ทำแบบญี่ปุ่น สำเร็จแบบญี่ปุ่น: การดำเนินกิจการ 100 ปีที่ยั่งยืน

ท�ำแบบญี่ปุ่น ส�ำเร็จแบบญี่ปุ่น: กำรด�ำเนินกิจกำร 100 ปีที่ยั่งยืน
มำกิ ชิโอซำวะ: เขียน
ชัยรัตน์ ถมยำ: แปล
รำคำ 265 บำท
All rights reserved.
Copyright © 2013 by Maki Shiozawa and Tokyo Shoseki Co., Ltd.
Thai translation right © 2020 by Gypsy Publishing Co.,Ltd.

© ข้อความและรูปภาพในหนังสือเล่มนี้ สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558
การคัดลอกส่วนใดๆ ในหนังสือเล่มนี้ไปเผยแพร่ไม่ว่าในรูปแบบใดต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน
ยกเว้นเพื่อการอ้างอิง การวิจารณ์ และประชาสัมพันธ์
ข้อมูลทำงบรรณำนุกรมของส�ำนักหอสมุดแห่งชำติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
ชิโอซาวะ, มากิ.
ทำาแบบญี่ปุ่น สำาเร็จแบบญี่ปุ่น: การดำาเนินกิจการ 100 ปีที่ยั่งยืน.--กรุงเทพฯ: ยิปซี กรุ๊ป, 2564.
240 หน้า.
1. การจัดการธุรกิจ. 2. การบริหารธุรกิจ. I. ชัยรัตน์ ถมยา, ผู้แปล. II. เอริ, มาซุโกะ, ผู้วาดภาพประกอบ. III. ชื่อเรื่อง.
658
ISBN 978-616-301-736-9
บรรณำธิกำรอ�ำนวยกำร : คธาวุฒิ เกนุ้ย
บรรณำธิกำรบริหำร : สุรชัย พิงชัยภูมิ
ผู้ช่วยบรรณำธิกำรบริหำร : วาสนา ชูรัตน์
บรรณำธิกำรเล่ม : สวิณี แสงสิทธิชัย
กองบรรณำธิกำร : คณิตา สุตราม พรรณิกา ครโสภา
เลขำกองบรรณำธิกำร : กันยารัตน์ ทานะเวช
หัวหน้ำฝ่ำยพิสูจน์อักษร : สวภัทร เพ็ชรรัตน์
ฝ่ำยพิสูจน์อักษร : วนัชพร เขียวชอุ่ม สุธารัตน์ วรรณถาวร
นักศึกษำฝึกงำน : ประภัสสร สุโคตร
ภำพประกอบ : มาซุโกะ เอริ
รูปเล่ม : Evolution Art
ออกแบบปก : Rabbithood Studio
ผู้อ�ำนวยกำรฝ่ำยกำรตลำด : นุชนันท์ ทักษิณาบัณฑิต
ผู้จัดกำรฝ่ำยกำรตลำด : ชิตพล จันสด
ผู้จัดกำรทั่วไป : เวชพงษ์ รัตนมาลี
จัดพิมพ์โดย : บริษัท ยิปซี กรุ๊ป จำากัด เลขที่ 37/145 รามคำาแหง 98
แขวง/เขตสะพานสูง กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร. 0 2728 0939 ต่อ 108
พิมพ์ที่ : บริษัท วิชั่น พรีเพรส จำากัด โทร. 0 2147 3175-6
จัดจ�ำหน่ำยโดย : บริษัท อมรินทร์ บุ๊ค เซ็นเตอร์ จำากัด
108 หมู่ที่ 2 ถ.บางกรวย-จงถนอม ต.มหาสวัสดิ์
อ.บางกรวย จ.นนทบุรี 11130
โทร. 0 2423 9999 โทรสาร 0 2449 9222, 0 2449 9500-6
Homepage: http://www.naiin.com
สนใจสั่งซื้อหนังสือจำานวนมากเพื่อสนับสนุนทางการศึกษา สำานักพิมพ์ลดราคาพิเศษ ติดต่อ โทร. 0 2728 0939

่
ี
่
ุ
ท�ำแบบญปน

่
ส�ำเร็จแบบญปน
ุ
่
ี

่ ่
ี
กำรด�ำเนินกิจกำร 100 ปทยงยืน
ี
ั






































มากิ ชิโอซาวะ

ชัยรัตน์ ถมยา แปล

ค�ำน�ำส�ำนักพิมพ ์








ในปัจจุบันนี้มีธุรกิจการค้าเกิดขึ้นมากมาย ไม่ว่าจะเป็นองค์กรใหญ่
เป็นบริษัทข้ามชาติ จนมาถึงกิจการขนาดเล็กอย่าง SME ธุรกิจเหล่านี้ผุด

