21-lessons

üćãðÐāòâŞÑüÖèĀÐùĀÜ×òéèúèśāÐòÿãāø
ëĈśíăùðĀñČùöÖúāÓöāðòĈśČôÿïĈðăêŠÜÜāĎúðŚðāéòòâāÐāòèĀÐüŚāè

เซเปียนส์

ส�ำรวจอดีต




โฮโมดอุส
ี
ส�ำรวจอนำคต




21 บทเรียน
ส�ำรวจปัจจุบัน






เรำปกป้องตัวเองจำกสงครำมนิวเคลียร์ หำยนะทำงนิเวศวิทยำ

และดิสรัปชันโดยเทคโนโลยี (technological disruptions) ได้อย่ำงไร?

เรำจะท�ำอะไรได้บ้ำงเกี่ยวกับกำรระบำดใหญ่ของข่ำวลวงหรือภัยคุกคำม

จำกกำรก่อกำรร้ำย? เรำควรจะสอนเด็กๆ ของเรำอย่ำงไร?



ยูวัล โนอำห์ แฮรำรี พำเรำร่วมผจญภัยไปกับหัวข้อชวนระทึกใจ

และเร่งด่วนที่สุดของทุกวันนี้ แนวคิดหลักที่เชื่อมโยงหนังสือเล่มใหม่

ซึ่งชวนให้ตื่นเต้นนี้คือควำมท้ำทำยที่ต้องเผชิญหน้ำควำมเปลี่ยนแปลง
อย่ำงต่อเนื่องและไม่รู้ทิศทำง และพิจำรณำท�ำควำมเข้ำใจ

ทั้งในระดับบุคคลและในระดับร่วมกันของทุกคนในสังคม

เรำจะยังคงสำมำรถท�ำควำมเข้ำใจโลกที่เรำสร้ำงขึ้นเองได้หรือไม่?

จากผู้แต่ง เซเปียนส์
ยูวัล โนอำห์ แฮรำรี





21 Lessons


for the


21 Century
st



21 บทเรียน

สําหรับศตวรรษที่ 21



แด่สำมีของผม อิตซิค แด่แม่ของผม พนินำ
และแด่ย่ำของผม แฟนนี ส�ำหรับควำมรัก

และควำมช่วยเหลือของพวกเขำตลอดหลำยปี

21 บทเรียนสำหรับศตวรรษที่ 21
21 Lessons for the 21 Century
st
ยูวัล โนอาห แฮรารี: เขียน
ดร.นำชัย ชีววิวรรธน / ธิดา จงนิรามัยสถิต: แปล
ราคา 495 บาท
Universal Copyright Convention as follows:
Copyright 2018 by Yuval Noah Harari
c
Thai translation copyright 2019 by Gypsy Group Publishing House LTD
c
ALL RIGHTS RESERVED.
c ข อความในหนังสือเล มนี้ สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558
การคัดลอกส วนใดๆ ในหนังสือเล มนี้ไปเผยแพร ไม ว าในรูปแบบใดต องได รับอนุญาตจากเจ าของลิขสิทธิ์ก อน
ยกเว นเพื่อการอ างอิง การวิจารณ และประชาสัมพันธ
ข อมูลทางบรรณานุกรมของสำนักหอสมุดแห งชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
แฮรารี, ยูวัล โนอาห .
21 บทเรียนสำหรับศตวรรษที่ 21 = 21 lessons for the 21st century.--กรุงเทพฯ : ยิปซี กรุ ป, 2562.
468 หน า.
1. อารยธรรมสมัยใหม -- คริสต ศตวรรษที่ 21. 2. คริสต ศตวรรษที่ 21. I. นำชัย ชีววิวรรธน , ผู แปล.
II. ธิดา จงนิรามัยสถิต, ผู แปลร วม. III. ชื่อเรื่อง.
909.83
ISBN 978-616-301-679-9
บรรณาธิการอำนวยการ : คธาวุฒิ เกนุ ย
บรรณาธิการบริหาร : สุรชัย พิงชัยภูมิ
ผู ช วยบรรณาธิการบริหาร : วาสนา ชูรัตน
ที่ปรึกษาฝ ายต างประเทศ : ศิริธาดา กองภา พัลลภ สามสี
กองบรรณาธิการ : คณิตา สุตราม พรรณิกา ครโสภา ดารียา ครโสภา
นักศึกษาฝ กงานกองบรรณาธิการ : สุพัฒศจี เพ็ชรภักดี พิมพิศา ขันธ บุญ
เลขากองบรรณาธิการ : อรทัย ดีสวัสดิ์
พิสูจน อักษร : วนัชพร เขียวชอุ ม สวภัทร เพ็ชรรัตน
รูปเล ม : ประเสริฐศักดิ์ ประดิษฐเกษร
ออกแบบปก : Rabbithood Studio
ผู อำนวยการฝ ายการตลาด : นุชนันท ทักษิณาบัณฑิต
ผู จัดการฝ ายการตลาด : ชิตพล จันสด
ผู จัดการทั่วไป : เวชพงษ รัตนมาลี
จัดพิมพ โดย : บริษัท ยิปซี กรุ ป จำกัด เลขที่ 37/145 รามคำแหง 98
แขวง/เขตสะพานสูง กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร. 0 2728 0939 ต อ 108
www.gypsygroup.net
พิมพ ที่ : บริษัท วิชั่น พรีเพรส จำกัด โทร. 0 2882 9981-2
จัดจำหน าย : บริษัท ยิปซี กรุ ป จำกัด โทร. 0 2728 0939
www.facebook.com/gypsygroup.co.ltd
LINE ID : @gypzy

สนใจสั่งซื้อหนังสือจำนวนมากเพื่อสนับสนุนทางการศึกษา สำนักพิมพ ลดราคาพิเศษ ติดต อ โทร. 0 2728 0939

ค�น�ส�นักพิมพ์




่
์
ี
้
้
่
หลังจำกที่นักอำนชำวไทยไดท�ำควำมรูจักกับ “เซเปยนส ประวัติยอมนุษยชาติ
(Sapiens: A Brief History of Humankind)” หนังสือเล่มแรกของยูวัล
์
โนอำห์ แฮรำรี ที่วำด้วยกำรส�ำรวจอดีตของมนุษย ศึกษำว่ำวำนรที่ออนแอและ
่
่
ไม่สลักส�ำคัญชนิดหนึ่งกลำยมำเป็นเจ้ำผู้ครองพิภพโลกได้อย่ำงไร ในปี
�
์
้
้
่
ึ
้
2019 นี้ ทำงสำนักพิมพยิปซีจงขอแนะน�ำใหนักอำนไดรูจักกับ “21 บทเรียน
ส�ำหรับศตวรรษที่ 21 (21 Lessons for the 21 Century)” หนังสือเล่ม
st
ี
่
ล่ำสุดของนักประวัติศำสตร์ชำวยิวผูนที่เพิ่งตีพิมพไปเมือปลำยปที่ผำนมำและ
้
ี
่
้
์
่
ไดรับกระแสตอบรับอยำงล้นหลำมไม่ต่ำงจำก Sapiens: A Brief History
้
of Humankind และ Homo Deus: A Brief History of Tomorrow (ที่
์
้
่
ว่ำด้วยกำรส�ำรวจอนำคตระยะยำวของมนุษย และใครครวญเรื่องที่วำสุดทำย
่
แล้วมนุษย์อำจกลำยเป็นพระเจ้ำเสียเอง แล้วอะไรที่อำจจะกลำยไปเป็นเป้ำ
หมำยสูงสุดทำงด้ำนเชำวน์ปัญญำและจิตส�ำนึก) ผลงำนสองเล่มแรกของเขำ
ั
“21 บทเรียนส�ำหรับศตวรรษที่ 21” เป็นกำรส�ำรวจปัจจุบนและ
อนำคตอันใกล้ของมนุษย์ โดยพยำยำมที่จะครอบคลุมหัวข้อต่ำงๆ อย่ำง
หลำกหลำย ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นปัญหำที่ชวนให้กลืนไม่เข้ำคำยไม่ออกของ
โลกเรำ แต่ก็ไม่อำจอ้ำงได้ว่ำครบถ้วนสมบูรณ์ เพรำะควำมสมบูรณ์เป็น
สิ่งที่เรำต้องเรียนรู้และเติมเต็มเข้ำมำเอง
แต่สิ่งที่หนังสือเล่มนี้น�ำทำงเรำก็คอกำรโยนค�ำถำมส�ำคัญให้เรำไป
ื
็
่
่
ขบคิดกันตอวำ “สิ่งที่เกิดขึ้นในเวลำนี้คืออะไร สิ่งที่เปนควำมท้ำทำยที่สุด
ในเวลำนี้คืออะไร ทำงเลือกที่เรำควรให้ควำมสนใจคืออะไร และเรำจะ
เดินไปในทิศทำงใด?”
หลังจำกที่ “21 บทเรียนส�าหรับศตวรรษที่ 21” ออกวำงจ�ำหน่ำย
นักอ่ำนหลำยคนต่ำงตอบรับหนงสอเล่มนี้เป็นอย่ำงดี พวกเขำไม่ได้มองว่ำ
ื
ั
นี่คือหนังสือเล่มใหม่ของนักเขียนเบสต์เซลเลอร์เท่ำนั้น แต่กลับเห็นพ้อง
ต้องกันว่ำ “นี่คือหนังสือที่มนุษย์ศตวรรษที่ 21 ไม่ควรพลาด” ดังจะเห็นได้

จำกที่สื่อดังและผู้ทรงอิทธิพลของโลกกล่ำวถึงหนังสือเล่มนี้
“ในหนังสือเล่มใหม่ ‘21 บทเรียนส�าหรับศตวรรษที่ 21’ ที่มีเนื้อหา

ดึงดูดใจเล่มนี้ ยูวัล โนอาห์ แฮรารีได้สร้างสรรค์กรอบการท�างานที่มี
่
์
้
ั
่
ประโยชนตอการเผชิญหนากับความกลัวรูปแบบตางๆ ในปจจุบัน ยูวัลแนะนา �
่
วากลวิธีที่เราจะหยุดความวิตกจริตทั้งหลายทั้งปวงก็คือเราตองไมหยุดกังวล
่
้
่
้
้
นั่นคือเราตองรูวาจะกังวลกับเรื่องใด แลวตองทุมเทความกังวลกับเรองนั้นๆ
่
ื่
้
้
มากน้อยแค่ไหน… ยูวัลเหมือนกับนักเขยนที่คอยกระตุ้นเตือนเรา และถึง
ี
แมวาจะมีบางชวงบางตอนที่ผมไมเห็นดวยกับเขา ผมก็ยังอยากอานและคิด
่
้
้
่
่
่
ิ่
ตามในสงที่เขาเขียนต่อไปอยู่ดี… ยูวัลน�าเสนอบทสนทนาในภาพรวมที่มี
ความส�าคัญ นั่นก็คือเราจะยอมรับและอยู่กับปัญหาต่างๆ ในศตวรรษที่ 21

อย่างไร” บำงตอนจำกบทควำมที่ บิล เกตส์ เขียนถึงหนังสือ “21 บทเรียน
ส�าหรับศตวรรษที่ 21” ใน The New York Times Book Review
“ถ้าจะมีหนังสือสักเล่มที่เป็นคู่มือค�าชี้แนะทมีความจ�าเป็นส�าหรับ
ี่
บรรดานักการเมืองและผูน�าทางความคิด ‘21 บทเรียนส�าหรับศตวรรษที่ 21’
้
์
ของยูวัล โนอาห แฮรารี นักประวัติศาสตรชาวอิสราเอล คือหนังสือทสมควร
ี่
์
จะได้รับการพิจารณา”—BookPage
“การสารวจ 21 เรื่องที่ยูวัลคิดว่าเป็นความท้าทายที่ยิ่งใหญ่ในยุค
�
ั
ปัจจุบันเป็นการผสานมุมมองในเชิงประวติศาสตร์ วิทยาศาสตร์ การเมือง
และปรัชญาได้อย่างน่าอัศจรรย์”—Publishers Weekly (starred review)
ท่ำนผู้อ่ำนอำจจะแปลกใจว่ำเหตุใดเรำจึงตัดสินใจจัดพิมพ์ “21 บท
ี
ี่
เรยนส�าหรับศตวรรษท 21” ก่อน Homo Deus: A Brief History of
Tomorrow …นั่นกเพรำะส�ำนักพิมพ์ยิปซีมองว่ำหนังสือเล่มล่ำสุดนี้พูดถึง
็
่
เหตุกำรณรวมสมัย ที่หำกเรำตำมไมทันแลว กำรเดินไปสูอนำคตของเรำจะไร้
่
่
้
์
่
ซึ่งเข็มทิศน�ำทำง และนอกจำกนี้ส�ำนักพิมพยิปซีอยำกชวนใหผูอำนมำศึกษำ
้
์
้
ทั้ง 21 บทเรียนที่ล้วนไม่ได้สรุปด้วยค�ำตอบแบบง่ำยๆ แต่ตั้งเป้ำหมำยให้
กระตุ้นกำรคิดต่อยอด และช่วยให้ผู้อ่ำนสำมำรถมีส่วนร่วมกับบทสนทนำ
ส�ำคัญๆ ของยุคสมัยได้ ก่อเกิดควำมแข็งแกร่งในเชิงควำมคิดและชักชวน
ให้เกิดกำรถกเถียงถึงอนำคตของสปีชีส์ของเรำ

คงไม่เป็นกำรกล่ำวเกินไปนักที่จะบอกว่ำ นั่นคือหน้ำที่ของหนังสือ
เล่มนี้ที่จะน�ำทำงให้เรำเดินไปกับปัจจุบันได้อย่ำงมีศักยภำพ

และส�ำนักพิมพ์ยิปซีเชื่อว่ำทุกหนทำงล้วนก่อก�ำเนิดมำจำกรำกเหง้ำ
เมื่อเรำได้เรียนรู้อดีตไปกับ Sapiens: A Brief History of Humankind
้
ั
้
ท�ำควำมรูจักกับปจจุบันใน 21 Lessons for the 21 Century แลว เรำจะ
st
ก้ำวต่อไปอย่ำงมั่นคงเพื่อเผชิญหน้ำกับอนำคตใน Homo Deus: A Brief
History of Tomorrow ที่ส�ำนักพิมพ์ยิปซีจะน�ำเสนอต่อนักอ่ำนในล�ำดับ
ถัดไป



ส�ำนักพิมพ์ยิปซี

ค�น�ผู้แปล





ส�ำหรับท่ำนที่เคยอ่ำนหนังสือ เซเปียนส์ ประวัติย่อมนุษยชำติ ของ ยูวัล
ื
โนอำห์ แฮรำรี มำแล้ว ก็คงไม่ต้องบรรยำยถึงฝีไม้ลำยมอของนัก
ิ
ื
ประวัติศำสตร์ชำวยิวผู้นี้ ที่ท�ำสถิตเขียนหนังสอเบสต์เซลเลอร์ตั้งแต่เล่ม
แรกที่ออกวำงขำย
แต่ 21 บทเรียนส�ำหรับศตวรรษที่ 21 เล่มนี้มีควำมแตกต่ำง

กับ เซเปียนส์ อยู่บำงประกำร ใน เซเปียนส์ นั้น แฮรำรีสรุปแนวคิด
เกี่ยวกับมนุษยชำติภำยใต้แก่นหลักของหนังสือที่ว่ำ “เรำ (โฮโมเซเปียนส์)
มำถึงวันนี้ได้อย่ำงไร” เรำเหมือนและแตกต่ำงจำกสิ่งมีชีวตอื่นหรือมนุษย์
ิ
้
่
ั
้
็
ี่
้
็
โบรำณรวมสกุลโฮโมที่เปนพนองใกลชิดกนกับเรำอย่ำงไร แมจะเปนหนังสือ
์
้
ุ
ประวัติศำสตรก็ตำม แต่เขำก็สำมำรถถ่ำยทอดเรื่องรำวที่ครอบคลมกวำงขวำง
ทั้งเศรษฐศำสตร์ กำรเมือง วิทยำศำสตร์ ศำสนำ ปรัชญำ ฯลฯ ออกมำได้
อย่ำงรอบรู้และลื่นไหลไปตลอดทั้งเล่ม
ขณะที่ใน 21 บทเรียน เขำใช้ควำมสำมำรถในกำรวิเครำะห สังเครำะห์
์
่
มองภำพรวม และกำรน�ำบทเรียนในอดีตมำชวยตอบค�ำถำมยำกๆ ที่เกิดขึ้น
ั้
้
้
อยู “ตอหนำ” ในปจจุบันรวม 21 หัวขอดวยกัน ทงควำมท้ำทำยทำงด้ำนกำร
่
่
ั
้
ศึกษำ เทคโนโลยี กำรเมือง สงครำม กำรก่อกำรร้ำย และหำยนภัยใหญ่
จำกกำรเปลี่ยนแปลงภูมิอำกำศที่หนักหนำขึ้นทุกที เขำยังชี้ให้เห็นถึงควำม
เป็นไปได้ที่มนุษยชำติจะรับมือและแก้ปัญหำเหล่ำนี้ไปด้วยกัน
นอกจำกนี้เนื้อหำยังรวมไปถึงกำรค้นหำคุณค่ำ ควำมหมำย และ
ควำมจรง อันอำจรวมถึงวิธีกำรเข้ำถึงสิงเหล่ำนี้ผ่ำนศำสตร์โบรำณนับพันๆ
ิ
่
ปีอย่ำงกำรนั่งสมำธิและวิปัสสนำ โดยส่วนหนึ่งก็อ้ำงอิงจำกประสบกำรณ์
ส่วนตัวของเขำเอง
หนังสือ 21 บทเรียน นี้อำจจะไม่ได้ให้ค�ำตอบที่รวบรัดและเป็น “ค�ำ
้
ตอบสุดท้ำย” ของแต่ละหัวเรื่อง อีกทังไม่ได้พยำยำมท�ำนำยว่ำจะเกิดหรือ
ไม่เกิดเหตุกำรณ์ใดๆ อย่ำงจ�ำเพำะเจำะจง และถึงที่สุดแล้วหนังสือเล่มนี้ก็

