บทที่10 การบัดกรี

การบดั กรี (soldering) เป็นวธิ ีการหน่ึงที่ใชใ้ นการเช่ือมต่อลายทองแดงของแผน่ วงจรพมิ พซ์ ่ึงทาหนา้ ทเี่ สมอื นสายไฟเขา้ กบั
ขาของอปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ รวมถงึ เช่ือมตอ่ สายไฟหรือสายสัญญาณต่างๆ เขา้ กบั ปลก๊ั คอนเนก็ เตอร์ หรือจดุ ตอ่ ต่างๆ โดย
มีหวั แรง้ ทาหนา้ ทห่ี ลอมตะกว่ั เพื่อเชื่อมลายทองแดงและขาของอปุ กรณ์ใหแ้ น่น
ดงั น้นั การบดั กรีก็คือการหลอมโลหะเพื่อเชื่อมตอ่ โลหะ 2 จุดหรือมากกวา่ เขา้ ดว้ ยกนั ในที่น้ีคือ ลายทองแดงหรือสายไฟกบั
ขาของอุปกรณ์ โดยใชต้ ะกว่ั เป็นตวั ประสานจดุ ตอ่
ส่วนการถอนบดั กรี (desoldering) เป็นกระบวนการทีต่ รงขา้ มกบั การบดั กรี นน่ั คอื เป็นการปลดการเช่ือมต่อเพอื่ ถอด
อุปกรณ์ออกจากแผน่ วงจรพมิ พ์ หรือปลดสายสญั ญาณออกจากจดุ ตอ่ โดยมหี วั แรง้ ทาหนา้ ท่ีหลอมตะกวั่ ทีเ่ ช่ือมต่ออยู่เดิม
จากน้นั ใชว้ สั ดุหรืออปุ กรณท์ าการนาตะกวั่ ออกจากจุดเชื่อมต่อน้นั จนหมดหรือมากพอทจี่ ะทาให้การเช่ือมต่อเดมิ น้นั หลดุ
หรือสามารถอุ ดอุปกรณอ์ อกจากแผ่นวงจรพมิ พไ์ ด้

รู้จกั กบั อปุ กรณ์ในงานบดั กรี

หัวแรง้ (Soldering iron)
มใี ห้เลือกใชง้ านหลายแบบดงั น้ี
1. หวั แรง้ ปืน (รูปท่ี 1) มีรูปร่างลกั ษณะคลา้ ยปื น จะเกิดความรอ้ นข้ึนท่ีปลายเมอ่ื กดสวิตชท์ ่มี รี ูปร่างเหมอื นไกปี นเท่าน้นั
โดยจะเกิดความร้อนข้นึ เร็วมาก เมอ่ื ความร้อนถงึ คา่ ทตี่ อ้ งการจะตอ้ งปล่อยสวิตช์ไกปืน แลว้ ทาการบดั กรีทนั ที ท้งั น้ีเพื่อ
ป้องกนั ไม่ใหล้ วดนาความร้อนภายในหัวแรง้ เกิดขาด แต่ในปัจจบุ นั ไม่คอ่ ยนิยมใชแ้ ลว้ เน่ืองจากขนาดใหญ่และควบคมุ
ความรอ้ นของปลายหัวแรง้ ไดย้ าก ซ่ึงมผี ลทาใหแ้ ผน่ วงจรพิมพ์และอุปกรณ์อเิ ล็กทรอนิกส์เสียหายไดง้ ่าย

