4-ระบำไก่

ก

ก

คานา

ชุดฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ตั ิท่ารา เร่อื ง นาฏศลิ ป์ถ่ินชลบุรี จัดทาขึ้นเพื่อใช้
ประกอบการจดั การเรียนการสอน กลุ่มสาระการเรียนร้ศู ิลปะ วิชาศิลปะ (สาระนาฏศลิ ป)์
รหสั วิชา ศ16102 ช้นั ประถมศึกษาปที ่ี 6 เนอ้ื หาในชดุ ฝึกทกั ษะการปฏบิ ตั ิท่ารา
แบง่ ออกเปน็ 5 หน่วย ดังนี้

หนว่ ยที่ 1 นาฏยศพั ท์
หน่วยท่ี 2 ภาษาท่านาฏศลิ ป์
หน่วยที่ 3 ราวงมาตรฐาน “เพลงดวงจันทร์ขวัญฟา้ ”
หนว่ ยท่ี 4 เพลงระบาไก่
หน่วยท่ี 5 การแสดงสร้างสรรค์ “หรรษาชลบุรี”
การใชช้ ุดฝึกทกั ษะการปฏิบตั ทิ า่ รา เรอ่ื ง นาฏศลิ ปถ์ น่ิ ชลบุรี เลม่ นี้ จดั ทาข้นึ
ภายใตแ้ นวคดิ การจดั การศึกษาที่เน้นผู้เรยี นเป็นสาคญั ผู้เรียนสามารถเรยี นร้จู ากชุดฝกึ ทกั ษะ
การปฏบิ ตั ิทา่ รา ดว้ ยตนเองไดท้ ั้งในเวลาเรียนและนอกห้องเรียนโดยผ่านระบบออนไลน์ เพ่ือ
ตอบสนองนโยบายของรฐั ดา้ นการจดั การเรียนการสอนระบบออนไลน์ อีกทั้งยังเป็นการส่งเสริม
ให้ผู้เรียนมนี ิสัยรักการอา่ นอกี ด้วย
ผ้จู ัดทาหวังเป็นอยา่ งยิ่งว่าชุดฝึกทกั ษะการปฏิบัตทิ า่ รา เล่มน้ี จะเป็นประโยชน์สาหรบั
ผเู้ รียนในการเรียนรูเ้ ร่ืองนาฏศลิ ปไ์ ดเ้ ป็นอย่างดี
ขอขอบคณุ ผเู้ ชย่ี วชาญทุกทา่ นท่ีให้คาแนะนาในการจัดทาชดุ ฝึกทักษะการปฏบิ ัติ
ท่ารา เล่มน้จี นสาเร็จลุล่วงดว้ ยดี

พชั รนิ ทร์ โสรตั น์
ผู้จดั ทา

ข

สารบญั

เรอื่ ง หนา้

คานา .................................................................................................................. ก
สารบัญ ............................................................................................................... ข
สารบญั ภาพ ....................................................................................................... ง
คาชีแ้ จงการใช้ชุดฝกึ ทักษะการปฏิบตั ิทา่ ราสาหรับครู........................................ ช
คาช้ีแจงการใช้ชุดฝึกทักษะการปฏบิ ตั ทิ ่ารา สาหรับนกั เรยี น ….......................... ซ
สาระสาคัญ ........................................................................................................ ฌ
แผนผงั หน่วยการเรียนรู้ เรอ่ื ง นาฏศิลปถ์ น่ิ ชลบรุ ี ………………............................ ญ
มาตรฐานการเรียนรู้ประจาหนว่ ย .................................................................... 1
ตวั ช้วี ดั ประจาหนว่ ย .......................................................................................... 1
จดุ ประสงคก์ ารเรยี นร้ปู ระจาหน่วย .................................................................. 1
แผนผังสาระการเรียนร้ปู ระจาหน่วย ................................................................. 2
แบบทดสอบกอ่ นเรียน....................................................................................... 3
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน .............................................................................. 5
ระบาไก่ ................……...................................................................................... 6
6
ประวตั ิความเป็นมา ................................................................................ 6
รปู แบบและลกั ษณะของการแสดง ......................................................... 7
เคร่ืองดนตรี ............................................................................................. 8
การแต่งกาย ............................................................................................. 9
บทเพลงและท่ารา ...................................................................................