ึ
ั
ื
ี
ข้นเป็นดอกเห็ดเม่อหลายปีก่อน ด้วยภาวะเศรษฐกิจท่ไม่ม่นคงและฉาบฉวย
ั
บางกิจการต้องล้มเลิกไป อาจเพราะสายป่านส้น หรือว่าขาดทุนจากการ
�
ขายสินค้า ไม่ ใช่สินค้าและจานวนเงินมากโขเท่านั้นที่ต้องสูญเสียไป แต่เป็น
ก�าลังใจของเจ้าของกิจการที่ไม่สามารถประกอบกลับมาเป็นได้อย่างเดิม

ั
ภายในระยะเวลาส้นๆ ก็ถือว่ายากแล้ว แต่ธุรกิจในหนังสือเล่มน ้ ี
ดารงอยู่มากว่า 100 ปี โดยผ่านอุปสรรคมากมาย ไม่ว่าจะเป็นภัยธรรมชาต ิ
�
่
ื
หรอภาวะสงคราม การเล่าเรองจากปากของเจ้าของกจการเองจะทาให้
�
ิ
ื
เราเข้าใจว่าพวกเขาผ่านมาได้อย่างไร ให้ก�าลังใจตัวเองอย่างไร และอะไร
เป็นตัวกระตุ้นให้พวกเขาลุกขึ้นสู้ขึ้นมาได้

ี
นอกจากการแก้ไขปัญหาแล้ว หนังสือเล่มน้ยังเสนอมุมมองของ
ี
ี
ลูกหลานชาวญ่ปุ่นท่มีต่อกิจการของคนรุ่นพ่อรุ่นแม่ว่าพวกเขาคิดอย่างไร
ี
ื
ิ
ี
เป็นความเคยชินหรือเป็นส่งท่อยากทาจริงๆ เม่อถึงเวลาท่ต้องสานต่อ
�
ิ
สงนถอเป็นประเดนสาคญสาหรบคนร่นใหม่ เพราะสามารถช่วยให้เราได้
่
ุ
ื
็
�
ั
ี
ั
�
้
ไตร่ตรองและเลือกทางเดินของชีวิตให้ถูกและไม่เสียดาย

กิจการในหนังสือเล่มนี้อยู่รอดมา 4 ยุค นั่นคือเมจิ ไทโช โชวะ และ
ี
้
�
ี
�
�
เฮเซ เร่องเล่าเคล้าความสุขคลุกนาตาน้จะทาให้ผู้อ่านมีไอเดียท่จะทา
ื
กิจการของตัวเองต่อไปแม้ประสบปัญหามากน้อยแค่ ไหน สุดท้ายแล้วการม ี
พลังฮึดสู้ต่อความเหนื่อยยากทั้งหลาย ก็ถือว่าประสบความส�าเร็จแล้วจาก
การได้อ่านหนังสือเล่มนี้
ส�านักพิมพ์ยิปซี