รูปที่ 1 หัวแร้งปื น
2. หัวแรง้ แช่ (รูปท่ี 2) เป็นหวั แรง้ ทมี่ คี ่าความร้อนคงท่ีตามกาลงั ไฟฟ้าในหน่วยวตั ตท์ ร่ี ะบไุ ว ้ กาลงั วตั ตข์ องหวั แร้งที่
เหมาะสมสาหรบั การบดั กรีอปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนิกสค์ ือ 20 ถึง 60 วตั ต์ หัวแรง้ แชเ่ ป็นหัวแร้งทีน่ ิยมใชม้ ากท่ีสุดและราคาไม่
แพง ใหค้ วามร้อนคงท่ี การเลือกซ้ือมาใชง้ านควรเลอื กกาลงั วตั ตใ์ ห้เหมาะสม เช่น ถา้ ใชก้ บั วงจรอิเล็กทรอนิกสข์ นาดเล็ก
ควรเลือกขนาด 20 ถงึ 30 วตั ต์ แบบทีม่ ีปลายแหลมเลก็ แตถ่ า้ นามาใชใ้ นการบดั กรีสายสญั ญาณหรือสายไฟ ควรเลือกแบบท่ี
มีกาลงั 30 วตั ตข์ ้ึนไป อาจถงึ 60 วตั ตห์ ากสายไฟทใี่ ชใ้ หญ่ และควรเลือกแบบที่มีปลายมนหรือปลายตดั

รูปท่ี 2 หัวแร้งแช่
3. หัวแรง้ แช่แบบปรบั กาลงั ไฟฟ้าได้ (รูปที่ 3) หวั แร้งแบบน้ีมีลกั ษณะเช่นเดียวกบั หวั แรง้ แช่ปกติ แตเ่ พิ่มสวิตช์ข้นึ มาอีก 1 
ตวั  เมื่อกดสวติ ช์จะเป็นการปรบั กาลงั ไฟฟ้าของหัวแรง้ เพ่มิ ข้ึน เชน่ จากเดิม 20 วตั ตเ์ พม่ิ เป็น 120 วตั ตห์ รืออาจถงึ 200 วตั ต์
ในบางรุ่น ชว่ ยใหส้ ามารถใชง้ านไดห้ ลากหลายมากข้นึ ท้งั บดั กรีขาอปุ กรณ์และบดั กรีสายไฟ โดยไมต่ อ้ งซ้ือหวั แร้งหลาย
ตวั การกดสวติ ช์เพอ่ื เพิม่ กาลงั วตั ตไ์ มค่ วรกดสวิตช์นานเกิน 30 วินาที เพราะอาจจะทาใหข้ ดลวดความร้อนภายในหัวแร้ง
เสียหายได้

รูปท่ี 3 หัวแร้งแช่แบบปรับกำลังไฟฟ้ำได้
นอกจากน้ียงั มีหัวแรง้ แบบท่ีสามารถปรับหรือเลือกอุณหภมู ทิ ่ีตอ้ งการให้คงท่ีได ้ ปัจจยั อีกประการหน่ึงสาหรับการเลอื กซ้ือ
หวั แรง้ ในปัจจุบนั น้ีคือ ควรเลอื กซ้ือหัวแร้งทม่ี ปี ลาย (tip) เขา้ ไดก้ บั ขอ้ กาหนดของ ROHS ซ่ึงจะมีการพิมพข์ อ้ ความไวท้ ี่
กลอ่ งของหัวแรง้ ว่า Pb-free tip เป็นตน้ และควรใชห้ วั แร้งแบบน้ีกบั ลวดบดั กรีแบบไม่มีส่วนผสมของตะกว่ั (lead-free
solder)

รูปท่ี 4 แสดงฉลำกทใ่ี ช้แจ้งว่ำ ปลำยหัวแร้งของหัวแร้งตัวนผี้ ลิตขึน้ ให้เข้ำกันได้กับข้อกำหนดของ ROHS แนะนำให้ใช้ กบั
ลวดบัดกรีแบบไม่มตี ะกั่ว (lead-free solder)