ค

สารบญั (ตอ่ )

เรอื่ ง หนา้

กจิ กรรมท่ี 1 ............................................................................................ 69
เฉลยกิจกรรมท่ี 1 ................................................................................... 71
กจิ กรรมท่ี 2 ............................................................................................ 73
เฉลยกจิ กรรมที่ 2 ................................................................................... 74
แบบทดสอบหลังเรยี น............................................................................... 75
เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน....................................................................... 77
บรรณานุกรม......................................................................................................... 78
ประวตั ผิ ู้จัดทา....................................................................................................... 79

ง

สารบญั ภาพ

เรอ่ื ง หนา้

ภาพที่ 1 วงปพ่ี าทย์เคร่อื งห้า …………………………................................................ 7
ภาพที่ 2 การแต่งกายระบาไก่ ………..………………................................................ 8
ภาพที่ 3 ท่าออก ..............………..………………...................................................... 10
ภาพที่ 4 สร้อยแสงแดง ………………..……….......................................................... 11
ภาพท่ี 5 พระพราย ……………………..…………....................................................... 12
ภาพที่ 6 ขนเขียวลาย ………….…………………….................................................... 13
ภาพท่ี 7 ระยบั .......…………………..……………..….................................................. 14
ภาพท่ี 8 ปกี สลับ …....………………………………...................................................... 15
ภาพที่ 9 เบญจรงค์ ....……………………………………................................................ 16
ภาพที่ 10 เล่ือมลายยง .……………………………………............................................. 17
ภาพท่ี 11 หงสบาท ….....………………………………….............................................. 18
ภาพท่ี 12 ท่อนเอื้อน 1 ………………………………………........................................... 19
ภาพที่ 13 ทอ่ นเอ้ือน 2 ………………………….......................................................... 20
ภาพที่ 14 ดนตรรี บั 1 ……………..………………...................................................... 21
ภาพที่ 15 ดนตรีรับ 2 …..………….……………………................................................ 22
ภาพท่ี 16 ดนตรรี ับ 3 ….……………………………………….…….................................. 23
ภาพที่ 17 ดนตรีรบั 4 .……………………………...................................................... 24
ภาพที่ 18 ดนตรีรบั 5 .…………….………………..................................................... 25
ภาพท่ี 19 ดนตรรี ับ 6 …………………………………................................................ 26
ภาพที่ 20 ดนตรรี ับ 7 ……………………….……………............................................. 27

จ

สารบญั ภาพ (ตอ่ )

เรอื่ ง หนา้

ภาพที่ 21 ดนตรรี ับ 8 …….………………………….................................................... 28
ภาพที่ 22 ขอบตาชาด ………..………………............................................................ 29
ภาพที่ 23 พระพร้งิ ..............………..……………...................................................... 30
ภาพท่ี 24 สิงคลิง้ หงอน ………………..……….......................................................... 31
ภาพท่ี 25 พรายพรรณ ……………………..………….................................................. 32
ภาพที่ 26 ขานขัน ………….…………………….......................................................... 33
ภาพที่ 27 เสียงเอาใจ .......…………………..……………..…........................................ 34
ภาพที่ 28 เดือยหงอนใส …....………………………………........................................... 35
ภาพท่ี 29 สีลายอง ....……………………………………................................................ 36
ภาพท่ี 30 ท่อนเอ้อื น 1 .……………………………………............................................. 37
ภาพท่ี 31 ทอ่ นเออ้ื น 2 ….....…………………………………......................................... 38
ภาพที่ 32 ดนตรรี บั 1 ………………………………………............................................. 39
ภาพท่ี 33 ดนตรีรบั 2 ………………………….......................................................... 40
ภาพท่ี 34 ดนตรีรบั 3 ……………..………………...................................................... 41
ภาพท่ี 35 ดนตรรี บั 4 …..………….……………………............................................... 42
ภาพที่ 36 ดนตรรี บั 5 ….……………………………………….…….................................. 43
ภาพที่ 37 ดนตรรี ับ 6.……………………………......................................................... 44
ภาพท่ี 38 ดนตรรี ับ 7.…………….………………........................................................ 45
ภาพท่ี 39 ดนตรีรับ 8 …………………………………................................................. 46
ภาพที่ 40 สองเท้าเทยี ม …………………….……………............................................. 47

