คู่มือการดำเนินงานอาหารกลางวัน

คมู่ อื การดำ�เนนิ งาน
กองทนุ เพ่ือโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

กองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร



ค�ำน�ำ

กองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ส�ำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธิการ มีนโยบายให้โรงเรียนด�ำเนินงาน
โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น เพอื่ ใหน้ กั เรยี นไดร้ บั ประทานอาหารกลางวนั ท่ีมีคุณค่าทางอาหารอย่างเพียงพอ
และครบถ้วน สมวัย อีกท้ังเป็นการลดภาวะทุพโภชนาการของนักเรียนอย่างต่อเน่ือง และส่งเสริมให้นักเรียน
มีภูมิต้านทานโรคท่ีดี การที่นักเรียนมีสุขภาพพลานามัยท่ีสมบูรณ์ย่อมส่งผลให้มีพัฒนาการทางด้านร่างกาย
จิตใจและสติปัญญาดีข้ึนอันจะส่งผลต่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษา นักเรียนสามารถเข้าร่วมกิจกรรม
และเรียนรู้ได้อย่างเตม็ ศกั ยภาพ
การปฏิบัติงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนให้มีความยั่งยืนบรรลุวัตถุประสงค์ที่วางไว้น้ัน
จ�ำเป็นอย่างยิ่งท่ีผู้ปฏิบัติงาน และผู้ท่ีเก่ียวข้องทุกระดับ ต้องมีความรู้ความเข้าใจท่ีตรงกันถึงแนวด�ำเนินงาน
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน และแนวทางการบริหารบริหารโครงการท่ีได้รับสนับสนุนงบประมาณ
จากเงินดอกผลของกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา (โครงการส่งเสริมผลผลิต
เพื่ออาหารนักเรียนในโรงเรียน และโครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารท่ีดีและน้�ำด่ืมสะอาดในโรงเรียน)
และเพื่อให้การปฏิบัติงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนเป็นไปตามภารกิจของกองทุนเพ่ือโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ทางกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา
จึงได้จัดท�ำคู่มือ การด�ำเนินงานกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนขึ้น เพ่ือให้โรงเรียนได้รับทราบ
รายละเอียดของโครงการและข้ันตอนการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันท่ีดีมีประสิทธิภาพ การบริหาร
โครงการทไี่ ดร้ บั สนบั สนนุ งบประมาณจากเงนิ ดอกผลกองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
ตลอดจนมีความเข้าใจถึงแนวทางการใช้จ่ายเงินเพ่ือโครงการอาหารอาหารกลางวันในโรงเรียน จากเงินอุดหนุน
ท่ัวไปและเงินนอกงบประมาณประเภทเงินรายได้สถานศึกษา เงินดอกผลกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนประถมศึกษาที่ถูกต้องระยะเวลาที่โรงเรียนต้องด�ำเนินงานตามโครงการเพื่อให้โครงการอาหารกลาง
วันในโรงเรยี นเปน็ ไปในทศิ ทางเดยี วกนั เพอื่ ประโยชน์สูงสดุ ต่อสุขภาพและคณุ ภาพนักเรยี นเป็นส�ำคญั
หวังเป็นอย่างยิ่งว่า คู่มือการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนเล่มน้ีจะเป็นประโยชน์
ส�ำหรับโรงเรียน ตลอดจนผู้ปฏิบัติงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนและผู้เก่ียวข้อง สามารถใช้เป็น
แนวทางในการปฏิบัติงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนให้ส�ำเร็จลุล่วงตามวัตถุประสงค์ และเป้าหมาย
อย่างมปี ระสิทธภิ าพต่อไป
กองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศกึ ษา
สำ� นกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ
ส�ำนกั พฒั นากิจกรรมนกั เรยี น
ส�ำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พื้นฐาน
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

กองทนุ เพื่อโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
กระทรวงศกึ ษาธิการ

สารบัญ

หน้า

ค�ำน�ำ
สารบญั

บทท่ี 1 บทน�ำ ............................................................................................................................................ 1
ความเป็นมาและความส�ำคัญ ....................................................................................................... 3
วตั ถุประสงค์ .................................................................................................................................. 6
ขอบเขตการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น.......................................................... 7
นิยามศัพทเ์ ฉพาะ........................................................................................................................... 7

บทที่ 2 การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นทีด่ ีมปี ระสทิ ธภิ าพ...................................... 9
ส่วนที่ 1 การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันท่ดี ีมีประสทิ ธิภาพ...................................... 13
1. การขอสนับสนุนงบประมาณจากองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถิ่น............................. 15
2. การออกใบเสรจ็ รบั เงนิ ......................................................................................... 16
3. การจัดท�ำบนั ทกึ ข้อตกลงความรว่ มมอื ในการดำ� เนินโครงการอาหารกลางวนั
และการสร้างเครือขา่ ยความรว่ มมือ.................................................................... 16
3.1 การจดั ทำ� บนั ทึกขอ้ ตกลงความร่วมมอื ........................................................ 16
3.2 การสรา้ งเครอื ข่ายความรว่ มมือ................................................................... 16
4. การแต่งต้ังผู้รับผดิ ชอบการด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ระดับโรงเรียน..... 21
5. แนวปฏบิ ัติท่ดี ีในการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น.................... 22
6. การนำ� โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียนสูก่ ารปฏบิ ตั .ิ....................................... 24
6.1 หลกั การด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวัน............................................... 24
6.2 กระบวนการบรหิ ารการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั สกู่ ารปฏบิ ัต.ิ... 25
7. การนเิ ทศ ก�ำกบั ติดตาม ประเมินผล และรายงานผล......................................... 29
8. การยกย่องชมเชยและการประชาสมั พนั ธ.์........................................................... 32
สว่ นที่ 2 การบริหารโครงการท่ีไดร้ บั สนบั สนุนงบประมาณจากเงินดอกผลกองทนุ เพอ่ื
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นประถมศกึ ษา.................................................... 33
1. การเสนอขอรบั การสนับสนนุ งบประมาณกองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรียนประถมศกึ ษา ..................................................................................... 37
1.1 โครงการส่งเสริมผลผลิตเพื่ออาหารนักเรยี นในโรงเรียน.............................. 37
1.2 โครงการพฒั นาระบบสุขาภบิ าลอาหารท่ีดีในโรงเรียน................................ 40

สารบญั (ต่อ)

หนา้

2. การบริหารโครงการทไี่ ด้รับสนบั สนนุ งบประมาณจากเงินดอกผลกองทนุ เพ่อื
โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศึกษา................................................ 43
3. การนิเทศ กำ� กับ ติดตาม...................................................................................... 47
4. การประเมินผลและรายงานผล............................................................................ 48
4.1 การประเมินผล............................................................................................ 48
4.2 การรายงานผล............................................................................................ 48
5. การยกยอ่ งชมเชย/ประชาสัมพนั ธ์โครงการ.......................................................... 50
สว่ นท่ี 3 การบูรณาการโครงการอาหารกลางวันสู่กระบวนการจดั การเรียนร.ู้ .......................... 51
การจัดการเรยี นรู้แบบบรู ณาการ................................................................................. 58
การจดั การเรียนร้แู บบโครงงาน................................................................................... 58
ประเภทของโครงงาน ................................................................................................. 59

บทท่ี 3 แนวทางการใชจ้ า่ ยเงนิ เพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น................................................ 61
ส่วนที่ 1 การใช้จ่ายเงินโดยใช้เงนิ อุดหนุนท่วั ไปและเงินนอกงบประมาณ.................................. 65
• แหลง่ ท่ีมาของเงนิ โครงการอาหารกลางวนั .......................................................... 68
1. เงินงบประมาณหมวดเงนิ อุดหนนุ ............................................................... 68
2. เงนิ นอกงบประมาณ ประเภทเงนิ รายไดส้ ถานศึกษาเพอื่ โครงการ
อาหารกลางวัน............................................................................................ 68
• วธิ ปี ฏิบตั ิการใช้จา่ ยเงนิ เพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน ......................... 68
1. วธิ ีการจัดหาอาหารกลางวัน........................................................................ 69
2. การบริหารจดั การด้านการเงิน การบัญชี..................................................... 69
2.1 การเงิน............................................................................................... 69
2.2.1 การรบั เงิน.............................................................................. 69
2.2.2 การจ่ายเงนิ ............................................................................. 69
2.2.3 การเก็บรกั ษาเงิน.................................................................... 71
2.2 การบันทึกบัญชีและการรายงาน........................................................ 72
3. ขั้นตอน และเอกสารประกอบการจา่ ยเงนิ โครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรียน กรณีการยืมเงินโครงการอาหารกลางวนั เพอ่ื
จัดซ้ืออาหารสด-อาหารแห้ง........................................................................ 73
1. กรณีการจ้างเหมาทำ� อาหารอาหารกลางวัน.......................................
2. การจ้างบคุ คลภายนอกมาประกอบอาหาร (จา่ ยค่าตอบแทนหรือคา่ แรง)
• ขนั้ ตอนและเอกสารประกอบการจ่ายเงนิ เงนิ อุดหนนุ ปจั จัยพืน้ ฐานนกั เรยี นยากจน
(กรณจี า่ ยเงินสดเปน็ คา่ อาหารกลางวนั ให้นกั เรยี นโดยตรง)................................. 76

สารบญั (ตอ่ )

หน้า

สว่ นที่ 2 การใช้จ่ายเงินเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน โดยใช้เงินดอกผลกองทุน
เพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นประถมศึกษา................................................. 77
แหลง่ ที่มาของเงนิ ...................................................................................................... 79
วธิ ีปฏิบัตเิ กย่ี วกับการใชจ้ า่ ยเงนิ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นโดยใช้เงิน
ดอกผลกองทุนเพื่อโครงการอารกลางวันในโรงเรยี นประถมศึกษา.............................. 79
การจัดหาวัสดุ ครภุ ณั ฑ์ อุปกรณ์ โรงเรอื นในการลงทนุ .............................................. 80
การบรหิ ารจัดการด้านการเงิน การบัญชี.................................................................... 83
การเงนิ ...................................................................................................................... 83
การบญั ชี .................................................................................................................... 83

บทท่ี 4 ความคาดหวงั สคู่ วามส�ำเรจ็ ท่ียั่งยืน............................................................................................. 85
บรรณานกุ รม ............................................................................................................................... 90
เอกสารอ้างองิ ระเบยี บแนวด�ำเนินการ.......................................................................................... 91
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก เอกสารประกอบการเสนอของบประมาณจากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ...................... 93
ตัวอยา่ ง 1 โครงการเสนอขอรบั งบประมาณอุดหนนุ อาหารกลางวันจาก
องค์กรปกครองสว่ นท้องถ่ิน........................................................................................ 95
ตวั อยา่ ง 2 หนงั สือราชการแจ้งจำ� นวนนกั เรียนเพ่อื เสนอขอรบั งบประมาณ
อุดหนนุ โครงการอาหารกลางวนั ................................................................................. 99
ตวั อยา่ ง 3 แบบแจ้งจ�ำนวนนักเรยี น............................................................................................. 100
ตัวอยา่ ง 4 บญั ชีรายชอื่ นกั เรียนเพื่อเสนอขอรบั งบประมาณอดุ หนนุ อาหารกลางวัน................... 101
ตวั อย่าง 5 การเขียนโครงการเสนอของบประมาณเพิ่มเติม.......................................................... 102
ตวั อยา่ ง 6 หนงั สือราชการนำ� สง่ เพอื่ เสนอของบประมาณเพ่ิมเติม............................................... 106
ตวั อยา่ ง 7 บัญชีรายชื่อนักเรยี นเพือ่ เสนอขอรับงบประมาณอดุ หนนุ อาหารกลางวันเพมิ่ เติม....... 107
ภาคผนวก ข ตวั อยา่ งหนงั สือราชการน�ำสง่ ใบเสร็จรบั เงนิ ........................................................ 109
ตัวอย่าง 8 หนงั สอื ราชการนำ� ส่งใบเสรจ็ รบั เงนิ ............................................................................ 111
ภาคผนวก ค เอกสารประกอบการตดิ ตามผลการดำ� เนินงานของกองทนุ เพือ่ โครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศกึ ษา.............................................................. 113
ตวั อย่าง 9 แบบติดตามผลการดำ� เนินงานของกองทนุ เพ่ือโครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรียนประถมศึกษา...................................................................................... 115

สารบญั (ตอ่ )

หนา้

ตวั อยา่ ง 10 แบบสงั เกตเพื่อตดิ ตามการด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ................................ 128
ตัวอยา่ ง 11 แบบสอบถามความพึงพอใจผู้เกี่ยวขอ้ ง................................................................ 130
ตัวอยา่ ง 12 แบบสอบถามความพึงพอใจนักเรยี น.................................................................... 132
ภาคผนวก ง เอกสารประกอบการขอรับการสนับสนนุ งบประมาณจากเงินดอกผล
กองทนุ เพ่ืออาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา............................................ 135
ตวั อย่าง 13 แบบประเมินมาตรฐาน......................................................................................... 137
ตวั อยา่ ง 14 แบบค�ำขอสนับสนนุ งบประมาณโครงการเงนิ ทุนหมุนเวยี น
สง่ เสริมผลผลติ เพ่อื โครงการอาหารกลางวัน........................................................ 141
ตวั อย่าง 15 โครงการประกอบค�ำของบประมาณ.................................................................... 145
ตวั อยา่ ง 16 แบบประเมนิ ตนเองตามมาตรฐานด้านสุขาภิบาลอาหารทดี่ .ี............................... 149
ตัวอยา่ ง 17 แบบคำ� ขอสนับสนุนงบประมาณโครงการพฒั นาระบบสขุ าภิบาล
อาหารท่ดี ใี นโรงเรียน............................................................................................ 150
ภาคผนวก จ โครงสรา้ งหน่วยการเรียนรู้บรู ณาการ................................................................... 153
ตวั อยา่ ง 18 โครงสร้างหน่วยการเรียนรบู้ ูรณาการ................................................................... 155
ตัวอย่าง 19 การจดั ทำ� แผนการจัดการเรียนรบู้ ูรณาการแบบสหวิทยาการ.............................. 156
ตวั อยา่ ง 20 โครงสร้างหนว่ ยการเรียนรบู้ ูรณาการ................................................................... 166
ภาคผนวก ฉ การยืมเงนิ โครงการอาหารกลางวนั เพ่ือจัดซอ้ื อาหารสด อาหารแห้ง
(กรณี ยืมเงนิ ระยะสัน้ )......................................................................................... 169
ตวั อยา่ ง 21 แบบขออนมุ ัติเงนิ ยืม............................................................................................ 171
ตวั อย่าง 22 สญั ญาการยืมเงนิ ดา้ นหน้า.................................................................................. 172
ตัวอย่าง 23 สญั ญาการยืมเงิน ด้านหลัง.................................................................................. 173
ตัวอย่าง 24 แบบประมาณการคา่ ใช้จา่ ย.................................................................................. 174
ตวั อย่าง 25 แบบอนุมตั เิ บิกจา่ ยชดใช้เงนิ ยมื ............................................................................ 175
ตวั อย่าง 26 ใบจดั ซอ้ื วสั ดเุ ครื่องบรโิ ภค................................................................................... 176
ภาคผนวก ช การยมื เงินโครงการอาหารกลางวันเพอื่ จดั ซอื้ อาหารสดอาหารแห้ง
(กรณี ยมื เงิน เป็นภาคเรียน).......................................................................... 179
ตัวอยา่ ง 27 แบบขออนมุ ตั ยิ มื เงินกรณี ยมื เงินเปน็ ภาคเรยี น................................................... 181
ตัวอยา่ ง 28 สัญญาการยืมเงินกรณี ยมื เงนิ เป็นภาคเรยี น........................................................ 182
ตัวอยา่ ง 29 แบบขออนมุ ัต(ิ ดา้ นหลงั สญั ญาการยืมเงนิ ............................................................ 183
ตัวอยา่ ง 30 แบบประมาณการค่าใช้จ่าย.................................................................................. 184

สารบัญ (ต่อ)

หนา้

ตัวอยา่ ง 31 ใบสรปุ เบิกเงินชดเชยเงนิ ยืมโครงการอาหารกลางวัน........................................... 185
ตวั อยา่ ง 32 ใบจัดซอ้ื วสั ดเุ คร่ืองบริโภค................................................................................... 186
ตวั อย่าง 33 บันทกึ ขออนุมัตเิ บกิ จา่ ยเงิน................................................................................. 187
ภาคผนวก ซ การจา้ งเหมาท�ำอาหารกลางวนั ........................................................................... 189
ตัวอยา่ ง 34 รายงานขอจา้ งเหมาทำ� อาหารกลางวนั ................................................................ 191
ตัวอย่าง 35 ตัวอย่างบนั ทึกตกลงจา้ งเหมาท�ำอาหารกลางวนั .................................................. 193
ตวั อยา่ ง 36 ใบตรวจรบั พัสดุ.................................................................................................... 195
ตัวอยา่ ง 37 บนั ทึกข้อความขออนมุ ตั ิจา่ ยเงนิ .......................................................................... 196
ตวั อยา่ ง 38 หนงั สอื รบั รองการหกั ภาษี ณ ทจ่ี ่าย.................................................................... 197
ภาคผนวก ฌ การจ้างบุคคลภายนอกประกอบอาหาร (จ่ายค่าตอบแทนหรอื คา่ แรง)................ 199
ตวั อยา่ ง 39 รายงานขอจา้ งบุคคลภายนอกมาประกอบอาหารกลางวนั
(คา่ ตอบแทน/ค่าแรง)........................................................................................... 201
ตัวอย่าง 40 บันทึกตกลงจา้ งบคุ คลภายนอกมาประกอบอาหารกลางวัน..................................... 202
ตัวอย่าง 41 ใบตรวจรบั พสั ดกุ ารจา้ งบุคคลภายนอกมาประกอบ
อาหารกลางวนั ................................................................................................... 203
ตัวอย่าง 42 ขออนุมตั ิเบกิ จา่ ยการจ้างบุคคลภายนอกมาประกอบอาหารกลางวนั .................. 204
ตัวอยา่ ง 43 หนังสอื รับรองการหักภาษี ณ ที่จา่ ย.................................................................... 205
ตัวอยา่ ง 44 ใบสำ� คัญรบั เงิน.................................................................................................... 206
ภาคผนวก ญ การจ่ายเงนิ อดุ หนุนปจั จยั พ้ืนฐานส�ำหรบั นกั เรียนยากจน
(กรณีจ่ายเงนิ สดเปน็ คา่ อาหารให้นักเรียนโดยตรง).............................................. 207
ตวั อย่าง 45 บันทกึ ขอ้ ความขออนุมัตเิ บกิ จ่ายเงินอุดหนุนปัจจัยพ้ืนฐาน
ส�ำหรบั นักเรยี นยากจน......................................................................................... 209
ตัวอยา่ ง 46 ใบส�ำคญั รับเงินกรณจี ่ายเงนิ สดใหก้ บั นักเรียนโดยตรง (เปน็ คา่ อาหาร)................ 210
ภาคผนวก ฎ การจดั ซอื้ โดยวิธีตกลงราคา................................................................................. 211
ตวั อยา่ ง 47 บันทกึ รายงานการขอซ้ือ...................................................................................... 213
ตัวอย่าง 48 รายละเอยี ดของใบส่งั ซื้อ...................................................................................... 215
ตวั อยา่ ง 49 ใบส่งของ/ใบแจ้งหนี.้............................................................................................ 218
ตัวอยา่ ง 50 ใบตรวจรับพสั ดุ .................................................................................................. 219
ตวั อยา่ ง 51 บันทึกขออนมุ ตั เิ บิกจา่ ยเงินตามโครงการ)........................................................... 220
ตัวอยา่ ง 52 ใบเสร็จรบั เงิน ..................................................................................................... 221

สารบญั (ตอ่ )

หนา้
ตวั อย่าง 53 หนังสือรบั รองการหกั ภาษี ณ ทจี่ ่าย.................................................................... 222
ภาคผนวก ฏ การจดั จา้ งโดยวิธีตกลงราคา................................................................................ 223
ตัวอยา่ ง 54 บนั ทกึ รายงานขอจ้าง........................................................................................... 225
ตวั อย่าง 55 ใบสั่งจา้ งหรอื บันทึกตกลงจ้าง.............................................................................. 227
ตวั อย่าง 56 ใบส่งมอบงานจา้ ง................................................................................................. 230
ตัวอยา่ ง 57 ใบตรวจรับงานจ้าง............................................................................................... 231
ตัวอยา่ ง 58 บนั ทึกขออนุมัตจิ ่ายเงนิ ตามโครงการ................................................................... 232
ตัวอย่าง 59 ใบเสรจ็ รับเงนิ ..................................................................................................... 233
ตัวอยา่ ง 60 หนงั สอื รบั รองการหกั ภาษี ณ ทจ่ี ่าย.................................................................... 234
คำ� สง่ั แตง่ ต้งั คณะกรรมการดำ� เนินงาน...........................................................................................