ค�ำน�ำผ้เขียน
ู







�
งานคือหน่งในตัวเช่อมท่สาคัญท่สุดระหว่างตัวเรากับสังคม ไม่ว่าจะ
ี
ื
ึ
ี
ึ
เป็นงานอะไร ชอบหรือไม่ชอบ เราใช้เวลาส่วนใหญ่ ในหน่งวันหมดไปกับงาน
�
การทางานมีท้งราบร่นและมีอุปสรรค เป็นกาแพงต้งขวางหน้าท่เราต้อง
ั
ื
�
ั
ี
ข้ามไปให้ได้ บางครั้งการวิ่งหนีอาจเป็นการดี แต่จะเอาแต่หนีอย่างเดียวก็
�
ี
ิ
ไม่ได้เพราะว่าหนีแล้วก็จะไปเจอปัญหาเดียวกันในท่ใหม่ ส่งท่ทาให้ฉันอยาก
ี
จะสัมภาษณ์ “กิจการ 100 ปี” ไม่ใช่เพื่อมองกลับไปในอดีต แต่เพราะคิด
ว่าในอดีตน่าจะมีข้อคิดแฝงที่จะท�าให้เราอยู่รอดได้ในปัจจุบันและอนาคต
�
การท่ทางานเพียงอย่างเดียวและอยู่รอดมาได้ 100 ปีหมายถึงอะไร
ี
มีอะไรที่มองเห็นผ่านการท�างานอย่างเดียวเรื่อยมา
การอยู่รอดมา 100 ปี หมายถึงสิ่งที่ท�าสามารถอยู่ได้นานกว่าช่วง
ี
ั
่
ี
้
ี
�
ุ
ิ
ู
ี
ชวตของคนคนนน ตรงจดนต้องมอะไรสกอย่างททาให้มนอย่เหนอกาล
ื
้
ั
ั
เวลาข้ามประวัติศาสตร์ งานท่ทาติดต่อกันมา 100 ปีคือส่งท่มีคุณค่า
ี
ี
�
ิ
ื
ต่อเน่องข้ามยุคสมัย เม่อเดือนปีผ่านไปส่งท่เคย “ใหม่ล่าสุด” ก็เปล่ยนเป็น
ื
ิ
ี
ี
“สิ่งที่ท�าสืบทอดกันมา”
�
จากข้อมูลการสารวจของโตเกียวโชโคเม่อเดือนสิงหาคม ปีเฮเซท ี ่
ื
24 (2555) ระบุว่ามีบริษัทในญี่ปุ่นที่ก่อตั้งมานานกว่า 100 ปี 27,441 แห่ง
เรื่องราวการต่อสู้เพื่อให้อยู่รอดมีอยู่มากมาย
ยุคสมัยเปล่ยนไปอย่างไร ปัจจุบันทาอะไรอยู่บ้าง ตอนเจอเหตุพลิก
�
ี
�
ผันคิดอย่างไรท่จะให้กาลังใจคนและเดินข้ามผ่านไปได้ อะไรทาให้ฝ่าฟัน
ี
�
ความยากล�าบากไปได้ ความฝันของพวกเขาเป็นอย่างไร

ิ
การดาเนนชีวิตของคนท่ก้าวข้ามผ่านยุคสมัยจะต้องมีข้อคิดแฝงอย ู่
ี
�
และสิ่งเหล่านั้นจะน�าทางให้เรา
ี
ิ
�
ี
ี
ิ
บุคคลท่ปรากฏในหนังสือเล่มน้เป็นนักว่งท่ว่งเต็มสปีดอย่างสุดกาลัง
ิ
ู
่
้
ี
ั
ี
และถอไม้เตรยมส่งต่อ พวกเขาเหล่านยงคงวงอย่เพอทจะส่งไม้ต่อให้กบ
ั
่
ื
่
ื
ี
คนรุ่นต่อไป
ื
ขณะท่ฉันฟังเร่องราวของคนเหล่าน้ก็คิดตามไปด้วยว่าอะไรคือส่ง
ิ
ี
ี
ส�าคัญส�าหรับคนเราผ่านการท�างานและการใช้ชีวิตอยู่ในปัจจุบัน
ั
หนังสือเล่มน้คือบันทึกท่มีท้งนาตา หยาดเหง่อ ความเศร้า ความ
้
ื
�
ี
ี
สุข พลัง ความมุ่งมั่น ความอยากรู้อยากเห็นของเหล่าคนที่ค�้าจุนบริษัทให้
อยู่รอดผ่าน 4 ยุค เมจิ ไทโช โชวะ และเฮเซ
มากิ ชิโอซาวะ