ฉ

สารบญั ภาพ (ตอ่ )

เรอื่ ง หนา้

ภาพที่ 41 นพมาศ …….…………………………......................................................... 48
ภาพท่ี 42 ปานฉลุชาดทารงค์ ………..………………................................................. 49
ภาพที่ 43 ปกู่ ใ็ ชใ้ หผ้ ลี ง ..............………..…...…...................................................... 50
ภาพที่ 44 ผีก็ลง ………………..………..................................................................... 51
ภาพท่ี 45 แกไ่ ก่ ……………………..…………............................................................. 52
ภาพท่ี 46 ทอ่ นเออ้ื น ………….………………............................................................ 53
ภาพท่ี 47 ดนตรีรับ 1 .......…………………..……………..…........................................ 54
ภาพที่ 48 ดนตรรี ับ 2 …....………………………………............................................... 55
ภาพที่ 49 ไก่แกว้ ไซร้ ....……………………………………............................................. 56
ภาพที่ 50 บม่ กิ ลวั .……………………………………..................................................... 57
ภาพที่ 51 ขกุ ผกหัว ….....………………………………….............................................. 58
ภาพท่ี 52 องอาจ ………………………………………................................................... 59
ภาพท่ี 53 ขานขันตปี ีกปอ้ ง …………………............................................................ 60
ภาพท่ี 54 รอ้ งเรือ่ ย ……………..……………….......................................................... 61
ภาพท่ี 55 เฉอ่ื ยฉาดฉาน …..………….………………............................................... 62
ภาพท่ี 56 ทอ่ นเอือ้ น 1 ….…………………………………….…….................................. 63
ภาพท่ี 57 ทอ่ นเอือ้ น 2 ………………………….......................................................... 64
ภาพท่ี 58 ทอ่ นเอ้อื น 3 ……….………………............................................................ 65
ภาพที่ 59 ทอ่ นเอื้อน 4 ……………………………….................................................. 66
ภาพที่ 60 ดนตรรี บั 1 …………………….…………….................................................. 67
ภาพที่ 61 ดนตรรี บั 2 ......................................................................................... 68

ช

คาชแ้ี จงการใชช้ ุดฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ตั ทิ า่ ราสาหรบั ครู

1. ครแู นะนาวิธใี ช้ชุดฝึกทักษะการปฏบิ ัตทิ ่ารา เรอ่ื ง นาฏศิลปถ์ ิน่ ชลบุรี
ให้นักเรยี นเขา้ ใจก่อนนาไปใช้

2. ครูคอยให้คาปรึกษาแก่นักเรียนเมื่อมปี ัญหาในระหว่างเรยี น
3. ชดุ ฝึกทกั ษะการปฏบิ ัติทา่ รา เรือ่ ง นาฏศิลปถ์ นิ่ ชลบรุ ี เป็นสอ่ื การเรยี นการสอน

ใช้ประกอบกบั คมู่ ือการใช้ชุดฝกึ ทักษะการปฏิบัตทิ ่ารา เรือ่ ง นาฏศิลปถ์ ่นิ ชลบุรี
4. กอ่ นการศึกษาชุดฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ตั ทิ า่ รา เรอื่ ง นาฏศลิ ปถ์ ่ินชลบรุ ี ใหน้ กั เรยี น

วัดความรูพ้ น้ื ฐานโดยการทาแบบทดสอบก่อนเรยี น
5. ผูเ้ รียนสามารถศึกษาค้นคว้า ทากจิ กรรมการเรยี น และประเมินผลด้วยตนเอง
6. เม่ือศกึ ษาชุดฝกึ ทกั ษะการปฏิบัติทา่ รา เร่ือง นาฏศลิ ปถ์ น่ิ ชลบรุ ีจบแล้ว ใหน้ กั เรยี นทา

แบบทดสอบหลงั เรียน

ซ

คาชแี้ จงการใชช้ ุดฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ตั ทิ า่ ราสาหรบั นกั เรยี น