รู้จกั กบั ลวดบดั กรี หรือตะกวั่ บดั กรี

ลวดบดั กรีเป็นคาทถี่ ูกนามาใชใ้ หม่แทนคาว่าตะกว่ั บดั กรี ในอดีตลวดบดั กรีจะประกอบดว้ ยตะกวั่ ผสมกบั ดีบกุ จงึ เรียกลวด
บดั กรีน้ีว่า ตะกัว่ บดั กรี (solder lead) แตใ่ นปัจจุบนั มกี ารรณรงคแ์ ละบงั คบั ให้เลิกใชต้ ะกวั่ เป็นส่วนผสมในการผลิตลวด
บดั กรี โดยหันมาใชด้ ีบุก, เงนิ , บิสมธั , ทองแดง, อนิ เดยี ม และสงั กะสีมาผลิตเป็นลวดบดั กรีแทน

รูปท่ี 5 ตวั อย่ำงของลวดบัดกรีแบบไม่มีตะก่ัว

สาหรบั ลวดบดั กรีทเี่ หมาะสาหรบั การบดั กรีในงานอิเลก็ ทรอนิกส์คือ ลวดบดั กรีทม่ี สี ่วนผสมของดีบุกและโลหะอ่ืนใน
อตั รา 90% : 10% ข้นึ ไป ทน่ี ิยมใชม้ ากท่สี ุดคือ เงนิ โดยมีอตั ราส่วนผสมดีบุก 97% และเงนิ 3% เพือ่ ทาให้ไดโ้ ลหะผสมท่ีมี
จดุ หลอมเหลวต่า และชว่ ยใหส้ ามารถเช่ือมตอ่ อปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ไดท้ นั กอ่ นทจ่ี ะเสียหายเนือ่ งจากความรอ้ นจากการ
บดั กรี

ขอ้ เสียของการใชล้ วดบดั กรีทีไ่ มม่ สี ่วนผสมของตะกว่ั คอื จุดหลอมเหลวจะเพ่มิ ข้ึนจากเดมิ 185 องศาเป็น 220 องศา ดงั น้นั
หวั แรง้ ท่ีใชจ้ ะตอ้ งมีกาลงั วตั ตเ์ พมิ่ ข้ึน รวมถึงอปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนิกสแ์ ละแผ่นวงจรพิมพจ์ ะตอ้ งสามารถทนความร้อนไดม้ าก
ข้ึนดว้ ย

นอกจากน้นั ภายในตะกวั่ บดั กรีมนี ้ายาประสานหรือฟลกั ซ์ (flux) สอดอยู่ ฟลกั ซจ์ ะชว่ ยให้ตะกวั่ สามารถติดยดึ กบั อปุ กรณ์
อเิ ลก็ ทรอนิกส์และแผน่ วงจรพิมพไ์ ดง้ ่ายข้นึ

ขนาดของลวดบดั กรีมีการผลิตออกมาหลายขนาด ทน่ี ิยมใชก้ นั มากทสี่ ุดคือ ขนาดเส้นผ่านศูนยก์ ลาง 0.8 และ 1.2 
มลิ ลเิ มตร  นอกจากน้นั ยงั มลี วดบดั กรีทผ่ี ลิตมาในรูปแบบเป็นแทง่  สาหรับใชอ้ ตุ สาหกรรมการประกอบชิ้นส่วน
อิเลก็ ทรอนิกส์ เน่ืองจากใชก้ ารบดั กรีแบบคลน่ื (wave soldering) ซ่ึงตอ้ งมกี ารใชง้ านอา่ งบดั กรีทมี่ ีลวดบดั กรีหลอมละลาย
อยู่เป็ นจานวนมาก