ค�ำน�ำผ้แปล
ู







ื
ื
หลายคนท่เคยไปญ่ปุ่นคงเคยซ้อของซ้อขนมท่มีการโฆษณาว่าเป็น
ี
ี
ี
ร้านที่ท�าติดต่อกันมาเป็น 100 ปี ตัวผู้แปลตั้งแต่เป็นนักศึกษาอยู่ที่ญี่ปุ่นก็
้
ึ
้
ชอบซอหาของจากร้านเก่าแก่เหล่านีเช่นกน ลกๆ ในใจกมคาถามเหมอน
ื
ั
ี
ื
็
�
ี
ี
กันว่าทาไมร้านท่ทาสืบทอดกันมาเป็น 100 ปีในญ่ปุ่นถึงมีเยอะแบบน้ และ
�
�
ี
มีแทบจะทุกแห่งที่ไป ที่เมืองไทยหรือประเทศอื่นๆ มีแบบนี้บ้างไหม หรือ
ุ
์
ั
ี
ั
้
ั
่
่
์
ี
่
ุ
ี
เพราะญปนเป็นสงคมอนรกษตามภาพลกษณท่หลายคนเขาใจ แตการทอย ู ่
่
มาได้เป็น 100 ปีต้องมีอะไรมากกว่านั้น
ี
�
ี
ตอนท่ได้เปิดอ่านหนังสือเล่มน้ ผู้แปลรู้ได้เลยว่าน่แหละคือคา
ี
�
ี
ตอบต่อคาถามท่มีอยู่ในใจมานาน แต่คาตอบท่ได้มีหลากหลายไม่ใช่แค่
ี
�
เพียงค�าตอบเดียว ไม่ใช่แค่ว่ากิจการเหล่านี้ท�าของดีมีคุณภาพ แต่เจ้าของ
ี
ี
กิจการเหล่าน้มีจุดยืนท่ม่นคงรักษาส่งท่ดีอยู่แล้วไปพร้อมๆ กับเปิดใจรับ
ิ
ั
ี
ี
การเปล่ยนแปลงเพ่อปรับปรุงผลิตภัณฑ์หรือบริการให้เข้ากับยุคสมัยและ
ื
ี
ความต้องการของผู้บริโภค จิตวิญญาณท่มุ่งม่นท่จะรักษากิจการครอบครัว
ี
ั
ความรู้สึกรับผิดชอบต่อชุมชนและสังคม การท�างานที่ไม่ ได้มุ่งหวังผลก�าไร
เพยงอย่างเดยว การเอาใจใส่ต่อพนกงานในฐานะสมาชกของครอบครวท ี ่
ิ
ี
ี
ั
ั
จะก้าวเดินไปด้วยกัน
ในช่วงปีที่ผ่านมาเศรษฐกิจโลกมีความผันผวนเป็นอย่างมาก ส่งผล
ต่อธุรกิจไม่ว่าจะขนาดใหญ่หรือขนาดเล็กไปท่วโลก ในบ้านเรามีกิจการ
ั
ื
ื
ู
ี
่
จานวนไม่น้อยทต้องล้มหายตายจากหรออย่ในอาการร่อแร่ ผ้แปลเช่อว่า
ู
�
ข้อคิดที่หลากหลายจากบริษัทน้อยใหญ่ 20 บริษัทจะเป็นบทเรียนที่ดีที่จะ

ี
ี
ื
ได้เรียนรู้เพ่อเอาไปปรับใช้ อย่าลืมว่าบริษัทเหล่าน้ต้องผ่านวิกฤตท่เรียก
ว่าไม่ธรรมดา ไม่ว่าจะเป็นสงครามโลก สึนามิ หรือแผ่นดินไหว ซ่งล้วน
ึ
�
ี
ี
แต่หนักหนาสาหัสกว่าท่หลายคนกาลังเผชิญอยู่ในขณะน้ แต่พวกเขายัง
ิ
่
ี
้
ิ
ู
ั
สามารถเปลยนวกฤตเหล่านนให้เป็นโอกาสพลิกฟื้นกจการและอย่ต่อมา
ได้อย่างสง่างาม
คุณมากิ ชิโอซาวะ ผู้เขียนใช้ภาษาท่เรียบง่ายในรูปแบบถอดบท
ี
ั
�
สัมภาษณ์การสนทนา ทาให้อ่านแล้วเหมือนได้เข้าไปน่งคุยกับบรรดา
ั
เจ้าของกิจการเหล่าน้นด้วยตัวเอง เร่องราวของแต่ละบริษัทมีท้งความสุข
ื
ั
ความเศร้า การต่อสู้ รอยยิ้ม เสียงหัวเราะ น�้าตา และแรงบันดาลใจที่จะ
สร้างพลังให้กับคนทางานไม่ว่าจะเป็นเจ้าของกิจการหรือพนักงานลูกจ้าง
�
ให้เดินตามฝันได้ต่อไป
ี
ผ้แปลขอขอบคณบรรดาครสอนภาษาญป่นทโรงเรยนสอนภาษา
่
ู
ี
ุ
่
ี
ู
ุ
ี
�
ี
ี
�
ญ่ปุ่นสาหรับนักเรียนทุนรัฐบาลญ่ปุ่นท่โตเกียว ท่ทาให้มีความรู้ภาษาญ่ปุ่น
ี
ี
ี
�
ี
ติดตัวมาจนถึงทุกวันน้ ขอบคุณสานักพิมพ์ยิปซีท่ให้โอกาสนักแปลหน้า
ใหม่ ขอบคุณเพื่อนๆ พี่ๆ น้องๆ ที่เป็นก�าลังใจ โดยเฉพาะพี่แหม่ม สุภัตรา
ี
ี
ั
�
ภูมิประภาส ท่เป็นแรงบันดาลใจและท้งผลักท้งดันให้ทางานแปล พ่สมชาย
ั
แซ่จิว ที่แนะน�าให้รู้จักกับทางส�านักพิมพ์
ท้ายสุดผู้แปลต้องขอบคุณเตี่ยและแม่ ที่เชื่อในตัวลูกคนนี้ ถึงแม้ว่า
ี
เต่ยจะไม่ได้อยู่เห็นส่งท่ลูกคนน้ทา แม่ท่คอยให้กาลังใจและบอกเสมอว่า
ี
�
ี
ิ
ี
�
�
ี
ไม่เป็นไรนะลูกไม่ต้องคิดมาก และท่สาคัญคือคุณน้าสาคร ท่ดูแลมาเหมือน
ี
แม่คนที่สองที่ปลูกฝังนิสัยรักการอ่านรักหนังสือให้ผู้แปลมาจนถึงทุกวันนี้
ชัยรัตน์ ถมยา
กุมภาพันธ์ 2563