ชุดฝึกทักษะการปฏิบตั ทิ า่ รา เรื่อง นาฏศิลป์ถิน่ ชลบุรี นี้สร้างข้ึนเพอ่ื ใหน้ ักเรยี นไดศ้ กึ ษา
ด้วยตนเอง โดยนักเรยี นจะได้รับประโยชนจ์ ากชดุ ฝกึ ทักษะการปฏิบตั ทิ ่ารา ตามจุดประสงค์
ที่ต้งั ไว้ ด้วยการปฏบิ ัตติ ามคาแนะนาตอ่ ไปนี้
1. นกั เรียนศกึ ษาจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ก่อนลงมอื ศกึ ษาชุดฝกึ ทักษะการปฏิบตั ทิ า่ รา

เรอื่ ง นาฏศิลปถ์ ิ่นชลบรุ ี
2. ทาแบบทดสอบก่อนเรียนจานวน 10 ข้อ
3. นักเรยี นศึกษาเนอื้ หาตามลาดับโดยไม่ต้องรบี รอ้ น เมื่อเขา้ ใจแล้วใหท้ ากจิ กรรม

หรือตอบคาถามทกุ ข้อ
4. เมอื่ ทากิจกรรมเสรจ็ แล้ว จึงตรวจคาตอบจากเฉลยเพอ่ื ทราบผลไดท้ นั ที หากตอบผิด

ใหน้ กั เรียนกลบั ไปศกึ ษาเนอ้ื หาและตอบคาถามอกี ครั้ง เมื่อตอบถูกแลว้ จงึ ศกึ ษา
เร่อื งตอ่ ไป
5. นักเรียนต้องไมด่ ูเฉลยก่อนทากิจกรรม ตอ้ งมีความซือ่ สตั ย์ตอ่ ตนเอง
6. นกั เรยี นต้องศกึ ษาชดุ ฝึกทกั ษะการปฏิบัติทา่ รานีด้ ว้ ยตนเอง หากมปี ัญหา หรือ
ขอ้ สงสยั ให้ปรกึ ษาครูผู้สอน
7. ให้นกั เรยี นเขยี นคาตอบลงในกระดาษคาตอบท่เี ตรียมไว้ หา้ มขีดเขยี นข้อความ
ลงในชดุ ฝึกทักษะการปฏบิ ัตทิ ่ารา
8. เมอื่ ศกึ ษาชุดฝกึ ทักษะการปฏบิ ัติทา่ รา จบแลว้ ให้ทาแบบทดสอบหลงั เรียน จานวน 10 ขอ้
9. สรุปผลคะแนนทไี่ ด้ เพือ่ ทราบผลการเรยี นและการพัฒนา
10. เวลาทใ่ี ชใ้ นการเรียนชดุ ฝกึ ทกั ษะการปฏิบตั ทิ ่ารา ตามเวลาทค่ี รกู าหนด
หรอื ขึ้นอย่กู บั ความสามารถและความตง้ั ใจของนักเรยี น
11. ส่งชดุ ฝกึ ทักษะการปฏบิ ตั ทิ า่ รา เรอื่ ง นาฏศลิ ปถ์ ิ่นชลบุรี และรกั ษาให้อยู่ในสภาพทด่ี ี

ฌ

สาระสาคญั

นาฏศลิ ปไ์ ทย เปน็ ศลิ ปวฒั นธรรมการแสดงออกท่ีมคี ุณคา่ บ่งบอกถึง
ความเจรญิ รุ่งเรืองของชาติ อกี ทัง้ ยังเปน็ การแสดงออกถงึ ขนบ ประเพณีอนั ดีงามท่คี นไทย
ไดอ้ นุรักษ์และสบื ทอดกันมาตราบนานเท่านาน ความรูเ้ กย่ี วกับนาฏศลิ ป์ การฝึกปฏิบัตนิ าฏย
ศพั ท์ ภาษาทา่ นาฏศิลป์ ราวงมาตรฐาน “เพลงดวงจันทร์ขวญั ฟ้า” ระบาไก่ และการแสดง
สร้างสรรค์ “หรรษาชลบุรี” จะทาให้ผเู้ รียนเกิดความรักและหวงแหนในวัฒนธรรม และเห็น
คุณคา่ ของความเป็นนาฏศิลป์ไทย