ไม่ได้พยำยำมสรุปว่ำ สิ่งใดคือสิ่งที่ดีที่สุดส�ำหรับมนุษยชำติ จะมีแต่ผู้อ่ำน
ี่
และมนุษยชำติทุกคนทจะเป็นผู้ตัดสินชะตำชีวิตของตน และควรตระหนัก
เสมอในมำยำคติต่ำงๆ ในชีวิตและใน “ระเบียบแบบแผนตำมจินตนำกำร”
็
่
้
้
ที่ย�้ำซ�้ำๆ ใน เซเปียนส์ จนกำวข้ำมไปสูกำรเปน “พลเมืองโลก” รวมกันใหได้
่
ั
้
้
่
เพื่อที่จะแกไขปญหำระดับโลกที่ไมมีทำงที่ประเทศใดประเทศหนึ่งจะแกไขได้
ผู้แปลขอขอบคุณ คุณวำสนำ ชูรัตน์ และคุณอรทัย ดีสวัสดิ์ ที่ช่วย
ประสำนงำนอย่ำงเรียบร้อยดียิ่งเช่นเคย คุณสุรชัย พิงชัยภูมิ ที่ทุ่มเทตรวจ
บรรณำธิกำรให้เป็นอย่ำงดียิ่ง และขอบคุณทีมงำนของส�ำนักพิมพยิปซีทุกทำน
์
่
่
้
่
่
ที่มีสวนชวยในกำรจัดท�ำหนังสือเลมนี้ โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งคุณคธำวุฒิ เกนุย
ที่มอบควำมไว้วำงใจให้พวกเรำได้แปลหนังสือเล่มนี้

้
และสุดทำย ขอขอบคุณ คุณธัญญำ ธัญญประเสริฐกุล คุณวรำภรณ์
ชุมเกษียร และบรรดำน้องแมวที่บ้ำนที่เป็นก�ำลังใจให้เสมอมำ
น�ำชัย ชีววิวรรธน์
ธิดำ จงนิรำมัยสถิต

สารบัญ






บทน�ำ 15

ส่วนที่หนึ่ง: ควำมท้ำทำยทำงเทคโนโลยี 25
1 กำรขจัดภำพลวงตำ 27
เมื่อจุดสิ้นสุดประวัติศำสตร์ถูกเลื่อนออกไป

2 งำน 47
เมื่อเธอโตขึ้น เธออำจจะไม่มีงำนท�ำ
3 เสรีภำพ 79

บิ๊กเดต้ำจับตำคุณอยู่
4 ควำมเท่ำเทียม 114
ผู้ครอบครองข้อมูลคือผู้ครอบครองอนำคต
ส่วนที่สอง: ควำมท้ำทำยทำงกำรเมือง 127

5 ชุมชน 129
มนุษย์มีตัวตน

6 อำรยธรรม 139
โลกนี้มีอำรยธรรมแค่เพียงหนึ่งเดียว
7 ลัทธิชำตินิยม 162
ปัญหำระดับโลกต้องกำรค�ำตอบระดับโลก

8 ศำสนำ 185
ปัจจุบันแม้พระเจ้ำก็ยังรับใช้ชำติ
9 กำรอพยพย้ำยถิ่นฐำน 202

บำงวัฒนธรรมอำจเหนือกว่ำวัฒนธรรมอื่น
ส่วนที่สำม: ควำมสิ้นหวังและควำมหวัง 225
10 กำรก่อกำรร้ำย 227

อย่ำตระหนก

11 สงครำม 241
อย่ำประเมินควำมงี่เง่ำของคนเรำต�่ำไป

12 ควำมถ่อมตน 253
คุณไม่ได้เป็นศูนย์กลำงของโลก
13 พระเจ้ำ 271

อย่ำกล่ำวพระนำมของพระเจ้ำโดยเสียเปล่ำ
14 คำมิยนิยม 278
ยอมรับเงำของตัวเอง

ส่วนที่สี่: ควำมจริงแท้ 293
15 ควำมโง่เขลำ 295
คุณรู้น้อยกว่ำที่คิด

16 ควำมยุติธรรม 302
ส�ำนึกแห่งยุติธรรมของเรำอำจล้ำสมัย
17 ยุคหลังสัจธรรม 311
ข่ำวลวงบำงชิ้นจะคงอยู่ตลอดไป

18 นิยำยวิทยำศำสตร์ 328
อนำคตไม่ได้เป็นแบบที่เห็นในภำพยนตร์

ส่วนที่ห้ำ: ควำมยืดหยุ่น 343
19 กำรศึกษำ 345
ควำมเปลี่ยนแปลงคือสิ่งเดียวที่แน่นอน
20 ควำมหมำย 356

ชีวิตไม่ใช่เรื่องเล่ำ
21 กำรท�ำสมำธิ 402
แค่สังเกต



กิตติกรรมประกำศ 413
เชิงอรรถ 416

ดัชนี 457



บทน�




โลกที่ท่วมท้นไปด้วยข้อมูลที่ไม่เกี่ยวข้อง ควำมชัดเจนในกำรมองย่อมเป็น
็
อ�ำนำจแบบหนึ่ง ในทำงทฤษฎี ใครกอำจร่วมวงอภิปรำยเกี่ยวกับอนำคต
ั
้
ของมนุษยชำติได้ แต่ยำกเหลือเกินที่จะคงวิสยทศน์ที่แจ่มชัดไว้ บ่อยครัง
ั
ที่เรำไม่ได้สังเกตว่ำกำรอภิปรำยยังด�ำเนินอยู่หรือไม่ หรือโจทย์ค�ำถำมหลัก
ส�ำคัญคืออะไรกันแน่ พวกเรำนับเป็นพันล้ำนคนแทบจะไม่สำมำรถเสีย
เวลำไปกับกำรสืบสวนเรื่องรำวต่ำงๆ เอง เพรำะมีเรื่องส�ำคัญมำกกว่ำนั้นที่
ต้องท�ำ ไม่ว่ำจะต้องไปท�ำงำน ดูแลเด็กๆ หรือพ่อแม่อำยุมำก น่ำเสียดำยที่
ประวัติศำสตร์ไม่ได้ให้สิทธิพิเศษใด หำกต้องตัดสินอนำคตของมนุษยชำติ

แม้คุณไม่ว่ำงร่วมตัดสินเพรำะยุ่งกับกำรป้อนข้ำวและเปลี่ยนเสื้อผ้ำลูก คุณ
ั
้
้
่
ื่
และลูกๆ ก็ยังจะตองไดรับผลกระทบจำกกำรตดสินดังกลำวอยูดี เรองนี้แม ้
่
่
่
์
ิ
จะไมยุติธรรมอยูมำก แต่ใครเลยจะกล้ำกล่ำวว่ำประวัตศำสตรนั้นยุติธรรม?
ในฐำนะนักประวัติศำสตร์ ผมไม่อำจมอบอำหำรและเสื้อผ้ำให้กับ
ผู้คน แต่ผมพยำยำมจะมอบควำมชัดเจนบำงอย่ำงให้ เพื่อช่วยยกระดับ
สนำมประลองควำมคิดของโลก หำกเรื่องนี้ช่วยท�ำให้คนแม้หยิบมือเดียวที่
มีควำมสำมำรถในกำรอภิปรำยเกี่ยวกับอนำคตของสปีชีส์เพิ่มมำกขึ้น ผมก็
ถือว่ำท�ำหน้ำที่ได้ส�ำเร็จแล้ว
หนังสือเล่มแรกของผม เซเปียนส์ ประวัติย่อมนุษยชาต สอบทำน
ิ
เรื่องที่ว่ำวำนรทไม่สลักสำคัญชนิดหนึ่งกลำยมำเป็นเจ้ำผู้ครองพิภพโลกได้
ี่
�
อย่ำงไร
�
หนังสือเลมที่สองของผมคือ โฮโมดีอุส (Homo Deus) สำรวจอนำคต
่
ระยะยำวของชีวิต ใคร่ครวญเรื่องว่ำสุดท้ำยแล้วมนุษย์อำจจะกลำยเป็น
้
พระเจ้ำเสียเอง แลวอะไรที่อำจจะกลำยไปเป็นเป้ำหมำยสูงสุดทำงด้ำนเชำวน์
ปัญญำ (intelligence) และจิตส�ำนึก (consciousness)
ในหนังสือเลมนี้ ผมตองกำรจะดึงภำพเข้ำหำประเด็นตำงๆ เปนระยะ
็
่
่
้
โดยมีจุดสนใจเกี่ยวกับเหตุกำรณ์ต่ำงๆ ในปจจุบันและอนำคตที่ใกลมำกของ
้
ั

16 บทนํ า



สังคมมนุษย์ ก�ำลังเกิดอะไรขึ้นบ้ำงในตอนนี้? มีอะไรบ้ำงที่ถือว่ำเป็นควำม
ท้ำทำยที่ยิ่งใหญ่ที่สุดและมีทำงเลือกอะไรบ้ำง? เรำควรจะให้ควำมสนใจกับ

เรื่องอะไรบ้ำง? เรำควรจะสอนเด็กๆ ของเรำในเรื่องใดบ้ำง?
แน่นอนว่ำคน 7 พันล้ำนคนก็ย่อมมีเรื่อง 7 พันล้ำนเรื่อง และดังที่
ี่
ได้กล่ำวไว้แล้วว่ำกำรคิดถึงภำพใหญ่ถือเป็นควำมสำมำรถพิเศษทออกจะ
หำยำกทีเดียว แม่เลี้ยงเดี่ยวสักคนที่ต้องดิ้นรนเลี้ยงลูก 2 คนในสลัมเมือง
มุมไบย่อมจดจ่ออยู่กับเรื่องอำหำรมื้อต่อไป ผู้อพยพในเรือที่ลอยอยู่กลำง
่
่
่
์
เมดิเตอรเรเนียนยอมกรำดตำมองเส้นขอบฟ้ำเพื่อหำรองรอยผืนแผนดิน และ
่
่
้
คนที่ก�ำลังจะตำยอยูในโรงพยำบำลที่แออัดลนเกินในลอนดอนยอมพยำยำม
รวบรวมกำลังทมีเหลืออยู่เพื่อต่อลมหำยใจออกไปอีก คนเหล่ำนี้ต่ำงก็มี
�
ี่
โจทย์ปัญหำเร่งด่วนมำกกว่ำเรื่องภำวะโลกร้อนหรือวิกฤตเสรีประชำธิปไตย
(liberal democracy) ย่อมไม่มีหนังสือเล่มใดที่จะมอบควำมยุติธรรมให้
็
กับคนเหล่ำนี้ได้ และผมเองกไม่มีบทเรียนใดที่จะใช้สอนผู้คนที่ตกอยู่ใน
สถำนกำรณ์เช่นนั้นเช่นกัน ผมได้แต่เพียงหวังว่ำจะสำมำรถเรียนรู้บำงอย่ำง
จำกผู้คนเหล่ำนั้น
้
็
วำระที่ผมตองกำรน�ำเสนอในที่นี้เปนเรื่องระดับโลก ผมพิจำรณำไปที่
แรงผลักดันส�ำคัญๆ ที่ก�ำหนดรูปรำงของสังคมทั่วทั้งโลก และเปนแรงที่นำจะ
่
็
่
สงผลกระทบกับอนำคตของดำวเครำะห์โลกของเรำโดยรวม กำรเปลี่ยนแปลง
่
้
่
่
่
่
้
็
ภูมิอำกำศอำจเปนเรื่องที่ไกลเกินกวำควำมใสใจของผูคนที่ตองอยูทำมกลำง
ภำวะฉุกเฉินแบบตัดสินควำมเป็นควำมตำย แต่ก็อำจท�ำให้สลัมในมุมไบ
กลำยเป็นสถำนที่ซึ่งไม่อำจใช้อยู่อำศัยได้ อำจท�ำให้เกิดคลื่นผู้อพยพใหม่ๆ
ข้ำมผ่ำนเมดิเตอร์เรเนียน และน�ำไปสู่วิกฤตสุขภำพระดับโลกได้ในที่สุด
ิ
์
ควำมเปนจริงถกทอขึ้นจำกสำยใยชีวตมนุษยจ�ำนวนมำก และหนังสือ
็
ั
้
้
้
่
เลมนี้กพยำยำมที่จะครอบคลุมหัวขอตำงๆ อย่ำงหลำกหลำย ซึ่งลวนแลวแต ่
่
็
เป็นปัญหำที่ชวนให้กลืนไม่เข้ำคำยไม่ออกของโลกเรำ แต่ก็ไม่อำจอ้ำงได้ว่ำ
์
่
่
่
ื
้
ครบถวนสมบูรณ แตที่ตำงจำก เซเปียนส์ และ โฮโมดีอุส ก็คือหนังสอเลมนี้
ไม่ได้ตั้งใจเขียนเล่ำในแนวประวัติศำสตร์ แต่จะมีลักษณะคล้ำยเป็นชุดบท
่
่
้
่
้
้
เรียนที่คัดสรรมำ บทเรียนตำงๆ เหล่ำนี้ลวนไมไดสรุปดวยค�ำตอบแบบงำยๆ

บทนํ า 17


แต่ตั้งเป้ำหมำยให้พวกมันกระตุ้นให้เกิดกำรคิดต่อยอด และช่วยให้ผู้อ่ำน
สำมำรถมีส่วนร่วมกับบทสนทนำส�ำคัญๆ ของยุคสมัยของพวกเรำได้


อันที่จริงแล้วหนังสือเล่มนี้เขียนในรูปแบบบทสนทนำกับสำธำรณชน
่
ื่
์
หลำยบทเขียนขึ้นเพื่อตอบค�ำถำมที่ผูอำน นักหนังสือพิมพ หรือเพอนรวมงำน
่
้
ถำมไถ่มำ บำงส่วนก็มีเนื้อหำในเวอร์ชั่นก่อนหน้ำที่ตีพิมพ์ไปแล้วในรูปแบบ
้
้
่
้
้
้
่
ต่ำงๆ ซึ่งชวยใหผมมีโอกำสไดผลตอบรับและชวยลับคมขอโตแยงของผมได้
บำงสวนเนนในเรื่องเทคโนโลยี บำงสวนเนนเรื่องกำรเมือง บำงสวนเนนเรือง
่
้
่
้
่
้
่
กำรศำสนำ และบำงสวนเนนเรองศิลปะ บำงบทก็ใชเฉลมฉลองปญญำญำณ
้
้
ิ
่
ั
ื่
ี
ของมนุษย์ ขณะที่บทที่เหลือใช้เน้นย�้ำบทบำทส�ำคัญอันขำดเสยมิได้ของ
ี่
ุ
ั
ควำมงี่เง่ำของมนุษย์ แต่ค�ำถำมทครอบคลมเรองทั้งหมดยงคงไม่แตกต่ำง
ื่
กัน นั่นก็คือเกิดเรื่องต่ำงๆ อะไรขึ้นบ้ำงบนโลกใบนี้ในทุกวันนี้ และควำม
หมำยที่ลึกลงไปของเหตุกำรณ์ต่ำงๆ ที่เกิดขึ้นคืออะไรกันแน่?
กำรผงำดขึ้นของโดนัลด์ ทรัมป์แสดงถึงนัยอะไร? เรำจะท�ำอะไร
เกี่ยวกับกำรระบำดของข่ำวลวงได้บ้ำง? เหตุใดเสรีประชำธิปไตยจึงตกอยู่
ในวิกฤต? พระเจ้ำจะทรงกลับมำไหม? สงครำมโลกครั้งใหม่ก�ำลังจะมำอีก
หรือไม่? อำรยธรรมแบบใดจะครองโลก แบบตะวันตก จีน หรืออิสลำม?
ั
ยุโรปควรเปิดประตูรบผู้ลี้ภัยหรือไม่? ลัทธิชำตินิยมจะแก้ปัญหำควำมไม่
เท่ำเทียมและกำรเปลี่ยนแปลงภูมิอำกำศได้อย่ำงไร? เรำควรจะท�ำอย่ำงไรกับ
กำรก่อกำรร้ำย?
แม้ว่ำหนังสือเล่มนี้จะเน้นมุมมองระดับโลก แต่ผมก็ไม่ได้ละเลยมุม
่
มองในระดับบุคคลเชนกัน ในทำงตรงกันขำม ผมต้องกำรเนนควำมเชื่อมโยง
้
้
ระหว่ำงกำรปฏิวัติอันยิ่งใหญ่ในยุคสมัยของเรำกับชีวิตภำยในของคนแต่ละ
คน เช่น กำรก่อกำรร้ำยเป็นทั้งปัญหำกำรเมืองระดับโลกและปัญหำกลไก
ทำงจิตวิทยำภำยใน กำรก่อกำรร้ำยท�ำงำนผ่ำนกำรกดปุ่มควำมกลัวที่อยู่ลึก
เข้ำไปในจิตใจและยึดครองจินตนำกำรของคนนับล้ำนๆ เป็นรำยบุคคล ใน
ท�ำนองเดียวกัน วิกฤตเสรีประชำธิปไตยไมไดมีบทบำทแสดงแคเพียงในสภำ
่
่
้
่
์
่
หรือคูหำเลือกตง แตยังมีบทบำทอยูในเซลลประสำทและจุดประสำนประสำท
ั้
ื่
็
่
(synapse) อีกดวย จนมีค�ำกลำวซ�้ำซำกว่ำเรองของคนแตละคนก็ถือเปนเรอง
่
ื่
้