สารบญั ตาราง

ตาราง หนา้
1 แสดงบทบาทการจัดกิจกรรมการเรียนรูข้ องครแู ละนกั เรียน......................................................... 60
2 แสดงวงเงนิ เก็บรกั ษาเงินของหน่วยงาน........................................................................................ 71

สารบญั แผนภาพ

แผนภาพ หน้า
1 ขั้นตอนการดำ�เนินงานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน........................................................... 14
2 เครอื ข่ายความร่วมมือในการดำ�เนนิ งานโครงการอาหารกลางวัน................................................. 17
3 การนิเทศ กำ�กับ ติดตาม ประเมินผลและรายงานผลการจัดโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศกึ ษา................................................................................................................................. 29
4 ระบบการกำ�กบั ตดิ ตามการดำ�เนินงานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น3��������������������������������� 31
5 ขัน้ ตอนการบริหารโครงการท่ีได้รับงบประมาณจากเงนิ ดอกผลกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนประถมศึกษา................................................................................................................ 36
6 แนวทางการบูรณาการโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนสู่การจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้............... 53
7 การใช้จ่ายเงินเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน โดยใช้เงินอุดหนุนทั่วไปและเงินนอก
งบประมาณประเภทเงินรายไดส้ ถานศึกษาเพือ่ โครงการอาหารกลางวนั ...................................... 67
8 การใช้จ่ายเงินเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน โดยใช้เงินดอกผลกองทุนเพื่อโครงการ
อาหารกลางวนั โรงเรียนประถมศึกษา............................................................................................ 78
9 ความสำ�เรจ็ สู่ความย่งั ยืนของการดำ�เนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น.......8������������������ 89

บทที่ 1
บทนำ�

กองทนุ เพื่อโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
กระทรวงศกึ ษาธิการ

บทน�ำ

ความเป็นมาและความสำ� คญั

พระราโชวาทในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีเน่ืองในพิธีเปิดการประชุมโภชนาการ
แหง่ เอเชีย ครั้งที่ 4 เม่อื วนั อังคารที่ 1 พฤศจิกายน 2526 ความตอนหน่ึงวา่ “...แมใ้ นประเทศไทยซึ่งได้ชอื่ วา่
เปน็ อู่ข้าว อูน่ ้ำ� ของเอเชยี ก็ยงั มีปญั หาของการขาดอาหาร ปัญหาทางสขุ ภาพอนามยั การเจบ็ ปว่ ยดว้ ยโรคตา่ งๆ
ท่ีน่าจะรักษาหรือป้องกันได้ โดยการปฏิบัติให้ถูกต้องในเรื่องอาหารการกิน ความสะอาด สุขลักษณะ
สงิ่ แวดลอ้ ม เหลา่ น้ี เปน็ ตน้ นอกจากนน้ั เดก็ มจี ำ� นวนไมน่ อ้ ยมสี ภาพการขาดอาหาร เนอ่ื งจากพอ่ แมไ่ มท่ ราบถงึ
วิธีการเลี้ยงดูท่ีเหมาะสม ปฏิบัติกันไปตามความเคยชิน หรือขนบธรรมเนียมท่ีได้รับการส่ังสอนมาชั่วลูกหลาน
แสดงให้เห็นถึงความไม่เข้าใจว่าอาหารและโภชนาการเป็นรากฐานส�ำคัญของสุขภาพอนามัยตั้งแต่วัยเด็ก
จนถึงวัยชรา...”
สภาพการขาดสารอาหารในวัยเด็กก่อให้เกิดปัญหาด้านสุขภาพ ซ่ึงจากผลการวิจัยโครงการส�ำรวจ
ภาวะโภชนาการและสุขภาพเด็กในภูมิภาคอาเซียน หรือ SEANUTS (South East Asia Nutrition Survey)
โดยการสนับสนุนของบริษัทฟรีสแลนด์คัมพิน่า (เนเธอร์แลนด์) ภายใต้การด�ำเนินงานของสถาบันโภชนาการ
มหาวิทยาลัยมหิดล ส�ำรวจเด็กไทยท่ัวประเทศ จ�ำนวน 3,119 คน อายุระหว่าง 0.5 - 12.9 ปี ในช่วงปี
พ.ศ. 2554 - 2555 พบข้อบ่งช้ีท่ีชัดเจนว่า เด็กไทยก�ำลังประสบปัญหาภาวะทุพโภชนาการและขาดการ
ออกกำ� ลงั กายอย่างเหมาะสม ผลการวิจัยระบุว่า เด็กในวัย 3 - 6 ขวบ มีภาวะน�้ำหนักเกินและอาจกลายเป็น
เด็กอ้วนในช่วงวัย 6 - 12 ขวบ รวมทั้งเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กซึ่งจะพบในเด็กชนบทสูงกว่า
เด็กเมืองถึงสองเท่า นอกจากนี้ยังพบว่า ร้อยละ 30 - 40 ของเด็กไทยอยู่ในภาวะขาดวิตามินดี สาเหตุส�ำคัญ
มาจากการได้รับสารอาหารที่จ�ำเป็นต่อการเติบโตไม่เพียงพอ หรือไม่ถูกสัดส่วนต้ังแต่วัยทารก ท้ังวิตามินเอ
วิตามินดี ธาตุเหล็ก ไอโอดีนและแคลเซียม ดังนั้นภายในทศวรรษหน้าหากยังปล่อยให้เด็กไทยเติบโตมา
ในสภาพเช่นนีจ้ ะท�ำใหเ้ ยาวชนไทยเติบโตอยา่ งดอ้ ยคุณภาพมากที่สุด และมีปญั หาโรคอ้วนตามมา มีพฒั นาการ
ด้านร่างกายและไอคิวถดถอย ซ่ึงจะกลายเป็นปัญหาระดับชาติที่หน่วยงานภาครัฐทุกฝ่ายควรให้ความส�ำคัญ
และรว่ มมอื กำ� หนดมาตรการปอ้ งกนั และแกไ้ ข ผลการวจิ ยั ดงั กลา่ วสอดคลอ้ งกบั แนวคดิ ของ นภิ า โรจนร์ งุ่ วศนิ กลุ
หวั หนา้ หนว่ ยชวี สถติ แิ ละหวั หนา้ โครงการ SEANUTS (South East Asia Nutrition Survey) สถาบนั โภชนาการ
มหาวิทยาลัยมหิดล ที่กล่าวว่า สองสาเหตุหลักที่ท�ำให้การเติบโตของเด็กไทยท้ังในเมืองและชนบทอยู่ในภาวะ
ด้อยคุณภาพ คือ การขาดโภชนาการที่ดี และขาดการออกก�ำลังกายอย่างเพียงพอ ซ่ึงเป็นผลมาจากพ่อแม่
ขาดความรคู้ วามเขา้ ใจทถี่ กู ตอ้ งในการเลย้ี งลกู ในแตล่ ะวยั นอกจากน้ี สงา่ ดามาพงษ์ ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นโภชนาการ
ได้กล่าวเพ่ิมเติมว่า ปัญหาเด็กอ้วนถือเป็นปัญหาใหญ่ของไทย ซึ่งจากผลการวิจัยและส�ำรวจของส�ำนักงาน
การสำ� รวจสุขภาพประชาชนไทย (สสท.) (This National Heaths Examination Survey) ชว้ี า่ อตั ราภาวะ
เด็กอว้ นในช่วงอายุ 2-5 ขวบ มีร้อยละ 5.8 ในปี พ.ศ. 2540 เพ่มิ เป็นรอ้ ยละ 7.9 ในปี พ.ศ. 2545
ภาวะเดก็ อว้ นในชว่ งอายุ 9-12.9 ขวบ มอี ตั ราจากรอ้ ยละ 5.8 เพม่ิ ขน้ึ รอ้ ยละ 6.7 และในปี พ.ศ. 2552
ทง้ั สองชว่ งวยั มอี ัตราเดก็ อ้วนเพ่ิมคือร้อยละ 8.5 และ 8.7 ตามล�ำดับ
จากงานวจิ ยั SEANUTS (South East Asia Nutrition Survey) บง่ ชว้ี า่ ภาวะนำ้� หนกั เกนิ มคี วามชดั เจน
ในกลุ่มเด็กเมืองวัย 6 - 12 ขวบ มีอัตราเพ่ิมขึ้นถึงร้อยละ 16.3 ขณะท่ีเด็กชนบทมีภาวะเติบโตหยุดชะงัก
ท�ำให้เป็นเด็กแคระแกรนมีอัตราสูงถึงสองเท่าเม่ือเทียบกับเด็กเมือง สาเหตุหลักท่ีส�ำคัญเป็นผลมาจากการ
ขาดสารอาหารท่จี �ำเป็นตอ่ การเจริญเติบโตของร่างกายและสตปิ ญั ญา (นภาพร พานิชชาต,ิ 2558)

คู่มือการด�ำ เนนิ งานกองทนุ เพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 3

การสง่ เสรมิ การเจรญิ เตบิ โตใหก้ บั เดก็ ไทยเพอื่ ใหม้ สี ขุ ภาพสมบรู ณต์ ามวยั จงึ ถอื เปน็ หนา้ ทห่ี ลกั ของรฐั บาล
ที่ต้องตระหนักและให้ความส�ำคัญในการส่งเสริมให้เด็กไทยทุกคนได้รับสารอาหารท่ีมีคุณค่ามีประโยชน์
ตามหลักโภชนาการ เพ่ือลดปัญหาภาวะทุพโภชนาการของเด็ก ซ่ึงจะเป็นพ้ืนฐานในการพัฒนาด้านร่างกาย
และสตปิ ญั ญา โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ เดก็ ในวยั เรยี นระดบั ประถมศกึ ษา ถา้ ไดร้ บั อาหารกลางวนั ไมเ่ พยี งพอ กจ็ ะทำ� ให้
สุขภาพน้ันไม่สมบูรณ์ สมองไม่เจริญเท่าที่ควร ดังนั้นรัฐบาล จึงก�ำหนดให้มีการจัดโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนประถมศึกษาขึ้น โดยท่ีโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษาได้เร่ิมด�ำเนินการครั้งแรก
ในปี พ.ศ. 2495 ซ่ึงมีกรมสามัญศึกษาเป็นหน่วยงานรับผิดชอบ ต่อมาในปี พ.ศ. 2496 รัฐบาลได้แต่งต้ัง
คณะกรรมการอาหารและโภชนาการแห่งชาติ และแต่งตั้งคณะอนุกรรมการจัดเล้ียงอาหารกลางวันในโรงเรียน
(เฉลมิ บญุ ธรรมเจริญ, 2527) ซ่งึ ในชว่ ง 20 ปแี รกนน้ั โครงการไม่ประสบผลสำ� เรจ็ เพราะไม่ได้รับการสนับสนนุ
งบประมาณจากรฐั บาล ทำ� ใหต้ อ้ งขอความชว่ ยเหลอื จากองคก์ ารหรอื มลู นธิ ติ า่ งประเทศเขา้ มาสนบั สนนุ ชว่ ยเหลอื
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน ในปี พ.ศ. 2520 รัฐบาลได้ตระหนักถึงความส�ำคัญด้านคุณภาพประชากร
ในการพฒั นาประเทศ เพราะพบวา่ นกั เรยี นจำ� นวนมากยงั ขาดแคลนอาหารกลางวนั โดยไดร้ บั อาหารทม่ี คี ณุ คา่ ทาง
โภชนาการไมเ่ พยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของรา่ งกาย ทำ� ใหก้ ารเจรญิ เตบิ โตไมเ่ ปน็ ไปตามเกณฑม์ าตรฐานเกดิ ภาวะ
ทพุ โภชนาการ รฐั บาลจงึ ไดบ้ รรจแุ ผนอาหารและโภชนาการลงในแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี 4
โดยกำ� หนดใหห้ นว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งและสถาบนั การศกึ ษาชนั้ สงู รว่ มมอื กนั ดำ� เนนิ การ และในปี พ.ศ. 2530 สำ� นกั งาน
คณะกรรมการการประถมศกึ ษาแหง่ ชาติ ไดก้ ำ� หนดนโยบายใหโ้ รงเรยี นดำ� เนนิ โครงการอาหารกลางวนั ครบทกุ โรงเรยี น
กอ่ นวนั ท่ี 5 ธนั วาคม 2530 เพอื่ เฉลิมฉลองครบรอบ 60 พรรษาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ภูมิพลอดลุ ยเดช
ภายใตค้ ำ� ขวญั “ฉลอง 60 พรรษามหาราชา เดก็ ประถมศกึ ษาไมห่ วิ โหย” ในระยะตอ่ มาโรงเรยี นในสงั กดั สำ� นกั งาน
คณะกรรมการการประถมศึกษาแหง่ ชาติ จงึ ได้ดำ� เนินโครงการอาหารกลางวนั ตลอดมาอย่างตอ่ เนื่อง
ปงี บประมาณ 2534 รฐั บาลไดต้ ระหนกั ถงึ ความจำ� เปน็ ตอ้ งมกี ารพฒั นาประเทศอยา่ งจรงิ จงั และไดเ้ รง่
ใหค้ วามชว่ ยเหลอื นกั เรยี นทข่ี าดแคลนอาหารกลางวนั ใหร้ อดพน้ จากภาวะทพุ โภชนาการโดยตราพระราชบญั ญตั ิ
กองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา พ.ศ. 2535 ข้ึน (ราชกิจจานุเบกษาเล่มที่ 109
ตอนที่ 42, 2535) มาตรา 4 ให้จัดต้ังกองทุนขึ้นกองทุนหน่ึงในกระทรวงการคลัง ประกอบด้วยเงินหรือ
ทรพั ยส์ นิ อน่ื ตามมาตรา 5 โดย มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ เปน็ ทนุ หมนุ เวยี นและใชจ้ า่ ยสำ� หรบั การสนบั สนนุ และชว่ ยเหลอื
ภาวะโภชนาการของ นกั เรยี นในโรงเรยี นประถมศกึ ษาและการประชาสมั พนั ธป์ ญั หาภาวะทพุ โภชนาการของเดก็
ตามทค่ี ณะกรรมการเหน็ สมควรโดยในปี พ.ศ. 2536 การบรหิ ารกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั โดยกรรมการ
บริหารกองทุนได้ก�ำหนดให้ได้รับเงินอุดหนุนอาหารกลางวันส�ำหรับนักเรียนท่ีมีภาวะทุพโภชนาการ
และนกั เรยี นทีข่ าดแคลนอาหารกลางวัน โดยใหไ้ ด้รบั เงินอุดหนุน ปกี ารศึกษาละ 200 วันๆ ละ 5 บาทตอ่ คน
ตอ่ มาในปกี ารศกึ ษา 2542 เพม่ิ ขน้ึ เปน็ วนั ละ 6 บาทตอ่ คน ทงั้ น้ี กำ� หนดใหร้ บั นกั เรยี นทอ่ี ยใู่ นภาวะทพุ โภชนาการ
ทุกคนเข้าโครงการก่อน หากมีส่วนท่ีเหลือจึงจัดให้นักเรียนที่ขาดแคลนอาหารกลางวันเข้าสมทบจนครบ
เงินอุดหนุนอาหารกลางวันที่จัดให้แต่ละปี (ส�ำนักงานโครงการอาหารกลางวัน กระทรวงศึกษาธิการ, 2542)
นอกจากน้ีเพื่อเป็นการส่งเสริมให้โรงเรียนน�ำผลผลิตท่ีมีคุณภาพป้อนเข้าสู่โครงการอาหารกลางวัน
ทางสำ� นกั งานกองทนุ โครงการอาหารกลางวนั จงึ ไดจ้ ดั ทำ� โครงการสง่ เสรมิ ผลผลติ เพอ่ื อาหารนกั เรยี นในโรงเรยี นขนึ้
เพ่ือสนับสนุนให้โรงเรียนท่ีมีนักเรียนทุพโภชนาการหรือขาดแคลนอาหาร หรือต้ังอยู่ในพ้ืนท่ีห่างไกลให้สามารถ
ผลิตวัตถุดิบในการประกอบอาหารที่มีคุณค่าตามหลักโภชนาการได้มีเงินทุนหมุนเวียนเพียงพอในการจัด
อาหารกลางวนั ทมี่ คี ณุ ภาพได้อย่างตอ่ เนอ่ื ง

4 คู่มอื การด�ำ เนนิ งานกองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน

ตอ่ มาในปงี บประมาณ 2544 กระทรวงศกึ ษาธกิ ารไดถ้ า่ ยโอนงบประมาณคา่ อาหารกลางวนั ใหก้ ระทรวง
มหาดไทยตามพระราชบัญญัติก�ำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอ�ำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
พ.ศ. 2542 ดงั นนั้ โครงการอาหารกลางวนั จงึ ถา่ ยโอนใหก้ บั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ตง้ั แตป่ งี บประมาณ 2544
และในปีงบประมาณ 2545 ส�ำนักงบประมาณได้ก�ำหนดหลักเกณฑ์ และวิธีปฏิบัติในการบริหารงบประมาณ
ตามโครงการถ่ายโอนภารกิจให้บริการสาธารณะท่ีรัฐด�ำเนินการอยู่ให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยให้
องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ นำ� งบประมาณทไี่ ดร้ บั ถา่ ยโอนไปสมทบกบั เงนิ จากกองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรียนประถมศกึ ษาไดร้ บั มาดำ� เนนิ การอาหารกลางวนั เพอ่ื ใหเ้ กดิ ประโยชน์สงู สุดแก่เดก็ นกั เรยี นทจี่ ะได้รับ
อาหารกลางวันอย่างทั่วถึง และให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมอบหมายให้โรงเรียนด�ำเนินการให้เป็นไปตาม
วัตถุประสงค์ของโครงการ โดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเปน็ ผ้กู ำ� กับ ดูแล
ปี พ.ศ. 2551 คณะรัฐมนตรี มีมติเห็นชอบให้เพิ่มเงินอุดหนุนส�ำหรับอาหารกลางวันนักเรียน
ระดบั ประถมศกึ ษาเปน็ วนั ละ 10 บาทตอ่ คน ตอ่ มาในปี พ.ศ. 2552 ใหเ้ พมิ่ เปน็ วนั ละ 13 บาทตอ่ คน ตอ่ มารฐั บาล
ได้สนับสนุนงบประมาณเพ่ือเป็นค่าอาหารกลางวันส�ำหรับนักเรียนทุกคนในระดับอนุบาลและประถมศึกษา
ในอัตรา 20 บาทต่อคนต่อวัน (ตามมติ ค.ร.ม. เม่ือวันที่ 22 ตุลาคม 2556) โดยจัดสรรผ่านกรมส่งเสริม
การปกครองท้องถิ่น เพื่อโอนงบประมาณให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและจัดสรรให้โรงเรียนด�ำเนิน
จัดอาหารกลางวันให้กับนักเรียน ดังน้ันกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา จึงเป็น
หน่วยงานท่ีมีบทบาทหน้าที่ส�ำคัญที่จะช่วยให้นักเรียนในโรงเรียนประถมศึกษามีภาวะโภชนาการที่เหมาะสม
กบั วยั และมสี ขุ ภาพทส่ี มบรู ณ์ โดยไดใ้ หค้ วามชว่ ยเหลอื และสนบั สนนุ งบประมาณในดา้ นอาหารกลางวนั แกน่ กั เรยี น
ในโรงเรยี นประถมศกึ ษาทกุ สงั กดั มาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง นอกจากนใ้ี นปจั จบุ นั รฐั บาลไดใ้ หค้ วามสำ� คญั และไดส้ นบั สนนุ
งบประมาณดา้ นการด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวันแกน่ ักเรียนชัน้ อนุบาล 1-ช้นั ประถมศกึ ษาปที ่ี 6 ใหแ้ ก่
นักเรียนได้มีอาหารกลางวันรับประทานครบทุกวันตลอดปีการศึกษา แต่จากการส�ำรวจภาวะทุพโภชนาการ
ของนักเรียน สังกัดส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน กลับพบว่า ปี พ.ศ. 2554 เด็กไทยมีสัดส่วน
ไม่ได้ตามเกณฑ์ จำ� นวน 1.2 ลา้ นคน มีน้ำ� หนกั สงู กว่าเกณฑม์ าตรฐาน จ�ำนวน 250,408 คน ซึ่งสอดคลอ้ งกับ
การรายงานการเฝา้ ระวังภาวะโภชนาการของเด็กนกั เรียน ในปี พ.ศ. 2555 พบว่า นักเรียนมภี าวะอว้ นรอ้ ยละ
17 ปี 2556 พบวา่ นกั เรยี นมภี าวะผอม รอ้ ยละ 6.9 และภาวะเตยี้ รอ้ ยละ 7.3 และขอ้ มลู ลา่ สดุ จากการรายงาน
ผลของระบบขอ้ มลู 21/43 แฟม้ ของสำ� นักนโยบายและยุทธศาสตร์ ปี 2557 พบว่า ภาวะอ้วนของเด็กนักเรยี น
รอ้ ยละ 9.5 (สำ� นกั โภชนาการ กรมอนามยั , 2557)
ดงั นน้ั เพอื่ สำ� รวจถงึ สาเหตขุ องปญั หาทแี่ ทจ้ รงิ กองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธิการ จึงได้ออกนิเทศติดตามการด�ำเนินงาน
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน และโครงการท่ีได้รับสนับสนุนงบประมาณจากเงินดอกผลกองทุนเพ่ือ
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษาทั่วท้ัง 4 ภูมิภาคในประเทศไทย ผลจากการนิเทศ ติดตาม
พบวา่ การดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นเพอื่ ใหน้ กั เรยี นไดร้ บั ประทานอาหารกลางวนั อยา่ งเพยี งพอ
และมีคุณค่าตามหลักโภชนาการและมีระบบสุขาภิบาลอาหารท่ีดีน้ัน โรงเรียนมีรูปแบบการให้บริการและ
การด�ำเนินโครงการหลากหลายลักษณะ มีการใช้จ่ายงบประมาณจากหลายแหล่งที่มา ทั้งเงินงบประมาณและ
เงินนอกงบประมาณ ซงึ่ มีวัตถปุ ระสงค์ ขัน้ ตอน การขอรบั งบประมาณ และแนวทางการใช้จ่ายเงินที่แตกตา่ งกนั
โรงเรียนขาดความรู้ ความเข้าใจในการด�ำเนินงานตามกฎหมาย ระเบียบและแนวปฏิบัติท่ีเกี่ยวข้อง และ
เมื่อท�ำการส�ำรวจสภาพการด�ำเนินงานของโครงการที่ได้รับประมาณจากเงินดอกผลของกองทุนเพื่อโครงการ

คู่มอื การดำ�เนนิ งานกองทุนเพอ่ื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 5

อาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา ทง้ั โครงการเงนิ ทนุ หมนุ เวยี นสง่ เสรมิ ผลผลติ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั
และโครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารที่ดีในโรงเรียนน้ัน พบว่า โรงเรียนยังขาดความรู้ความเข้าใจในการ
ขอสนับสนุนงบประมาณ การน�ำโครงการสู่การปฏิบัติ ระบบการนิเทศติดตาม ระบบการประเมินผล
และการรายงานผล ตลอดจนบุคลากรท่ีเก่ียวข้องกับการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวันในทุกระดับตั้งแต่
ระดับโรงเรียน หน่วยงานต้นสังกัดในพ้ืนที่และในส่วนกลาง ตลอดจนบุคลากรของกองทุนเพ่ือโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษามีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ บุคคลที่เข้ามาเก่ียวข้องและรับผิดชอบ
งานโครงการอาหารกลางวันและโครงการที่ได้รับงบประมาณจากเงินดอกผลของกองทุน เพื่อโครงการอาหาร
กลางวันในโรงเรียนประถมศึกษาคนใหม่ขาดความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง และไม่มีแนวการด�ำเนินงานโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียน ตลอดจนแนวทางการบริหารโครงการที่ได้รับงบประมาณจากเงินดอกผลของ
กองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา เป็นคู่มือยึดถือเป็นแนวปฏิบัติ ท�ำให้การ
ประสานงานในการด�ำเนินโครงการล่าช้า จากเหตุผลและความจ�ำเป็นดังกล่าว ทางส�ำนักงานกองทุน
เพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา จึงจัดท�ำคู่มือการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนข้ึนโดยมีการบูรณาการหลักการจัดโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน โครงการเงินทุนหมุนเวียน
ส่งเสริมผลผลิตเพ่ือโครงการอาหารกลางวัน และโครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารที่ดีในโรงเรียน
มาเพื่อให้ผู้ปฏิบัติได้ใช้เป็นแนวทางการด�ำเนินงานอาหารกลางวันในโรงเรียนได้อย่างถูกต้องเหมาะสม
มีประสิทธิภาพและมีความย่ังยืนในการด�ำเนินโครงการตรงตามวัตถุประสงค์และภารกิจของกองทุน
เพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ตลอดจนใช้เป็นคู่มือในการแลกเปล่ียนเรียนรู้
และประชาสมั พนั ธก์ ารดำ� เนินงานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นใหแ้ กส่ าธารณชนได้รบั ทราบ

วัตถปุ ระสงค์

การจดั ทำ� คมู่ อื การดำ� เนนิ งานกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น เพอื่ ใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั ทิ กุ ระดบั ใช้
เปน็ แนวทางการดำ� เนนิ งาน โดยมีวัตถุประสงค์ดงั น้ี
1. เพื่อให้โรงเรียนจดั อาหารกลางวนั ทมี่ คี ุณค่าตามหลักโภชนาการและนกั เรียนมีภาวะโภชนาการทีด่ ี
2. เพ่ือให้ผู้ปฏิบัติในโรงเรียนและหน่วยงานต้นสังกัด สามารถด�ำเนินงานตามข้ันตอนได้อย่างถูกต้อง
ตรงตามวตั ถปุ ระสงค์ การใช้จ่ายเงนิ ตามระเบียบกฎหมาย และแนวปฏบิ ัติทเ่ี ก่ยี วข้องได้ถูกต้อง
3. เพอ่ื ให้มกี ารด�ำเนินงานอาหารกลางวันในโรงเรียนอยา่ งเปน็ ระบบและมีประสิทธภิ าพ
4. เพอ่ื สง่ เสรมิ การบรู ณาการในการจดั การเรยี นการสอนใหเ้ ชอ่ื มโยงกบั กจิ กรรมการจดั อาหารกลางวนั
ในโรงเรียนให้นักเรียนได้เกดิ การเรยี นรแู้ ละปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบรโิ ภคอาหารให้ถูกต้อง
5. เพอื่ เปน็ แนวทางการขอรบั การสนบั สนนุ เงนิ ดอกผลกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น
ประถมศกึ ษาได้อย่างท่วั ถงึ

6 คูม่ อื การดำ�เนนิ งานกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน

ขอบเขตการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

คมู่ อื นใี้ ชส้ ำ� หรบั โรงเรยี นประถมศกึ ษา เพอ่ื ใชป้ ระกอบการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น
โดยมีขอบเขตการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันเกี่ยวขอ้ งกบั
1. เงินอุดหนุนทั่วไปท่ีได้รับจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งจัดสรรให้กับนักเรียนทุกคนในระดับ
ชั้นอนุบาล 1 ถึงช้ันประถมศึกษาปีที่ 6 คนละ 20 บาท จ�ำนวน 200 วัน และเงินอุดหนุนท่ัวไป ประเภท
เงนิ ปัจจัยพืน้ ฐานนกั เรยี นยากจนและขาดแคลน
2. เงนิ ดอกผลกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา ไดแ้ ก่ โครงการสง่ เสรมิ ผลผลติ
เพอื่ อาหารนกั เรยี นในโรงเรยี น โครงการพัฒนาระบบสขุ าภบิ าลอาหารทด่ี ใี นโรงเรยี น
3. เงินนอกงบประมาณประเภทเงินรายได้สถานศึกษาเพ่ือโครงการอาหารกลางวัน ได้แก่ เงินท่ีได้รับ
จากการขายอาหารกลางวันให้กับนักเรียน การรับเงินค่าอาหารที่เก็บจากนักเรียน ครู บุคลากรทางการศึกษา
และเงนิ บริจาคเพ่ืออาหารกลางวัน

นิยามศัพทเ์ ฉพาะ

ภาวะทพุ โภชนาการ หมายถงึ ภาวะซง่ึ เกดิ ขน้ึ จากการรบั ประทานอาหารไมส่ มดลุ โดยอาจมสี ารอาหาร
บางอยา่ งไดร้ บั ไมเ่ พยี งพอ เกนิ หรอื ผดิ สดั สว่ น เปน็ ผลใหเ้ กดิ ความผดิ ปกตทิ างโภชนาการตา่ งๆ ขนึ้ โดยกรมอนามยั
กระทรวงสาธารณสุข ไดก้ �ำหนดเกณฑ์การประเมิน ดงั น้ี
1. ภาวะผอม หมายถึง เด็กนักเรียนที่มีน�้ำหนักต่อส่วนสูงต�่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน (น้อยกว่าหรือ
เทา่ กบั -2 S.D.)
2. ภาวะเตยี้ หมายถงึ เดก็ นกั เรยี นทม่ี สี ว่ นสงู ตอ่ อายตุ ำ�่ กวา่ เกณฑม์ าตรฐาน (นอ้ ยกวา่ หรอื เทา่ กบั -2 S.D.)
3. ภาวะอ้วน หมายถึง เด็กนักเรียนท่ีมีน�้ำหนักต่อส่วนสูงเกินเกณฑ์มาตรฐาน (มากกว่าหรือ
เทา่ กบั + 2 S.D. ข้นึ ไป)
โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น หมายถงึ โครงการอาหารกลางวนั ซงึ่ ไดร้ บั การจดั สรรงบประมาณ
จากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ (คนละ 20 บาทตอ่ วนั ) เพอ่ื สนบั สนนุ ใหโ้ รงเรยี นประถมศกึ ษา จดั ทำ� อาหารกลาง
วนั ใหก้ ับนักเรยี นทุกคนไดร้ บั ประทานอาหารกลางวนั อย่างมีคณุ ภาพถูกหลักโภชนาการ
กองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา หมายถงึ กองทนุ ทจี่ ดั ตงั้ ขน้ึ ตามพระราช
บัญญัติกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา พ.ศ. 2535 โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือเป็น
ทนุ หมนุ เวยี นและใชจ้ า่ ยสำ� หรบั การสนบั สนนุ และชว่ ยเหลอื ภาวะโภชนาการของนกั เรยี นในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
และการประชาสมั พันธป์ ญั หาภาวะทพุ โภชนาการของเด็ก
เงินเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน หมายถึง เงินท่ีโรงเรียนได้มาเพ่ือสนับสนุนการด�ำเนิน
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน ซง่ึ แบง่ ออก 3 ประเภท คือ
1. เงินอุดหนุนทั่วไปท่ีได้รับจากองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ซึ่งจัดสรรให้กับนักเรียนทุกคนในระดับ
ชั้นอนุบาล 1 ถึงช้ันประถมศึกษาปีท่ี 6 คนละ 20 บาทจ�ำนวน 200วัน และเงินอุดหนุนทั่วไป ประเภท
เงินปจั จยั พ้ืนฐานนกั เรียนยากจนและขาดแคลน

คมู่ อื การด�ำ เนนิ งานกองทนุ เพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น 7

2. เงินดอกผลกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ได้แก่ โครงการส่งเสริม
ผลผลติ เพอ่ื อาหารนกั เรยี นในโรงเรยี นและโครงการพฒั นาระบบสขุ าภบิ าลอาหารทดี่ แี ละนำ้� ดม่ื สะอาดในโรงเรยี น
3. เงินนอกงบประมาณประเภทเงินรายได้สถานศึกษาเพื่อโครงการอาหารกลางวัน ได้แก่ เงินท่ีได้รับ
จากการขายอาหารกลางวันให้กับนักเรียน การรับเงินค่าอาหารที่เก็บจากนักเรียน ครู บุคลากรทางการศึกษา
และเงนิ บรจิ าคเพอ่ื อาหารกลางวัน
เงินดอกผลกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา หมายถึง เงินดอกผลท่ีเกิด
จากพระราชบัญญัติกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา พ.ศ. 2535 ซึ่งกองทุนเพื่อ
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษามีเงินครบ 6,000 ล้านบาท และน�ำเฉพาะดอกผลของกองทุน
เพื่อเป็นทุนหมุนเวียน และใช้จ่ายส�ำหรับสนับสนุนและช่วยเหลือภาวะโภชนาการของนักเรียนในโรงเรียน
ประถมศึกษา และประชาสัมพันธ์ปัญหาภาวะทุพโภชนาการของนักเรียนในรูปแบบของโครงการต่างๆ ตามที่
คณะกรรมการเหน็ สมควร
โครงการส่งเสริมผลผลิตเพ่ืออาหารนักเรียนในโรงเรียน หมายถึง โครงการที่เกิดจากเงินดอกผล
ของกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ตามพระราชบัญญัติ กองทุนเพ่ือโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศกึ ษา พ.ศ. 2535 ทีจ่ ัดสรรให้กับโรงเรยี นประถมศึกษา สำ� หรับสร้างผลผลิต
สรา้ งรายไดเ้ พือ่ น�ำผลผลติ มาสนบั สนนุ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน
โครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารที่ดีและน้�ำดื่มสะอาดในโรงเรียน หมายถึง โครงการ
ท่ีเกิดจากเงินดอกผลของกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ตามพระราชบัญญัติ
กองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา พ.ศ. 2535 ท่ีจัดสรรให้กับโรงเรียนประถมศึกษา
เพ่ือพัฒนาปรับปรุงระบบสุขาภิบาลอาหารที่ดีและน้�ำด่ืมสะอาดในโรงเรียนให้มีคุณภาพ สะอาด ปลอดภัย
ถกู สุขลกั ษณะตามมาตรฐานดา้ นสขุ าภบิ าลอาหาร

8 คู่มือการดำ�เนินงานกองทุนเพอ่ื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน

บทที่ 2

การดำ�เนินงานโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนที่ดมี ีประสิทธภิ าพ

กองทนุ เพื่อโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
กระทรวงศกึ ษาธิการ

การดำ�เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นทด่ี ีมีประสิทธภิ าพ

โรงเรยี นทสี่ ามารถบรหิ ารจดั การอาหารกลางวนั ไดด้ มี ปี ระสทิ ธภิ าพ มี 2 คำ� ถาม ทฝ่ี ากใหท้ กุ คนตอ้ งคดิ
และให้ความส�ำคัญ คือ ท�ำอย่างไรให้นักเรียนมีอาหารกลางวันที่มีคุณภาพรับประทานทุกวัน ตลอดปีการศึกษา
คำ� วา่ คณุ ภาพของอาหารกลางวนั คอื มสี ารอาหารครบถว้ นทง้ั 5 หมู่ มคี วามสะอาดปลอดภยั และมปี รมิ าณที่
เพียงพอต่อความต้องการของผ้เู รียนตามวยั และทำ� เพือ่ อะไร คำ� ตอบท่ีดีที่สดุ คอื ท�ำเพื่อนกั เรยี น ผลลพั ธส์ งู สดุ
(Outcome) ทเ่ี กดิ ขนึ้ นกั เรยี นตอ้ งรจู้ กั เลอื กบรโิ ภคอาหารทมี่ ปี ระโยชน์ มสี ขุ นสิ ยั และมารยาทในการรบั ประทาน
อาหารทีถ่ ูกตอ้ งเหมาะสม ตอ้ งไม่มีปัญหาภาวะทุพโภชนาการ และสามารถเปน็ แหล่งเรยี นร้ใู หน้ กั เรยี นไดเ้ รยี นรู้
ถงึ กระบวนการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั เพอื่ สขุ ภาพทดี่ ขี องตนเองได้ สำ� หรบั แนวทางการบรหิ ารโครงการอาหาร
กลางวันท่ดี ีมีประสิทธภิ าพ.....จะเริม่ ต้นอย่างไร?
จดุ มงุ่ หมายหลกั ในการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น คอื การสรา้ งสขุ ภาพทด่ี อี ยา่ งถว้ นหนา้
ให้กบั นกั เรยี น ซ่ึงถือว่าเป็นประชากรในวัยเรียนและเปน็ กลุม่ ประชากรจ�ำนวนมาก ให้มีรา่ งกายแขง็ แรงสมบูรณ์
ท�ำให้เส้นใยของสมองเกิดการถักทอพร้อมที่จะเรียนรู้ได้อย่างเต็มท่ีและไม่มีปัญหาภาวะทุพโภชนาการ
ผา่ นกระบวนการเรยี นรู้ และความรว่ มมอื ระหวา่ ง ครู นกั เรยี น และปราชญช์ าวบา้ น เพอ่ื สรา้ งแหลง่ ผลติ วตั ถดุ บิ
ท่ีมีคุณภาพทางการเกษตร ปลอดภัยจากสารเคมีตกค้าง ป้อนเข้าสู่โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
และเพื่อให้โครงการอาหารกลางวันมีประสิทธิภาพมากยิ่งข้ึน สิ่งส�ำคัญโรงเรียนต้องมีการจัดการที่ดีในการดูแล
กระบวนการเตรียมอาหาร การประกอบอาหาร การปรุงอาหาร การดูแลสถานที่ในการรับประทานอาหาร
ภาชนะ วัสดุอุปกรณ์ เคร่ืองใช้ในห้องครัว ให้ถูกต้องตามหลักสุขาภิบาลอาหารท่ีดีในโรงเรียนตลอดจน
มีการจัดการงบประมาณที่ถูกต้องตามระเบียบการเบิกจ่ายเงินที่ต้องยึดถือเป็นแนวทางปฏิบัติ ดังน้ัน
การท�ำให้โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนดีมีประสิทธิภาพ โรงเรียนจะต้องบูรณาการการท�ำงาน 3 ส่วน
เขา้ ดว้ ยกนั คอื การดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นทดี่ มี ปี ระสทิ ธภิ าพ (โครงการทไ่ี ดร้ บั เงนิ อดุ หนนุ
จากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นคนละ 20 บาทต่อวัน) การบริหารโครงการท่ีได้รับสนับสนุนงบประมาณ
จากเงินดอกผลกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา (โครงการส่งเสริมผลผลิต
เพื่ออาหารนักเรียนในโรงเรียน โครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารท่ีดีและน�้ำดื่มสะอาดในโรงเรียน)
และการบรู ณาการโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นกับการจัดการเรยี นรู้ ดงั รายละเอยี ดทีจ่ ะได้นำ� เสนอตอ่ ไป

คู่มอื การด�ำ เนนิ งานกองทุนเพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น 11



สว่ นท่ี 1

การด�ำ เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรยี นทีด่ มี ีประสทิ ธิภาพ

การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นท่ีดมี ีประสทิ ธภิ าพ

การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนที่ดีมีประสิทธิภาพมีข้ันตอนการด�ำเนินโครงการ
ตามแผนภาพ 1

โรงเรียนเสนอโครงการและขอ้ มลู จำ�นวนนกั เรียน
เพอื่ ของบประมาณตอ่ อปท.

อปท. อนุมตั ิ โอนเงิน / โรงเรยี นออกใบเสรจ็ รบั เงนิ ให้ อปท.