ทวี่ างหวั แรง้

แสดงในรูปที่ 6 สาหรบั เครื่องมือน้ีถา้ หากพอมงี บเหลือควรจดั หามาใช ้ สนนราคามีต้งั แตไ่ ม่ก่ีสิบบาทจนถงึ หลกั หลาย
ร้อย แบบดีหน่อยจะมีฟองน้าสาหรบั เชด็ ปลายหัวแร้งแถมมาให้ดว้ ย สามารถหาซ้ือไดจ้ ากรา้ นจาหน่ายอุปกรณ์
อเิ ลก็ ทรอนิกส์ รา้ นเดียวกบั ทม่ี ขี ายหวั แร้งนนั่ ละครับ หรือถา้ อยากประหยดั หน่อย หากมาทบี่ า้ นหมอ้ ได้ ตามรา้ นขาย
เครื่องมือขา้ งทางก็มที ห่ี ัวแรง้ จาหน่ายในราคาสุดย่อมเยาวใ์ ห้เลอื กอยา่ งเตม็ ที่

รูปที่ 6 ตัวอย่ำงของทวี่ ำงหัวแร้ง
ลงมือบดั กรีกนั เลย

เร่ิมตน้ ดว้ ยการเตรียมแผน่ วงจรพมิ พ์ทพ่ี ร้อมสาหรบั การบดั กรีตดิ ต้งั อปุ กรณ์ รวมถึงเครื่องมอื พ้นื ฐานและอุปกรณ์
ท้งั หมดท่ีใชใ้ นการบดั กรี ข้นั ตอนการบดั กรีมดี งั น้ี
(1) เสียบหวั แรง้ ขนาด 25 ถงึ 30 วตั ต์ เขา้ กบั ไฟบา้ น (แต่ถา้ หากใชก้ บั ลวดบดั กรีแบบไม่มตี ะกวั่ ผสม แนะนาให้ใชข้ นาด 40
ถึง 65 วตั ต์ หรือใชแ้ บบท่ีมปี ่ ุมปรับกาลงั ไฟสูง) รอประมาณ 5 นาที เพือ่ ใหป้ ลายหัวแร้งมีความร้อนพอเหมาะสาหรบั การ
บดั กรี โดยใหน้ าหวั แรง้ เสียบไวก้ บั ทีว่ างหัวแร้งเพอื่ เตรียมพร้อมรอการใชง้ าน
(2) เสียบขาอุปกรณเ์ ขา้ กบั แผ่นวงจรพมิ พ ์ โดยถา้ เป็นตวั ตา้ นทานตอ้ งทาการดดั ขาให้พอดีกบั จดุ บดั กรี และงอขากลบั
เลก็ นอ้ ย เพอื่ ป้องกนั มใิ หต้ วั ตา้ นทานหลุดออกจากแผ่นวงจรพมิ พ์

รูปท่ี 7A (เสียบอุปกรณ์)

รูปท่ี 7B (ถ่ำงขำอุปกรณ์ออกเลก็ น้อย)
(3) นาหัวแรง้ แตะไวท้ ขี่ าของอปุ กรณ์ประมาณ 2 – 3 วนิ าที

รูปท่ี 7C (ให้ควำมร้อน)

(4) นาลวดบดั กรีมาจ้ที ข่ี าของตวั ตา้ นทานจะเหน็ ลวดบดั กรีเริ่มหลอมละลายเพือ่ เชื่อมขาอปุ กรณ์และจดุ บดั กรีเขา้ ดว้ ยกนั
สงั เกตจดุ บดั กรีจะเกิดความเงางาม มีลกั ษณะคลา้ ยรูปทรงกรวย

เทคนิคการบดั กรี
(1) การใชล้ วดบดั กรีท่ีมากเกินไป ทาให้จดุ บดั กรีเป็นตุม้ กลมเป็นผลทาให้โลหะบดั กรีลดั วงจรกบั จดุ บดั กรีตาแหน่งอ่นื ๆ

(2) การใชล้ วดบดั กรีนอ้ ยเกินไป หรือการให้ความร้อนจากหวั แรง้ นอ้ ยเกินไป จะทาให้ตะกวั่ ไม่ตดิ กบั ขาอปุ กรณห์ รือจดุ
บดั กรี ทาให้การนาไฟฟ้าทาไดไ้ มด่ ีหรือไมน่ าไฟฟ้า