18 บทนํ า



ู
้
์
่
่
กำรเมืองเชนกัน แตในยุคที่นักวิทยำศำสตร บรรษัท และรัฐบำลเรียนรที่จะ
่
เจำะเข้ำสมองมนุษย์ ค�ำกล่ำวท�ำนองนี้ก็ดูนำกลัวกว่ำเคย ด้วยเหตุนี้หนังสือ
เลมนี้จึงเสนอขอสังเกตเกี่ยวกับควำมประพฤติของแตละคนเชนเดียวกันกับ
้
่
่
่
ผลกำรกระท�ำของสังคมโดยรวมด้วย
่
้
โลกทังใบกอควำมกดดันอยำงที่ไมเคยมีมำก่อนต่อควำมประพฤติและ
่
่
่
่
่
ศีลธรรมสวนบุคคลของพวกเรำ พวกเรำแตละคนตกอยูภำยใต้บ่วงล่อของใย
้
ึ่
ื่
แมงมุมจ�ำนวนมำกมำยครอบคลุมในทุกเรองรำว ซงในดำนหนึ่งก็จ�ำกัดควำม
ั
เคลื่อนไหวของพวกเรำ แต่ในเวลำเดียวกันกลบถ่ำยทอดควำมเคลื่อนไหว
ี
่
่
่
้
แมจะเล็กนอยเสยเหลือเกินจำกเป้ำหมำยทีอยูหำงไกลออกไปมำกมำให้เรำรับ
้
่
้
ั
์
่
รูได ชีวิตประจ�ำวันของเรำอำจสงผลกระทบกบชีวิตของคนและสัตวที่หำงไกล
้
่
ออกไปอีกครึงโลก และกำรท�ำบำงอย่ำงของใครบำงคนก็อำจจะท�ำให้โลก
ทั้งใบลุกโชนขึ้นได้ เช่น กำรเผำตัวตำยเพื่อประท้วงของโมฮัมเหม็ด บูอะซิซิ
(Mohamed Bouazizi) ในตูนิเซีย ซึ่งเป็นชนวนให้เกิดอำหรับสปริง และ
กำรที่ผู้หญิงหลำยคนแบ่งปันเรื่องรำวกำรถูกลวนลำมทำงเพศของพวกเธอ
และกระตุ้นให้เกิดกำรเคลื่อนไหวทำงสังคมที่เรียกว่ำขบวนกำร #MeToo*
มิติระดับโลกที่เกิดจำกชีวิตปัจเจกชนอย่ำงพวกเรำมีควำมหมำยว่ำ
กำรเปิดเผยอคติทำงศำสนำและทำงกำรเมือง อภิสิทธิ์ทำงชำติพันธุ์และเพศ
สภำพ และกำรสมรู้ร่วมคิดในกำรเป็นปฏิปักษ์ต่อสถำบนสังคมต่ำงๆ โดย
ั
ไม่ได้ตั้งใจ ต้องถือเป็นเรื่องส�ำคัญกว่ำที่เคยเป็นมำในอดีต แต่กำรลงมือ
ท�ำสิ่งเหล่ำนี้จะเกิดขึ้นได้จริงหรือ? ผมจะไปหำพื้นฐำนด้ำนจริยธรรมที่หนัก
่
่
แนนในโลกที่ยืดขยำยออกไปจนไกลเกินกวำเส้นขอบฟ้ำควำมคิดของตัวผม
เองได้อย่ำงไร พื้นฐำนควำมคิดแบบที่หมุนเหวี่ยงไปจนเกินกว่ำกำรควบคุม
ของมนุษย์โดยสมบูรณ์ และยึดโยงเอำผู้ต้องหำไว้หมด ไม่ว่ำจะเป็นพระเจำ ้
องค์ใดหรือคตินิยมแบบใดก็ตำม?
ู
* #MeToo เป็นแฮชแท็กที่แพร่หลำยในสื่อสังคมช่วงเดือนตุลำคม 2017 สื่อถึงกำรถูกประทุษร้ำยทำงเพศและกำรถกคุกคำม
ทำงเพศ-บ.ก.

บทนํ า 19


้
หนังสือเล่มนีเริ่มต้นจำกกำรส�ำรวจว่ำมีสภำวะกลืนไม่เข้ำคำยไม่ออกใดใน
ทำงกำรเมืองและเทคโนโลยีบ้ำง ในปลำยคริสต์ศตวรรษที่ 20 มีกำรต่อสู้

ของคตินิยมที่ยิ่งใหญ่คือ ฟำสซิสต์ คอมมิวนิสต์ และเสรีนิยม ผลก็คือ
ั
ชัยชนะอย่ำงเบ็ดเสร็จของลทธิเสรีนิยม กำรเมืองแบบประชำธิปไตย สิทธิ
ุ
่
มนุษยชน และทนนิยมแบบตลำดเสรีดูรำวกับจะครอบครองโลกทั้งใบ แตก็
่
เหมือนเชนเคยที่ประวัติศำสตรมักจะลดเลี้ยวไปมำอยำงไม่อำจคำดคิด หลัง
่
์
จำกฟำสซิสต์และคอมมิวนิสต์ล่มสลำยลง บัดนี้เสรีนิยมก็ติดขัดแล้ว แล้ว
เรำจะหันหน้ำไปที่ใดกันได้?
ค�ำถำมนี้ชวนให้รู้สึกเจบแสบแสนสำหัส เพรำะเสรีนิยมก�ำลังสูญ
็
เสียควำมน่ำเชอถือไปในห้วงเวลำเดียวกันกับที่เรำต้องเผชิญหน้ำกับกำร
ื่
ปฏิวัติแฝดคือ กำรปฏิวัติเทคโนโลยีสำรสนเทศ (information technology
revolution) และกำรปฏิวัติเทคโนโลยีชีวภำพ (biotechnology revolution)
ุ
ี่
ซึ่งท�ำให้เกิดควำมท้ำทำยทยิ่งใหญ่ที่สดเท่ำที่สปีชีส์ของเรำเคยเผชิญหน้ำมำ
กำรผนวกรวมระหว่ำงอินโฟเทค* (infotech) และไบโอเทค* (biotech)
อำจจะท�ำให้คนนับพันล้ำนคนตกงำนและบ่อนเซำะทั้งเสรีภำพและควำมเท่ำ

เทียมกัน อัลกอริทึมบิ๊กเดต้ำ* (Big Data algorithm) อำจจะกลำยไปเป็น
้
้
เผด็จกำรดิจิทัลที่ท�ำใหอ�ำนำจทั้งมวลตกไปอยในเงื้อมมอของผูน�ำจ�ำนวนหยิบ
ื
ู
่
่
่
้
่
้
์
่
มือ ขณะที่คนสวนใหญตองทนทุกขจำกสิ่งที่แยกวำกำรถูกหลอกใชประโยชน ์
มำก นั่นก็คือกลำยเป็นคนที่ถูกละเลย
ผมอภิปรำยเรื่องกำรหลอมรวมระหว่ำงอินโฟเทคและไบโอเทคไปไม่
น้อยในหนังสือเล่มก่อนหน้ำคือ โฮโมดีอุส ขณะที่หนังสือเล่มนั้นจะเน้น
ไปที่ผลกระทบในระยะยำวที่อำจจะกินเวลำหลำยศตวรรษหรือแม้แต่นับ
สหัสวรรษ แต่ในเล่มนี้จะเน้นไปที่วิกฤตกำรณ์ทำงสังคม เศรษฐกิจ และ
* ค�ำว่ำ “อินโฟเทค” ก็คือค�ำเรียกเทคโนโลยีสำรสนเทศแบบย่อๆ นั่นเอง ท�ำนองเดียวกับ “ไบโอเทค” ก็คือค�ำย่อของเทคโนโลยี
ชีวภำพ ในที่นี้เลือกแปลตำมค�ำที่ผู้เขียนใช้ เพื่อเน้นย�้ำค�ำศัพท์โลกยุคใหม่ให้ผู้อ่ำนคุ้นเคย–ผู้แปล

ิ
์
* อัลกอรทึม (algorithm) คือ ขั้นตอนวิธีกำรทำงคณิตศำสตรและวิทยำกำรคอมพิวเตอรที่ใชแกโจทยปญหำบำงอย่ำงโดยจ�ำเพำะ
์
ั
้
้
์
มักจะอำศัยกำรค�ำนวณ กำรประมวลผลข้อมูล และกำรใช้หลักตรรกะในกำรแก้ปัญหำอย่ำงอัตโนมัติ ส่วนบิ๊กเดต้ำ (big data)
ั่
้
หมำยถึง ชุดขอมูลขนำดใหญและซับซอนเกินกวำจะค�ำนวณดวยซอฟตแวรประมวลผลที่ใชกันอยูทวๆ ไป มีลักษณะสำคัญ 3 อยำง
้
่
่
�
่
์
่
์
้
้
้
้
้
้
คือ ตองมีปริมำณขอมูลมำกมหำศำล มีควำมแตกต่ำงหลำกหลำยของขอมูลสูง และมีควำมเร็วในกำรเกิดขอมูลใหมๆ มำก–ผูแปล
่
้

20 บทนํ า



ี้
กำรเมืองที่เร่งด่วนมำกกว่ำ ในที่นควำมสนใจของผมจึงไม่ได้มองไปที่กำร
สร้ำงชีวิตอนินทรีย์ (inorganic life) ที่จะเกิดขึ้นในที่สุด แต่จะเน้นไปที่ภัย

่
คุกคำมด้ำนสงครำมต่อรัฐ และโดยเฉพำะอย่ำงยิงสถำบันโครงสร้ำงอย่ำง
สหภำพยุโรป (European Union)
่
่
หนังสือเลมนี้จะไมพยำยำมครอบคลุมผลกระทบของเทคโนโลยีใหม ่
พวกนี้ให้ครบในทุกด้ำน โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งเทคโนโลยีที่ให้ค�ำมั่นอันแสน
อัศจรรย์ใจจ�ำนวนมำก แต่ผมตั้งใจจะยกเฉพำะเรื่องเด่นๆ ขึ้นมำกล่ำวถึง
โดยหลักๆ แล้วจะเป็นด้ำนภัยคุกคำมและอันตรำยต่ำงๆ เนื่องจำกบรรษัท

ี
้
และผูประกอบกำรที่เปนผูปฏิวัตดำนเทคโนโลยมีแนวโนมจะยกยองสรรเสริญ
้
้
็
้
ิ
่
็
์
้
สิ่งประดิษฐของตนเอง จึงตกเปนหนำที่ของนักสังคมวิทยำ นักปรชญำ และ
ั
ู
นักประวัติศำสตร์ดังเช่นตัวผมเองที่จะเป็นผ้ส่งเสียงเตือนและอธิบำยว่ำ
เรื่องเหล่ำนั้นอำจก่อควำมเสียหำยร้ำยแรงในทำงใดได้บ้ำง
หลังจำกกล่ำวถึงโดยคร่ำวๆ ถึงควำมท้ำทำยที่เรำต้องเผชิญแล้ว ใน
ส่วนที่สองของหนังสือเล่มนี้ เรำจะไปตรวจสอบผลตอบสนองที่เป็นไปได้
แบบต่ำงๆ ในมุมกว้ำง วิศวกรของเฟซบุ๊กจะใช้เอไอในกำรสร้ำงชุมชนโลก
ื
ี
ที่ปกป้องเสรภำพและควำมเท่ำเทียมกันของมนุษย์ได้หรอไม่? เป็นไปได้
์
็
้
้
่
่
หรือไมวำค�ำตอบอำจจะยอนทวนกลับกระบวนกำรโลกำภิวัตนก็เปนได และ
ิ
ั
อำจจะท�ำให้รฐชำตมีอ�ำนำจขึ้นอีกครั้ง? เป็นไปได้หรือไม่ว่ำเรำจ�ำเป็นต้อง
ย้อนกลับไปไกลกว่ำนั้นอีก และต้องดึงเอำควำมหวังและปัญญำญำณที่
เป็นต้นธำรแห่งขนบธรรมเนียมทำงศำสนำโบรำณมำใช้?
้
ในส่วนที่สำมของหนังสอเล่มนี เรำจะเห็นว่ำแม้ควำมท้ำทำยด้ำน
ื
้
เทคโนโลยีจะเปนเรื่องที่คำดกันไมถึง และแมวำจะมีควำมตึงเครียดจำกควำม
่
่
็
่
้
็
เห็นไมตรงกันในทำงกำรเมือง แตมนุษยชำติจะใชโอกำสนี้ใหเปนประโยชนได้
่
้
์
่
่
้
หำกเรำควบคุมควำมกลัวเอำไวไดและถอมตัวลงอีกนิดเกี่ยวกับมุมมองตำงๆ
้
่
้
ของเรำ เนื้อหำสวนนี้จะสืบสำวถึงเรื่องที่เรำอำจท�ำไดเกยวกับภัยคุกคำมจำก
่
ี
ี่
กำรก่อกำรร้ำย เกยวกับอันตรำยจำกสงครำมโลก และจำกอคติและควำม
เกลียดชังที่กระตุ้นให้เกิดควำมขัดแย้งต่ำงๆ ท�ำนองนั้น
เนื้อหำส่วนที่สี่เกี่ยวข้องกับข้อสังเกตเกี่ยวกับยุคหลังสจธรรม และ
ั

บทนํ า 21


้
กำรตังค�ำถำมว่ำเรำจะยังท�ำควำมเข้ำใจพัฒนำกำรของโลกและแยกแยะกำร
ท�ำผิดออกจำกควำมยุติธรรมได้ดีเพียงใด โฮโมเซเปียนส์ สำมำรถจะเข้ำใจ

ี่
โลกทตัวเองสร้ำงขึ้นได้อีกหรือไม่? ยังคงมีเส้นแบ่งที่ชัดเจนที่ใช้แบ่งแยก
ควำมจริงออกจำกเรื่องแต่งหรือไม่?
ในส่วนที่ห้ำที่เป็นส่วนสุดท้ำย ผมจะผนวกรวมเอำเรองรำวจำกเส้น
ื่
ทำงที่แตกต่ำงกันทั้งหมดนี้เข้ำด้วยกัน และพยำยำมมองในมุมกว้ำงและ
ทั่วไปมำกขึ้นเกี่ยวกับชีวิตในยุคที่ชวนใหสับสนงุนงง ยุคที่เรื่องเลำเก่ำๆ พัง
้
่
ทลำยลงและยังไม่มีเรื่องเล่ำใหม่ๆ เรื่องใดทจะใช้ทดแทนได้ เรำคือใคร?
ี่
เรำควรใช้ชีวิตเพื่อท�ำสงใด? เรำจ�ำเป็นต้องมีทักษะใดกันแน่? หำกถือเอำ
ิ่
ควำมรู้เท่ำที่มีอยู่และที่ยังไม่มีเกี่ยวกับวิทยำศำสตร์ พระเจ้ำ กำรเมือง และ
ศำสนำ ทุกวันนี้เรำสรุปอะไรได้บ้ำงเกี่ยวกับเรื่องควำมหมำยของชีวิต?