สำรบัญ








่ ่
่
บทที 1 งานทีเกียวกับอาหาร 13
ยามานิ โชยุ 14

ปลาโอแห้งมารุเฮ 34

ลูกอมคันโระ 48
โรงหมักเหล้าคุมาซาวะ 58

ร้านขนมโอซุมิ ทามะยะ 70

มิโตะเท็งงุนัตโตะ 80



่
่
บทที 2 งานสร้างเครืองมือ 91
โรงแปรรูปกระดาษคาโมอิ 92

ดินสอทมโบะ 104
นากามูระอักษรพิมพ์ 114

ไดนิฮงโจะชูงิกุ 124

ไม้ขีดไฟนากามูระ 134

UK แพลนนิ่ง (หมวกทานากะ) 144

ร้านร่มเซกิเนะ 154

่
่
็
บทที 3 งานทีเปนพื้นฐานการด�ารงชวิต 163
ี
ถุงน่องฟุกุซุเกะ 164
บริษัทผลิตเครื่องแบบนักเรียนอาคาชิ 174

ยันมา 184

สถานีบริการน�้ามันอาบุระโทโชจิ 194

ร้านนาฬิกาเครื่องประดับคามิเนะ 204

โรงแรมมัมเป 214

บริษัทท�าแท่นบูชา โฮชิ (อัลเทไมสเตอร์) 226



บทสรป 238
ุ



่
บทท
ี
1





่ ่
งำนทเกยวกับ
ี
ี
อำหำร

ยำมำนิ โชย ุ






เมืองริกุเซ็นทากาตะ จังหวัดอิวาเตะ
คุณชิเงยูกิ นินูมะ

ประธานกรรมการบริหารรุ่นที่ 4

คุณโคโกะ นินูมะ
ผู้จัดการ






เรื่องราวของชายคนหนึ่งที่สืบทอดกิจการของที่บ้าน แต่ต้องมาเสีย
ทั้งบริษัทและงานไปกับคลื่นสึนามิ แต่สิ่งนี้กลับท�าให้เขาได้มีความฝันเป็น
�
ิ
ของตัวเองเป็นคร้งแรกนับต้งแต่เกิดมา เขาได้ริเร่มการทาโชยุแบบใหม่ด้วย
ั
ั
รูปแบบทางธุรกิจที่ไม่มีใครเคยท�ามาก่อน เพื่อรักษากิจการของครอบครัว
และฟื้นฟูเมืองริกุเซ็นทากาตะบ้านเกิดของเขา

























14 บทที่ 1 งานที่เกี่ยวกับอาหาร

คุณชิเงยูกิ นินูมะ ประธานกรรมการ
บริหารรุ่นท่ 4 เกิดท่เมืองริกุเซ็นทากาตะ
ี
ี
ิ
�
จังหวัดอิวาเตะ ปี 2499 เร่มทางาน
ท่บริษัทปี 2523 ข้นเป็นประธาน
ึ
ี
กรรมการบริหารปี 2534 คุณโคโกะ
ผู้เป็นภรรยาเป็นผู้จัดการ “บริษัท
ี
ยามานิ โชยุ จากัด ได้เปล่ยนรูปแบบมา
�
เป็นบริษัทให้สิทธิทรัพย์สินทางปัญญา
โดยไม่มีพนักงานเลย”

วันที่ 11 เดือนมีนาคม ปี 2554 เวลา บ่าย 2 โมง 46 นาทีได้เกิด
แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของญี่ปุ่น

“ตอนท่เห็นตรงกลางหลังคาโรงหมักโชยุพังลงมาเพราะแผ่นดินไหว
ี
ก็คิดว่าเป็นเรื่องใหญ่แน่ๆ พรุ่งนี้จะซ่อมมันอย่างไร พอหันไปดูหน้าคนงาน

