวิทยาลัยอีก 30 แห่ง
ที่เข้าร่วมกับเรา สิ่งที่เราทาช่วยลดขยะพลาสติกไปได้น่าจะเกือบล้านชิ้นแล้ว ปัจจุบันเปิดช็อปใช้ชื่อ
ECOSHOP โดยออกแบบสินค้าด้วยแนวคิดที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อมท้ังวงจรต้ังแต่หาวัตถุดิบกระท่ัง
นากลับมาใช้ใหม่

20https://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/645446

คู่มือการเรยี นรกู้ จิ การเพอ่ื สังคม

42 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ
คู่มือการเรยี นรกู้ ิจการเพอื่ สงั คม

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ 43

ภาคผนวก

คูม่ ือการเรยี นร้กู ิจการเพอื่ สงั คม