้
เรื่องแบบนีอำจฟังดูทะเยอทะยำนจนเกินไป แต่กับ โฮโมเซเปียนส์
้
้
แลว เรื่องนี้ไมอำจรอคอยตอไปไดอีก ปรัชญำ ศำสนำ และวิทยำศำสตร์ต่ำง
่
่
ก็หมดเวลำแล้ว ผู้คนถกเถียงเรื่องควำมหมำยของชีวิตมำเป็นพันๆ ปี เรำ
คงไม่สำมำรถถกเถียงเรื่องนี้กันต่อไปแบบไม่รู้จบ ปัญหำต่ำงๆ ที่เริ่มเห็น
อยู่รำงๆ ข้ำงหน้ำ ไม่ว่ำจะเป็นวิกฤตกำรณ์นิเวศวิทยำ กำรขยำยตัวของภัย
คุกคำมจำกอำวุธท�ำลำยล้ำงผู้คนจ�ำนวนมำก และกำรเกิดขึ้นของดิสรัปทีฟ

เทคโนโลยี* (disruptive technology) ใหม่ๆ จะไม่ปล่อยให้เรำท�ำเช่น
นั้นได้ ไม่แน่ว่ำเรื่องที่ส�ำคัญที่สุดอำจจะได้แก่ ปัญญำประดิษฐ์ (artif cial
้
intelligence) และเทคโนโลยีชีวภำพ ที่จะชวยใหมนุษยชำติไดอ�ำนำจที่ปรับ
่
้
แปลงรูปร่ำงและท�ำวิศวกรรมซ�้ำชีวิต (re-engineer life) ได้ ในอนำคตอัน
ใกล้ต้องมีใครสักคนตัดสินว่ำจะใช้อ�ำนำจแบบนี้ได้อย่ำงไร โดยอิงกับเรื่อง
่
่
็
ที่บงบอกเปนนัยหรือไมก็แสดงอยำงชัดเจนเกี่ยวกับควำมหมำยของชีวิต นัก
่
่
้
ปรัชญำเปนคนจ�ำพวกที่มีควำมอดทนสูง แตวิศวกรอดทนนอยกวำมำก ส่วน
่
็
้
็
่
ู
่
่
ุ
้
นักลงทุนก็เปนพวกที่อดทนนอยที่สด หำกคุณไมรวำจะท�ำอยำงไรกับอ�ำนำจ
ื
้
่
* disruptive technology หรอเทคโนโลยีทีเมื่อเกิดขึนแล้วไปทดแทนเทคโนโลยีเดิมที่ใช้กันอยู่ จนท�ำให้เกิดอุตสำหกรรม
หรือผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ แบบที่ไม่คำดคิดมำก่อน เช่น เทคโนโลยีเบื้องหลังโทรศัพท์มอถือแบบไร้ปุ่มกดที่ท�ำให้โทรศัพท์แบบเดิม
ื
ล้ำสมัยแทบไม่มีผู้ใช้อีกต่อไป–ผู้แปล

22 บทนํ า



ที่จะท�ำวิศวกรรมชีวิต แรงกำรตลำดจะไม่รอค�ำตอบอีกนำนเป็นพันปี มือที่
มองไม่เห็นของตลำดจะบังคับให้คุณต้องยอมรับค�ำตอบแบบหลับหูหลับตำ

ิ
ของมัน นอกเสียจำกว่ำคุณจะยนดีฝำกอนำคตของชีวิตไว้กับควำมเมตตำ
จำกรำยงำนผลประกอบกำรประจ�ำไตรมำส มิฉะนั้นคุณก็ต้องมีแนวคิดที่
ชัดเจนที่ตอบว่ำชีวิตคืออะไรกันแน่

่
้
้
ในบทสุดทำย ผมจะถือโอกำสตั้งขอสังเกตสวนตัวสองสำมข้อในฐำนะ
ของเซเปียนส์คนหนึ่งที่สื่อสำรกับคนอื่นๆ ก่อนที่จะปิดม่ำนสปีชีส์ของเรำลง
และปล่อยให้ละครเรื่องใหม่ที่แตกต่ำงออกไปอย่ำงสิ้นเชิงเริ่มต้นขึ้นอีกครั้ง
ิ่
ก่อนที่จะเรมเดินทำงผจญภัยสำยปัญญำนี้ ผมขอชูประเด็นส�ำคัญ
่
ประเด็นหนึ่ง ในเลมนี้มีเนื้อหำไมนอยที่อภิปรำยเกี่ยวกับจุดออนของมุมมอง
้
่
่
่
่
้
็
โลกแบบเสรีนิยมและระบบประชำธิปไตย กำรที่ผมท�ำเชนนั้นไมไดเปนเพรำะ
ี่
ื่
ผมเชอว่ำเสรีประชำธิปไตยมีปัญหำเฉพำะตัวเป็นพิเศษ แต่แทนทจะเป็น
ุ
็
เช่นนั้น ผมกลับคิดว่ำมันเป็นระบบที่ประสบควำมส�ำเรจมำกที่สดและเป็น
แบบจ�ำลองกำรเมืองที่ยืดหยุ่นที่สุดเท่ำที่มนุษย์ได้คิดค้นขึ้นเพื่อใช้จัดกำร
กับควำมท้ำทำยในโลกยุคใหม่ ขณะที่ใช่ว่ำทุกคนในสังคมในทุกขั้นตอน
ของกำรพัฒนำจะชื่นชอบมัน แต่ก็ผ่ำนกำรพิสูจน์แล้วว่ำใช้ได้ดีกับสงคม
ั
และสถำนกำรณ์ต่ำงๆ มำกเกินกว่ำตัวเลือกแบบอื่นจะให้ได้ จึงถือเป็นเรื่อง
จ�ำเป็นที่จะต้องเข้ำใจข้อจ�ำกัดของเสรีประชำธิปไตย และต้องส�ำรวจดูว่ำเรำ
จะต้องปรับเปลี่ยนและปรับปรุงสถำบันกำรเมืองในปัจจุบันอย่ำงไร
แต่น่ำเสียดำยว่ำในบรรยำกำศทำงกำรเมืองปัจจุบันนี้ ควำมคิดเชิง
วิพำกษ์ใดก็ตำมเกียวกับเสรีนิยมและประชำธิปไตยอำจจะโดนอัตตำธิปัตย์
่
(autocrat) และผู้น�ำเสรีกลุ่มต่ำงๆ ฉกเอำไปใช้งำน เพื่อวัตถุประสงค์เพียง
อย่ำงเดียวคือเพื่อลดควำมน่ำเชื่อถือของเสรีประชำธิปไตย แทนที่จะเพอกำร
ื
่
่
ิ
่
มีสวนรวมในกำรอภิปรำยแบบเปดเพื่ออนำคตของมนุษยชำติ ขณะที่พวกเขำ
ยินดีมำกที่จะอภิปรำยเกี่ยวกับปัญหำของเสรีประชำธิปไตย แต่กลับแทบจะ
ไร้ควำมอดทนต่อข้อวิพำกษ์วิจำรณ์ใดๆ ที่มีต่อพวกเขำแม้เพียงน้อยนิด
ในฐำนะผูเขียน ผมจึงจำเปนตองเลือกทำในสิ่งทชวนใหล�ำบำกใจ ผม
้
ี่
้
�
็
้
�
ควรจะกล่ำวเรื่องในใจออกไปโดยเปิดเผย แต่เสี่ยงที่จะให้ค�ำพูดที่ผมใช้น�ำ

บทนํ า 23


ไปใช้อ้ำงอิงนอกบริบท และใช้ในกำรตัดสินพวกอัตตำธิปัตย์มำกยิ่งขึ้นหรือ
ไม่? หรือผมควรจะเลือกเซ็นเซอร์ตัวเอง? ถือเป็นเครื่องหมำยของระบอบที่

ใจแคบที่ท�ำให้ค�ำกล่ำวอย่ำงเสรี (free speech) เป็นควำมยุ่งยำกมำกขึ้นไป
อีกภำยนอกขอบเขตของค�ำกล่ำวนั้นเอง เนื่องจำกกำรแพร่กระจำยระบอบ
ิ
เช่นนั้นรังแต่จะอันตรำยมำกขึ้นเรื่อยๆ ส�ำหรับกำรคิดอย่ำงวิพำกษ์วจำรณ์
เกี่ยวกับอนำคตของสปีชีส์ของเรำเอง
่
หลังจำกค้นหำค�ำตอบในใจอยูสักพัก ผมก็เลือกที่จะอภิปรำยโดยเสรี
์
่
์
มำกกว่ำจะเซ็นเซอรตัวเอง หำกเรำไมวิพำกษวิจำรณแบบจ�ำลองเสรีนิยมเสีย
์
่
แล้ว เรำก็คงไมสำมำรถซ่อมแซมรอยแยกและไปให้ไกลกว่ำเดิมได้ แต่รบกวน
ื
ช่วยตังข้อสังเกตด้วยว่ำหนังสอเล่มนี้เขียนขนได้ก็ด้วยผู้คนยังคงค่อนข้ำง
ึ้
้
มีเสรีที่จะคิดถึงสิ่งที่พวกเขำชอบและสำมำรถอธิบำยเรื่องเหล่ำนั้นออกมำ
ได้ตำมใจปรำรถนำ หำกคุณให้คุณค่ำกับหนังสือเล่มนี้ ก็ควรให้คุณค่ำกับ
อิสรภำพในกำรแสดงออกด้วยเช่นกัน



ส่วนที่หนึ่ง




The Technological Challenge

ความท้าทายทางเทคโนโลยี



มนุษยชำติสูญเสียศรัทธำต่อเรื่องรำวแบบเสรีนิยม
ที่ครอบง�ำมีอ�ำนำจเหนือกำรเมืองโลกในหลำยทศวรรษที่ผ่ำนมำ
ประจวบเหมำะเป็นห้วงเวลำเดียวกับที่เกิดกำรผนวกรวม

ของไบโอเทคและอินโฟเทค ท�ำให้เรำเผชิญกับควำมท้ำทำย
ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดเท่ำที่มนุษยชำติเคยเผชิญหน้ำมำ



1




DISILLUSIONMENT

The end of history has been postponed


การขจัดภาพลวงตา
ื่
เมื่อจดสิ้นสุดประวัติศาสตร์ถูกเลอนออกไป
ุ




์
่
้
มนุษยเชื่อในเรื่องเลำมำกกว่ำขอเท็จจริง จ�ำนวน หรือสมกำร และยิ่งเรื่องเลำ
่
็
นั้นเข้ำใจได้ง่ำยมำกเพียงใด กยิ่งเชื่อมำกขึ้นเท่ำนั้น คนทุกคน ทุกกลุ่ม
ิ้
และทุกชนชำติต่ำงก็มีเรื่องเล่ำและต�ำนำนของตนทั้งสน แต่ระหว่ำงคริสต์
่
ศตวรรษที 20 ผู้น�ำของโลกในนิวยอร์ก ลอนดอน เบอร์ลิน และมอสโก
ต่ำงก็คิดสร้ำงเรื่องรำวยิ่งใหญ่ 3 เรื่องที่อ้ำงว่ำใช้อธิบำยอดีตทั้งมวลและ
ท�ำนำยอนำคตของโลกทั้งใบได้ คือ เรื่องของฟำสซิสต์ คอมมิวนิสต์ และ
เสรีนิยม สงครำมโลกครั้งที่ 2 ก�ำจัดเรื่องฟำสซิสต์ออกไปพ้นทำง และนับ

็
้
จำกปลำยทศวรรษ 1940 ถึงปลำยทศวรรษ 1980 โลกก็ไดกลำยมำเปนพื้นที่
์
้
สูรบระหวำง 2 เรื่องที่เหลือคือคอมมิวนิสตและเสรีนิยม จำกนั้นคอมมิวนิสต ์
่
ก็ล่มสลำย และเสรีนิยมก็ยังคงครอบง�ำและชี้แนะแนวทำงให้กับมนุษย์ใน
ชวงที่ผำนมำ ดูรำวกับเปนคูมือที่ขำดไมไดส�ำหรับอนำคตของโลก หรืออยำง
้
่
่
่
่
่
็
น้อยก็ในสำยตำของผู้น�ำโลก
แนวทำงแบบเสรีนิยมยกย่องเรื่องคุณค่ำและอ�ำนำจของเสรีภำพ มัน
ระบุว่ำนับพันๆ ปีที่มนุษยชำติมีชีวิตอยู่ภำยใต้ระบอบที่กดขี่ซึ่งยอมให้ผู้คน
มีสิทธิทำงกำรเมืองเพียงไม่กี่อย่ำง มีโอกำสทำงเศรษฐกิจไม่มำกนัก และมี
เสรีภำพส่วนบุคคลน้อย อีกทั้งจ�ำกัดกำรเคลื่อนไหวของปัจเจกชน แนวคิด
และสินค้ำเป็นอย่ำงมำก แต่ผู้คนต่อสู้เพื่ออสรภำพของตนทีละน้อย จน
ิ
ได้เสรีภำพมำเป็นสิทธิพื้นฐำน ระบอบประชำธิปไตยเกิดขึ้นจำกเผด็จกำร

28 21 บทเรียน



ผู้โหดร้ำย กำรลงทุนอย่ำงเสรีเอำชนะข้อจ�ำกัดทำงเศรษฐกิจได้ ผู้คนเรียนรู้
ที่จะคิดเพื่อตัวเองและท�ำตำมหัวใจของตนเอง แทนที่จะต้องคอยเชื่อฟังท�ำ

ั
ี
ตำมนักบวชคลั่งลทธิและประเพณีโบรำณใจแคบ ถนนท่เปิดกว้ำง สะพำน
แข็งแรง และสนำมบินที่พลุกพล่ำนเข้ำมำแทนที่ก�ำแพงเมือง คูน�้ำรอบเมือง
และรั้วลวดหนำม

เรื่องรำวแบบเสรีนิยมยอมรับว่ำไม่ใช่ทุกคนจะอยู่ดีกินดีบนโลกใบนี้
และยังมีอุปสรรคที่ต้องก้ำวข้ำมให้ได้อีกมำกมำย โลกของเรำยังเต็มไปด้วย
่
็
่
็
้
้
่
ทรรำชเปนสวนใหญ และแมแตในประเทศที่เปนเสรีนิยมที่สุดแลว พลเมือง
์
จ�ำนวนมำกก็ยังตองทนทุกขจำกควำมยำกจน ควำมรุนแรง และกำรกดขี่ แต ่
้
้
้
้
้
้

่
อย่ำงนอยเรำก็รูวำเรำจ�ำเปนตองท�ำอะไรบำงเพื่อจะเอำชนะปัญหำพวกนี้ใหได้
็
นั่นคือต้องมอบเสรีภำพให้กับประชำชนมำกขึ้นไปอีก เรำจ�ำเป็นต้องปกป้อง

้
้
ิ
ิ
สิทธิมนุษยชน ตองใหสทธทุกคนไดลงคะแนนเสียง ตองท�ำใหเกิดตลำดเสรี
้
้
้
�
ต้องทำให้ปัจเจกชน แนวคิด และสินค้ำเคลื่อนไปมำทั่วโลกได้มำกที่สุด
หำกถือตำมยำครอบจักรวำล (panacea) ยี่ห้อเสรีนิยมเช่นนี้ ซึ่งทั้งจอร์จ
ดับเบิลยู. บุช หรือบำรัก โอบำมำต่ำงก็ยอมรับ โดยมีรำยละเอียดต่ำงกัน
นิดๆ หน่อยๆ ถ้ำเรำยังคงเดินหน้ำท�ำให้ระบบกำรเมืองและเศรษฐกิจของ
ั
ั่
ิ
เรำเป็นแบบเสรีนยมและเหมือนกนไปทวโลก เรำจะสำมำรถสร้ำงสันติภำพ
1
และควำมมั่งคั่งให้เกิดขึ้นกับทุกคนได้
ประเทศที่เข้ำร่วมในขบวนควำมก้ำวหน้ำที่ไม่อำจหยุดยั้งได้นี้จะได้
รับรำงวัลเป็นสันติภำพและควำมมั่งคั่งในไม่ช้ำ ประเทศที่พยำยำมต่อต้ำน
เรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้นี้จะต้องทนทกข์จำกผลที่ตำมมำ จนกว่ำพวกเขำจะ
ุ
มองเห็นแสงทำงออก เปิดพรมแดนของตน และปล่อยเสรีสังคมของตนเอง
กำรเมืองของตนเอง และตลำดของตนเอง เรื่องนี้อำจต้องใช้เวลำบ้ำง แต่
สุดท้ำยแล้วไม่ว่ำจะเกำหลีเหนือ อิรัก หรือเอลซัลวำดอร์ ย่อมจะดูเหมือน
กับเดนมำร์กหรือไอโอวำ
ในทศวรรษ 1990 และ 2000 เรื่องรำวแบบนี้กลำยเป็นมนตรำของ
่
โลก รัฐบำลจ�ำนวนมำกตั้งแตบรำซิลไปจนถึงอินเดียตองยอมรับเอำสูตรส�ำเร็จ
้
เสรีนิยมนี้ไว้ เพื่อพยำยำมเข้ำร่วมขบวนประวัติศำสตร์ที่ไม่อำจหยุดยั้งได้นี้

การขจัดภาพลวงตา 29


ส่วนประเทศที่ล้มเหลวที่จะท�ำเช่นนั้นก็ดูรำวกับเป็นซำกดึกด�ำบรรพ์ในยุค
อดีตที่ผ่ำนพ้นไปแล้ว ในปี ค.ศ. 1997 ประธำนำธิบดีสหรัฐฯ บิล คลินตัน

ถึงกับประณำมรัฐบำลจีนที่ปฏิเสธจะท�ำให้กำรเมืองจีนเป็นแบบเสรีนิยมว่ำ
ท�ำตัว “ผิดข้ำงของประวัติศำสตร์” 2
อย่ำงไรก็ตำม นับจำกวิกฤตกำรเงินโลกปี ค.ศ. 2008 ผู้คนทั่วโลกก็