ี
ั
ี
่
�
ึ
ิ
ทต่างทาหน้าว่าอยากกลบบ้าน ผมเลยบอกไปว่ามคาเตอนสนามออกมา
�
ื
แล้วรีบกลับบ้านกันไปซะ และอย่าไปผิดทาง อย่าไปทางทะเลเด็ดขาด
นะ พูดจบก็ปล่อยให้คนงานกลับบ้าน และนั่นก็เป็นค�าพูดสุดท้ายในฐานะ
ประธานบริษัท
ั
หลังจากน้นก็มีประกาศเสียงตามสายเตือนภัยว่าสึนามิมาแล้ว
สถานการณ์ก็ตึงเครียดมากขึ้น ต่อจากนั้นก็มีประกาศตามมาว่าคลื่นสึนามิ
ใหญ่ก�าลังมาให้ทุกคนหนีโดยเร็ว แต่พวกผมมองไม่เห็นคลื่นซึ่งตอนนั้นมัน
ซัดข้ามก�าแพงกันคลื่นเข้ามาแล้ว”

ี
�
น่เป็นคาบอกเล่าของคุณชิเงยูกิ นินูมะและคุณโคโกะผู้เป็นภรรยาท ี ่
เป็นผู้บริหารบริษัท ยามานิ โชยุ จ�ากัด บริษัทแห่งนี้ผลิตและจ�าหน่ายโชยุ
ในแบบไปรับค�าสั่งซื้อด้วยตัวเองอยู่ที่เมืองริกุเซ็นทากาตะ จังหวัดอิวาเตะ
คุณโคโกะเล่าต่อว่า

ี
“ท่ท่พวกเราอยู่ห่างจากทะเล 2 กิโลเมตร มีป่าสนแผ่เป็นวงกว้าง ม ี
ี
บ้านอยู่หลายหลังท�าให้เรามองไม่เห็นทะเล ท�าให้เราเข้าใจผิดคิดว่าบริษัท
ิ
อยู่ไกลทะเลและไม่น่าจะเป็นอะไร แถวละแวกบ้านเป็นจุดเร่มของเนินท ี ่
ี
ึ
ื
เป็นทางเช่อมข้นภูเขาเลยคิดเสมอว่าบ้านอยู่ทางฝั่งเขา คนท่อยู่ ใกล้ทะเล
เขาก็รีบหนีกันทันที แต่สาหรับพวกเราคิดว่าถึงแม้สึนามิมาก็คงมาไม่ถึง
�
ที่นี่ เลยไม่ได้หนีในทันที”
ี
ื
ี
ภาพข่าวคล่นสึนามิท่เอามาออกอากาศบ่อยๆ เป็นภาพท่ถ่ายจาก


16 บทที่ 1 งานที่เกี่ยวกับอาหาร

มุมสูง แต่ถ้ามองจากบ้านของคุณนินูมะแล้วจะไม่เห็นคลื่นสึนามิเลย
ั
“พ่สาวของผมบอกว่ามันดูแปลกๆ นะ หลังจากน้นท้งภรรยาและ
ี
ั
พ่สาวช่วยกันพยุงแม่ออกจากบ้านไปก่อน ส่วนตัวผมกลับไป ว่าจะไปปิด
ี
�
ิ
สานักงานก่อน และยังใจเย็นไปจัดของไหว้เจ้าท่จะหล่นลงมาจากห้งอีก
ี
ั
ผมอยากจะรู้ว่าสถานการณ์ในเมืองตอนน้นเป็นอย่างไรเลยออกจาก
ี
�
สานักงานไปท่ริมถนน พอมองออกไปก็เห็นคนในเมืองพากันหนีไปยังท ่ ี
ี
ั
ื
หลบภัย ตอนน้นคล่นสึนามิข้ามหลังคาร้านซักรีดท่อยู่ฝั่งตรงข้ามห่างไป
50 เมตรมาแล้ว
ิ
ผมรู้อยู่แล้วว่าท้งสามคนหนีไปบ้านญาติท่อยู่ทางภูเขาก็เลยรีบว่ง
ั
ี
�
ี
ี
อย่างสุดกาลังไปทางท่พวกเขาอยู่ แต่ท้งสามคนท่น่าจะหนีไปได้เร็วกว่า
ั
ั
กลับอยู่ห่างจากบ้านไปเพียงแค่ 20 เมตรเท่าน้น แม่ของผมสูงอายุแล้ว
่
่
่
้
ึ
ิ
ทานไมอยในสภาพทจะเดนได้ดวยตัวเองถงแม้จะพยายามเดนสุดกาลงแล้ว
ั
ู่
�
ิ
ี
แต่ก็ยังไปได้ช้าอยู่”
ี
ตอนท่พวกของคุณโคโกะออกจากประตูหลังก็ได้ยินเสียงผู้ชาย
ตะโกนมาจากทางท่กาลังจะไปว่าตอนน้ถนนด้านน้เต็มหมดแล้ว ถ้าอย่าง
ี
ี
�
ี
นั้นก็ต้องไปอีกทางซึ่งถือเป็นทางแยกก�าหนดชะตา
“แม่สามีบอกว่าตัวเองเดินไม่ไหวแล้วให้หนีไปก่อน พอหันหลังกลับ
ั
ื
ไปก็เห็นบ้านท่อยู่ตรงโน้นถกคลนซดลอยไป ตอนน้นยงไม่ได้เจอสามีค่ะ พูด
ี
ั
ั
่
ู
ตรงๆ แล้วฉันคิดว่าสามีคงไม่รอด แต่ทันใดนั้นสามีก็โผล่มาและแบกแม่ขึ้น
หลังหนีออกมา”
เมื่อเดินไปตามเส้นทางที่เลือก ไม่ไกลก็ถึงวัดที่มีระเบียงยกสูง คนที่
อยู่บนระเบียงต่างตะโกนบอกว่า “มาทางนี้ มาทางนี้”
ึ
“มีผู้หญิงสองคนอุตส่าห์ลงมาจากระเบียงมาช่วยดึงแม่สามีข้นไป
ยามานิ โชยุ 17