เครือขา่ ยความร่วมมอื โรงเรยี นจดั ทำ�การบนั ทึกขอ้ ตกลงความร่วมมอื (MOU) เครอื ข่ายความร่วมมอื
ภายในสถานศึกษา ระหว่างผบู้ ริหารกับผรู้ ับผิดชอบโครงการ ภายนอกสถานศกึ ษา

และโรงเรยี นกับครูผ้รู บั ผิดชอบอาหารกลางวนั

หลักการดำ�เนินงาน โรงเรยี นแต่งตัง้ ผู้รบั ผดิ ชอบอาหารกลางวัน / โครงสร้างการบรหิ าร หลักการดำ�เนินงาน
1. ความถูกต้องตามหลกั โรงเรยี นศึกษาแนวปฏบิ ตั ิท่ดี ใี นการดำ�เนนิ การอาหารกลางวัน 5. การควบคมุ ตรวจสอบ
โภชนาการ โรงเรียนนำ�โครงการอาหารกลางวนั ไปสู่การปฏิบตั ิ 6. ความแตกตา่ ง
2. ความต้องการของนักเรียน 7. การประเมนิ ผล
3. ความสะอาดปลอดภัย 8. หลักการมีส่วนรว่ ม
4. ไม่มงุ่ หวังผลกำ�ไร 9. ความหลากหลาย

P : การวางแผน D : การดำ�เนนิ งาน C : การตรวจสอบ A : การปรับปรงุ แก้ไข

1. กำ�หนดรปู แบบจดั หา 1. กำ�หนดเมนอู าหาร 1. ตรวจสอบเอกสาร 1. รายงานผลตอ่ สาธารณชน
อาหาร/ลักษณะการ 2. จัดหาแหลง่ สนับสนนุ การเงินและบัญช ี 2. ประชุมแลกเปล่ยี น
จดั อาหาร งบประมาณ 2. ตรวจสอบผลดำ�เนินการ เพอ่ื คน้ หานวตั กรรม
2. กำ�หนดกจิ กรรม ➡ (เงนิ ทนุ หมุนเวยี น ➡ 3. ระดับความพงึ พอใจของ ➡ ท่เี ปน็ เลิศในการ

3. กำ�หนดปฏทิ นิ เงนิ พัฒนาสุขาภบิ าลทดี่ )ี ผ้เู กีย่ วขอ้ ง ดำ�เนนิ งาน
การปฏบิ ัตงิ าน 3. จัดทำ�เอกสารการเงิน 4. รายงานผลการดำ�เนนิ การ
4. กำ�หนดผูร้ ว่ มรับผดิ ชอบ และบัญชี (บรหิ าร โครงการ
5.ประมาณการคา่ ใช้จ่าย งบประมาณ
4. การบรู ณาการการเรียน
การสอน

การนิเทศ กำ�กบั ตดิ ตาม ประเมนิ ผล ไม่สำ�เร็จ
และรายงานผลการดำ�เนนิ งาน สำ�เรจ็
ถอดประสบการณ์

การยกยอ่ งชมเชย/และการประชาสัมพันธ์

แผนภาพ 1 ขั้นตอนการดำ�เนินงานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นทด่ี มี ปี ระสิทธภิ าพ

14 คูม่ อื การดำ�เนินงานกองทนุ เพ่ือโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

จากแผนภาพ 1 ผรู้ บั ผิดชอบการดำ� เนนิ งาน ผบู้ รหิ ารและผู้เก่ยี วขอ้ งทุกคนสามารถเรียนรู้ และนำ� วธิ ี
การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนท่ีน�ำเสนอ มาปรับประยุกต์ใช้ให้เข้ากับบริบทสภาพแวดล้อม
และรูปแบบการจัดหาอาหารกลางวันให้แก่นักเรียนของโรงเรียนได้ตามความเหมาะสมซึ่งมีรายละเอียด
ขน้ั ตอนกระบวนการดำ� เนนิ งาน ดงั นี้

1. การขอรับงบประมาณจากองคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่นิ

การของบประมาณอดุ หนุนคา่ ใชจ้ า่ ยโครงการอาหารกลางวนั (คนละ 20 บาทต่อวัน) เป็นค่าอาหารกลางวนั
ให้โรงเรียนสังกัดส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน โดยกรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถ่ิน
กระทรวงมหาดไทยเป็นผู้ต้ังงบประมาณรายจ่ายหมวดเงินอุดหนุนของกรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น
บนพนื้ ฐานขอ้ มลู นกั เรยี นชนั้ อนบุ าล 1- ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี 6 สงั กดั สำ� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน
(ข้อมูล ณ วันที่ 10 มิถุนายน) โดยจัดสรรผ่านองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (เทศบาลและองค์การบริหารส่วนต�ำบล)
ให้โอนจัดสรรให้กับโรงเรียน จ�ำนวน 200 วันต่อปีการศึกษา โรงเรียนสามารถด�ำเนินการของบประมาณ
ตามข้ันตอนดงั น้ี
1.1 โรงเรียนที่จะขอรับเงินอุดหนุนจากองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน (อปท.) ต้องเขียนโครงการ
ระบวุ ตั ถปุ ระสงคโ์ ดยละเอยี ด เหตผุ ลความจำ� เปน็ จำ� นวนเงนิ ทช่ี ดั เจนพรอ้ มทงั้ ขอ้ มลู ประกอบ (ถา้ ม)ี และจำ� นวน
นักเรียนตามตวั อยา่ ง 1-4 (ภาคผนวก ก)
1.2 โรงเรียนต้องน�ำโครงการดังกล่าว เข้าท่ีประชุมคณะกรรมการสถานศึกษาข้ันพื้นฐานของโรงเรียน
เพื่อขอความเห็นชอบ พร้อมทั้งแนบรายงานการประชุม ส่งให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน (อปท.) พร้อมกับ
เอกสารตามขอ้ 1.1
1.3 โรงเรยี นนำ� โครงการดงั กลา่ วทไ่ี ดร้ บั อนมุ ตั แิ ลว้ ไปขอรบั การอดุ หนนุ จากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่
(อปท.) ล่วงหน้า 1 ปี ภายในเดือนมิถนุ ายนของทุกปี
1.4 โรงเรยี นทำ� หนงั สอื ขออนมุ ตั ริ บั การอดุ หนนุ (ใชเ้ งนิ ) หลงั จากทเี่ ทศบญั ญตั /ิ ขอ้ บญั ญตั งิ บประมาณ
รายจา่ ยประจำ� ปขี ององคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ (อปท.) มผี ลบงั คบั ใชแ้ ลว้ ตามวตั ถปุ ระสงคก์ ารขอรบั การอดุ หนนุ
1.5 เมอื่ โรงเรยี นนำ� งบประมาณไปใชแ้ ลว้ และเสรจ็ สน้ิ โครงการ โรงเรยี นตอ้ งรายงานการใชจ้ า่ ยงบประมาณ
โดยละเอยี ด พรอ้ มภาพประกอบการดำ� เนนิ โครงการ หลงั สนิ้ สดุ โครงการภายใน 30 วนั ประมาณ วนั ที่ 10 พฤศจกิ ายน
ของทกุ ปี หากมีงบประมาณเหลือจา่ ยต้องสง่ คนื องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ (อปท.) เมอ่ื ส้นิ ปงี บประมาณ
นอกจากน้ียังมีโรงเรียนอีกประเภทหนึ่งซึ่งเป็นโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา และมีนักเรียน
ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นจ�ำนวนหน่ึงศึกษาอยู่ นักเรียนกลุ่มนี้เป็นนักเรียนท่ียังไม่ได้รับการจัดสรรงบประมาณ
สนบั สนนุ โครงการอาหารกลางวนั จงึ ทำ� ใหต้ อ้ งชว่ ยเหลอื ดแู ลตนเองในการจดั หาอาหารกลางวนั มารบั ประทานเอง
ความหวังท่ีจะให้นักเรียนทุกคนในวัยเรียนมีอาหารกลางวันที่มีคุณภาพรับประทานทุกวัน จึงต้องฝากความหวัง
ไวก้ บั “ความรว่ มมอื ระหวา่ งโรงเรยี น ชมุ ชน ปราชญช์ าวบา้ นและองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ในทอ้ งถน่ิ นน้ั ๆ”
ช่วยกันดูแล ซ่ึงในปัจจุบันได้มีองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินหลายแห่งสนับสนุนงบประมาณให้กับนักเรียน
กลุ่มดังกล่าวแล้ว ส�ำหรับแนวปฏิบัติที่ดีในการขอสนับสนุนงบประมาณจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นน้ันๆ
คือ การท่ีโรงเรียนจัดท�ำโครงการเพื่อขอสนับสนุนงบประมาณส่วนหน่ึง อีกส่วนหน่ึง ต้องเป็นงบประมาณ
ของโรงเรียนเอง หรือชุมชนช่วยเหลือ รายละเอียดโครงการที่น�ำเสนอของบประมาณ และข้อมูลประกอบ
การเขียนโครงการ ตามตัวอย่าง 5 - 7 (ภาคผนวก ก) หลังจากได้รับอนุมัติโครงการและงบประมาณแล้ว
โรงเรยี นตอ้ งออกใบเสรจ็ ให้กบั ทางองคก์ ารปกครองส่วนท้องถน่ิ เป็นขน้ั ตอนตอ่ ไป

คมู่ ือการดำ�เนนิ งานกองทนุ เพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 15

2. การออกใบเสร็จรับเงนิ

เมอื่ โรงเรยี นไดร้ บั เงนิ โครงการอาหารกลางวนั โรงเรยี นตอ้ งออกใบเสรจ็ รบั เงนิ ใหก้ บั องคก์ รปกครองสว่ น
ท้องถิ่น โดยจัดท�ำหนังสือราชการน�ำส่งพร้อมใบเสร็จรับเงิน ซ่ึงมียอดเงินเท่ากับจ�ำนวนที่ได้รับ ตามตัวอย่าง 8
(ภาคผนวก ข)

3. การจัดท�ำบันทึกข้อตกลงความร่วมมือในการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
และการสรา้ งเครือข่ายความร่วมมอื

3.1 การจดั ทำ� บันทกึ ข้อตกลงความร่วมมอื
เมอื่ โรงเรยี นไดร้ บั อนมุ ตั งิ บประมาณเงนิ อดุ หนนุ และเงนิ สนบั สนนุ จากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่
เป็นท่ีเรียบร้อยแล้ว เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพในการจัดการอาหารกลางวันในโรงเรียนที่ดี ทางโรงเรียนควรจัดท�ำ
บันทึกข้อตกลงร่วมมือท่ีแสดงเจตนารมณ์ และเจตจ�ำนงถึงแนวทางการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนเพ่ือคุณภาพท่ีแท้จริง ระหว่างครูผู้รับผิดชอบโครงการและทีมงานกับผู้บริหารโรงเรียนหรือ
กับประธานคณะกรรมการสถานศึกษาข้ันพื้นฐาน โดยมีตัวแทนครู ตัวแทนนักเรียน ตัวแทนผู้ปกครองและ
ตัวแทนชุมชนเป็นสักขีพยานในการจัดท�ำบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ และเพ่ือให้สาธารณชนได้รับทราบ
โรงเรียนควรส�ำเนาบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ จัดท�ำเป็นป้ายประกาศขนาดพอเหมาะติดประกาศไว้ให้ทุกคน
ได้รับทราบในบริเวณสถานที่ต่างๆ เช่น โรงอาหาร หรือหน้าโรงเรียน เพ่ือเป็นสิ่งยืนยันข้อตกลงความร่วมมือ
ในการด�ำเนินโครงการตามแนวทางที่ได้ให้ไว้ ซึ่งจะเป็นการง่ายในการสร้างเครือข่ายความร่วมมืออย่างย่ังยืน
ตอ่ ไป
3.2 การสรา้ งเครอื ขา่ ยความรว่ มมือ
เครอื ขา่ ยความรว่ มมอื หรอื การมสี ว่ นรว่ ม มสี ว่ นสำ� คญั ทท่ี ำ� ใหก้ ารดำ� เนนิ งานประสบผลสำ� เรจ็ บรรลุ
ตามเปา้ หมายและมคี วามยง่ั ยนื ประเดน็ หลกั ในการสรา้ งเครอื ขา่ ยความรว่ มมอื กเ็ พอื่ มงุ่ ใหเ้ กดิ การพฒั นาการจดั
อาหารกลางวนั ใหด้ ีมีประสิทธภิ าพ สามารถใหบ้ ริการผู้เรียนได้อย่างทวั่ ถงึ เพียงพอ เครือขา่ ยความรว่ มมอื สรา้ ง
ประโยชนอ์ ยา่ งไร
- เครอื ข่ายความรว่ มมือ กอ่ ใหเ้ กดิ งาน
- เครือขา่ ยความรว่ มมอื ชว่ ยบันดาลความส�ำเร็จ
- เครอื ข่ายความร่วมมือ ชว่ ยเป็นกลเม็ดการเรียนรู้
- เครอื ข่ายความร่วมมอื ช่วยเชดิ ชู สร้างสรรค์ผลผลิต
- เครอื ขา่ ยความรว่ มมอื ชว่ ยยดื ชวี ติ นกั เรยี นใหย้ นื ยาวดว้ ยอาหารดี มคี ณุ ภาพ ถกู หลกั โภชนาการ
ปลอดภัยไรส้ ารพษิ ตกค้าง ห่างไกลภาวะทพุ โภชนาการ

ส�ำหรับเครือข่ายความร่วมมือในการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนที่ท�ำให้เกิด
ความย่ังยืนของโครงการ ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ เครือข่ายความร่วมมือภายในโรงเรียน ซึ่งประกอบด้วย
ผู้อ�ำนวยการโรงเรียน ครูและบุคลากรทางการศึกษา นักเรียน และนักการภารโรง ตลอดจนคณะกรรมการ
สถานศึกษาข้ันพื้นฐานผู้ปกครองนักเรียนและปราชญ์ชาวบ้าน ส่วนเครือข่ายความร่วมมือภายนอกโรงเรียน
ประกอบด้วย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ชุมชน องค์กรภาครัฐและเอกชนอื่นๆ ท่ีช่วยสนับสนุนการด�ำเนิน

16 คู่มือการดำ�เนนิ งานกองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน

โครงการหน่วยงานสาธารณสุขในชุมชน ส�ำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขัน้ พน้ื ฐาน ซ่ึงแตล่ ะคนหรือแต่ละภาคสว่ นตา่ งมีบทบาทหน้าท่ี กจิ กรรม ท่ีจะตอ้ งดำ� เนนิ โครงการทแี่ ตกตา่ งกนั
ดังแผนภาพ 2

คณะกรรมการสถานศกึ ษา - สนับสนุนงานอาหารกลางวัน
ขั้นพ้นื ฐาน - ชว่ ยเหลอื ในการจดั หา จัดสรรงบประมาณ
- ประชาสมั พันธ์ในการดำ� เนนิ งาน
- ส่งเสริม สนับสนุนการดำ� เนนิ งาน

ภายในโรงเรียน ผู้อำ�นวยการสถานศกึ ษา - มีแผนพัฒนาทีช่ ดั เจนในการด�ำเนินอาหารกลางวัน
- มีนโยบาย/โครงการพฒั นาอาหารกลางวนั
- มกี ารบริหาร กำ� กบั ติดตาม

ครูและ - รว่ มวเิ คราะหป์ ญั หา ภาวะทุพโภชนาการ
บุคลากรทางการศึกษา - รว่ มวางแผนและรว่ มก�ำหนดรูปแบบการด�ำเนนิ งาน
- สง่ เสรมิ การเรยี นรู้
- จดั ท�ำบัญชีเบกิ จ่ายใหถ้ กู ตอ้ งเปน็ ปจั จุบัน

นกั เรยี น - ร่วมวิเคราะหป์ ัญหา
- ร่วมวางแผนการด�ำเนนิ งานและเสนอเมนอู าหาร
- ช่วยเหลอื ให้บรกิ ารอาหารกลางวนั

นักการภารโรง - ร่วมมอื ในการจดั หาวัสดุ อุปกรณ์
- ชว่ ยเหลอื อ�ำนวยความสะดวก การดำ� เนนิ โครงการ

ผปู้ กครอง - สนับสนนุ งานอาหารกลางวัน
ปราชญ์ชาวบ้าน - ถา่ ยทอดองคค์ วามรู้การดำ� เนินงานให้กับครู นกั เรยี น
- เป็นแหล่งเรยี นรใู้ ห้กับนกั เรียน
เครือข่ายความร่วมมือ
องคก์ รปกครองส่วนท้องถิน่ - สนบั สนนุ งบประมาณ
ภายนอกโรงเรยี น อบจ/อบต/เทศบาล - ร่วมมอื ในการด�ำเนินงาน
ชมุ ชน/องคก์ รอืน่ ๆ - รว่ มยกยอ่ งชมเชยในการดำ� เนนิ งาน
- สนบั สนนุ ร่วมมอื ในการด�ำเนนิ งาน
หน่วยงานสาธารณสุข - เป็นแหลง่ เรยี นรใู้ หก้ ับนกั เรยี น
สำ�นักงานเขตพื้นทีก่ ารศกึ ษา - สนบั สนนุ งบประมาณ
สำ�นักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน - เครอื ข่ายประชาสัมพันธ์การด�ำเนินงาน
- เ ป็นวิทยากรให้ความรู้กับผู้เกี่ยวข้องด้านอาหาร

และโภชนาการ
- ร่วมดแู ลและควบคมุ คุณภาพอาหารกลางวนั
- ชว่ ยประสานงานด้านโภชนาการกบั ภาคเี ครอื ข่าย
- กำ� หนดนโยบายทช่ี ดั เจนในการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั
- ประกาศมาตรฐานการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น
- สนบั สนนุ งบประมาณ/วสั ดุ อุปกรณใ์ นการด�ำเนินงาน
- ส ่งเสริม ยกย่อง โรงเรียนต้นแบบการด�ำเนินงานอาหาร

กลางวนั พฒั นา

แผนภาพ 2 เครือขา่ ยความรว่ มมือในการดำ�เนินงานโครงการอาหารกลางวัน

คู่มอื การด�ำ เนินงานกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน 17

จากแผนภาพ 2 สามารถอธบิ ายรายละเอยี ดเพิม่ เตมิ ไดด้ งั นี้

3.2.1 เครอื ข่ายความร่วมมอื ภายในโรงเรยี น
ภาคีเครือข่ายความร่วมมือที่เกี่ยวข้องกับการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวัน
ภายในโรงเรียน ประกอบด้วย

3.2.1.1. คณะกรรมการสถานศึกษาข้ันพนื้ ฐาน
บทบาท
1) ร่วมก�ำหนดแผนพัฒนาที่ชัดเจนในการด�ำเนินงานอาหารกลางวัน โดยยึด
หลักการด�ำเนินงานอาหารกลางวัน คือ มีคุณค่าอาหารถูกต้อง ตามหลักโภชนาการ ตรงต่อความต้องการ
ของผู้เรียน มีความสะอาดปลอดภัย ไม่มุ่งหวังก�ำไร มีการตรวจสอบควบคุม ค�ำนึงถึงความแตกต่างของบุคคล
พ้ืนที่ ตลอดจนมกี ารประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ าน
2) เหน็ ชอบนโยบาย เสนอแนะ และใหค้ ำ� ปรกึ ษา ในการพฒั นาอาหารกลางวนั
ในโรงเรยี นท่ีเปน็ ประโยชน์ในการดำ� เนินงาน
3) ช่วยก�ำกับ ติดตาม ส่งเสริม สนับสนุน ตลอดจนเอื้ออ�ำนวยความสะดวก
ในการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวันให้กับสถานศกึ ษาและผูเ้ กีย่ วขอ้ ง
4) รว่ มตรวจสอบ ตดิ ตามควบคมุ งบประมาณและดแู ลการเบกิ จา่ ยงบประมาณ
ให้มีความถกู ต้อง โปรง่ ใส ตรวจสอบได้
5) สนับสนุนการจัดหางบประมาณเพ่ิมเติมและส่งเสริมให้มีการผลิตวัตถุดิบ
หรือผลผลิตทางการเกษตร ป้อนสู่อาหารกลางวันอย่างต่อเน่ือง ในลักษณะของการด�ำเนินงานตามโครงการ
เงนิ ทนุ |หมุนเวียนส่งเสริมผลผลิตเพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
6) สง่ เสรมิ ใหม้ กี ารจัดการระบบสุขาภิบาลอาหารท่ดี ใี นโรงเรยี น