ิ่
่
ื่
เรมมองเห็นภำพลวงตำของเรื่องแบบเสรีนิยมท�ำนองนี้กระจำงมำกขึ้นเรอยๆ
ก�ำแพงและไฟร์วอล*กลับมำเป็นที่นยมอีกครั้ง กำรต่อต้ำนกำรอพยพและ
ิ
่
ข้อตกลงกำรค้ำมีมำกขึ้น รัฐบำลประชำธิปไตยทีชอบคุยโวกลับบ่อนเซำะ
ท�ำลำยควำมเปนอิสระของระบบยุติธรรมเสียเอง จ�ำกัดอิสรภำพของสื่อ และ
็
้
็
ฉำยภำพฝ่ำยตรงข้ำมว่ำเปนกบฏ ผูมีอ�ำนำจในประเทศอย่ำงตุรกีและรัสเซีย
ทดลองระบอบประชำธิปไตยที่ไมใชเสรีนิยมแบบใหมๆ และแสดงควำมเป็น
่
่
่
เผด็จกำรอย่ำงเด่นชัด ทุกวันนี้มเพียงไม่กี่คนที่กล้ำประกำศอย่ำงมั่นใจว่ำ
ี
พรรคคอมมิวนิสต์จีนอยู่ผิดฝั่งประวัติศำสตร์
็
ี
ป ค.ศ. 2016 อันเปนปที่มีกำรลงคะแนนเบร็กซิต (Brexit) ในอังกฤษ
ี
และกำรก้ำวสู่ต�ำแหน่งของโดนัลด์ ทรัมป์ ในสหรัฐฯ เป็นปีที่ห้วงเวลำของ
คลื่นกำรขจัดภำพลวงตำนี้เคลื่อนถึงแก่นแกนของรัฐชำติเสรีต่ำงๆ ในยุโรป
และอเมริกำเหนือ ขณะที่ก่อนหน้ำนี้เพียงไม่กี่ปีชำวอเมริกันกับชำวยุโรปยัง
พยำยำมจะปลดปล่อยอิรักและลิเบียให้เป็นอิสระด้วยปลำยกระบอกปืนอยู่
เลย ทุกวันนี้คนจ�ำนวนมำกในเคนทักกีและยอรกเชอรมีโอกำสมองเห็นควำม
์
์
เป็นเสรีนิยมแม้จะไม่ต้องกำรหรือไม่อำจบรรลถึงได้ก็ตำม บำงคนก็ค้นพบ
ุ
�
ว่ำชมชอบโลกที่มีลำดับชั้นแบบเดิม และไม่ต้องกำรให้ยกเลิกอภิสิทธิ์ด้ำน
เชื้อชำติ ควำมเป็นชำติ และเพศสภำพ ส่วนคนอื่นที่เหลือก็อำจสรุปเอำว่ำ
ื
(ไม่ว่ำจะถูกหรอผิดก็ตำม) กำรท�ำให้เป็นเสรีนิยมและโลกำภิวัตน์นั้นก็คือ
กำรเสริมก�ำลังครงใหญ่ให้กับพวกชนชั้นน�ำจ�ำนวนน้อยนิดด้วยรำคำค่ำ
ั้
ใช้จ่ำยของมวลชนหมู่มำก



* ไฟร์วอล (firewall) คือ ระบบควำมปลอดภัยของเครือข่ำยบนอินเทอร์เน็ต ที่คอยตรวจ ติดตำม และควบคุมข้อมูลที่ส่งเข้ำ
และออกจำกระบบตำมกฎควำมปลอดภัยบำงอย่ำงที่ตั้งเอำไวกอน มักจะเปนสวนที่ใชปองกันระหวำงเครือขำยคอมพิวเตอรภำยใน
่
่
์
่
็
่
้
้
้
ส�ำนักงำนหรือบริษัทกับเครือข่ำยคอมพิวเตอร์ภำยนอก–ผู้แปล

30 21 บทเรียน



ในปี ค.ศ. 1938 มนุษย์น�ำเสนอเรื่องเล่ำระดับโลก 3 เรื่องให้เลือก
พอถึงปี ค.ศ. 1968 ก็เหลือแค่ 2 เรื่อง ในปี ค.ศ. 1998 ดูเหมือนว่ำมีเพียง

ั
เรื่องเดียวที่ยังคงเหนือกว่ำเรื่องอื่น ครั้นถึงปี ค.ศ. 2018 เรำมีตวเลือก
เหลือแค่ศูนย์ ไม่น่ำประหลำดใจนักที่ชนชั้นน�ำโลกเสรีซึ่งครอบครองพื้นที่
ี่
ส่วนใหญ่ในโลกใบนี้ในไม่กี่ทศวรรษทผ่ำนมำจะเกิดอำกำรตกตะลึงและ
สับสนไร้ทิศทำง ทุกอย่ำงเห็นได้อย่ำงชัดเจนสมบูรณ์แบบ กำรที่ปุบปับไม่
ื
ื
เหลอเรื่องเล่ำใดให้ยึดถออีกเลยเป็นเรื่องน่ำกลัวมำก ไม่มีอะไรที่ดูสมเหตุ
้
ู
สมผลอีกตอไป ดคลำยกันบำงกับชนชั้นน�ำโซเวียตในทศวรรษ 1980 ที่พวก
้
่
เสรีนิยมไม่อำจท�ำควำมเข้ำใจได้ว่ำประวัติศำสตร์เบี่ยงเบนไปจำกแนวทำง
ดั้งเดิมได้อย่ำงไร ควำมงุนงงสับสนท�ำให้พวกเขำมองโลกตำมค�ำท�ำนำยใน
พระคัมภีร์ รำวกับควำมล้มเหลวของประวัติศำสตร์ที่จะท�ำให้เกิดตอนจบที่

มีควำมสุข ย่อมหมำยควำมได้เพียงอย่ำงเดียวคือน�ำไปสู่วันโลกำวินำศ*
่
้
้
็
้
่
ี่
กำรทไมสำมำรถท�ำควำมเข้ำใจขอเทจจริงเชนนี้ได ยอมคลำยกับกำรลงกลอน
่
ิ
ปดประตูน�ำไปสูฉำกทัศน์โลกแห่งหำยนะ (catastrophic scenarios) คลำย
้
่
กับเวลำที่คนจินตนำกำรไปว่ำอำกำรปวดหัวอย่ำงแรงมีนัยถงเนื้องอกสมอง
ึ
ระยะท้ำยๆ พวกเสรีนิยมจำนวนมำกกลัวว่ำเบร็กซิตและกำรก้ำวขนมำของ
ึ้
�
โดนัลด์ ทรัมป์ เป็นเค้ำลำงบอกเหตุกำรสิ้นสุดของอำรยธรรมมนุษย์
From killing mosquitoes to killing
thoughts
จากการฆ่ายุงไปถึงการฆ่าความคด
ิ

ึ
ควำมรู้สกสับสนงุนงงและกลัวกำรเข้ำใกล้วันสิ้นโลกยิ่งรนแรงมำกขึ้นไป
ุ
อีกด้วยกำรเพิ่มควำมเร่งของดิสรัปชันโดยเทคโนโลยี ระบบกำรเมืองแบบ



* Armageddon คือ สถำนที่ตำมค�ำทำนำยในหนังสือวิวรณ์ (Book of Revelation) ในพระคัมภีร์ภำคพันธสัญญำใหม่
�
ั
ิ้
(New Testament) ที่จะเกิดกำรต่อสู้กันของกองทพต่ำงๆ ในช่วงสนสุดแห่งกำลเวลำ มักใช้โดยนัยหมำยถึงห้วงเวลำของกำร
สิ้นโลก–ผู้แปล

การขจัดภาพลวงตา 31


่
้
่
เสรีนิยมกอรูปกอรำงระหว่ำงยุคอุตสำหกรรม เพื่อจัดกำรโลกที่ใชเครื่องจักร
่
์
้
ไอน�้ำ กำรกลั่นน�้ำมัน และชุดโทรทัศน จึงยำกที่จะใชรับมือกับกำรปฏิวัติของ
เทคโนโลยีสำรสนเทศและเทคโนโลยีชีวภำพ
ทั้งนักกำรเมืองและผูมีสิทธิลงคะแนนเสียงตำงไม่อำจเข้ำใจเทคโนโลยี
้
่
่
่
่
้
ใหมพวกนี้ได อยำว่ำแตจะไปบังคับควบคุมศักยภำพมหำศำลของพวกมันเลย
นับจำกทศวรรษ 1990 อินเทอรเน็ตนำจะเปลี่ยนแปลงโลกมำกเกินกวำปจจัย
์
่
่
ั
อื่นใดทั้งหมด แต่กระนั้นกำรปฏิวัติอินเทอร์เน็ตกลับอยู่ภำยใต้กำรควบคุม
ิ
ั
ของวศวกรมำกกว่ำพรรคกำรเมือง คุณเคยลงคะแนนเสียงอะไรเกี่ยวกบ
์
้
้
่
อินเทอรเน็ตบำงหรือไม? ระบอบประชำธิปไตยยังคงตองดิ้นรนเพื่อท�ำควำม
เข้ำใจว่ำมันโดนอะไรโจมตีกันแน่ และแทบไม่มีควำมสำมำรถที่จะรับมือกับ
่
ู
่
คลื่นกระแทกลกตอไป อยำงเช่นกำรผงำดขึ้นของกำรปฏิวัติเอไอ* และบล็อก
เชนได้เลย
�
แม้แต่ทุกวันนี้คอมพิวเตอร์ก็ทำให้ระบบกำรเงินซับซ้อนมำกเสีย
จนกระทั่งมีคนเพียงน้อยนิดจะเข้ำใจมันได้ หำกเอไอท�ำงำนดีมำกขึ้นไปอีก
ุ
ไม่ช้ำเรำก็อำจจะไปถึงจุดที่ไม่มีมนษย์แม้สักคนเดียวที่สำมำรถเข้ำใจเรื่อง
กำรเงินได้อีกต่อไป เรื่องนี้จะส่งผลอะไรกับกระบวนกำรทำงกำรเมืองบ้ำง?
ี
จินตนำกำรออกหรือไม่ว่ำรัฐบำลท่ต้องรอคอยอย่ำงเจียมตัวให้อัลกอริทึม
อนุมัติงบประมำณหรือแผนกำรปฏิรูปภำษีแบบใหม่จะเป็นเช่นไร? แม้
ขณะนี้เครือข่ำยบล็อกเชนแบบดูแลกันเองและคริปโตเคอร์เรนซี* อย่ำงบิต
คอยน์ (bitcoin) ก็อำจจะเข้ำมำปรบเปลี่ยนระบบกำรเงินมำกเสียจนกระทั่ง
ั
กำรปฏิรูประบบภำษีอย่ำงถึงรำกถึงโคนกลำยเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ยก
ตัวอย่ำง อำจจะไม่เกี่ยวข้องอะไรเลยกับภำษีแบบที่ใช้เงินดอลลำร์ เพรำะ



* เอไอ (AI) คือ ตัวย่อของค�ำว่ำ Artificial Intelligence หรือ “ปัญญำประดิษฐ์” คือ ระบบคอมพิวเตอร์ที่ท�ำงำนโดยเลียน
แบบกระบวนกำรท�ำงำนของสมองมนุษย์ เช่น เลียนแบบกระบวนกำรเรียนรู้หรือแก้ไขปัญหำ ส่วนบล็อกเชน (blockchain)
ื
ื่
คือ ชุดข้อมูลที่เชอมต่อกันผ่ำนวิธีกำรเข้ำรหัส (cryptography) ท�ำให้กำรส่งผ่ำนข้อมูลกำรท�ำธุรกรรมหรอข้อมูลอื่นๆ มีควำม
ปลอดภัยเพิ่มมำกขึ้น–ผู้แปล
* คริปโตเคอร์เรนซี (cryptocurrency) คือ สินทรัพย์ดิจิทัลแบบหนึ่งที่ออกแบบให้ใช้งำนผ่ำนตัวกลำงแลกเปลี่ยนรูปแบบใด
รูปแบบหนึ่ง (มักจะผ่ำนระบบอินเทอร์เน็ต) โดยมีกำรเข้ำรหัสอย่ำงรัดกุมและยำกจะถอดรหัสได้ เพื่อประโยชน์ในกำรปกป้อง
กำรท�ำธุรกรรม–ผู้แปล

32 21 บทเรียน



�
กำรทำธุรกรรมส่วนใหญ่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับกำรแลกเปลี่ยนเงินตรำสกุลของ
ิ้
ชำติอย่ำงชัดเจน หรือแม้แต่ไม่เกี่ยวข้องกับเงินตรำสกุลใดเลยทั้งสน ดัง
นั้น รัฐบำลจึงจ�ำเป็นต้องประดิษฐ์ภำษีแบบใหม่เอี่ยมที่ไม่เคยมีมำก่อน เช่น
ี่
�
็
์
ี
้
อำจจะคิดภำษกับขอมูล (ซึ่งเปนทั้งสินทรัพยที่สำคัญทสุดในระบบเศรษฐกิจ
และเป็นเพียงสิ่งเดียวที่ใช้แลกเปลี่ยนในกำรท�ำธุรกรรมจ�ำนวนมำก) ระบบ
ั
กำรเมืองจะสำมำรถรบมือกับวิกฤตกำรณ์แบบนี้ก่อนที่จะไม่มีเงินให้ใช้จ่ำย
หรือไม่?
ั
้
ที่อำจจะส�ำคัญมำกไปกว่ำนนก็คือกำรปฏิวัติคู่แฝดด้ำนอินโฟเทค
และไบโอเทคจะไม่เพียงแค่ปรับเปลี่ยนโครงสร้ำงทำงเศรษฐกิจและสังคม
เท่ำนั้น แต่ยังอำจจะถึงกับปรับเปลี่ยนร่ำงกำยและจิตใจเรำได้ทีเดียว ใน
อดีตนนเรำในฐำนะมนุษย์ได้เรียนร้กำรควบคุมโลกภำยนอกตัวเรำ แต่เรำ
ู
ั้
สำมำรถควบคุมโลกภำยในตัวเรำเองได้น้อยมำก เรำรู้ว่ำจะสร้ำงเขื่อนหรือ
หยุดไม่ให้น�้ำในแม่น�้ำไหลได้อย่ำงไร แต่เรำกลับไม่รู้ว่ำจะหยุดร่ำงกำยของ
้
่
เรำไม่ให้แก่ชรำลงได้อย่ำงไร เรำรูวำจะออกแบบระบบชลประทำนได้อย่ำงไร
แต่เรำกลบไม่มีแนวคิดเลยว่ำจะออกแบบสมองได้อย่ำงไร หำกมียุงบินมำ
ั
ตอมหูกวนกำรนอนของเรำ เรำรู้ว่ำจะฆ่ำยุงได้อย่ำงไร แต่หำกมีควำมคิดที่
กวนจิตใจของเรำจนทำให้ตื่นตลอดทงคืน พวกเรำส่วนใหญ่กลับไม่รู้ว่ำจะ
ั้
�
ฆ่ำควำมคิดนั้นได้อย่ำงไร
กำรปฏวัติดำนไบโอเทคและอินโฟเทคจะท�ำใหเรำควบคุมโลกภำยใน
้
้
ิ
ตัวเรำเองได้ และจะท�ำให้เรำสำมำรถท�ำวิศวกรรมชีวิตหรือแม้แต่สร้ำงชีวิต
ก็ได้ เรำจะได้เรียนรู้กำรออกแบบสมอง กำรยืดอำยุชีวิต และกำรฆ่ำควำม
คิดได้ตำมชอบใจ ไม่มีใครรู้ว่ำผลที่ตำมมำจะเป็นเช่นไร มนุษย์เก่งเรื่องกำร
ประดิษฐ์เครื่องมือมำกกว่ำจะฉลำดใช้เครื่องมือเป็นอย่ำงมำกมำแต่ไหน
แต่ไรแล้ว กำรบงคับควบคุมแม่น�้ำด้วยกำรสร้ำงเขื่อนขวำงกั้นนั้นง่ำยกว่ำ
ั
กำรท�ำนำยผลลัพธ์อันซับซ้อนต่อระบบนิเวศที่จะเกิดตำมมำอย่ำงกว้ำงขวำง
ในท�ำนองเดียวกัน กำรเปลี่ยนทิศทำงของควำมคิดของเรำก็ง่ำยกว่ำกำรให้
ควำมเคำรพกับจิตวิทยำปัจเจกชนของเรำเองหรือแม้แต่กับระบบสังคมของ