ี
ถังหมักโชยุท่ถูกสึนามิพัดลอยไป (ภาพบน) จุด
ี
ี
ั
ท่ลังใส่โชยุวางอยู่เคยเป็นท่ต้งของยามานิ โชย ุ
รูปถ่ายเมื่อวันที่ 29 มีนาคม 2556 (ภาพล่างซ้าย)
ี
ขวดฮงสึยุท่พบพร้อมสูตรใต้ซากหักพัง สภาพขวด
และฉลากแสดงให้เห็นถึงความแรงของสึนามิแต่
ก็เป็นสัญลักษณ์ของความหวังของรสชาติด้งเดิม
ั
(ภาพล่างขวา)
18 บทที่ 1 งานที่เกี่ยวกับอาหาร

จนสามารถขึ้นไปได้ค่ะ”
พอข้นไปได้กระแสคล่นแรงก็ถาโถมมาอย่างรวดเร็ว ตอนท่คุณ
ี
ื
ึ
ชิเงยูกิหันไปดูทุกอย่างก็จมนาหมดแล้ว ส่วนคุณโคโกะท่หันไปดึงตัวแม่
้
�
ี
ี
สามีข้นมาเลยได้เห็นตอนท่คล่นซัดเข้ามา เธออธิบายว่าสึนามิเหมือนกับ
ื
ึ
งูยักษ์หรือไม่ก็มังกร
“ตอนน้นไม่กลัวครับ เพียงแต่คิดว่าอยากจะมีชีวิตรอดเท่าน้น
ั
ั
ื
ี
ื
ท้งผม ภรรยา และพ่สาวรู้สึกเหมือนกันว่าไม่ ใช่เพ่อตัวเองแต่เพ่อดูแลแม่
ั
ี
�
้
ท้ายท่สุดแล้วถึงแม้ทุกอย่างจะพังทลายหายไปกับสายนา แต่โรงหมักของ
ยามานิยังช่วยทานกระแสคล่นอย่างสุดกาลังและช่วยซ้อเวลาเอาไว้ได้
ื
ื
�
็
�
่
จะเหนได้ว่าพลงทาลายล้างของสนามรนแรงมาก ผมคดว่าการทโรงหมก
ุ
ิ
ึ
ิ
ี
ั
ั
ต้องถูกท�าลายราบคาบก็เพื่อช่วยชีวิตพวกเราเอาไว้”
“ตอนนั้นถ้าพี่สะใภ้ไม่พูดออกมาว่ามันผิดปกติ พวกเราคงไม่ได้อยู่
ี
ี
ี
ี
ท่น่ตอนน้ค่ะ ถ้าเลือกเส้นทางท่เลือกไว้ตอนแรกและไม่ ได้ยินเสียงตะโกน
ี
บอกว่าถนนตรงน้เต็มหมดแล้ว บางทีระหว่างทางเราอาจถูกกลืนหายไปกับ
คล่นสึนามิ เป็นเพราะเราเลือกไปอีกทางเลยสามารถข้นมาท่ระเบียง ตอนน ี ้
ื
ึ
ี
ถ้ามองย้อนไปที่รอดมาได้ไม่ใช่เพราะก�าลังของเราเพียงล�าพัง”
ี
คุณชิเงยูกิลงวันเลิกจ้างคนงานทุกคนไว้ท่วันท่ 11 มีนาคม พร้อมให้
ี
เงินเลิกจ้างเพื่อให้คนงานได้เงินประกันตกงานโดยเร็ว
“ตอนที่เห็นว่าได้สูญเสียทุกอย่างผมก็ถึงกับเข่าอ่อน หน้าที่ของคน
�
�
ี
�
ทาโชยุคงจบลงแค่น้แล้วสินะ คิดว่าน่เป็นการปิดฉากตานานการทาโชย ุ
ี
ื
ั
ั
ของร้านยามานิแล้ว อายุก 55 ปีแล้ว ท้งโรงหมักท้งบ้านถกคล่นสึนาม ิ
ู
็
ซัดหายไปต่อหน้าต่อตา ผมคิดว่าวันท่ 11 มีนาคมคือวันเร่มต้นชีวิตของ
ิ
ี
คนไร้บ้าน”
ยามานิ โชยุ 19