3.2.1.2. ผอู้ ำ� นวยการโรงเรยี น
บทบาท
1) กำ� หนดแผนพฒั นาทชี่ ดั เจนในการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั โดยยดึ หลกั การ
ดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั คอื ถกู ตอ้ งตามหลกั โภชนาการตรงตอ่ ความตอ้ งการของผเู้ รยี น มคี วามสะอาดปลอดภยั
ไม่มุ่งหวังก�ำไร มีการตรวจสอบควบคุม ค�ำนึงถึงความแตกต่างของบุคคล พื้นท่ี ตลอดจนมีการประเมินผล
การปฏบิ ัตงิ าน
2) ประกาศนโยบายการพัฒนาอาหารกลางวันในโรงเรียนให้สาธารณชนและ
ผู้มีสว่ นได้ส่วนเสยี ได้รับรู้
3) บรหิ าร กำ� กบั ตดิ ตาม สง่ เสรมิ สนบั สนนุ ตลอดจนเออื้ อำ� นวยความสะดวก
ในการดำ� เนินงานอาหารกลางวันใหก้ บั ผทู้ เี่ กี่ยวขอ้ งใหส้ ามารถดำ� เนินงานได้อยา่ งต่อเนื่องมปี ระสิทธิภาพ
4) ตรวจสอบ ติดตามควบคุมงบประมาณและดูแลการเบิกจ่ายงบประมาณ
ใหม้ ีความถกู ตอ้ ง โปร่งใส ตรวจสอบได้
5) จัดหางบประมาณเพิ่มเติมและส่งเสริมให้มีการผลิตวัตถุดิบ หรือผลผลิต
ทางการเกษตรป้อนสู่อาหารกลางวันอย่างต่อเน่ืองในลักษณะของการด�ำเนินงานตามโครงการส่งเสริมผลผลิต
เพื่ออาหารนักเรยี นในโรงเรียน
6) ส่งเสรมิ ใหม้ กี ารจัดการระบบสุขาภิบาลอาหารทีด่ ใี นโรงเรียน

18 คูม่ ือการดำ�เนนิ งานกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

3.2.1.3. ครูและบคุ ลากรทางการศึกษา
บทบาท
1) เขา้ ร่วมวเิ คราะหป์ ัญหา และปจั จยั ที่มตี อ่ ภาวะโภชนาการของนกั เรียน
ซ่งึ วิเคราะหต์ ามบรบิ ทของโรงเรยี นและพนื้ ที่ และจัดวางแนวทางในการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั
2) รว่ มวางแผนการด�ำเนนิ งานอาหารกลางวันเพ่ือน�ำสคู่ วามยง่ั ยืน
3) กำ� หนดรปู แบบและลกั ษณะการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั ตลอดจนรายการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนท่สี ามารถใหบ้ ริการนักเรียนได้ตลอดปอี ย่างมคี ณุ ภาพ
4) ส่งเสริมให้ผู้เรียนเรียนรู้การด�ำเนินงานอาหารกลางวัน คุณค่าอาหาร เพื่อ
คณุ ภาพชีวิตทดี่ ขี องผ้เู รยี น
5) จัดท�ำเอกสาร หลักฐาน การเบิกจ่ายเงินให้ครบสมบูรณ์ถูกต้อง และจัดท�ำ
บัญชีให้ถูกต้องตามหลักบัญชี ให้เป็นปจั จุบนั
6) รว่ มยกยอ่ งชมเชยและเผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธก์ ารดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั

3.2.1.4. นักเรยี น
บทบาท
1) เขา้ รว่ มวิเคราะหป์ ัญหา และปัจจยั ทีม่ ีต่อภาวะโภชนาการของนกั เรียน
ซงึ่ วิเคราะห์ตามบรบิ ทของโรงเรียนและพ้ืนท่ี
2) ร่วมวางแผนการด�ำเนินงานอาหารกลางวันเพอ่ื น�ำสคู่ วามยัง่ ยืน
3) รว่ มเสนอรายการอาหารกลางวันและเรยี นรกู้ ารด�ำเนินงานอาหารกลางวนั
เพอื่ คุณภาพชวี ติ ที่ดขี องผูเ้ รียน
4) เป็นตัวแทนในการช่วยเหลือและให้บริการอาหารกลางวันในโรงเรียนแก่
นักเรียนคนอ่นื ๆ ได ้

3.2.1.5. นักการภารโรง
บทบาท
1) เขา้ ร่วมวเิ คราะหป์ ญั หา และปจั จัยทม่ี ีตอ่ ภาวะโภชนาการของนักเรยี น
ซง่ึ วเิ คราะห์ตามบรบิ ทของโรงเรยี นและพ้นื ท่ีและรว่ มจดั วางแนวทางในการด�ำเนินงานอาหารกลางวนั
2) รว่ มวางแผนการดำ� เนินงานอาหารกลางวนั เพ่ือน�ำสูค่ วามยง่ั ยืน
3) อ�ำนวยความสะดวกในการจดั หาวัสดุ อปุ กรณ์ในการด�ำเนนิ งาน
4) ชว่ ยเหลอื การดำ� เนนิ งานอาหารกลางวัน

3.2.1.6. ผู้ปกครอง/ปราชญช์ าวบา้ น
บทบาท
1) ตวั แทนผปู้ กครอง เขา้ มารว่ มวเิ คราะหป์ ญั หา และปจั จยั ทมี่ ตี อ่ ภาวะโภชนาการ
ของนักเรียน ซึ่งวเิ คราะหต์ ามบรบิ ทของโรงเรยี นและพื้นที่
2) ตวั แทนผปู้ กครอง รว่ มเยย่ี มชมกจิ กรรมการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั
ของโรงเรยี น เพอ่ื เหน็ ความสำ� คญั ของการดำ� เนนิ งาน และเพอื่ วางแผนการดำ� เนนิ งานทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั ผปู้ กครองตอ่ ไป
3) รว่ มถา่ ยทอดองคค์ วามรใู้ นการดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั ใหก้ บั ครแู ละผเู้ รยี น

คู่มอื การดำ�เนนิ งานกองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น 19

3.2.2 เครือข่ายความร่วมมือภายนอกโรงเรยี น

3.2.2.1. องคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่นิ
บทบาท
1) องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถิน่ รบั ทราบผลการด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลาง
วันครบวงจรและจดั งบประมาณให้ทันเวลากอ่ นเปิดภาคเรยี น
2) องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินในเขตโรงเรียน เข้าร่วมประชุมการด�ำเนินงาน
โครงการอาหารกลางวนั เน้นความร่วมมือระดับทอ้ งถนิ่   เพ่อื น�ำไปวางแผนการด�ำเนนิ งานร่วมกัน ให้สอดคล้อง
กับการจดั ตงั้ และจัดสรรเงนิ อดุ หนุนทั่วไปตามปงี บประมาณในปกี ารศึกษา
3) ตรวจเย่ยี มกจิ กรรมการดำ� เนินงานของโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนที่
รบั เงนิ อดุ หนนุ ผา่ นองค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ นัน้ ๆ
4) ตดิ ตามและประเมินผลการดำ� เนินงาน

3.2.2.2. ชุมชน
บทบาท
1) เขา้ รว่ มวเิ คราะหป์ ญั หาปจั จยั ทมี่ ตี อ่ ภาวะโภชนาการของนกั เรยี น ซง่ึ วเิ คราะห์
ตามบริบทของโรงเรยี นและพ้ืนที่ ตลอดจนการจดั วางแนวทางในการด�ำเนินงานอาหารกลางวันในโรงเรยี น
2) ร่วมวางแผนการด�ำเนินงานอาหารกลางวัน เพ่ือน�ำสคู่ วามย่ังยนื
3) เป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับครูและนักเรียน ในการเรียนรู้การด�ำเนินงานอาหาร
กลางวนั และการจัดหาผลผลิตเพ่อื อาหารกลางวนั
4) รว่ มยกยอ่ งชมเชยและเผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธก์ ารดำ� เนนิ งานอาหารกลางวนั
ในโรงเรียน

3.2.2.3. หน่วยงานสาธารณสุข ได้แก่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบล ส�ำนักงาน
สาธารณสุขอำ� เภอ จงั หวดั โรงพยาบาลประจ�ำอ�ำเภอ จังหวดั
บทบาท
1) ใหค้ วามรดู้ า้ นโภชนาการ สาธารณสขุ แกน่ กั เรยี น ผปู้ กครอง ครแู ละบคุ ลากร
ทางการศกึ ษา
2) ประชมุ ครแู ละบคุ ลากรทางการศกึ ษา ผบู้ รหิ าร ผปู้ กครอง ดา้ นอาหารกลางวนั
คุณภาพในโรงเรียน และการควบคุมคณุ ภาพอาหารกลางวนั ตามบริบทของโรงเรยี น
3) รวบรวมข้อมูลและสารสนเทศด้านภาวะโภชนาการและด้านสุขภาพ
เพ่อื วางแผนการด�ำเนินงานรว่ มกนั
4) สนับสนุน แนะน�ำ อ�ำนวยความสะดวกและประสานงานในการด�ำเนินงาน
โครงการอาหารกลางวนั ในเขตพื้นท่ีรับผิดชอบ
5) ประสานความร่วมมือด้านโภชนาการระดับอ�ำเภอกับหน่วยงานภาคี
ทเี่ กีย่ วข้อง เชน่ ส�ำนักงานสาธารณสุขอ�ำเภอ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลและเทศบาล  
6) ติดตามและประเมินผลการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันของโรงเรียน
ในเขตรับผดิ ชอบ

20 คมู่ ือการดำ�เนินงานกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น

3.2.2.4. ส�ำนักงานเขตพ้ืนที่การศกึ ษา/ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขน้ั พน้ื ฐาน/หน่วยงานท่เี กยี่ วข้อง
บทบาท      
1) สรา้ งความตระหนกั ในการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวันของโรงเรียน
2) สง่ เสรมิ สนบั สนนุ การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น
3) กำ� กบั ตดิ ตาม นเิ ทศ และการประเมนิ ผลการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั
ของโรงเรยี น
4) เป็นศูนย์กลางการแลกเปล่ียนเรียนรู้สนับสนุนบุคลากรและทรัพยากร
ในการจัดกิจกรรม สนับสนุนให้มีการเผยแพร่ น�ำเสนอแนวปฏิบัติท่ีดีเด่น ในการด�ำเนินงานโครงการ
อาหารกลางวนั ของโรงเรียน
5) ยกย่องชมเชยให้ก�ำลงั ใจแก่โรงเรยี นทดี่ �ำเนนิ งานอาหารกลางวนั ไดด้ เี ด่น

4. การแตง่ ต้งั ผู้รบั ผดิ ชอบการดำ� เนินงานโครงการอาหารกลางวนั ระดับโรงเรยี น
เพ่ือให้การด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันท่ีได้รับจากงบประมาณเงินอุดหนุนท่ัวไปเพ่ือโครงการ
อาหารกลางวนั นกั เรยี นจากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ (คนละ 20 บาทตอ่ วนั ) ดำ� เนนิ งานไปอยา่ งดมี ปี ระสทิ ธภิ าพ
ส�ำเร็จตามวัตถุประสงค์ของโครงการ สามารถลดปัญหาภาวะทุพโภชนาการ และให้โครงการมีความย่ังยืน
โรงเรียนสามารถพ่ึงพาตนเองได้ในการจัดอาหารกลางวันให้กับเด็กนักเรียน อีกทั้งสามารถบูรณาการเข้ากับ
กิจกรรมการเรียนการสอนจนท�ำให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ ได้รับประสบการณ์ท่ีสามารถน�ำไปปรับประยุกต์ใช้
ในการดำ� รงชวี ติ ประจำ� วนั ได้ โรงเรยี นควรแตง่ ตง้ั คณะกรรมการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ระดบั โรงเรยี น
เพื่อท�ำหน้าที่ในการบริหารจัดการโครงการอาหารกลางวัน ซึ่งประกอบด้วยคณะบุคคลไม่น้อยกว่า 9 คน
ดังน้ี
4.1 ผูอ้ �ำนวยการโรงเรยี น ประธานกรรมการ
4.2 ผแู้ ทนคณะกรรมการสถานศึกษาขน้ั พื้นฐาน กรรมการ
4.3 ผทู้ รงคณุ วฒุ ิจากองค์กรปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ หรอื องค์กรเอกชน กรรมการ
4.4 ผแู้ ทนผ้ปู กครองนักเรียน กรรมการ
4.5 ผแู้ ทนคร ู กรรมการ
4.6 ผูแ้ ทนโรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพ กรรมการ
4.7 ผแู้ ทนผ้นู �ำชมุ ชน กรรมการ
4.8 ผู้แทนนกั เรียน กรรมการ
4.9 ครูผรู้ บั ผิดชอบโครงการอาหารกลางวนั กรรมการ/เลขานกุ าร

คมู่ อื การดำ�เนินงานกองทุนเพือ่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน 21

บทบาทหนา้ ท่ีของคณะกรรมการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวันระดับโรงเรยี น

คณะกรรมการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันระดับโรงเรียน มีบทบาทหน้าท่ี ท่ีส�ำคัญในการ
ขับเคล่ือนโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนให้ไปสู่จุดหมายเพ่ือสร้างให้เด็กไทยมีสุขภาพสมบูรณ์สมวัย
โดยคณะกรรมการมหี นา้ ท่ีและบทบาท ดงั นี้
1. จดั ทำ� ระบบขอ้ มลู สารสนเทศเกยี่ วกบั ภาวะทพุ โภชนาการและความขาดแคลนอาหารของเดก็ นกั เรยี น
เป็นรายบุคคล
2. วางแผนการดำ� เนนิ งาน ติดตามผลการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวนั
3. จดั ท�ำแผนงาน โครงการ กิจกรรมดำ� เนนิ งาน ปฏิทินปฏิบัตงิ าน
4. บรู ณาการการจดั กจิ กรรมโครงการอาหารกลางวนั กบั กจิ กรรมการเรยี นการสอนในแตล่ ะชว่ งชน้ั
5. กำ� กับ ดูแล การใชจ้ า่ ยเงนิ ให้เปน็ ไปตามแผนงานโครงการ
6. ประชาสัมพันธ์โครงการอาหารกลางวัน และระดมทรัพยากรสนับสนุนแสวงหาความร่วมมือ
เพ่ือสร้างความเขม็ แขง็ ให้กับโครงการอาหารกลางวนั
7. ก�ำกับ ตดิ ตาม ประเมินผล และสรปุ รายงานผล
8. สนบั สนุนปัจจยั เอ้ือตา่ งๆ
9. อื่นๆ ตามทไี่ ด้รับมอบหมาย

5. แนวปฏิบตั ิทด่ี ีในการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น

เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการโครงการอาหารกลางวัน โรงเรียนควรมีการศึกษาแนวปฏิบัติท่ีดี
ในการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวนั เป็นขัน้ ตอน ดังน้ี
1. มีการก�ำหนดนโยบายท่ีชัดเจนในการด�ำเนินงานและประกาศเป็นนโยบายคุณภาพให้ผู้เก่ียวข้อง
ได้รบั ทราบ
2. มีค�ำส่ังแต่งต้ังคณะกรรมการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันระดับโรงเรียน โดยคณะกรรมการ
ประกอบด้วยบุคคลที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ซึ่งเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถและสนใจในการด�ำเนินงานของโครงการ
ท่ีมาจากหลายภาคส่วน ไมน่ อ้ ยกวา่ 9 คน เพอ่ื ช่วยกนั ดูแลการดำ� เนินงานของโครงการ
3. มีบคุ ลากรในการด�ำเนนิ งานอย่างเหมาะสม
4. มีการจัดท�ำบันทึกข้อตกลงความร่วมมือในการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันระหว่างโรงเรียน
กบั ผรู้ ับผิดชอบโครงการและทมี งานพรอ้ มทงั้ ประกาศใหท้ กุ คนไดร้ ับร้ถู งึ แนวการด�ำเนนิ งานทด่ี ี
5. มีการจัดท�ำโครงการอาหารกลางวนั อยา่ งต่อเนอื่ ง โดยคำ� นงึ ถงึ หลักการด�ำเนินงานโครงการอาหาร
กลางวนั ไมเ่ นน้ ผลกำ� ไร โดยมงุ่ เนน้ คณุ ภาพของอาหารทถ่ี กู หลกั โภชนาการ และจดั ทำ� ปฏทิ นิ การปฏบิ ตั งิ านของ
โครงการอยา่ งตอ่ เน่ืองตลอดปี
6. มีการระดมทนุ สนับสนุน การดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั เช่น เงนิ ทนุ วสั ดุ อุปกรณ์ หรอื
วัตถดุ บิ ในการด�ำเนินงานจากหน่วยงานภาครัฐและเอกชน
7. นกั เรียนมสี ่วนร่วมในกิจกรรมโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน
8. มกี ารบรู ณาการกจิ กรรมการเรยี นการสอนเพอื่ โครงการอาหารกลางวนั เขา้ กบั ทกุ กลมุ่ สาระการเรยี นรู้
9. มกี ารวางแผนการจดั ทำ� รายการอาหารตามหลกั โภชนาการ โดยจดั ทำ� เปน็ รายสปั ดาหห์ รอื รายเดอื น
10. มีการจัดทำ� บัญชแี ละหลักฐานการเงินทค่ี รบถ้วนและเปน็ ปจั จุบนั

22 คมู่ อื การดำ�เนินงานกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น

11. มีการจัดทำ� ระบบขอ้ มูลสารสนเทศ เกยี่ วกับการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวนั ทค่ี รบถ้วนและ
เปน็ ปจั จบุ ัน สามารถนำ� ข้อมลู มาใชไ้ ดอ้ ยา่ งรวดเร็ว
12. มีการสง่ เสรมิ การเกษตรและนำ� ผลผลติ มาสนับสนนุ โครงการอาหารกลางวนั
13. มรี ปู แบบการประกอบอาหารกลางวนั ทหี่ ลากหลาย เชน่ ใหค้ รแู ละนกั เรยี นชว่ ยกนั ประกอบอาหาร
หรือผู้ปกครอง ชุมชน มีส่วนร่วมในการประกอบอาหาร หรือรูปแบบอื่นท่ีเหมาะสมเพ่ือให้นักเรียนทุกคน
ได้รับประทานอาหารกลางวัน ซึ่งโรงเรียนสามารถเลือกวิธีด�ำเนินการได้เองตามความเหมาะสมกับบริบท
ของทางโรงเรียน
14. มกี ารประชาสมั พนั ธก์ ารดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ของโรงเรยี นหลายชอ่ งทาง เชน่ เวบ็ ไชต์
สือ่ สง่ิ พมิ พ์ วทิ ยุ โทรทศั น์
15. นิเทศ ก�ำกับ ติดตาม ประเมินผลและรายงานผลการด�ำเนินโครงการอย่างต่อเนื่องตามระยะเวลา
ท่กี ำ� หนด
16. มกี ารพฒั นาระบบสขุ าภบิ าลอาหารทดี่ แี ละนำ�้ ดม่ื สะอาดในโรงเรยี น เชน่ หอ้ งครวั ถกู สขุ ลกั ษณะ ภาชนะ
อุปกรณ์การประกอบอาหารสะอาด ถูกหลักอนามัย ปลอดภัย ที่น่ังรับประทานอาหารสะอาดและเพียงพอ ตลอดจน
บริการน�ำ้ ดมื่ สะอาดให้นกั เรยี นอยา่ งเพยี งพอ
17. บุคลากรหรือผู้ท่ีเกย่ี วขอ้ งในการด�ำเนนิ โครงการมกี ารแลกเปล่ียนเรยี นรู้ ยกยอ่ งชมเชยผู้ท่ีสามารถ
ปฏบิ ตั ิงานได้ประสบผลส�ำเร็จดว้ ยวธิ กี ารท่ีหลากหลาย
18. มีการจัดนิทรรศการหรือผลงานการด�ำเนินโครงการเผยแพร่ให้สาธารณชนได้รับทราบ ให้นักเรียน
สามารถนำ� เสนอผลงานของตนเองได้อย่างภาคภูมิใจและเป็นการประชาสมั พันธ์โครงการ