เรำเอง

การขจัดภาพลวงตา 33


้
ในอดีตเรำไดอ�ำนำจจำกกำรบังคับควบคุมโลกรอบๆ ตัวเรำและเปลี่ยน
่
้
โฉมโลกทั้งใบ แตเพรำะเรำไม่ได้เข้ำใจควำมสลับซับซอนของนิเวศวิทยำของ
่
โลก กำรเปลี่ยนแปลงที่เรำสร้ำงขึ้นจึงไปกอกวนระบบนิเวศวิทยำทั้งหมดโดย
ไม่เจตนำ และทุกวันนี้เรำก็เผชิญหน้ำกับกำรพังทลำยทำงนิเวศวิทยำอยู่ ใน
ึ
้
ศตวรรษที่มำถงนี ไบโอเทคและอินโฟเทคจะท�ำให้เรำมีอ�ำนำจที่จะบังคับ
ควบคุมโลกภำยในตัวของเรำและแปลงรูปตัวเรำเอง แต่เพรำะเรำไม่ได้มี
ควำมเข้ำใจเรื่องควำมซับซอนของจิตใจของเรำเองมำกพอ กำรเปลี่ยนแปลง
้
ดังกล่ำวนี้อำจจะไปท�ำร้ำยระบบควำมคิดของเรำมำกเสียจนกระทงมันพง
ั
ั่
ทลำยลงได้เช่นกัน
ี
กำรปฏิวัติไบโอเทคและอินโฟเทคเกิดขึ้นดวยฝมือวิศวกร ผูประกอบ
้
้
กำร และนักวิทยำศำสตร์ ผู้ที่แทบไม่ได้ตระหนักถึงผลกระทบทำงกำรเมือง
ของกำรตัดสินใจของพวกเขำเลย และแน่นอนว่ำพวกเขำก็ไม่ได้ท�ำเช่นนั้น
ในฐำนะตัวแทนของใครดวย รัฐสภำและพรรคกำรเมืองจะยึดอ�ำนำจนี้ไปไว ้
้
ใช้เองหรือไม่? ถึงตอนนี้ก็ยังดูว่ำจะไม่เป็นเช่นนั้น ดิสรัปชันโดยเทคโนโลยี
ไม่ได้ถือเป็นหัวข้อหลักๆ ในวำระทำงกำรเมืองด้วยซ�้ำไป ด้วยเหตุดังกล่ำว

ระหว่ำงกำรแข่งขันชงต�ำแหน่งประธำนำธิบดีสหรัฐฯ ปี ค.ศ. 2016 หัวข้อ
ิ
ี่
หลกที่อ้ำงอิงกันเกยวกับดิสรัปทีฟเทคโนโลยีจงเป็นเรื่องของปัญหำควำม
ึ
ั
เสียหำยจำกกำรใช้อีเมลของนำงฮิลลำรี คลินตัน และแม้จะมีกำรพูดถึงกัน
3
มำกเกี่ยวกับเรื่องกำรสูญเสียต�ำแหน่งงำน แต่กลับไม่มีผู้สมัครคนใดเลยที่
กล่ำวถึงผลกระทบที่อำจเกิดขึ้นได้จำกระบบอัตโนมัติ (automation) นำย
โดนัลด์ ทรัมป์เตือนผู้ลงคะแนนเสียงว่ำคนเม็กซิกันและคนจีนจะมำแย่ง

งำนพวกเขำ ด้วยเหตุนี้พวกเขำควรจะสร้ำงก�ำแพงตรงเส้นเขตแดนติดต่อ
กับเม็กซิโก แต่เขำไม่เคยเตือนผู้มีสิทธิลงคะแนนเลยว่ำอัลกอริทึมจะมำ
4
แย่งงำนของพวกเขำ และเขำก็ไม่เคยแนะน�ำให้สร้ำงไฟร์วอลตรงชำยแดน

รัฐแคลิฟอร์เนีย
นี่อำจจะเป็นหนึ่งในหลำยเหตุผล (แม้ว่ำจะไม่ใช่เพยงเหตุผลเดียว
ี
เท่ำนั้น) ว่ำเหตุใดแม้แต่ผู้มีสิทธิลงคะแนนเสียงที่อยู่กลำงแผ่นดินเสรีนิยม

่
ตะวันตกก็ก�ำลังสูญเสียศรัทธำในเรื่องเลำเกี่ยวกับเสรีนิยมและกระบวนกำร

34 21 บทเรียน



ทำงประชำธิปไตย คนทั่วไปอำจจะไม่สำมำรถเข้ำใจเรื่องเกี่ยวกับปัญญำ
ประดิษฐ์และเทคโนโลยีชีวภำพ แต่พวกเขำก็ยังสำมำรถรับรู้ได้ว่ำอนำคต

้
ก�ำลังกำวผ่ำนพวกเขำไป ในปี ค.ศ. 1938 สภำพคนทั่วไปในสหภำพโซเวียต
�
ิ
เยอรมนี หรือสหรัฐอเมรกำอำจจะดูเลวร้ำย แต่พวกเขำก็ได้รับคำบอกเล่ำ
อยู่ตลอดเวลำว่ำพวกเขำเป็นคนส�ำคัญที่สุดในโลก และเป็นอนำคตของ
ชำติ (แน่นอนว่ำเขำเป็น “คนธรรมดำๆ” แทนทจะเป็นยิวหรือแอฟริกัน)
่
ี
เมื่อพวกเขำมองไปทโปสเตอร์โฆษณำชวนเชื่อซึ่งมักจะแสดงเป็นรปคนงำน
ู
ี่
เหมืองถ่ำนหิน คนงำนโรงเหล็ก และแม่บ้ำนในท่ำทำงแบบฮีโร่ เขำก็จะมอง
ตัวเองว่ำ “เรำนี่เองที่อยู่ในโปสเตอร์! เรำนี่เองที่เป็นฮีโร่ในอนำคต!”
5
ในปี ค.ศ. 2018 คนทั่วไปรู้สึกตัวว่ำมีควำมเกี่ยวข้องลดน้อยลงทุกที
ี
่
ค�ำศัพทลึกลับจำนวนมำกท่กล่ำวถึงบอยๆ ในเท็ดทอลค (TED Talks) คลัง
์
�
์
สมองของรัฐบำล (government think tanks) และกำรประชุมวิชำกำรไฮเทค
็
ั
ไม่ว่ำจะเป็นโลกำภิวัตน์ บลอกเชน พนธุวิศวกรรม ปัญญำประดิษฐ์ กำร
เรียนรู้ของเครื่องจักร* ล้วนแล้วแต่เป็นค�ำที่คนทั่วๆ ไปคิดสงสัยเป็นอย่ำง
มำกว่ำค�ำศัพท์พวกนี้ไม่น่ำจะมีแม้สักค�ำเดียวที่เกี่ยวข้องกับตัวพวกเขำเลย
็
์
่
้
้
่
เรื่องเลำเสรีนิยมเปนเรื่องเลำของคนทั่วไป แลวมันจะยังเกี่ยวของสัมพันธกับ
โลกของไซบอร์ก* และเครือข่ำยอัลกอริทึม (networked algorithm) อยู่
ได้อย่ำงไร?
ในคริสต์ศตวรรษที่ 20 มวลชนปฏิวัติต่อต้ำนกำรหลอกใช้ และมอง
็
หำวิธีแปลงบทบำทส�ำคัญยิ่งทำงเศรษฐกิจใหกลำยไปเปนอ�ำนำจทำงกำรเมือง
้
่
้
แตปจจุบนมวลชนตำงกลัวควำมไมเกี่ยวของและกระเหี้ยนกระหือรือตองกำร
ั
ั
่
้
่
จะใช้อ�ำนำจทำงกำรเมืองที่ยังเหลืออยู่ก่อนที่จะสำยเกินไป ดังนั้น เบร็กซิต
้
และกำรผงำดขนของทรัมปจงแสดงใหเห็นถึงแนวทำงตรงกันขำมกับกำรปฏิวัติ
ึ
ึ
์
้
้
ทำงสังคมตำมธรรมเนียมเดิม กำรปฏิวัติในรัสเซีย จีน และคิวบำเป็นฝีมือ
* กำรเรียนรู้ของเครื่องจักร (machine learning) เป็นสำขำหนึ่งของกำรท�ำปัญญำประดิษฐ์ที่ใช้เทคนิคด้ำนสถิติช่วยท�ำให้ระบบ
คอมพิวเตอร์เรียนรู้ เพื่อปรับปรุงประสิทธิภำพกำรท�ำงำนจ�ำเพำะบำงอย่ำง โดยไม่ใช้โปรแกรมแบบตำยตัวควบคุมสั่งกำร–ผู้แปล
* ไซบอร์ก (cyborg) หรือ cybernetic organism คือ สิ่งมีชีวิตที่มีส่วนของร่ำงกำยเป็นทั้งแบบอินทรีย์เหมือนสิ่งมีชีวิตทั่วไป
และยังมีส่วนที่เป็นเครื่องจักรกลอีกด้วย–ผู้แปล

การขจัดภาพลวงตา 35


ของคนที่เป็นส่วนส�ำคัญในระบบเศรษฐกิจ แต่เป็นผู้ที่ขำดไร้อ�ำนำจทำงกำร
เมือง ขณะที่ในปี ค.ศ. 2016 คนจ�ำนวนมำกที่สนับสนุนทรัมป์และเบร็กซิต

�
ี่
คือคนที่ยังรื่นรมย์อยู่กับอำนำจทำงกำรเมือง แต่กลัวทจะสูญเสียคุณค่ำ
ี่
ทำงเศรษฐกิจไป ไม่แน่ว่ำในคริสต์ศตวรรษที่ 21 กำรปฏิวัติทได้รับควำม
นิยมอำจจะไม่ใช่กำรต่อต้ำนชนชั้นน�ำทำงเศรษฐกิจที่หลอกใช้ผู้คน แต่อำจ
จะเป็นกำรปฏิวัติต่อต้ำนชนชั้นน�ำทำงเศรษฐกิจที่ไม่ได้ต้องกำรพวกเขำอีก
ต่อไปแล้ว กำรต่อสู้แบบนี้ไม่แคล้วคงต้องเป็นฝ่ำยพ่ำยแพ้ เพรำะเป็นเรื่อง
6
ี่
ยำกกว่ำมำกทจะดิ้นรนต่อต้ำนไม่ให้เกิดควำมไม่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กันหำก
เทียบกับกำรต่อต้ำนกำรหลอกใช้งำน



The liberal phoenix


นกฟีนิกซ์แห่งเสรีนิยม


่
่
่
นี่ยอมไมใชครั้งแรกที่เรื่องเลำเกี่ยวกับเสรีนยมตองเผชิญหนำกับวิกฤตกำรณ์
้
่
้
ิ
ิ
ควำมเชื่อมั่น นับแต่เรื่องเล่ำนี้ส่งอิทธพลครอบง�ำโลกในช่วงครงหลงของ
ั
ึ่
ศตวรรษที่ 19 มันก็ผ่ำนวิกฤตกำรณ์มำเป็นระยะๆ ในช่วงยุคแรกของโลกำ
ภิวัตน และกำรเกิดเสรีนิยมจบลงดวยกำรนองเลือดของสงครำมโลกครั้งที่ 1
้
์
เมื่ออ�ำนำจทำงกำรเมืองของจักรวรรดิหยุดยั้งกำรเคลื่อนไปสู่ควำมก้ำวหน้ำ
ของโลก หลังกำรสังหำรอำร์ชดยุค ฟรำนซ์ เฟอร์ดินำนด์ (Archduke
Franz Ferdinand) ในซำรำเยโวเพียงไม่กี่วันยังผลให้มหำอ�ำนำจเชื่อถือ
ในจักรวรรดินิยมมำกกว่ำเสรีนิยม และแทนที่โลกจะรวมตัวกันเป็นหนึ่ง
ผ่ำนกำรค้ำอย่ำงเสรีและมีสันติสุข พวกเขำกลับเพ่งพิจำรณำไปที่กำรเอำชัย
เหนือเค้กก้อนใหญ่ขึ้นของโลกผ่ำนกำรใช้อ�ำนำจอย่ำงโหดเหี้ยม แต่กระนั้น

เสรนิยมก็ยังคงรอดชวิตจำกห้วงเวลำแห่งฟรำนซ์ เฟอร์ดินำนด์มำได้ โดย
ี
ี
ผุดออกจำกควำมอลหม่ำนมำอย่ำงแข็งแกร่งกว่ำเดิม พร้อมกับให้สัญญำ
ว่ำนี่จะเป็น “สงครำมเพื่อยุติสงครำมทั้งมวล” โดยนัยว่ำกำรสังหำรท�ำลำย

ล้ำงอย่ำงโหดเหี้ยมอย่ำงไม่เคยพบเจอมำก่อนได้สอนให้มนุษยชำติรับรู้ถึง

36 21 บทเรียน



รำคำอันแสนสำหัสที่ต้องจ่ำยให้กับควำมเป็นจักรวรรดินิยม และปัจจุบัน
้
ี
้
้
่
มนุษยชำติก็พรอมแลวในที่สุดที่จะสรำงระเบยบโลกใหมขึ้นบนหลักกำรของ
เสรีภำพและสันติภำพ
จำกนั้นก็มำถึงห้วงเวลำของฮิตเลอร์ในรำวทศวรรษที่ 1930 และต้น
้
่
์
ทศวรรษ 1940 เมื่อลัทธิฟำสซิสตดูรำวกับจะไรกำรต้ำนทำนอยูชั่วขณะ ชัยชนะ
่
้
็
เหนือภัยคุกคำมนี้ก็เพียงแตเปนจุดเริ่มตนน�ำไปสูภัยคุกคำมอื่นอีก หวงเวลำ
่
้
ของเช เกวำรำ ระหว่ำงทศวรรษ 1950 ไปจนถึง 1970 ดูรำวกับเสรีนิยมจะ
ถอยจนหลังชนฝำ และอนำคตน่ำจะเปนของลัทธิคอมมิวนิสต แตสุดทำยลัทธิ
์
็
้
่
่
์
คอมมิวนิสตก็ลมสลำยลง ซูเปอรมำรเก็ตพิสูจนตัวเองวำแข็งแกรงกวำกูลัก*
์
์
์
่
่
่
้
่
็
้
(Gulag) มำก ที่ส�ำคัญยิ่งไปกวำนั้นก็คือเรื่องเลำเสรีนิยมพสูจนใหเหนไดวำ
ิ
่
่
์
้
ั
ิ
์
่
่
มันปรับตัวและมีพลวัตเหนือกวำคูปรปกษมำก มนไดชัยเหนือจักรวรรดินยม
ั
์
เหนือลัทธิฟำสซิสต และเหนือคอมมิวนิสต โดยรับเอำแนวคิดและวิธีปฏิบัติ
์
ที่ดีที่สุดของคู่ปรปักษ์เหล่ำนี้เอำไว้ในตัว โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งเรื่องเล่ำแบบ
เสรีนิยมเรียนรู้จำกคอมมิวนิสต์ในเรื่องกำรแผ่ขยำยขอบเขตของควำมร้สึก
ู
ร่วม (empathy) และกำรให้คุณค่ำควำมเท่ำเทียมไปพร้อมๆ กับเสรีภำพ
เมื่อแรกเริ่มนั้น เรื่องเล่ำแบบเสรีนิยมใส่ใจหลักๆ ก็แค่เรื่องเสรีภำพ
็
่
และอภิสิทธิ์ของชำวยุโรปที่เปนชนชั้นกลำง และดูเหมือนจะตำบอดมองไมเห็น
ชะตำกรรมของคนชนชั้นแรงงำน ผู้หญิง คนส่วนน้อย และพวกที่ไม่ใช่ชำว
ตะวันตก ในป ค.ศ. 1918 อังกฤษและฝรงเศสที่เปนผูไดชัยในสงครำมโลก
ี
้
้
ั่
็
ครั้งที่ 1 พูดคุยกันอย่ำงตื่นเต้นเกี่ยวกับเสรีภำพ พวกเขำไม่ได้คิดถึงเรื่อง
ของจักรวรรดิโลกของพวกเขำแต่อย่ำงใด เช่น เมื่อคนอินเดียเรียกร้องสิทธิ
กำรปกครองตนเอง สิ่งที่ได้รับก็คือกำรสังหำรหมู่ที่อมฤตสำร์ (Amritsar

massacre) ในปี ค.ศ. 1919 ซึ่งกองทัพอังกฤษสังหำรผู้ประท้วงที่ปรำศจำก
อำวุธไปหลำยร้อยคน
แม้แต่ในตอนต้นสงครำมโลกครั้งที่ 2 เสรีนิยมตะวันตกก็ยังคงไม่
ประสบควำมส�ำเร็จกับกำรประยุกต์ใช้เรื่องคุณค่ำสำกล (universal value)
* Gulag คุกขังนักโทษกำรเมืองในรัสเซีย–ผู้แปล