ญ
แผนผังหนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื ง “นาฏศลิ ปถ์ นิ่ ชลบรุ ”ี

การแสดงสรา้ งสรรค์ นาฏยศพั ท์
"หรรษาชลบรุ "ี

เพลงระบาไก่ นาฏศลิ ปถ์ นิ่ ชลบรุ ี ภาษาทา่ นาฏศิลป์

ราวงมาตรฐาน
"เพลงดวงจนั ทรข์ วญั ฟา้ "

1

มาตรฐานการเรยี นรู้ ศ 3.1 เข้าใจและแสดงออกทางนาฏศลิ ปอ์ ยา่ งสรา้ งสรรค์
วิเคราะห์ วพิ ากษ์ วิจารณ์ คณุ ค่านาฏศลิ ป์ ถ่ายทอดความรู้สกึ ความคดิ อย่าง
อิสระ ช่นื ชมและประยุกตใ์ ช้ในชีวติ ประจาวนั
ตวั ชวี้ ดั

ป.6/4 – บรรยายความรูส้ กึ ของตนเองท่ีมตี ่องานนาฏศิลปแ์ ละการละคร
อยา่ งสรา้ งสรรค์

ป.6/5 - แสดงความคดิ เห็นในการชมการแสดง

ป.6/6 – อธิบายความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งนาฏศิลป์และการละคร
กบั สง่ิ ที่ประสบ ในชวี ติ ประจาวนั
มาตรฐาน ศ 3.2 เข้าใจความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งนาฏศลิ ป์ประวัติศาสตรแ์ ละ
วฒั นธรรมเห็นคุณค่าของนาฏศิลป์ท่ีเปน็ มรดกทางวฒั นธรรมภมู ิปัญญาท้องถ่นิ
ภมู ปิ ญั ญาไทยและสากล
ตวั ชว้ี ดั

ป.6/1 - อธบิ ายสิ่งที่มีความสาคญั ต่อการแสดงนาฏศลิ ป์และละคร

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้
1. บอกประวัติความเป็นมาของการแสดงระบาไกไ่ ด้ (K)
2. รอ้ งเพลงและปฏิบัติทา่ ราระบาไก่ได้ (P)
3. ชน่ื ชมและเห็นคณุ คา่ ในศิลปวฒั นธรรมไทย (A)

2

แผนผงั สาระการเรยี นรปู้ ระจาหนว่ ย

ระบาไก่

ประวตั คิ วามเปน็ มา
รปู แบบและ

ลกั ษณะการแสดง
เครอ่ื งดนตรี
เครอ่ื งแตง่ กาย

บทเพลงและทา่ รา

3
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น

คาชแ้ี จง ให้นักเรียนทาเคร่ืองหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ ในข้อทค่ี ดิ วา่