ความสำ� เรจ็ ของการด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน

เมอ่ื โรงเรยี นได้ดำ� เนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนได้อยา่ งดีมีประสทิ ธภิ าพแลว้ ความส�ำเรจ็
ท่ีเกดิ ขนึ้ มีดังนี้
1. นักเรียนทกุ คน ไดร้ บั ประทานอาหารกลางวนั ท่เี พียงพออยา่ งมคี ณุ ภาพตามหลกั โภชนาการ
2. นกั เรียนรจู้ ักเลอื กรบั ประทานอาหารทมี่ ปี ระโยชน์และถูกหลกั โภชนาการ
3. นักเรียนมีภาวะทุพโภชนาการลดลง
4. นกั เรยี นมผี ลสมั ฤทธ์ทิ างการเรยี นดีขึน้
5. นักเรยี นเหน็ คณุ ค่าและประโยชนข์ องผกั ปลอดสารพษิ และผกั สเี ขยี ว
6. นกั เรียนมีสุขนิสัยท่ีดีในการรับประทานอาหาร พรอ้ มนำ� ความรู้ทไี่ ดไ้ ปใชใ้ นชวี ติ ประจำ� วนั ไดจ้ ริง
7. โรงเรียนเปน็ แหล่งเรียนรใู้ นการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวนั
8. โรงเรียนมีการบรหิ ารจัดการโครงการอาหารกลางวนั อย่างเป็นระบบและย่งั ยืน

คู่มอื การด�ำ เนนิ งานกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 23

6. การน�ำโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นส่กู ารปฏิบัติ

การจัดอาหารกลางวันท่ีมีคุณภาพ ส่งผลให้นักเรียนมีการพัฒนาการทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม
และสติปัญญา เจริญเติบโตตามวัย ลดปัญหาภาวะทุพโภชนาการ ทุกโรงเรียนจึงต้องมีหลักการด�ำเนินงาน
และแนวทางการน�ำโครงการสกู่ ารปฏิบัติทีด่ ี เพอื่ เอ้ือประโยชน์ต่อสุขภาพของนักเรยี นเปน็ ส�ำคัญ ดงั นี้
6.1 หลกั การดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั
โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน เป็นการด�ำเนินงานเพื่อน�ำเงินงบประมาณท่ีได้รับอุดหนุน
คา่ อาหารกลางวนั มาบรหิ ารจดั การโดยมหี ลกั คดิ ทสี่ ำ� คญั คอื การสรา้ งใหเ้ ดก็ นกั เรยี นทกุ คนมภี าวะโภชนาการทดี่ ี
สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะท่ีจ�ำเป็นในการดูแลสุขภาพ โดยเน้นให้เด็กนักเรียนเป็นผู้ลงมือ
ปฏิบัติด้วยตนเอง (learning by doing) เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ อีกท้ังเป็นการพัฒนาทักษะและคุณลักษณะ
ท่ีเหมาะสมให้ผู้เรียนสามารถน�ำไปใช้ได้ในชีวิตจริง สามารถพ่ึงตนเองได้ในที่สุด โดยมีโรงเรียนเป็นฐานที่ส�ำคัญ
ของการเรยี นรู้ ทม่ี คี รเู ปน็ แกนหลกั ในการขบั เคลอ่ื นการพฒั นา พรอ้ มกบั การมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน องคก์ รเครอื ขา่ ย
ความร่วมมือ เพ่ือน�ำไปสู่การพัฒนาท่ีย่ังยืนในการจัดอาหารกลางวันให้มีความคุ้มค่า มีความเพียงพอ และ
พอประมาณ สามารถลดภาวะทพุ โภชนาการในนกั เรยี นใหล้ ดลงใหน้ กั เรยี นทกุ คนมอี าหารกลางวนั รบั ประทานครบ
200 วนั และสามารถบูรณาการกิจกรรมการเรยี นการสอนในสาระการเรยี นรู้ตามหลักสตู ร ตลอดจนเปน็ โอกาส
ฝึกทักษะในการสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีในการดูแลสุขภาพ หลักการที่ส�ำคัญในการจัดอาหารกลางวันในโรงเรียน
ตามแนวคิดของ ธีรวุฒิ ประทุมนพรตั น์ (2534 : 98-99) และ นันทพร วรี ะวัฒน์ (2555) สามารถสรุปไดด้ งั น้ี
1. หลักความถูกต้องตามหลักวิชาอาหารและโภชนาการ (Food and nutrition principle)
การจัดอาหารกลางวันต้องเป็นไปตามหลักวิชาอาหารและโภชนาการ ท้ังนี้จะต้องให้สอดคล้องกับวัยของเด็ก
ทร่ี บั ประทานอาหาร ซง่ึ ทางสำ� นกั งานกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ไดจ้ ดั ทำ� คมู่ อื การจดั ทำ� อาหารกลางวนั
ให้มีคุณภาพตามมาตรฐานโภชนาการเพื่อให้โรงเรียนได้ใช้ประกอบในการจัดรายการอาหารให้เหมาะสมกับ
วยั นกั เรียน
2. หลักความต้องการของนักเรียน (Student need principle) การจัดอาหารตามหลักการน้ี
โรงเรยี นตอ้ งคำ� นงึ ถงึ ความพงึ พอใจของลกู คา้ (นกั เรยี น) จดั รายการอาหารไมใ่ หซ้ ำ�้ ซาก และเปดิ โอกาสใหน้ กั เรยี น
มสี ่วนร่วมในการเสนอความคิดเห็น หรือมสี ว่ นรบั ผิดชอบในการจดั โครงการอาหารกลางวัน
3. หลักของความสะอาดปลอดภัย (Cleanliness principle) การให้บริการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียน ต้องสามารถเป็นตัวอย่างให้นักเรียนได้เรียนรู้ถึงขั้นตอนกระบวนการ และการให้บริการอาหาร
ท่ีปลอดภัย สถานที่ในการประกอบอาหารรับประทานอาหาร หรือแม้แต่ภาชนะ ต้องมีความสะอาด สามารถ
เป็นแบบอยา่ งใหน้ ักเรียนนำ� ไปปรับใช้ท่ีบ้านและประยุกต์ใช้ ในชีวิตประจำ� วนั
4. หลักเพ่ือประโยชน์ส่วนรวมไม่มุ่งผลก�ำไร (Non profit principle) การจัดอาหารกลางวัน
ให้กับนักเรียน ถือเป็นนโยบายท่ีส�ำคัญที่รัฐได้จัดให้เปล่าให้กับนักเรียนทุกคนได้รับประทานอาหารกลางวัน
ที่มีคุณภาพ โรงเรียนทุกโรง จึงต้องน�ำเงินงบประมาณท่ีได้รับจัดสรรมาบริหารจัดการให้นักเรียนได้รับประทาน
อาหารท่เี หมาะกบั วัย โดยไมม่ งุ่ หวงั เงนิ กำ� ไรจากการดำ� เนนิ โครงการอาหารกลางวัน

24 คู่มอื การดำ�เนินงานกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

5. หลักการควบคุมตรวจสอบ (Control principle) เปา้ หมายสงู สุด คือ การทีน่ ักเรยี นมอี าหาร
ท่ีมีคุณภาพรับประทานเพื่อลดภาวะทุพโภชนาการ การจัดการอาหารกลางวันในโรงเรียนจึงมีความจ�ำเป็น
ต้องมีการตรวจสอบปรับปรุงคุณภาพอาหารเป็นระยะ รวมท้ังตรวจสอบระบบการจัดหาการจัดท�ำรายงาน
การเงนิ และบัญชี ใหม้ ีความถกู ต้องโปร่งใสใหเ้ งนิ งบประมาณมคี วามคุม้ คา่
6. หลักความแตกต่าง (Difference principle) ในการจัดบริการอาหารกลางวันในโรงเรียน
โรงเรียนมีความจ�ำเป็นที่จะต้องค�ำนึงถึงความแตกต่างของนักเรียน ในด้านเชื้อชาติ ศาสนา ขนบธรรมเนียม
ประเพณใี นการรบั ประทานอาหาร รวมทง้ั คำ� นงึ ถงึ บรบิ ทโดยรอบ เพอื่ จะไดจ้ ดั หา จดั ปรงุ อาหารใหม้ คี วามถกู ตอ้ ง
เหมาะสมตามวธิ กี ารปรงุ ในราคาท่ถี กู ประหยัดซง่ึ อาจเสริมสร้างความสมั พนั ธ์ท่ีดีระหว่างโรงเรียนกับชุมชน
7. หลักการประเมินผล (Evaluation principle) การจัดท�ำอาหารกลางวัน เพื่อประเมินถึง
ความคุ้มค่าของการด�ำเนินการ โรงเรียนทุกโรงต้องมีการประเมินผลการด�ำเนินโครงการตามวัตถุประสงค์
การด�ำเนนิ งาน รวมท้งั ประเมนิ ผลเพ่ือค้นหาขอ้ บกพร่อง เพ่ือการปรบั ปรงุ คณุ ภาพงานตอ่ ไป
8. หลักการมีส่วนร่วม (Participation principle) การจัดบริการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ต้องสร้างให้ครู นักเรียน ชุมชน เข้ามามีส่วนร่วมโดยการส่งเสริมให้นักเรียนเข้ามาเป็นบุคลากรหลักในการผลิต
วตั ถดุ บิ ทางการเกษตร ปอ้ นเขา้ สโู่ ครงการอาหารกลางวนั ครแู ละผบู้ รหิ ารตลอดจนชมุ ชน เปน็ กลไกในการขบั เคลอื่ น
ให้นกั เรียนได้เรยี นรู้ เพือ่ บรู ณาการสชู่ วี ิตประจ�ำวัน
9. หลักความหลากหลาย (Variety principle) การจัดบริการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ควรสรา้ งความหลากหลายใหน้ กั เรยี นไดเ้ รยี นรู้ เชน่ จดั เปน็ สว่ นหนงึ่ ของหลกั สตู ร ไดแ้ ก่ กลมุ่ สาระการงานอาชพี
และเทคโนโลยี กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน รายวิชา กิจกรรมเพิ่มเติม จัดเป็นกิจกรรมของชมรม ชุมนุม นอกจากน้ี
ยังต้องยึดความหลากหลายของวัตถุดิบในการป้อนเข้าสู่โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนท่ีสามารถสร้าง
คณุ คา่ ทางสารอาหารได้ครบถว้ น เชน่ ผักทห่ี ลากหลายชนิด โปรตนี จากเน้ือสตั วแ์ ละพืช
หลกั การจดั อาหารกลางวนั ทไี่ ดก้ ลา่ วมา เปน็ หลกั คดิ ทเี่ ออื้ ประโยชนต์ อ่ สขุ ภาพนกั เรยี นเปน็ สำ� คญั
ทโี่ รงเรยี นทกุ โรงจะตอ้ งยดึ ถอื เปน็ แนวปฏบิ ตั ใิ นการจดั อาหารกลางวนั บรกิ ารใหแ้ กน่ กั เรยี นทกุ คน ตลอดปกี ารศกึ ษา
วิธีการจัดอาหารกลางวันที่ดี โรงเรียนต้องมีการบูรณาการหลักการจัดอาหารกลางวันกับกระบวนการบริหาร
การด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวันสกู่ ารปฏิบัติเพ่ือสรา้ งความย่ังยืนในการด�ำเนนิ โครงการตอ่ ไป
6.2 กระบวนการบริหารการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นสู่การปฏิบตั ิ
การนำ� การดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นสกู่ ารปฏบิ ตั เิ ปน็ กระบวนการทเี่ กดิ ขน้ึ ตอ่ เนอ่ื ง
หลังจากโรงเรียนได้รับงบประมาณตามโครงการท่ีเสนอขอและด�ำเนินการจัดท�ำบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ
เปน็ ทเี่ รยี บรอ้ ยแลว้ จงึ กา้ วสขู่ นั้ ตอนการดำ� เนนิ งานโดยใชว้ งจรพฒั นาคณุ ภาพงาน PDCA ของเดมมงิ่ 4 ขนั้ ตอน
ประกอบดว้ ย การวางแผน (Plan : P) การปฏบิ ตั ิ (Do : D) การตรวจสอบ (Check : C) และการปรบั ปรงุ แกไ้ ข
(Action : A) ซ่งึ มรี ายละเอียดดังนี้
1. การวางแผนการด�ำเนินงาน (Plan : P)
1.1. ผู้รับผิดชอบโครงการดำ� เนินการ ดังน้ี
- ศึกษารายละเอียดของโครงการและสภาพปัญหาภาวะทุพโภชนาการของนักเรียน
ในโรงเรียน สภาพบริบทท่ีเอ้ือในการบริหารจัดการในการจัดหาแหล่งวัตถุดิบเพ่ือน�ำมาสนับสนุนโครงการ
อาหารกลางวนั ตลอดจนปราชญช์ าวบา้ น ชุมชน มาชว่ ยในการดำ� เนินงาน

ค่มู ือการดำ�เนินงานกองทนุ เพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 25

- ก�ำหนดรูปแบบการจัดหาอาหารกลางวันบริการนักเรียน ซึ่งมี 3 รูปแบบ ได้แก่
รูปแบบที่ 1 โรงเรียนซื้ออาหารสดอาหารแห้งมาประกอบอาหารเอง โดยมีครูและนักเรียนไปประกอบอาหาร
ในโรงเรยี นแตล่ ะวนั เปน็ การบรู ณาการเขา้ กบั การเรยี นการสอนกลมุ่ สาระการเรยี นรกู้ ารงานอาชพี และเทคโนโลยี
รูปแบบที่ 2 จ้างบุคคลภายนอกมาประกอบอาหาร นักเรียนมีส่วนร่วมรับผิดชอบล้างภาชนะของนักเรียนเอง
รปู แบบท่ี 3 จ้างเหมาท�ำอาหาร
- เลอื กกำ� หนดลกั ษณะการจดั อาหารกลางวนั ในโรงเรยี น ซงึ่ ประกอบดว้ ย 4 ลกั ษณะ คอื
ลกั ษณะที่ 1 การจดั อาหารลกั ษณะเพม่ิ เตมิ เปน็ ลกั ษณะการจดั อาหารกลางวนั ทใ่ี หน้ กั เรยี นนำ� อาหารมาจากบา้ น
โรงเรียนจัดท�ำขนมหรือผลไม้เพ่ิมเติม ซึ่งในปัจจุบันรัฐได้จัดสรรงบประมาณให้กับนักเรียนทุกคน รูปแบบนี้
จงึ ไมเ่ หมาะสมกบั ยคุ สมยั ปจั จบุ นั ลกั ษณะท่ี 2 การจดั อาหารลกั ษณะอาหารจานเดยี ว เปน็ ลกั ษณะการจดั อาหาร
ท่ีง่ายๆ จานเดียวที่อุดมไปด้วยคุณค่าสารอาหารครบถ้วน เช่น ข้าวผัด ขนมจีน ก๋วยเต๋ียว ข้าวมันไก่ เป็นต้น
ลักษณะที่ 3 การจัดอาหารลักษณะอาหารชุด เป็นลักษณะการจัดอาหารที่ สมบูรณ์ท่ีสุดประกอบไปด้วย ข้าว
กับขา้ ว ขนมหวาน หรือผลไม้ และลกั ษณะที่ 4 การจดั อาหารลักษณะประสม เป็นลักษณะการจัดอาหารแบบ
ผสมผสานทโี่ รงเรยี นเลอื กด�ำเนินการลักษณะที่ 2-3 สลบั กนั ไป ซง่ึ โรงเรียนสว่ นมากนยิ มดำ� เนินการเนื่องจากได้
รายการอาหารท่หี ลากหลาย และสะดวกในการจดั บรกิ ารสอดคลอ้ งกับวิถีชีวติ ของความเป็นจรงิ ของนกั เรียน
- ก�ำหนดกจิ กรรมเพอื่ ดำ� เนนิ การใหส้ อดคลอ้ งกบั รูปแบบและลกั ษณะการจัดอาหาร
- ก�ำหนดปฏิทินปฏิบัติกิจกรรม / ก�ำหนดการ และผู้ร่วมรับผิดชอบในการด�ำเนินโครงการ
กจิ กรรม
- ร่างคำ� สงั่ /ประกาศคณะท�ำงาน
- ประมาณการค่าใชจ้ า่ ยในการจัดกิจกรรม
- ร่วมประชุมกับคณะท�ำงาน ตัวแทนนักเรียน เพื่อส�ำรวจและจัดท�ำเมนูอาหารที่ใช้
ประกอบอาหารกลางวนั
- จดั ท�ำบันทกึ ขอ้ ตกลงความรว่ มมือในการดำ� เนินโครงการอาหารกลางวนั
- รวบรวมเอกสารท่เี กี่ยวข้องเสนอผูบ้ ริหาร ดงั น้ี
(1) บนั ทกึ เสนอขออนญุ าตจัดกิจกรรม
(2) แผนการจดั กจิ กรรม
(3) ปฏทิ นิ / กำ� หนดการ
(4) ร่างค�ำสัง่ คณะท�ำงาน
(5) รายละเอียดประกอบการพิจารณาอื่นๆ (ถ้ามี)
1.2. ผูบ้ ริหาร ด�ำเนินการดงั น้ี
- ศึกษารายละเอียดประกอบการพจิ ารณา
- สอบถามเพมิ่ เติมหรอื ให้ขอ้ เสนอแนะ
- อนุมตั งิ บประมาณและให้ด�ำเนนิ กิจกรรม
- ประกาศเป็นนโยบายคุณภาพในการสร้างสุขภาพท่ีดีให้กับผู้เรียนด้วยการด�ำเนินงาน
อาหารกลางวัน


26 คมู่ ือการดำ�เนินงานกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

2. การปฏบิ ัติ (Do : D)
2.1. ผูร้ ับผิดชอบโครงการ ดำ� เนินการดังนี้
- จดั ทำ� หรอื มอบใหผ้ ู้รบั ผดิ ชอบงานธุรการจัดทำ� คำ� สง่ั คณะท�ำงาน
- แจ้งเวียนคำ� สง่ั ให้ผ้เู กีย่ วขอ้ งทราบ
- กำ� หนดเมนอู าหารกลางวนั
- จัดหาแหล่งงบประมาณสนับสนุนการด�ำเนินงานอาหารกลางวัน /ปราชญ์ชาวบ้าน
ภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ เพื่อขอรว่ มมือในการด�ำเนนิ โครงการ
- จดั ทำ� เอกสารการเงนิ และบัญชีและบริหารงบประมาณ
- บรู ณาการกบั การเรียนการสอน
- การรวบรวมเอกสารการด�ำเนินงานเสนอผ้บู ริหาร ดังนี้
(1) บนั ทึกเสนอรายงานผลการจัดกิจกรรม
(2) แบบรายงานผลการจัดกิจกรรม
(3) แบบประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงาน
(4) รายละเอียดการใชจ้ ่ายเงิน
(5) ภาพกจิ กรรม
(6) ผลงาน เอกสารหลกั ฐาน รอ่ งรอยการด�ำเนินการ (ถา้ มี)
2.2. ผูบ้ ริหาร ด�ำเนนิ การดังน้ี
- จัดประชุมหรอื มอบหมายใหป้ ระชมุ คณะทำ� งาน
- ชี้แจงทำ� ความเขา้ ใจและมอบหมายภารกิจ
- นเิ ทศ ก�ำกับ ติดตาม
- บริหารงบประมาณ
- จัดหาแหล่งสนบั สนนุ งบประมาณ
2.3. คณะท�ำงานด�ำเนินการ
- เข้าประชมุ รับฟงั ค�ำชีแ้ จงและรบั มอบภารกิจ
- ดำ� เนนิ การตามภารกิจท่รี ับมอบ
- ขอรับค�ำปรึกษาขอ้ เสนอแนะจากผู้บรหิ ารหรอื ฝ่ายอำ� นวยการ