การขจัดภาพลวงตา 37


่
ั่
้
้
่
่
์
กับผูคนที่ไมใชชำวตะวันตกอยูนนเอง ดวยเหตุนี้เมื่อดัตชแยกตัวออกมำได้
ในปี ค.ศ. 1945 หลังจำกถูกนำซีผู้โหดร้ำยยึดครองอยู่นำน 5 ปี สิ่งที่พวก
เขำท�ำเป็นเรืองแรกๆ ก็คือกำรจัดตั้งกองทัพและส่งข้ำมไปครึ่งโลกเพื่อยึด
่
ครองอำณำนิคมเก่ำในอินโดนีเซียอีกครั้ง สมัยปี ค.ศ. 1940 ดัตช์ยอมสูญ
่
้
่
่
้
่
่
เสียอิสรภำพไปหลังกำรตอสูเพียง 4 วันกวำเท่ำนั้น แตพวกเขำกลับตอสูอยำง
ยำวนำนและขมขื่นถึงกว่ำ 4 ปีเพื่อที่จะกดขี่ไม่ให้อินโดนีเซียเป็นอิสระ ไม่
ื่
น่ำประหลำดใจเลยว่ำเหตุใดกำรเคลอนไหวเพือปลดแอกแห่งชำติจำนวน
่
�
ั่
ั
มำกทวโลกจึงฝำกควำมหวังไว้กบคอมมวนิสต์มอสโกและปักกิ่ง แทนที่
ิ
จะฝำกไว้กับผู้อ้ำงตนว่ำเป็นเจ้ำแห่งเสรีภำพชำวตะวันตก
อย่ำงไรก็ตำม เรื่องเล่ำเสรีนิยมค่อยๆ แผ่ขยำยขอบเขตของมันออก
ไปเรื่อยๆ และท�ำใหผูคนเห็นคุณคำของเสรีภำพและสิทธิมนุษยชนของมนุษย ์
้
่
้
ทุกคนอยำงไมมีขอยกเวน อยำงนอยก็ในทำงทฤษฎี เมื่อวงลอมของเสรีภำพ
้
้
้
้
่
่
่
้
่
ขยำยตัวออกไป เรื่องเลำเสรีนิยมก็เริ่มใหควำมส�ำคัญกับโปรแกรมสวัสดิกำร
้
่
์
สไตลคอมมิวนิสตดวยเชนกัน เสรีภำพจะมีคุณคำไม่มำกนักหำกไม่สำมำรถ
์
่
จับคู่กับตำข่ำยนิรภัยทำงสังคมบำงอย่ำง รัฐสวัสดิกำรแบบประชำธิปไตยกึ่ง
สังคมนิยมรวมเอำประชำธิปไตยกับสิทธิมนุษยชนเข้ำไว้กับกำรศึกษำและ
ั
บริกำรทำงกำรแพทย์ที่รฐเป็นผู้สนับสนุน แม้แต่ประเทศทุนนิยมสุดขั้ว
ิ
อย่ำงสหรัฐอเมรกำก็ยังตระหนักว่ำอย่ำงน้อยทสุดกำรปกป้องเสรีภำพกยัง
็
ี่
ต้องกำรบริกำรสวัสดิกำรบำงอย่ำงจำกรัฐบำล เด็กที่อดอยำกย่อมไม่อำจมี
เสรีภำพได้
ิ
รำวต้นทศวรรษ 1990 ทั้งนักคดและนักกำรเมืองต่ำงโห่ร้องค�ำว่ำ
“จุดสนสุดประวัติศำสตร์” เหมือนๆ กัน ด้วยต่ำงยืนยันอย่ำงมั่นใจว่ำค�ำถำม
ิ้
่
้
่
้
์
่
ใหญๆ ในอดีตทั้งหมดไมวำจะด้ำนกำรเมืองหรือเศรษฐศำสตรลวนไดค�ำตอบ
ิ
่
่
หมดแล้ว และกำรจดหีบหอเสรีนิยมใหม ไมวำจะเปนเรื่องประชำธปไตย สิทธิ
ั
็
่
่
็
มนุษยชน ตลำดเสรี และบริกำรสวัสดิกำรรัฐ ยังคงเปนเพียงเรื่องที่หลงเหลือ
ให้ท�ำอยู่เท่ำนน หีบห่อใหม่แบบนี้ดูเหมือนจะตั้งเป้ำหมำยไปที่กำรกระจำย
ั้
ไปให้ทั่วทั้งโลก เอำชนะอุปสรรคทั้งปวง ลบเลือนเส้นเขตแดนประเทศ
ทั้งหมด และเปลี่ยนมนุษยชำติให้กลำยเป็นชุมชนโลกเสรีเพียงหนึ่งเดียว 7

38 21 บทเรียน



์
ิ
่
้
้
่
แตประวัตศำสตรไมไดสิ้นสุด และคลอยหลังจำกห้วงเวลำของฟรำนซ์
์
้
์
่
เฟอรดินำนด์ ห้วงเวลำแหงฮิตเลอร หวงเวลำแห่งเช เกวำรำ ทุกวันนี้เรำยังพบ
ี
่
้
่
่
่
่
์
ว่ำตัวเองอยูในหวงเวลำแหงทรัมปอยูนั่นเอง ทวำ ณ เวลำนเรื่องเลำเสรีนิยม
้
ื่
ไม่ได้เผชิญหน้ำกับปรปักษ์ทำงคตินิยมที่เชอมโยงกันอย่ำงจักรวรรดินิยม
ลัทธิฟำสซิสต์ หรือคอมมิวนิสต์อีกแล้ว ห้วงเวลำของทรัมป์ไม่มีควำมเชื่อ
มั่นในคุณค่ำใดๆ ทั้งสิ้น
ี่
ขณะทขบวนกำรสำคัญๆ ในครสต์ศตวรรษที่ 20 ต่ำงให้วิสัยทัศน์
ิ
�
บำงอย่ำงกับมนุษย์ทุกคนในฐำนะสปีชีส์หนึ่ง ไม่ว่ำจะเป็นกำรเป็นเจ้ำโลก
ื
ี
กำรปฏิวัติ หรอกำรปลดปล่อยให้มีเสรภำพ แต่โดนัลด์ ทรัมป์ไม่ได้เสนอ
่
็
้
ี
อะไรท�ำนองนี้เลย กลับตรงกันขำมเสยดวยซ�้ำไป สำรหลักของเขำกคือไมใช ่
้
หน้ำที่ของอเมริกำที่จะคิดหำทำงหรือสนับสนุนวิสัยทัศนโลกใดๆ เลย ท�ำนอง
์
่
เดียวกับคนอังกฤษที่เลือกเบร็กซิตตำงก็ไมไดมีแผนอนำคตส�ำหรับอสหรำช
่
้
อำณำจักร (Disunited Kingdom) อนำคตของยุโรปและของโลกเป็นเรื่อง
ที่อยู่พ้นขอบเขตควำมคิดของพวกเขำ คนส่วนใหญ่ที่ลงคะแนนเสียงให้กับ
่
่
่
์
้
ทรัมปและเลือกเบร็กซิตไมไดปฏิเสธหีบหอเสรีนิยมไปเสียทั้งหมด แตหลักๆ
แล้วพวกเขำสูญเสียศรัทธำในส่วนที่เกี่ยวข้องกับโลกทั้งใบไป พวกเขำยัง
คงเชื่อในประชำธิปไตย ตลำดเสรี สิทธิมนุษยชน และควำมรับผิดชอบทำง

สังคม แต่พวกเขำคิดว่ำแนวคิดดีๆ เหล่ำนี้สำมำรถหยุดลงได้ตรงชำยแดน
อันที่จริงแล้วพวกเขำเชื่อว่ำกำรจะรักษำเสรีภำพและควำมมั่งคั่งในยอร์ก
เชอร์หรือเคนทักกีเอำไว้ ตัวเลือกที่ดีที่สดน่ำจะเป็นกำรสร้ำงก�ำแพงกั้นตรง
ุ
ชำยแดน และใช้นโยบำยทำงกำรเมืองที่ไม่เสรีนิยมกับพวกคนต่ำงด้ำว
ฝ่ำยมหำอ�ำนำจจีนทก�ำลังผงำดขึ้นมำกลับแสดงให้เห็นสิ่งที่แทบจะ
ี่
้
เป็นภำพเงำสะทอนในกระจก โดยระวังมำกกับกำรท�ำใหกำรเมืองทองถิ่นเปน
้
้
็
่
่
แบบเสรีนิยม แตกลับยอมรับแนวทำงเสรีนิยมมำกยิ่งขึ้นกับสวนที่เหลือของ

้
่
โลก อันที่จริงแลวในเรื่องของกำรค้ำเสรีและควำมรวมมือระดับนำนำชำตินั้น
สี จิ้นผิงดูรำวกับเป็นตัวตำยตัวแทนที่แท้จริงของโอบำมำทีเดียว จีนดูจะ
มีควำมสุขกับระเบียบแบบแผนสำกลเรื่องเสรีนิยม ในขณะที่เผำต�ำรำลัทธิ
มำร์กซิสต์และลัทธิเลนินทิ้งอยู่ด้ำนหลัง

การขจัดภาพลวงตา 39


็
รัสเซียที่ฟื้นคืนชีพมำใหม่กมองตัวเองว่ำเป็นปฏิปักษ์ที่ทรงพลัง
้
มำกกว่ำส�ำหรับระเบียบแบบแผนเสรีนิยมโลก แมจะสำมำรถเสริมสรำงอ�ำนำจ
้
ั้
ี
ทำงกำรทหำรได้ใหม่อกครง แต่ในทำงคตินิยมแล้วต้องถือว่ำล้มละลำยไป
ั
แล้ว แน่นอนว่ำ วลำดิมีร์ ปูตินได้รบควำมนิยมในรัสเซียและขบวนกำร
่
้
นิยมขวำทั่วโลก แตกระนั้นเขำก็ไมไดมีมุมมองระดับโลกใดๆ ที่อำจใชดึงดูด
่
้
คนสเปนที่ว่ำงงำน คนบรำซิลที่ไม่พอใจ หรือแม้แต่นักศึกษำผู้ไร้เดียงสำใน
เคมบริดจ์
รัสเซียไม่ได้น�ำเสนอโมเดลทำงเลือกใดๆ ที่ใช้แทนเสรีประชำ-
ธิปไตยได้เลย แต่โมเดลแบบนี้ก็ไม่ได้สอดคล้องดีนักกับคตินิยมทำงกำร
ื
เมือง แทนที่จะเป็นเช่นนั้น มันกลับเป็นแนวปฏิบัติทำงกำรเมองแบบ
คณำธิปไตยที่ผูกขำดควำมมั่งคั่งและอ�ำนำจของประเทศเอำไว้ และจำก

นั้นจึงใช้กำรควบคุมสื่อเพื่อปกปิดกำรกระท�ำและโบกทับกฎของพวกตน
ู
่
่
ประชำธิปไตยตั้งอยบนหลักกำรของอับรำฮัม ลินคอลน ที่วำ “คุณอำจหลอก
์
คนทุกคนได้บำงเวลำ และอำจหลอกคนบำงคนได้ตลอดเวลำ แต่คุณไม่
สำมำรถหลอกคนทุกคนได้ตลอดเวลำ” หำกรัฐบำลฉ้อฉลและล้มเหลวที่จะ
พัฒนำคุณภำพชีวิตผูคน จะมีพลเมืองจ�ำนวนมำกพอที่จะรูเรองนี้ในที่สุดและ
้
ื่
้
้
์
หำทำงเปลี่ยนรัฐบำล แต่หำกรัฐบำลควบคุมสื่อภำยใตตรรกะแบบลินคอลน
จะช่วยป้องกันไม่ให้พลเมืองรู้ควำมจริงเรื่องนี้ได้ อำศัยกำรผูกขำดสื่อ กำร
้
่
ปกครองแบบคณำธิปไตยก็สำมำรถอ้ำงควำมลมเหลวทุกอยำงของพวกตนไป
ที่คนอื่น และเบี่ยงเบนควำมสนใจไปที่ภัยคุกคำมภำยนอก ไม่ว่ำจะเป็นภัย
ที่มีอยู่จริงหรือแค่เพียงเรื่องที่จินตนำกำรขึ้น
เมื่อใดก็ตำมที่คุณอำศัยอยู่ภำยใต้คณำธปไตย จะมีวิกฤตกำรณ์
ิ
บำงอย่ำงเกิดขึ้นตลอดเวลำ โดยจะกลำยเป็นเรื่องเร่งด่วนเหนือเรื่องน่ำเบื่อ
อย่ำงกำรดูแลสุขภำพและมลพิษ หำกมีรัฐชำติใดที่เผชิญหน้ำกับกำรรุกรำน

หรือกำรบ่อนท�ำลำยอย่ำงรุนแรงจำกภำยนอก ใครยังจะมีเวลำไปห่วงใย
เรื่องโรงพยำบำลที่แออัดยัดเยยดหรือแม่น�้ำที่เป็นมลพิษ? อำศัยกำรผลิต
ี
วิกฤตกำรณ์อย่ำงต่อเนื่องไม่รู้จักสิ้นสุด คณำธิปไตยที่ฉ้อฉลก็สำมำรถยืด

ขยำยเวลำปกครองไปได้อย่ำงไม่สิ้นสุด 8

40 21 บทเรียน



แม้ในทำงปฏิบัติแล้วระบบแบบนี้จะทนทำนมำก แต่โมเดลแบบ
ู
คณำธิปไตยท�ำนองนี้ก็ไม่ได้ดึงดดใจใครเลย ต่ำงกับคตินิยมแบบอื่นๆ ที่
พยำยำมอธิบำยวิสัยทัศน์ของพวกตนอย่ำงภำคภูมิใจ คณะผู้ปกครองแบบ
คณำธิปไตยกลับไม่ได้ภำคภูมิใจกับสิ่งที่ท�ำสักเท่ำใดนัก และพวกเขำมีแนว
้
ิ
้
ุ
โนมที่จะน�ำคตินิยมแบบอื่นๆ มำใช้เป็นม่ำนควันปกปดตน ดวยเหตนี้รัสเซีย
จึงแสร้งท�ำตัวว่ำเป็นประชำธิปไตย และผู้น�ำประเทศก็อ้ำงเรองควำมจงรัก
ื่
ภักดีว่ำเป็นคุณค่ำของชำตินิยมรัสเซียและควำมเป็นคริสเตียนแบบออร์โธ-
ดอกซ์ แทนที่จะอ้ำงตนว่ำเป็นคณำธิปไตย พวกฝ่ำยขวำตกขอบในฝรั่งเศส
และอังกฤษอำจจะพึ่งพำควำมช่วยเหลือจำกรัสเซีย จึงกล่ำวชื่นชมปูติน แต่
้
ี
่
กระนั้นผูมสิทธิออกเสียงของพวกคนเหลำนั้นก็ไมตองกำรอำศัยอยูในประเทศ
่
้
่
ที่ลอกเลียนโมเดลแบบรัสเซียมำใช้จริงๆ โมเดลของประเทศที่คอร์รัปชัน
ระบำดไปทั่ว บริกำรใช้กำรไม่ได้ มีกฎหมำยก็เหมือนไม่มี และติดกึกติด
กักอยู่กับควำมไม่เท่ำเทียม ตำมตัวชี้วัดหลำยๆ แบบ รัสเซียถือเป็นหนึ่งใน
ประเทศที่ปรำศจำกควำมเท่ำเทียมกันมำกที่สุดในโลก รำว 87 เปอร์เซ็นต์ของ
่
ั
ั่
์
ควำมมงคั่งกระจุกตวอยูในมือของคนรวยเพยง 10 เปอรเซ็นตของประชำกร
ี
์
้
็
9
เท่ำนั้น จะมีคนในชนชั้นแรงงำนมำกเท่ำใดที่เปนผูสนับสนุนพรรคแนวหนำ ้
แห่งชำติ (Front National Party) ของฝรั่งเศสที่ต้องกำรลอกแบบกำร
กระจำยควำมมั่งคั่งแบบนี้?
มนุษย์ตัดสินใจตำมจุดยืน ในกำรเดินทำงรอบโลกของผม ผมได้
พบเจอกับคนจ�ำนวนมำกในหลำยประเทศที่ปรำรถนำจะอพยพเข้ำไปใน
ี
ิ
สหรัฐอเมรกำ เยอรมนี แคนำดำ หรือออสเตรเลีย ผมพบเพยงไม่กี่คนที่
ต้องกำรย้ำยไปอยู่ที่จีนหรือญี่ปุ่น แต่ผมยังไม่เคยพบใครสกคนที่ฝันจะ
ั
อพยพเข้ำไปอยู่ในรัสเซีย
ส�ำหรับ “โลกอิสลำม” นั้น โดยหลักแล้วดึงดูดได้เฉพำะพวกที่เกิด

มำในประเทศอิสลำมเท่ำนั้น แม้อำจจะดึงดูดคนในซีเรียและอิรักให้เข้ำร่วม
่
กับผู้น�ำศำสนำอิสลำมแหงโลกเพื่อแก้ไขปญหำพวกเขำ แตก็ยังดูแปลกแยก
่
ั
มำกกับวัยรุ่นมุสลิมในเยอรมนีและอังกฤษ และยำกที่จะดึงดูดคนกรีกและ
แอฟริกำใต้ ไม่ต้องไปพูดถึงคนแคนำดำหรือเกำหลใต้ ในกรณีนี้ก็เช่นกัน
ี

การขจัดภาพลวงตา 41


ิ
�
ที่มนุษย์ตัดสนใจตำมจุดยืนของพวกเขำ สำหรับวัยรุ่นมุสลิมจำกเยอรมนี
ี่
1 คนทเดินทำงไปตะวันออกกลำงเพื่ออำศัยอยู่กับพวกเทวำธิปไตยมุสลิม
(Muslim theocracy) นั้น อำจจะมีวัยรุ่นในตะวันออกกลำงอีกนับ 100
้
่
้
คนที่ตองกำรจะเดินทำงตรงกันขำม และเริ่มชีวิตใหมของพวกเขำในเยอรมนี
อันเป็นเสรีนิยม
เรื่องนี้อำจชี้นัยให้เห็นว่ำวิกฤตศรัทธำในปัจจุบันไม่หนักหนำสำหัส
้
เท่ำกับก่อนหนำนี้ พวกเสรีนิยมที่รู้สึกสิ้นหวังกับเหตุกำรณ์ในช่วงสองสำมปี
มำนี้ควรจะระลึกให้ดีว่ำเหตุกำรณ์ต่ำงๆ ในปี ค.ศ. 1918, ค.ศ.1938 หรือ