ถูกตอ้ งทีส่ ดุ

1. บคุ คลใดต่อไปนเี้ ปน็ ผูป้ ระพันธ์บทรอ้ งเพลงระบาไก่

ก. พระเจา้ บวรเธอกรมพระนราธปิ ประพันธพ์ งศ์

ข. หลวงประดิษฐ์ ไพเราะ

ค. แมข่ วญั จิต ศรีประจันต์

ง. ไวพจน์ เพชรสพุ รรณ

2. เพลงท่ใี ชป้ ระกอบการแสดงระบาไกค่ อื เพลงใด

ก. ลาวดวงเดือน ข. ลาวดวงเดอื น

ค. ลาวกระทบไม้ ง. ลาวจ้อย

3. การแสดงชุดระบาไก่เปน็ การแสดงทอ่ี ยใู่ นละครเร่อื งใด

ก. รถเสน ข. ปลาบูท่ อง

ค. พระลอ ง. อเิ หนา

4. การแสดงชดุ ระบาไกเ่ ปน็ การแสดงละครประเภทใด

ก. ละครพันทาง ข. ละครนอก

ค. ละครใน ง. ละครชาตรี

5. ใครเปน็ ผปู้ ระดิษฐท์ า่ ราเพลงระบาไก่

ก. คณุ ครูรัจนา พวงประยงค์ ข. คุณครูลมลุ ยมะคปุ ต์

ค. คณุ ครจู าเรียง พทุ ธประดับ ง. คุณครูเฉลย ศุขะวณชิ

4

6. “สรอ้ ยแสงแดงพระพราย ” จงเติมคาร้องใหส้ มบรู ณ์

ก. ขนเขียวลายระยับ ข. ปานฉลุชาดทารงค์

ค. ปกู่ ็ใช้ให้ผลี ง ง. สงิ คล้ิงหงอนพรายพรรณ

7. ลักษณะและรูปแบบการแสดงระบาไก่เป็นอยา่ งไร

ก. ลกั ษณะของไกท่ ่ีอยู่เป็นฝูง ข. ช่ืนชมความงามของพระลอ

ค. การเลยี นเสยี งร้องของไก่ ง. บ่งบอกถงึ ลกั ษณะของไกแ่ กว้

8. ไก่ท่ปี เู่ รียกมาคือไกอ่ ะไร

ก. ไกแ่ กว้ ข. ไก่เพชร

ค. ไก่แจ้ ง. ไกฟ่ า้ งาม

9. ขอ้ ใดไม่ใชร่ ะบาที่ปรบั ปรงุ มาจากท่าทางของสัตว์

ก. ระบาไก่ ข.ระบานกเขา

ค. ระบานกยูง ง. ระบาดาวดงึ ส์

10.ขอ้ ใดคอื ระบาที่คดิ ประดิษฐข์ ึน้ จากชวี ติ ความเปน็ อยู่

ก. ระบาศรีวชิ ยั ข. ระบานกยูง

ค. ระบาลพบุรี ง. เซิง้ บ้ังไฟ

5

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น

1. ก 6. ก
2. ง 7. ก
3. ค 8. ก
4. ก 9. ง
5. ข 10. ง

6

ระบาไก่

ประวตั คิ วามเปน็ มา

ระบาไก่เป็นการแสดงประเภทระบาชุดหนึ่งในละครเร่ืองพระลอ
ตอนพระลอตามไก่ ซง่ึ มเี นอื้ เรื่องว่า พระเพ่ือน พระแพง เจ้าหญิงแห่งเมืองสรอง
สั่งให้นางร่ืน นางโรย สองพี่เลี้ยงไปเร่งรัดให้ปู่เจ้าสมิงพรายใช้เวทมนต์คาถา
ไปลอ่ พระลอมา ปู่เจ้าสมงิ พรายใช้ผีลงสิงในไก่แก้วและไก่บริวาร แล้วใช้ให้ไปล่อ
พระลอมา ซึ่งพระลอกับพี่เล้ียง คือ นายแก้วและนายขวัญกาลังเดินทางมาหา
พระเพ่ือน พระแพง เม่ือพระลอเห็นไก่แก้วแล้วก็ตามจับไก่แก้วก็หนีและล่อให้
พระลอมาเมืองสรอง ในตอนน้ีจะมีไกแ่ กว้ และบริวารไกอ่ อกมาราในเพลงระบาไก่

รปู แบบและลกั ษณะของการแสดง

ระบาไกม่ ลี กั ษณะรูปแบบการแสดง 2 แบบ คือ
แบบที่ 1 เป็นการแสดงประเภทระบา ท่ีมีลีลาท่าราเลียนแบบท่า

กิริยาของไก่ ลักษณะรูปแบบการแสดงเป็นระบาเบ็ดเตล็ดชุดหนึ่งที่ใช้ในการ
แสดงในโอกาสตา่ งๆ

แบบที่ 2 เป็นการแสดงประกอบการการแสดงละครเรื่องพระลอ
โดยมีไก่แก้วและบริวาร ไก่ออกมารารวมกัน แล้วไก่แก้วก็จะเข้าไปหลอกล่อ
พระลอให้ไปหาพระเพ่ือน พระแพง ลักษณะการราก็จะเป็นการราเลียนแบบ
ทา่ ทางของไก่ เมอ่ื พระลอตามไก่แกว้ แล้วบรรดาบรวิ ารไก่ก็จะบินเขา้