3. การตรวจสอบ (Check : C)
3.1. ผรู้ บั ผดิ ชอบโครงการ ดำ� เนนิ การดังน้ี
- ตรวจสอบการด�ำเนินการครบทุกกิจกรรมหรือไม่ เรื่องใดปฏิบัติได้หรือปฏิบัติไม่ได้
ตามท่ีวางแผนไว้ ปญั หาอุปสรรคในการดำ� เนนิ งาน
- รวบรวมขอ้ มูล เอกสาร ผลงานรอ่ งรอยการด�ำเนินงาน ภาพกิจกรรม
- เสนอหลักฐานการด�ำเนินงานให้ท่ีประชุมคณะท�ำงานพิจารณาเพ่ือประเมินผล
การปฏบิ ตั งิ านของคณะท�ำงานฝา่ ยต่างๆ
- รวบรวมผลการดำ� เนินงาน ปัญหาอุปสรรค ข้อเสนอแนะจากที่ประชมุ
- จัดทำ� แบบประเมินผลการปฏิบตั หิ น้าทีข่ องคณะทำ� งานแตล่ ะคน

คมู่ ือการดำ�เนนิ งานกองทุนเพอื่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 27

- รวบรวมเอกสารหลักฐานที่เก่ยี วข้องเสนอผู้บริหารรายละเอยี ดดงั นี้
(1) บนั ทกึ เสนอขออนญุ าตจดั กิจกรรม
(2) แผนการจดั กจิ กรรม
(3) ปฏิทินปฏบิ ัติกจิ กรรม / ก�ำหนดการ
(4) คำ� ส่ังแต่งต้ังคณะท�ำงาน
(5) รายละเอยี ดประกอบการพจิ ารณาอืน่ ๆ (ถา้ ม)ี
(6) บนั ทกึ เสนอรายงานผลการจัดกิจกรรม
(7) แบบรายงานผลการจดั กจิ กรรม
(8) แบบประเมินผลการปฏิบัตงิ าน
(9) รายละเอยี ดการใช้จา่ ยเงนิ
(10) ภาพกจิ กรรม
(11) ผลงาน เอกสารหลักฐาน ร่องรอยการด�ำเนินการ (ถา้ ม)ี
3.2. ผู้บริหารด�ำเนินการดังนี้
- ตรวจสอบความถูกตอ้ งของเอกสารและแบบประเมนิ
- ใหข้ อ้ เสนอแนะในการด�ำเนินงาน
- นเิ ทศ ก�ำกับ ติดตาม ผลการด�ำเนนิ งานระหวา่ งด�ำเนินการ
4. การปรบั ปรงุ แก้ไข (Action : A)
4.1. ผูร้ ับผิดชอบโครงการ ด�ำเนินการดังนี้
- สรุปรายงานผลการด�ำเนินโครงการ ปัญหา อุปสรรค ในการด�ำเนินการและแนวทาง
ในการดำ� เนนิ โครงการในปีต่อไป
- ประเมินผลวัตถุประสงค์ ความคุ้มค่า ความเพียงพอของปัจจัยการผลิต คน เงิน งบ
ประมาณ วัสดอุ ปุ กรณ์ การจัดการ และความพงึ พอใจของผ้เู ข้าร่วมโครงการ
- สรปุ ผลและรายงานผลโดยการรวบรวมเอกสารจดั ทำ� เปน็ รปู เลม่ จดั เกบ็ ไว้ เพอ่ื อา้ งองิ ตอ่ ไป
- เสนอรายช่อื ผูท้ ่ีสมควรได้รับการยกยกยอ่ งผลงาน
- รวบรวมเอกสารหลกั ฐานทเ่ี ก่ียวข้องเสนอผบู้ ริหารดังดังน้ี
(1) รายงานผลการด�ำเนินโครงการ
(2) ผลการประเมินวตั ถุประสงคข์ องโครงการ
(3) ผลการประเมนิ ความค้มุ ค่า
(4) ผลการประเมนิ ความเพยี งพอของปจั จยั การผลติ คน งบประมาณ วสั ดอุ ปุ กรณ์ การจดั การ
(5) ผลการประเมนิ ความพงึ พอใจของผ้เู ขา้ ร่วมโครงการ
4.2. ผู้บริหาร ด�ำเนินการดังนี้
- พิจารณารายละเอียด เอกสารประกอบการด�ำเนินโครงการ ผลการด�ำเนินโครงการ
ความคมุ้ คา่ ของโครงการ การมีสว่ นร่วมของบุคลากรในการด�ำเนนิ โครงการ
- ประชุมคณะครู คณะทำ� งานเพือ่ ประเมนิ ผลการจดั กจิ กรรม
- ประชมุ พจิ ารณาผลการดำ� เนินงานปญั หา /อุปสรรค และให้ขอ้ เสนอแนะ
- มอบเกยี รติบตั รแกค่ รูและบคุ ลากรทมี่ ีสว่ นช่วยการการดำ� เนินโครงการ

28 คูม่ อื การด�ำ เนนิ งานกองทุนเพอื่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

ความคาดหวังที่จะต้องเกิดขึ้นกับนักเรียนในการน�ำโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
สกู่ ารปฏบิ ตั ิ คอื ทำ� ใหน้ กั เรยี นไดบ้ รโิ ภคอาหารทถี่ กู หลกั อนามยั และไดร้ บั สารอาหารครบถว้ นตามหลกั โภชนาการ
อย่างน้อย 1 มื้อใน 1 วัน ตลอดปีการศึกษา ท�ำให้นักเรียนมีสุขภาพร่างกายท่ีสมบูรณ์แข็งแรง มีสุขนิสัย
ในการรับประทานอาหารท่ีดี ตลอดจนท�ำให้นักเรียนได้รู้จักท�ำการเกษตรและท�ำสวนครัวต่างๆ เพ่ือเป็นการฝึก
ประสบการณต์ รงให้กบั ผู้เรียนจากการเขา้ รว่ มปฏบิ ัตใิ นโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียนร่วมกับครู ผ้ปู กครอง
นกั เรยี น ปราชญช์ าวบา้ น นกั เรยี นเกดิ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ขณะทโี่ รงเรยี นนำ� โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น
ลงสู่การปฏิบตั ิ อีกหน่งึ กระบวนการทโี่ รงเรยี นตอ้ งดำ� เนินการควบคกู่ ับการปฏบิ ัติ คือ การนิเทศ กำ� กับ ติดตาม
ประเมินผลและรายงานผลซ่ึงถือเป็นหน้าท่ีส�ำคัญของผู้บริหารและทีมงานที่ต้องด�ำเนินการและตรวจสอบให้
โครงการบรรลตุ ามวัตถุประสงค์

7. การนเิ ทศ ก�ำกับ ตดิ ตาม ประเมินผล และรายงานผล

การนิเทศ ก�ำกับ ติดตาม ประเมินผลและรายงานผลการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
เป็นอีกบทบาทหนึ่งที่ผู้บริหารโรงเรียนและผู้รับผิดชอบโครงการคณะท�ำงาน จะต้องด�ำเนินการเพื่อให้โครงการ
บรรลุผลตามวัตถุประสงค์ ท�ำให้โครงการเกิดความคุ้มค่า มุ่งสู่คุณภาพนักเรียนเป็นส�ำคัญ การนิเทศ ก�ำกับติดตาม
ประเมินผลและรายงานผลการด�ำเนินโครงการท่ีดีต้องด�ำเนินการอย่างเป็นระบบและประสานต่อเน่ืองกัน
อยา่ งสมำ่� เสมอ ทกุ ระดบั อนั จะเปน็ แนวทางหนงึ่ ทจ่ี ะชว่ ยแกไ้ ข ปรบั ปรงุ แนะนำ� สนบั สนนุ และสง่ เสรมิ ใหก้ ารดำ� เนนิ
โครงการอาหารกลางวนั เป็นไปตามแนวทางปฏิบตั งิ านทก่ี ำ� หนดไวร้ วมทั้งท�ำใหท้ ราบความกา้ วหน้าและความสำ� เรจ็
ในการดำ� เนนิ โครงการตามวตั ถปุ ระสงค์ และเปา้ หมายทต่ี งั้ ไวอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ สำ� หรบั ขนั้ ตอนการนเิ ทศ กำ� กบั
ตดิ ตาม ประเมินผลและรายงานผลการด�ำเนนิ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น ดำ� เนนิ การดงั แผนภาพ 3

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร คณะกรรมการ
สำ�นักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร บรหิ ารกองทนุ ฯ

สำ�นักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน กรมอนามัย

สำ�นกั งานเขตพน้ื ท่ีการศกึ ษา องคก์ รปกครอง
ส่วนทอ้ งถิ่น

โรงเรยี น

การนิเทศ ตดิ ตามประเมนิ ผล จากหนว่ ยงานต้นสงั กัด
การนิเทศ ติดตาม ประเมินผลจากหนว่ ยงานภายนอก
การรายงาน
แ ผนภาพ 3 ใกนาโรรนงเิเทรยีศนกปำ�รกะบั ถมตกึ ิดษตาาม ประเมินผลและรายงานผลการจัดโครงการอาหารกลางวัน

คมู่ อื การดำ�เนนิ งานกองทุนเพอ่ื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 29

จากแผนภาพ 3 กระบวนการนิเทศ ติดตาม ประเมินผล และรายงานผลโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียน จะมีความเกี่ยวข้องกับหน่วยงานหลายภาคส่วนต้ังแต่ ส�ำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
ส�ำนักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน ส�ำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา และหน่วยปฏิบัติโดยตรง คือ โรงเรียน
ท่ีต้องท�ำหน้าท่ีแปลงนโยบายสู่การปฏิบัติเพ่ือให้โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนบรรลุตามวัตถุประสงค์
นอกจากน้ียังหน่วยงานจากภายนอก เช่น กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได้เข้ามามีบทบาท สนับสนุน
ช่วยเหลือในการดูแลสุขภาพให้กับนักเรียนและองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินเป็นหน่วยงานที่จัดสรรงบประมาณ
สนับสนุนการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน ซึ่งทุกภาคส่วนต่างมีบทบาทหน้าที่ที่จะต้องด�ำเนินการ
แตกตา่ งกันไปดังน้ี

กระทรวงศึกษาธิการ

1. จัดสรรงบประมาณเข้าช่วยเหลือ หรือทรัพย์สินอ่ืนให้แก่โรงเรียนประถมศึกษา โดยค�ำนึงถึงล�ำดับ
และความจำ� เปน็ ภาวะทพุ โภชนาการของนกั เรยี นในแตล่ ะโรงเรยี น และคดั อาหารภาวะทพุ โภชนาการของนกั เรยี น
2. แตง่ ต้งั คณะทำ� งาน นิเทศ ติดตาม ประเมินและรายงานผล
3. วางแผนการด�ำเนินงานนิเทศ ติดตาม ประเมินและรายงานผลให้สอดคล้องกับนโยบายและ
มาตรการการด�ำเนินงานอาหารกลางวัน เพื่อให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียน
4. จดั ทำ� ปฏทิ นิ ปฏบิ ตั งิ านและดำ� เนนิ การนเิ ทศ ประเมนิ และรายงานผลหนว่ ยงานระดบั สำ� นกั งานเขต
พืน้ ทก่ี ารศึกษาและสถานศึกษาปลี ะ 2 คร้งั
5. วเิ คราะหแ์ ละสรปุ รายงานผลการนเิ ทศ ตดิ ตาม ประเมนิ ผล การดำ� เนนิ งานโครงการตอ่ คณะกรรมการ
บรหิ ารกองทนุ เพ่อื โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศกึ ษา อยา่ งน้อยปลี ะ 1 คร้งั

สำ� นักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน

1. แต่งตง้ั คณะทำ� งาน นิเทศ ตดิ ตาม ประเมินและรายงานผล
2. วางแผนการดำ� เนนิ งานนเิ ทศ ตดิ ตาม ประเมนิ และรายงานผลใหส้ อดคลอ้ งกบั นโยบายและมาตรการ
การด�ำเนนิ งานอาหารกลางวนั
3. จดั ทำ� ปฏทิ นิ ปฏบิ ตั งิ านและดำ� เนนิ การนเิ ทศ ประเมนิ และรายงานผลหนว่ ยงานระดบั สำ� นกั งานเขต
พ้ืนท่กี ารศึกษาและสถานศึกษาปีละ 2 ครัง้
4. วเิ คราะหแ์ ละสรปุ รายงานผลการนเิ ทศ ตดิ ตาม ประเมนิ ผล การดำ� เนนิ งานโครงการตอ่ คณะกรรมการ
ระดับส�ำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน
5. กองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ให้เสนอแผนการนิเทศติดตามและ
ประเมินผลของคณะกรรมการบริหารกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา เพื่อติดตาม
และประเมนิ ผลการด�ำเนินงานอาหารกลางวนั ในระดับประเทศอย่างนอ้ ยปลี ะ 1 คร้ัง

สำ� นกั งานเขตพืน้ ทก่ี ารศึกษา

1. แตง่ ต้ังคณะท�ำงาน นเิ ทศ ติดตาม ประเมนิ และรายงานผล
2. วางแผนการนิเทศ ติดตาม ประเมินและรายงานผลให้สอดคล้องกับนโยบายและมาตรการ
การดำ� เนินงานอาหารกลางวัน
3. จัดท�ำปฏิทินปฏิบัติงานและด�ำเนินการนิเทศ ติดตามประเมินและรายงานผลระดับส�ำนักงานเขต
พื้นที่การศึกษา อยา่ งน้อยภาคเรยี นละ 1 คร้ัง
4. วเิ คราะหแ์ ละสรปุ รายงานผลการดำ� เนนิ งานโครงการตอ่ คณะกรรมการระดบั สำ� นกั งานคณะกรรมการ
การศกึ ษาข้ันพน้ื ฐานและส�ำนกั งานเขตพ้นื ทก่ี ารศกึ ษา ตามแบบและกำ� หนดเวลาในปฏทิ ินปฏบิ ัติงาน

30 คมู่ ือการดำ�เนนิ งานกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน

โรงเรยี น

1. แตง่ ตงั้ คณะทำ� งาน นเิ ทศ ตดิ ตามประเมนิ และรายงานผลตามความเหมาะสม ของแตล่ ะสถานศกึ ษา
ทั้งนี้ให้มีคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานหรือผู้ปกครองหรือผู้น�ำชุมชนหรือตัวแทนหน่วยงานอ่ืน
รว่ มเป็นกรรมการ
2. วางแผนการนิเทศ ติดตาม ประเมินผลและรายงานให้สอดคล้องกับนโยบายและมาตรการ
การดำ� เนนิ งานอาหารกลางวัน
3. จัดท�ำปฏิทินปฏิบัติงานและด�ำเนินการนิเทศ ติดตาม ประเมินและรายงานผลระดับโรงเรียน
โดยอย่างน้อยภาคเรียนละ 1 คร้งั
4. ประเมนิ ผลโครงการอาหารกลางวัน อาจประเมนิ โดยให้ครอบคลุมในดา้ นตา่ งๆ ดังน้ี
4.1 ปจั จยั ในการดำ� เนนิ งาน ไดแ้ ก่ งบประมาณ บคุ ลากร ทรพั ยากร วสั ดุ อปุ กรณ์ อาคาร สถานที่
4.2 กระบวนการในการดำ� เนนิ งาน ได้แก่ รูปแบบการดำ� เนนิ งาน การบรหิ ารจัดการ
4.3 ผลการดำ� เนนิ งานโครงการ ไดแ้ ก่ จำ� นวนนกั เรยี นทไ่ี ดร้ บั การบรกิ าร จำ� นวนนกั เรยี นทมี่ ภี าวะ
ทพุ โภชนาการ พฤตกิ รรมการบรโิ ภคอาหารของนกั เรยี น
4.4 ผลกระทบของโครงการท้ังดา้ นบวกและดา้ นลบท่มี ีต่อนกั เรียน ครู ผปู้ กครอง และชมุ ชน
4.5 ปัญหาและอุปสรรคในการดำ� เนินงาน พร้อมทั้งเสนอแนะแนวทางแก้ไข เพ่ือที่จะได้นำ� ข้อมูล
ท่ีไดม้ าพฒั นาปรบั ปรงุ วางแผนการดำ� เนินงานโครงการให้บรรลผุ ลและเกดิ ประโยชน์สงู สุดแกผ่ เู้ รียน
5. วเิ คราะหแ์ ละสรปุ รายงานผลการดำ� เนนิ งานตอ่ สำ� นกั งานเขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษา ตามแบบรายงานและ
ก�ำหนดเวลาตามปฏิทินปฏิบัติงาน เสนอต่อที่ประชุมคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพ้ืนฐานผู้ปกครอง ครูและ
ผู้ท่มี ีสว่ นเกย่ี วข้องอยา่ งนอ้ ยภาคเรียนละ 1 ครงั้
อย่างไรก็ตาม รูปแบบการนิเทศ ก�ำกับ ติดตาม ประเมินผลและรายงานผลโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนที่ดีนั้นขึ้นอยู่กับบริบทของโรงเรียนที่จะเลือกด�ำเนินการ แต่ระบบการนิเทศ ก�ำกับติดตามที่ดี
ต้องสามารถตรวจสอบกระบวนการท�ำงานได้ในทุกขั้นตอนการท�ำงาน เร่ิมตั้งแต่กระบวนการสร้างความเข้าใจ
การเตรียมการ การปฏิบัติ การสรุปและรายงานผล ตลอดจนมีกระบวนการยกย่องนวัตกรรมที่เกิดจาก
การด�ำเนินงาน เทคนิคการติดตามที่ดี ผู้ติดตามต้องมีปฏิทินท่ีชัดเจนในการด�ำเนินงาน ใช้ทีมงาน หรือ
การมสี ว่ นรว่ มในการกำ� กบั ตดิ ตาม มกี ารประชมุ รว่ มกนั ระหวา่ งทมี งานอยา่ งสมำ�่ เสมอ เพอ่ื คน้ หาแนวปฏบิ ตั ทิ ดี่ ี
มีความเป็นเลิศในการด�ำเนินโครงการ ตลอดจนให้การช่วยเหลือสนับสนุนปัจจัยต่างๆ เพ่ือให้โครงการสามารถ
ด�ำเนินงานบรรลุผลตามเป้าหมาย วัตถุประสงค์ นอกจากนี้เพื่อประสิทธิภาพท่ีแท้จริงในการด�ำเนินโครงการ
จึงมีความจ�ำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องสอบถามความพึงพอใจของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการด�ำเนินโครงการเพ่ือจะได้น�ำ
ข้อมูลมาประกอบการพัฒนางานในครั้งต่อไป สามารถแสดงรูปแบบการติดตามได้ดังแผนภาพ 4 และตัวอย่าง
เอกสารการตดิ ตามการด�ำเนนิ งานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นตามตัวอย่าง 9-12 (ภาคผนวก ค)

ระบบการกำ� กับติดตาม

การสรา้ งความเขา้ ใจ สรปุ และรายงาน สรุปและรายงาน สรุปและรายงาน

เทคนคิ ในการควบคมุ

ปฏิทินปฏบิ ัตงิ าน ประชมุ คณะกรรมการบรหิ ารโครงการ การตดิ ตามงาน/ความพึงพอใจ ยกย่อง/ให้รางวัล

แผนภาพ 4 ระบบการกำ� กบั ตดิ ตามการดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

คู่มอื การด�ำ เนนิ งานกองทุนเพือ่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน 31