ความฝันแรกที่เห็นหลังจากที่สึนามิท�าลายกิจการของครอบครัว
ั
คุณชิเงยูกิเล่าว่า ต้งแต่เด็กมาไม่เคยมีความฝัน เขาเกิดมาเป็นรุ่น
ที่ 4 ของร้านโชยุที่ก่อตั้งมาตั้งแต่ปีเมจิที่ 1 (2411) ตอนเรียนประถมมักมี
ั
ื
ปัญหาเสมอเม่อถูกครูถามว่าโตข้นอยากเป็นอะไร ต้งแต่เด็กคิดมาตลอดว่า
ึ
�
ื
ี
ไม่มีประโยชน์อะไรท่จะตอบว่าอยากเป็นอย่างอ่น สาหรับตัวเองแล้วมีแต่
�
ิ
ี
ั
ี
�
ิ
ร้านโชยุเท่าน้น แต่ก็ไม่ได้ต้องท้งส่งท่อยากทาเพราะท่จริงก็ไม่ได้อยากทา
อะไรเป็นพิเศษอย่แล้ว มบ้างทอยากใช้ชีวิตอย่างอสระแต่กอยากทดแทน
ี
ิ
็
่
ี
ู
ึ
ิ
ี
คุณพ่อแม่ด้วย ตัวเองโตข้นมาท่ามกลางส่งแวดล้อมครอบครัวท่อบอุ่น
ี
ไม่มีช่วงของการขบถ และชอบท่จะได้เห็นย่าและแม่มีความสุข ยอมรับ
ในหน้าท่และโชคชะตาของตัวเอง ทางานสืบทอดกิจการของครอบครัว
�
ี
อย่างเต็มก�าลัง
ึ
ื
�
“การ ‘ไปรับคาส่งซ้อด้วยตัวเอง’ ซ่งเป็นรูปแบบการขายโชยุของ
ั
�
ี
ั
�
ยามานิก็คือการส่งของในจานวนท่จาเป็นเท่าน้นครับ ลูกค้าเรามีอยู่
ประมาณหกพันครัวเรือน เนื่องจากใช้วิธีนี้มานานกว่า 140 ปี ดังนั้น การ
ท่พนักงานของยามานิต้องใช้เวลาขับรถไปตามบ้านลูกค้าขาไปอย่างเดียว
ี
2 ชั่วโมงถือเป็นเรื่องปกติเพราะกินบริเวณกว้าง ในหัวของคนที่รับผิดชอบ
แต่ละคนมีข้อมูลโครงสร้างครอบครัวหน่งพันครัวเรือนอย่างละเอียด เช่น
ึ
ื
เม่อไรโชยุจะหมด ใครท่จะเป็นคนจ่ายเงิน ส่วนลูกค้าก็จะเรียกช่อหรือ
ี
ื
ื
ั
ช่อเล่นของพนักงานได้ เวลาไปส่งโชยุบางคร้งลูกค้าก็เตรียมอาหารกลาง
ั
วนไว้ให้ หรอไม่กกาแฟและก็พดคยกนยาวนาน พวกเขาให้การต้อนรบ
ั
ั
ุ
็
ื
ู
เหมือนพนักงานของยามานิ โชยุเป็นญาติหรือลูกหลานท่กลับบ้านไม่ใช่
ี
เป็นพนักงานขาย แต่คิดว่าพวกเขาเหล่านั้นเป็นสมาชิกของครอบครัว เกิด
เป็นสายสัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับบุคคล”
20 บทที่ 1 งานที่เกี่ยวกับอาหาร