7
เครอื่ งดนตรี
เครอื่ งดนตรี ท่ใี ช้บรรเลงประกอบระบาไก่ คอื วงป่พี าทย์เคร่ืองห้า
ประกอบดว้ ยปใ่ี น ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด ตะโพนและฉิ่ง
วงดนตรปี พ่ี าทยเ์ ครอื่ งหา้

ภาพที่ 1 : วงปี่พาทยเ์ คร่ืองหา้
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

8

การแตง่ กายระบาไก่

สวมเสื้อแขนสั้นตกแต่งลักษณะเป็นขนไก่ น่งุ กางเกงตกแตง่ ลกั ษณะเปน็
ขนไก่ สวมกรองคอ จีน้ าง เขม็ ขดั ขอ้ มือ ข้อเท้า ผมเกลา้ มวยสวมเกี้ยว
ติดหวั ไก่ ติดปกี และหาง

หัวไก่ กรองคอ
เสื้อ จนี้ าง
ปีก ข้อมอื
เขม็ ขัด
กางเกง

หาง

ภาพท่ี 2 : การแตง่ กายระบาไก่
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

9

บทเพลงและทา่ รา

เพลงระบาไก่

คารอ้ ง สมเด็จฯ กรมพระนราธปิ ประพนั ธพ์ งศ์
ประดษิ ฐท์ า่ รา นางลมลุ ยมะคปุ ต์

สร้อยแสงแดงพระพราย ขนเขียวลายระยบั
ปกี สลับเบญจรงค์ เล่อื มลายยงหงสบาท
ขอบตาชาดพระพริ้ง สงิ คลิงหงอนพรายพรรณ
ขานขบั เสียงเอาใจ เดือยหงอนใสสีลายอง
สองเทา้ เทียมนพมาศ ปานฉลุชาดทารงค์
ปกู่ ็ใชใ้ หผ้ ีลง ผีกล็ งแก่ไก่
ไก่แกว้ ไซร้บ่มิกลัว ขกุ ผกหวั องอาจ
ผาดผันตปี กี ปอ้ ง รอ้ งเรอ่ื ยเฉอ่ื ยฉาดฉาน

ความหมาย ขนไก่งามสแี ดงระเรอื่ ผสมสีเขียวมนั ระยบั ปกี ของไก่สลับสี
เบญจรงคง์ ดงาม (5 สี คือ สีดา สแี ดง สขี าว สเี ขียว และสีเหลอื ง ) ขอบตา
สแี ดงชาด มีหงอนสวยงาม ขันไดไ้ พเราะ มเี ดือยสีเหลือง เทา้ ทง้ั สองมลี วดลาย
งดงามดงั ทองเนอื้ แท้มลี วดลายฉลุลงสีงดงาม ปู่เจา้ สมงิ พรายส่งั ใหผ้ ีลงสงิ ไก่
ให้ไปล่อพระลอมา

10
ฝกึ ปฏบิ ตั ทิ า่ ราในเพลงระบาไก่
ทา่ ออก

ภาพท่ี 3 ท่าออก
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มือขวาตงั้ วงบน มอื ซ้ายจีบหงายระดบั ชายพก ถอนเท้าขวา ยกเทา้ ซา้ ย

เอียงศรี ษะขา้ งขวา
ย่าเทา้ ซา้ ย , เท้าขวา , เท้าซ้าย แลว้ ยกเทา้ ขวา พรอ้ มกับเปลย่ี นมอื ซ้าย

ตัง้ วงบน มอื ขวาจีบหงายระดบั ชายพก เอียงศรี ษะข้างซา้ ย

11
สรอ้ ยแสงแดง

ภาพที่ 4 สร้อยแสงแดง
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ซา้ ยตัง้ วงบน มือขวาจีบหงายระดบั ชายพกกา้ วเทา้ ขวา หมนุ ตวั ไป

ทางขวา ศรี ษะเอยี งขวา

12

พระพราย

ภาพที่ 5 พระพราย
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มือขวาตงั้ วงบน มอื ซา้ ยจีบหงายระดบั ชายพก กา้ วเทา้ ขวา หมนุ ตวั

มาข้างหน้า ศีรษะเอยี งซ้าย

13
ขนเขยี วลาย

ภาพที่ 6 ขนเขียวลาย
ทมี่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มือทั้งสองจบี หงายระดบั อก กระทุง้ เท้าขวา ศรี ษะเอยี งซา้ ย