ค.ศ. 1968 ดูย�่ำแย่กว่ำนี้เพียงใด สุดท้ำยแล้วมนุษยชำติไม่ได้ละทิ้งเรื่อง
เล่ำทำงเสรีนิยมไปเสียหมด เพรำะเรำไม่มีตัวเลือกอื่นใดเหลืออีกแล้ว ผู้คน
ี
ี่
ึ้
อำจจะโกรธขงจนอยำกเตะเข้ำทท้องของระบบแบบนี้ แต่ไม่มีที่ใดให้หลก
หนีไปได้ สุดท้ำยพวกเขำก็ต้องกลับมำหำระบบแบบนี้อยู่ดี
ทำงเลือกที่อำจท�ำไดก็คือผูคนอำจหันหลงใหกับเรองเลำของโลกแบบใด
้
้
ั
่
ื่
้
ิ้
ก็ตำมอย่ำงสนเชิง และหันไปหำที่ก�ำบังตนจำกเรื่องเล่ำของควำมเป็นชำติ
ทองถิ่นและศำสนำ ในคริสตศตวรรษที่ 20 ควำมเคลื่อนไหวแบบชำตินิยมถือ
์
้
็
้
้
่
์
่
ี่
เปนผูเลนทำงกำรเมืองทส�ำคัญอยำงยิ่งยวด แตยังขำดวิสัยทัศนที่สอดคลอง
่
กันกับอนำคตของโลกนอกเหนือไปจำกกำรสนับสนุนกำรแบ่งโลกออกเป็น
ส่วนๆ ให้เป็นรัฐชำติอิสระต่ำงๆ ดังนั้น ผู้รักชำติชำวอินโดนีเซียจึงต่อสู้กับ
พวกดัตช์ที่เข้ำมำปกครอง และผู้รักชำติชำวเวียดนำมจึงต้องกำรปลดปล่อย
ให้เวียดนำมเป็นอิสระ แต่ไม่มีเรื่องเล่ำใดของอินโดนีเซียหรือเวียดนำมที่
จะน�ำมำใช้กับมนุษยชำติโดยรวมได้เลย เมื่อใดก็ตำมที่ต้องกำรอธิบำยว่ำ
อินโดนีเซีย เวียดนำม และชำติอิสระอื่นๆ ที่เหลือควรจะเกี่ยวข้องสัมพันธ์
่
์
กับชำติอื่นอยำงไร และมนุษยควรจะจัดกำรปัญหำโลก เช่น ภัยคุกคำมจำก
สงครำมนิวเคลียร์อย่ำงไร ผู้รักชำติก็ไม่แคล้วจะหันหน้ำไปหำแนวคิดแบบ
เสรีนิยมหรือไม่ก็คอมมิวนิสต์
ั
้
้
่
่
์
้
แต่หำกทั้งเสรีนิยมและคอมมิวนิสตตำงก็ใชกำรไมไดแลวในปจจุบัน
ิ
มนุษย์ควรยกเลกแนวคิดเรื่องเล่ำแบบโลกใบเดียวหรือไม่? สุดท้ำยแล้ว
เรื่องเล่ำระดับโลกเหล่ำนี้รวมกระทั่งลัทธิคอมมิวนิสต์มิใช่ดอกผลจำก

42 21 บทเรียน



จักรวรรดินิยมตะวันตกหรอกหรือ? เหตุใดคนในหมู่บ้ำนในเวียดนำมจะ
้
์
ตองไปมีศรัทธำในควำมคิดของคนเยอรมันจำกเมืองเทรียร (Trier) และนัก
็
่
่
ี่
้
อุตสำหกรรมจำกแมนเชสเตอร์ด้วยเล่ำ? เปนไปไดหรือไมทแตละประเทศควร
รับเอำเส้นทำงส่วนตนที่แตกต่ำงกันออกไปที่นิยำมตำมประเพณีโบรำณของ
ประเทศตนเอง? ไม่แน่ว่ำแม้แต่ชำวตะวันตกเองก็ควรหยุดคิดที่จะปกครอง
โลกและหันไปใส่ใจกับเรื่องของตัวเองเพื่อสร้ำงควำมเปลี่ยนแปลง?
เรื่องที่ก�ำลังเกิดขึ้นนี้เปนที่ถกเถียงกันไปทั่วทั้งโลก เมื่อสุญญำกำศที่
็
้
หลงเหลือจำกกำรแตกสลำยของเสรีนิยมมีแนวโนมจะถูกเติมเต็มดวยควำม
้
เพ้อฝันซึ่งยึดติดกับอดีตอันรุ่งโรจน์ในท้องถิ่นบำงแห่ง โดนัลด์ ทรัมป์เชื่อม
โยงข้อเสนอของเขำเรื่องกำรแยกตัวของชำวอเมริกัน โดยสัญญำว่ำ “จะท�ำให ้
อเมริกำยิ่งใหญ่อีกครั้ง” รำวกับว่ำสหรัฐอเมริกำในทศวรรษ 1980 หรือ

ื
ู
ั
1950 คอสงคมสมบรณ์แบบที่คนอเมริกันควรสร้ำงขึ้นใหม่ในศตวรรษที่
้
้
21 ดวยวิธีกำรอย่ำงใดอย่ำงหนึ่ง ควำมฝันของพวกอยำกใหเกิดเบรกซิตคือ
็
่
กำรท�ำใหอังกฤษมีฐำนะเป็นมหำอ�ำนำจอิสระ รำวกับวำพวกเขำยังคงอำศัยอยู ่
้
ในวันวำนของสมเด็จพระรำชินีวิกตอเรีย และรำวกับ “กำรแยกตัวอย่ำงสง่ำ
้
้
์
้
งำม” เป็นกำรเมืองที่ใชกำรไดดีในยุคของอินเทอรเน็ตและโลกรอน ชนชั้นน�ำ
ิ่
ชำวจีนได้ค้นพบซ�้ำอีกครั้งว่ำมรดกตกทอดจำกจักรวรรดิท้องถนและขงจื๊อ
จะช่วยเตมเต็ม หรือแม้แต่ใช้ทดแทนคตินิยมแบบมำร์กซิสต์ที่เป็นปัญหำ
ิ
ที่พวกเขำรับเอำมำจำกตะวันตกได้ ในรัสเซีย วิสยทัศน์อย่ำงเป็นทำงกำร
ั
ของปูตินไม่ใช่กำรสร้ำงรัฐที่ปกครองแบบคณำธิปไตยฉ้อฉล แต่เป็นกำร
ฟื้นคืนชีพจักรวรรดิซำร์เก่ำแก่ หนึ่งศตวรรษหลังกำรปฏิวัติบอลเชวิก ปูติน
สัญญำว่ำจะยอนกลับคืนสูควำมรุงเรืองยุคพระเจำซำร์โบรำณดวยรัฐบำลที่มี
้
้
่
่
้
อ�ำนำจเบ็ดเสร็จ รวมดวยกำรแผ่กระจำยควำมรักชำติแบบรัสเซียและศรัทธำ
่
้
อันแรงกล้ำในศำสนำคริสต์ออร์โธดอกซ์จำกบอลติกไปทั่วเทือกเขำคอเคซัส
ควำมฝันแบบโหยหำอดีตท�ำนองนี้ที่ผสมรวมเอำควำมรักชำติเข้ำกับ
์
ประเพณีทำงศำสนำสนับสนุนระบอบในอินเดีย โปแลนด ตุรกี และประเทศ
อื่นๆ อีกเป็นจ�ำนวนมำก แต่ไม่มีที่ใดที่ควำมคิดเพ้อฝันท�ำนองนี้จะด�ำเนิน
้
ไปอย่ำงสุดขั้วมำกเท่ำกับตะวันออกกลำงอีกแลว ที่นั่นคนอิสลำมต้องกำรลอก

การขจัดภาพลวงตา 43


ี
่
เลียนระบบที่สถำปนำขึ้นที่เมืองเมดินำเมื่อ 1,400 ปกอน โดยศำสดำพยำกรณ์
้
่
มุฮัมมัด ขณะที่ยิวผูเครงครัดในควำมเชื่อดั้งเดิมที่อำศัยอยูในอิสรำเอลยังมี
่
์
ชัยเหนือพวกอิสลำม และฝนที่จะยอนกลับไปสูยุคพระคัมภีรเดมเมื่อ 2,500
้
่
ั
ิ
่
่
ี
ปกอน คนอิสรำเอลภำยใต้กำรปกครองของรัฐบำลผสมสำมำรถพูดคุยอยำง
เปดเผยเกี่ยวกับควำมหวังทจะแผขยำยเขตแดนประเทศอิสรำเอลสมัยใหมให ้
ิ
่
่
ี่
กว้ำงขวำงออกไปใกลเคียงกับอิสรำเอลในพระคัมภร พูดถึงกำรน�ำกฎหมำย
ี
์
้
้
์
่
่
ยุคพระคัมภีรกลับมำใชใหม และแมแตพูดถึงกำรสร้ำงวิหำรแห่งพระยำหเวห์
้
์
ุ
(Temple of Yahweh) ขึ้นใหม่อีกครงในกรงเยรูซำเลมตรงต�ำแหน่งของ
ั้
มัสยิดอัลอักซอ (Al-Aqsa mosque) 10
ชนชั้นนำเสรีนิยมมองดูพัฒนำกำรเหล่ำนี้ด้วยสำยตำอันสะพรงกลัว
ึ
�
และหวังว่ำมนุษยชำติจะหันกลับคืนสู่เส้นทำงแห่งเสรีนิยมทนเวลำที่จะ
ั
ป้องกันหำยนะได้ ในปำฐกถำครั้งสุดท้ำยของประธำนำธิบดีโอบำมำที่กล่ำว
ู
ั
ิ
แก่สหประชำชำตในเดือนกันยำยน 2016 เขำกลำวเตือนผ้ฟังให้หนมำร่วม
่
มือกันต่อต้ำนกำรถดถอย “ไปสู่โลกที่แบ่งแยกกันอย่ำงเด็ดขำดและขัดแย้ง
กันยิ่งยวด เกี่ยวกับเส้นเขตแดนประเทศที่เก่ำแก่นำนนับชั่วอำยุคน หรือ
เรื่องของชนเผ่ำหรือเชื้อชำติและศำสนำ” แทนที่จะเป็นเช่นนั้น เขำเห็นว่ำ
“หลักกำรตลำดแบบเปิดและกำรปกครองที่มีควำมรับผิดชอบ ยึดถือระบอบ
ิ
ประชำธิปไตยและสทธิมนุษยชน รวมไปถึงกฎหมำยสำกล ...จะยังคงเป็น
รำกฐำนที่แข็งแกรงที่สุดส�ำหรบควำมก้ำวหน้ำของมนุษยชำติในศตวรรษนี้” 11
่
ั
โอบำมำได้ชี้ให้เห็นอย่ำงถูกต้องว่ำแม้หีบห่อเสรีนิยมจะมีข้อเสีย
จ�ำนวนมำก แต่ก็ยังดีกว่ำระบอบตัวเลือกอื่นที่เหลืออยู่มำก คนส่วนมำกไม่
์
้
เคยไดรื่นรมยกับสันติภำพหรือควำมมั่งคั่งแบบเดียวกับที่พวกเขำไดรับภำย
้
ใต้ควำมคุ้มครองของระเบียบแบบแผนแบบเสรนิยมในต้นคริสต์ศตวรรษ
ี
ที่ 21 นับเป็นครั้งแรกในประวัติศำสตร์ที่โรคติดเชื้อฆ่ำคนน้อยกว่ำควำมสูง
อำยุ ควำมอดอยำกยำกแค้นฆ่ำคนน้อยกว่ำควำมอ้วน และควำมรุนแรง
ฆ่ำคนน้อยกว่ำอุบัติเหตุ
ั
ี
่
้
แตพวกที่เชื่อในเสรนิยมก็ไมไดมค�ำตอบที่ชัดเจนใดๆ เกี่ยวกับปญหำ
่
ี
ั
ั่
ี่
ใหญ่ที่สุดทเรำเผชิญอยู่ นนก็คือกำรพังทลำยของนิเวศวิทยำและดิสรปชัน

44 21 บทเรียน



โดยเทคโนโลยี ธรรมเนียมแบบเสรีนิยมจะพึ่งพำกำรขยำยตัวทำงเศรษฐกิจ
ในกำรแก้ควำมขัดแย้งทำงกำรเมืองและสังคมยำกๆ ได้รำวกับใช้เวทมนตร์

ุ
่
้
่
ลัทธิเสรีนิยมประนีประนอมระหวำงชนชันกรรมำชีพกับพวกกระฎมพี ระหวำง
้
้
่
คนที่เปยมศรัทธำกับพวกไรพระเจำในจิตใจ ระหวำงคนพื้นเมืองกับผูอพยพ
่
้
ี
้
้
่
และระหว่ำงชำวยุโรปกับชำวเอเชีย ดวยกำรใหสัญญำกับทุกคนวำจะได้ส่วน
่
้
้
้
่
็
่
แบงเคกที่ใหญขึ้น กำรท�ำใหเคกมีขนำดใหญขึ้นอยูเสมอใชวำจะเปนไปไมได้
่
่
่
่
อย่ำงไรก็ตำม กำรเติบโตทำงเศรษฐกิจจะไม่ช่วยปกป้องระบบนิเวศของ
โลกเอำไว้ และกำรเติบโตทำงเศรษฐกจก็ไม่ได้แก้ไขปัญหำดิสรัปชันโดย
ิ
ั
เทคโนโลยีแต่อย่ำงใด แต่กลบตรงกันข้ำม เพรำะมันเป็นตัวกำรท�ำให้เกิด
วิกฤตนิเวศวิทยำ และกำรเติบโตทำงเศรษฐกิจก็จะไม่แก้ปัญหำดิสรัปชัน
ี
โดยเทคโนโลยด้วย มันกลับช่วยยืนยันให้แน่ใจได้ว่ำจะมีกำรประดิษฐ์
ดิสรัปทีฟเทคโนโลยีมำกขึ้นเรื่อยๆ ต่ำงหำก
้
้
่
เรื่องเลำเสรีนิยมและตรรกะในแบบทุนนิยมตลำดเสรีสงเสริมใหผคน
ู
่
เกิดควำมคำดหวังมำก ระหว่ำงครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 20 คนแต่ละ
้
่
รุนไมวำจะเปนในฮิวสตัน เซี่ยงไฮ อิสตันบูล หรือเซำเปำลู ตำงก็ยนดีกับกำร
ิ
่
่
่
็
ศึกษำที่ดีขึ้น ระบบสุขภำพที่ดีเยี่ยมขึ้น และรำยได้ที่มำกขึ้น อย่ำงไรก็ตำม
ในอีกหลำยทศวรรษต่อมำ ผลรวมของดิสรัปชันโดยเทคโนโลยีและกำรล่ม
สลำยของระบบนิเวศท�ำให้คนรุ่นใหม่คิดว่ำกำรอยู่แบบเดิมอำจจะดีกว่ำ
ผลที่ตำมมำก็คอเรำถูกทิ้งไว้กับภำระในกำรสร้ำงเร่องรำวเกี่ยวกับ
ื
ื
โลกฉบับปรับปรุงใหม่ ในท�ำนองเดียวกับที่กำรยกระดับจำกกำรปฏิวัติ
อุตสำหกรรมให้ก�ำเนิดคตินิยมแบบใหม่ๆ ในคริสต์ศตวรรษที 20 ดังนั้น
่
กำรมำถึงของกำรปฏิวัติทำงเทคโนโลยีชีวภำพและเทคโนโลยีสำรสนเทศก็นำ ่
จะต้องกำรวิสัยทัศน์ใหม่ๆ เช่นเดียวกัน ดังนั้น ในทศวรรษต่อๆ ไปอำจจะ
ถูกจัดตำมลักษณะกำรค้นหำจิตวิญญำณอย่ำงเข้มข้นและกำรคิดค้นแบบ
่
จ�ำลองใหมๆ ทำงสังคมและกำรเมือง แนวคิดเสรีนิยมจะสำมำรถปรับเปลี่ยน
้
้
่
สร้ำงตัวตนขึ้นใหมไดอีกครั้งใหดึงดูดใจมำกกว่ำเดิมไดหรือไม แบบเดียวกับ
่
้
ที่มันท�ำเมื่อเผชิญวิกฤตกำรณ์ในตอนต้นทศวรรษ 1930 และ 1960? ศำสนำ
้
และลัทธิชำตินิยมตำมขนบจะชวยใหค�ำตอบที่หลุดพนไปจำกเสรีนิยมไดหรือ
้
่
้