หลังจากส้ินสุดการด�ำเนินงานและการติดตามงานตามโครงการแล้ว อีกหน่ึงกระบวนการท่ีโรงเรียนจะ
ตอ้ งดำ� เนนิ การ คอื การายงานผลการดำ� เนนิ โครงการเพอ่ื สะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ กระบวนการดำ� เนนิ โครงการตลอดจน
ผลจากการพัฒนางานท่ีโรงเรียนด�ำเนินการมาอย่างต่อเนื่องให้ผู้เก่ียวข้องและสาธารณชนได้รับทราบ ส�ำหรับ
การรายงานผลการดำ� เนินโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี น โรงเรยี นตอ้ งด�ำเนินการดงั นี้
1. รายงานผลการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนจากเงินอุดหนุนทั่วไปท่ีได้รับจาก
องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน โรงเรียนต้องรายงานผลการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวันให้องค์กรปกครอง
ส่วนท้องถ่ินและหน่วยงานต้นสังกัด ภายใน 30 วัน นับตั้งแต่ส้ินสุดโครงการ (สิ้นสุดโครงการ 10 ตุลาคม)
ภายในวนั ที่ 10 พฤศจิกายน ของทุกปี
2. การรายงานผลการด�ำเนินโครงการอาหารกลางวันและโครงการท่ีได้รับการสนับสนุนงบประมาณ
จากเงินดอกผลของกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา เพื่อเพ่ิมประสิทธิภาพและ
ลดความซ้�ำซ้อนในการรายงานผลการด�ำเนินโครงการ ทางกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศึกษาจึงได้บูรณาการ การรายงานโครงการทั้งหมดให้โรงเรียนที่ได้รับงบประมาณ ต้องรายงาน
ผลการด�ำเนินโครงการพร้อมภาพประกอบ ผ่านส�ำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษา ไปยังกองทุน
เพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน ตามแบบ
ทกี่ ำ� หนดจำ� นวน 2 ครัง้ ตอ่ ปี ดังนี้
คร้งั ที่ 1 ตามแบบติดตามผลการด�ำเนินงานของกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศึกษา (แบบ อกว–ปกต0ิ 1) ภายใน 15 ตลุ าคม
ครง้ั ที่ 2 ตามแบบติดตามผลการด�ำเนินงานของกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศึกษา (แบบ อกว–ปกต0ิ 1) ภายใน 15 เมษายน ของปีถัดไป
เมอ่ื รายงานผลการดำ� เนนิ โครงการตามแบบเปน็ ทเี่ รยี บรอ้ ยแลว้ เพอื่ ความสมบรู ณข์ องโครงการผรู้ บั ผดิ
ชอบโครงการและทีมงานควรจัดท�ำเป็นรายงานผลการด�ำเนินโครงการฉบับสมบูรณ์ ท่ีประกอบด้วย บทน�ำ วิธี
ดำ� เนนิ โครงการ ผลการดำ� เนนิ โครงการทส่ี ะทอ้ นถงึ ความสามารถในการแกป้ ญั หาภาวะทพุ โภชนาการ และภาค
ผนวก อาจประกอบดว้ ย แบบรายงานผลการประเมนิ แบบตา่ งๆ เชน่ การประเมนิ โครงการตามวตั ถปุ ระสงคก์ าร
ประเมินความคุ้มค่าของโครงการ การประเมินความพึงพอใจของผู้เกี่ยวข้อง ภาพประกอบการด�ำเนินโครงการ
กิจกรรม และคำ� ส่งั คณะกรรมการด�ำเนินงาน เปน็ ตน้

8. การยกย่องชมเชยและการประชาสัมพันธ์

เมื่อส้ินสุดการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนแต่ละปีงบประมาณ โรงเรียนจะต้องมี
การประชุมคณะท�ำงานที่เกี่ยวข้อง เพ่ือค้นหา นวัตกรรม หรือรูปแบบการด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนท่ีดี ตลอดจนค้นหาปัญหาอุปสรรคในการด�ำเนินงาน เพ่ือน�ำข้อสรุปที่ได้ ไปใช้ในการปรับปรุง
พัฒนาโครงการ กิจกรรมในปีต่อไป หลังจากนั้นเพื่อเป็นการสร้างขวัญก�ำลังใจให้บุคลากร ทางโรงเรียนต้องมี
การยกยอ่ งชมเชยและมอบเกยี รตบิ ตั รหรอื โลร่ างวลั ใหแ้ กผ่ รู้ บั ผดิ ชอบโครงการทม่ี คี วามตงั้ ใจในการปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี
ตลอดจนควรมีการเสนอผลงานของผู้รับผิดชอบโครงการที่ดีมีความเป็นเลิศ ผ่านไปยังส�ำนักงานเขตพื้นท่ี
การศึกษา เพ่ือเป็นการยกย่องคุณความดีของบุคคลเหล่านั้นต่อส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน
ตามลำ� ดบั ซง่ึ ทางสำ� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน โดยกองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น
ประถมศึกษา จะมีการยกย่อง และประชาสัมพันธ์ โรงเรียน และบุคคลท่ีด�ำเนินงานโครงการอาหารกลางวัน
ท่ใี นโรงเรียนประสบผลส�ำเร็จในทุกปี

32 คูม่ อื การด�ำ เนินงานกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน

สว่ นท่ี 2

การบริหารโครงการท่ีได้รบั สนบั สนุน
งบประมาณจากเงินดอกผลกองทนุ
เพือ่ โครงการอาหารกลางวันโรงเรยี นประถมศึกษา

การบรหิ ารโครงการท่ไี ด้รบั สนับสนุนงบประมาณจากเงนิ ดอกผลกองทุน
เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั โรงเรียนประถมศึกษา

พระราชบญั ญัติกองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศกึ ษา พ.ศ. 2535 ตามมาตรา 3
หมวดกองทนุ ไดอ้ ธบิ ายความหมายของ “กองทนุ ” หมายความถงึ กองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น
ประถมศึกษา ซงึ่ รฐั บาลได้อดุ หนนุ เงนิ งบประมาณเปน็ เงินทนุ ประเดมิ ใหก้ บั กองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรียนประถมศึกษา จ�ำนวน 6,000 ล้านบาท โดยให้น�ำดอกผลที่เกิดขึ้นจากเงินกองทุนประเดิมดังกล่าว
ไปใชแ้ กป้ ญั หาดา้ นโภชนาการของนกั เรยี นระดบั ประถมศกึ ษาในสถานศกึ ษาทกุ สงั กดั ซง่ึ กองทนุ นถ้ี กู จดั ประเภท
ไว้เปน็ กองทนุ หมนุ เวียน มีวัตถุประสงคท์ ส่ี �ำคญั คือ เพ่อื เปน็ ทุนหมนุ เวียนและใชจ้ ่ายสำ� หรบั การสนบั สนนุ และ
ชว่ ยเหลอื ภาวะโภชนาการของนกั เรยี นในโรงเรยี นประถมศกึ ษา และการประชาสมั พนั ธป์ ญั หาภาวะทพุ โภชนาการ
ของเด็กตามที่คณะกรรมการบริหารกองทุนเห็นสมควรตามกฎหมายว่าด้วยกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนประถมศึกษา การน�ำดอกผลจากเงินกองทุนมาใช้จ่ายตามวัตถุประสงค์ของกองทุน อาศัยอ�ำนาจ
ตามความในมาตรา 13 แห่งพระราชบัญญัติกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา
พ.ศ. 2535 จึงก�ำหนดให้มีคณะกรรมการบริหารกองทุนความหน่ึง เรียกว่า คณะกรรมการบริหารกองทุน
เพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ทำ� หน้าทตี่ ามมาตรา 11 ใหม้ หี น้าที่
1. ก�ำหนดหลักเกณฑ์และแนวทางในการให้การส่งเสริม สนับสนุนและปัญหาโครงการต่างๆ ตาม
วัตถุประสงคข์ องกองทนุ
2. จดั สรรเงนิ ชว่ ยเหลอื หรอื ทรพั ยส์ นิ อน่ื ใหแ้ กโ่ รงเรยี นประถมศกึ ษา โดยคำ� นงึ ถงึ ลำ� ดบั และความจำ� เปน็
แห่งภาวะทพุ โภชนาการของเดก็ นักเรยี นในแต่ละโรงเรยี น
3. ประสานงานกับหน่วยงานของรัฐและภาคเอกชน เพ่ือด�ำเนินการให้บรรลุผลตามเจตนารมณ์
ของพระราชบญั ญตั ินี้
4. ด�ำเนนิ การทางดา้ นประชาสมั พันธ์ให้ราชการบริหารส่วนกลาง ราชการบรหิ ารส่วนท้องถ่นิ บรรดา
โรงเรียนต่างๆ และผู้ปกครองของนักเรียน ตลอดจนบุคคลท่ัวไปได้เข้าใจถึงวัตถุประสงค์ของกองทุนและ
ปญั หาภาวะทุพโภชนาการของเดก็
5. ควบคุม ก�ำกับติดตามและประเมินผล การด�ำเนินการตามพระราชบัญญัติกองทุนเพื่อโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศกึ ษา แล้วรายงานตอ่ คณะรฐั มนตรี
6. ออกระเบียบหรือด�ำเนินการส่วนใด เพ่ือให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติกองทุนเพ่ือโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรยี นประถมศึกษา
ท้ังน้กี องทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียนประถมศกึ ษา จะต้องมีแผนยทุ ธศาสตรข์ องกองทุน
เพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษาระยะ 3 ปี และในหนึ่งปีงบประมาณระยะเวลาตั้งแต่
1 ตุลาคมถึงกันยายนของปีถัดไป กองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ต้องมี
แผนปฏิบัติการประจ�ำปี ต้องผ่านการเห็นชอบของคณะกรรมการบริหารกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา ทกุ โครงการและทกุ กจิ กรรม พรอ้ มทง้ั กรอบวงเงนิ การใชจ้ า่ ยประจำ� ปงี บประมาณนนั้ ๆ

34 ค่มู ือการด�ำ เนินงานกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

เมอื่ กองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา ไดร้ บั การเหน็ ชอบแผนปฏบิ ตั กิ ารประจำ� ปี
และท่ีน�ำแผนไปสู่การปฏิบัติตามการจัดล�ำดับความส�ำคัญของโครงการและกิจกรรมท้ังนี้ ต้องมี
แผนการใช้จ่ายเงินเป็นรายไตรมาส และแผนการใช้จ่ายรายเดือนประกอบเพื่อการบริหารจัดการกองทุน
เพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา แต่เน่ืองจากมาตรา 4 ตามพระราชบัญญัติ
กองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา พ.ศ. 2535 ให้จัดต้ังกองทุนขึ้นกองทุนหน่ึง
ในกระทรวงการคลังและมาตรา 7 ก�ำหนดให้ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เป็นประธานคณะกรรมการบริหาร
กองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา และก�ำหนดให้เลขาธิการเป็นกรรมการ
และเลขานุการและรองเลขาธิการคณะกรรมการประถมศึกษาแห่งชาติคนหนึ่ง ซ่ึงเลขาธิการมอบหมาย
เป็นผู้ช่วยเลขานุการ ดังนั้น งานเลขานุการกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา
จึงอยู่ที่ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐานส่วนในเร่ืองการเงินกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนประถมศึกษาทั้ง 2 ส่วน คือ เงินทุนประเดิมที่รัฐบาลอุดหนุนจ�ำนวน 6,000 ล้านบาท
และดอกผลที่เกิดจากผลประโยชน์จากเงินทุนประเดิมอีกส่วนหนึ่งอยู่ในการก�ำกับดูแลของส�ำนักงาน
ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งมีหน้าท่ีตามระเบียบคณะกรรมการบริหารกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรียนประถมศึกษาด้วยการรับเงิน การจ่ายเงิน การเก็บรักษาเงินและการรักษาผลประโยชน์
ของกองทนุ ตามกฎหมายวา่ ด้วยกองทุนเพือ่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา พ.ศ. 2536 ดงั น้ี
1. ดำ� เนนิ การเบกิ เงินกองทุนจากกรมบัญชีกลาง
2. ดำ� เนินการรบั เงนิ หรอื ทรพั ยส์ นิ อน่ื มีผ้บู ริจาคใหแ้ กก่ องทนุ
3. ดำ� เนินการเก่ียวกับการจ่าย การเก็บรักษาเงินและทรพั ยส์ ินของกองทนุ
4. ควบคุมดูแลและน�ำเงินกองทุนไปจัดหาประโยชน์ตามระเบียบท่ีคณะกรรมการก�ำหนด โดยความ
เหน็ ชอบของกระทรวงการคลงั
5. จดั ทำ� รายงานการเงนิ และการบญั ชกี องทนุ รวมทง้ั ควบคมุ ดแู ลการใชจ้ า่ ยเงนิ ใหเ้ ปน็ ไปตามวตั ถปุ ระสงค์
6. อน่ื ๆ ตามทค่ี ณะกรรมการก�ำหนด
ดังนั้นในการน�ำเงินดอกผลของกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา มาใช้จ่าย
เพอื่ สนบั สนนุ การดำ� เนนิ งานโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษาในปจั จบุ นั นนั้ คณะกรรมการบรหิ าร
กองทุนได้อนุมัติเงินช่วยเหลือโรงเรียน 2 โครงการ คือ โครงการส่งเสริมผลผลิตเพ่ืออาหารนักเรียนในโรงเรียน
และโครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารที่ดีและน้�ำด่ืมสะอาดในโรงเรียน โดยการเปิดโอกาสให้โรงเรียน
ประถมศึกษาทุกสังกัดเสนอโครงการเพ่ือขอรับการสนับสนุนเงินดอกผลกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรยี นประถมศกึ ษาดงั กล่าว ซง่ึ มรี ายละเอียดขนั้ ตอนการด�ำเนินการ ดงั แผนภาพ 5

คูม่ อื การด�ำ เนินงานกองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน 35

1. การเสนอของบประมาณจากกองทนุ เพ่อื โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา

กองทนุ ฯ แจ้งหลกั เกณฑแ์ ละวธิ กี ารให้เขตพนื้ ท่กี ารศกึ ษาดำ�เนนิ การ/เขตประชาสมั พนั ธใ์ ห้โรงเรยี นเสนอขอ
โรงเรียนจัดทำ�โครงการเพือ่ เสนอของบประมาณ
คณะกรรมการสถานศึกษาฯ ให้ความเห็นชอบ
เขตพ้นื ที่การศกึ ษาพิจารณากลน่ั กรอง

กองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียนประถมศึกษา พจิ ารณา
กองทนุ ฯ แจง้ การจดั สรร โอนเงินใหเ้ ขตพ้ืนท่ี/เขตพ้นื ทโ่ี อนเงินให้โรงเรยี น/ร.ร.ออกใบเสร็จและดำ�เนนิ การ

2. การบรหิ าร โครงการที่ไดร้ ับงบประมาณจากเงินดอกผลกองทุนเพ่อื โครงการอาหารกลางวนั ฯ➡ ➡➡

โครงการเงนิ ทนุ หมนุ เวยี นฯ โครงการพฒั นาระบบสขุ าภบิ าล

กองทPนุ ฯ: วแาจงง้ แหผลนกั เกณฑ์และวDิธกี :ากราใหรดเ้ ขำ�ตเนพนิ นื้ งทาก่ีนาร C : การตรวจสอบ A : การปรบั ปรงุ แกไ้ ข
ศกึ ษาดำ�เนินการ/เขตประชาสัมพันธ์ใหโ้ รงเรียนเสนอขอ

3. การนิเทศ กำ�กบั และตดิ ตาม โครงการทไ่ี ดร้ ับงบประมาณจากเงินดอกผลกองทนุ ฯ

กองทุนเพอื่ โครงการอาหารกลางวันฯ

เขตพนื้ ทกี่ ารศึกษา โรงเรยี น

4. การประเมินและรายงานผล โครงการทีไ่ ดร้ ับงบประมาณจากเงินดอกผลกองทนุ ฯ

การประเมนิ กองทนุ เพือ่ โครงการอาหารกลางวันฯ การรายงานผล
เขตพืน้ ท่ีการศกึ ษา

โรงเรียนประเมนิ ตนเอง

➡

5. การยกย่องชมเชย/ประชาสมั พันธ์ โครงการทไี่ ด้รบั งบประมาณจากเงนิ ดอกผลกองทนุ ฯ
แผนภาพ 5 ข้ันตอนการบริหารโครงการท่ีได้รับงบประมาณจากเงินดอกผลกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวัน

ในโรงเรียนประถมศกึ ษา

36 คูม่ ือการดำ�เนนิ งานกองทนุ เพื่อโครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรียน

จากแผนภาพ 5 โรงเรียนประถมศึกษาทุกสังกัดสามารถของบประมาณและบริหารโครงการที่ได้รับ
สนบั สนนุ งบประมาณจากเงนิ ดอกผลกองทนุ เพอื่ โครงการอาหารกลางวนั ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา รายละเอยี ดดงั นี้

1. การเสนอขอรับการสนับสนุนงบประมาณกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศกึ ษา

การขอรับสนับสนุนงบประมาณจากเงินดอกผลกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศึกษา ในปจั จุบนั จะเก่ยี วขอ้ งกับ 2 โครงการ คอื โครงการสง่ เสริมผลผลติ เพ่อื อาหารนกั เรียนในโรงเรียน
และโครงการพัฒนาระบบสุขาภิบาลอาหารที่ดีและน้�ำดื่มสะอาดในโรงเรียน เพ่ือให้โครงการที่โรงเรียนเสนอขอ
มคี วามชดั เจน ถกู ตอ้ ง ตรงตามเปา้ หมายและไดร้ บั การพจิ ารณาเหน็ ชอบจากกองทนุ เพอ่ื โครงการอาหารกลางวนั
ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา โดยคณะท�ำงานไดจ้ ัดทำ� รายละเอยี ดและวเิ คราะหแ์ บบค�ำขอ โรงเรียนควรร้แู ละเข้าใจ
ถึงหลักเกณฑ์ในการพจิ ารณาโครงการและแนวทางการด�ำเนนิ การ ดงั นี้
1.1 โครงการส่งเสรมิ ผลผลิตเพอ่ื อาหารนักเรียนในโรงเรยี น
การสง่ เสรมิ ผลผลติ เพอ่ื อาหารนกั เรยี นในโรงเรยี น คอื การนำ� เงนิ ดอกผลของกองทนุ เพอื่ โครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ที่จัดสรรให้กับโรงเรียนประถมศึกษา ส�ำหรับสร้างผลผลิต รายได้
เพื่อน�ำไปสนับสนุนโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนให้นักเรียนได้รับประทานอาหารกลางวันทุกคนทุกวัน
อย่างมีคณุ ภาพ จึงก�ำหนดหลักเกณฑ์และวธิ ีการด�ำเนินงานดังน้ี
หลกั เกณฑแ์ ละวิธีการพิจารณาโครงการ
โรงเรียนท่ีเสนอโครงการเพื่อขอรับการสนับสนุนงบประมาณเงินดอกผลจากกองทุนเพ่ือโครงการ
อาหารกลางวันในโรงเรียนประถมศึกษา ส�ำหรับโรงเรียนที่เสนองบประมาณต้องมีคุณสมบัติสอดคล้องกับหลัก
เกณฑข์ ้อใดข้อหนึง่ ดงั ต่อไปน้ี
1. โรงเรียนประถมศึกษา ที่ตั้งอยู่ในถ่ินทุรกันดารห่างไกล และมีจ�ำนวนนักเรียนขาดแคลน
อาหารกลางวนั
2. นกั เรียนท่ีมีภาวะทุพโภชนาการ (นำ�้ หนักตอ่ อายตุ ่ำ� กว่าเกณฑ์) เกินรอ้ ยละ 10
3. ไมส่ ามารถจัดอาหารกลางวันใหน้ ักเรียนรบั ประทานอาหารโดยไม่เสยี ค่าใช้จา่ ยทกุ คน
4. มีความพรอ้ มในการบริหารจัดการและด�ำเนินกจิ กรรมตามวัตถปุ ระสงค์ของกองทนุ
5. โครงการมคี วามเปน็ ไปไดใ้ นการนำ� ผลผลติ มาสนบั สนนุ โครงการอาหารกลางวนั ไดอ้ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง
และย่งั ยนื
วธิ ดี ำ� เนินการในการขอรับสนับสนุนงบประมาณ
ในการเสนอของบประมาณ จากเงินดอกผลจากกองทุนเพื่อโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
ประถมศกึ ษา สำ� หรับโครงการส่งเสริมผลผลิตเพือ่ อาหารนักเรยี นในโรงเรียนนน้ั มขี ้ันตอนดงั น้ี
1. ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน โดยกองทุนเพ่ือโครงการอาหารกลางวัน
ในโรงเรยี นประถมศกึ ษาแจง้ ประชาสมั พนั ธ์หลักเกณฑ์ รปู แบบโครงการ แบบคำ� ขอ ปฏทิ นิ ระยะเวลาการเสนอ
ของบประมาณ ไปยังส�ำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา เพ่ือให้ส�ำนักงานเขตพ้ืนท่ีประชาสัมพันธ์และแจ้ง
ให้โรงเรยี นรบั ทราบถึงหลกั เกณฑ์ วิธีการในการเสนอของบประมาณ

คู่มือการดำ�เนินงานกองทุนเพอื่ โครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน 37