14

ระยบั

ภาพท่ี 7 ระยับ
ทมี่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
ปล่อยจีบออกตง้ั มือแขนตึงระดับไหล่ พร้อมกบั กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ งหน้า

ศีรษะเอียงขวา

15

ปกี สลบั

ภาพที่ 8 ปกี สลับ
ท่ีมา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
หมนุ ตัวหันไปทางขวา มอื ท้งั สองจีบปรกขา้ ง กระท้งุ เทา้ ซา้ ย

ศีรษะเอยี งขวา

16
เบญจรงค์

ภาพท่ี 9 เบญจรงค์
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
ม้วนมือทั้งสองออกเป็นตั้งวงบน เทา้ ซ้ายกา้ วหนา้ ศรี ษะเอยี งซา้ ย

หมุนตัวไปทางซ้าย

17
เลอื่ มลายยง

ภาพท่ี 10 เลือ่ มลายยง
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มือทงั้ สองจบี ปรกข้าง กระท้งุ เท้าขวา เอยี งศรี ษะข้างซา้ ย

18
หงสบาท

ภาพที่ 11 หงสบาท
ท่ีมา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มว้ นมอื จบี ออกเป็นตั้งวงบน เท้าขวากา้ วหน้า เอยี งศีรษะขา้ งขวา

หมนุ ตัวไปข้างหนา้ พร้อมกับสา่ ยมอื ทง้ั สองขา้ งเล็กนอ้ ย

19

(เออื้ น 1)

ภาพที่ 12 เออื้ น 1
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ท้งั สองแบมือประกบกนั ระดบั เอว (มอื ขวาอย่ลู า่ งมอื ซ้ายอย่บู น)

ยกเทา้ ซ้าย เอยี งศรี ษะขา้ งขวา

20

(เออ้ื น 2)

ภาพท่ี 13 เอ้อื น 2
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ทั้งสองกามอื หลวม ๆ พรอ้ มกบั ยา่ เทา้ ซ้าย เท้าขวา ศีรษะเอยี งตาม

เท้าที่ย่า จากน้ันมอื ทั้งสองแบมอื ประกบกนั ระดบั เอว (มือซ้ายอยลู่ า่ งมอื ขวาอยู่
บน) ยกเท้าขวา เอยี งศีรษะข้างซ้าย

21

ดนตรรี บั

ภาพที่ 14 ดนตรรี บั 1
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หนั ข้างหนา้ มือขวาแทงมือออกเป็นต้งั วงบน มอื ซา้ ยแทงมอื ลง

หงายมือเหยียดแขนตงึ ส่งไปขา้ งหนา้ ยกเท้าซ้าย เอยี งศรี ษะขา้ งขวา
แถวซา้ ย หนั ขา้ งหลัง มอื ขวาแทงมือออกเป็นตั้งวงบน มอื ซา้ ยแทงมือลง

หงายมอื เหยยี ดแขนตึงส่งไปข้างหนา้ ยกเทา้ ซ้าย เอยี งศีรษะข้างขวา

22

ดนตรรี บั

ภาพท่ี 15 ดนตรรี บั 2
ท่มี า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หนั ข้างหลัง มือซา้ ยแทงมอื ออกเปน็ ต้ังวงบน มือขวาแทงมือลง

หงายมือเหยียดแขนตงึ ส่งไปข้างหนา้ ยา่ เทา้ ซ้าย เทา้ ขวา เทา้ ซ้าย แล้วยกเท้าขวา
เอียงศรี ษะข้างซ้าย

แถวซา้ ย หนั ขา้ งหน้า มอื ซา้ ยแทงมอื ออกเป็นตัง้ วงบน มือขวาแทงมอื ลง
หงายมือเหยยี ดแขนตึงส่งไปข้างหน้า ยา่ เท้าซา้ ย เทา้ ขวา เทา้ ซ้าย แลว้ ยกเทา้ ขวา
เอียงศรี ษะข้างซา้ ย

23

ดนตรรี บั

ภาพที่ 16 ดนตรรี บั 3
ท่มี า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หันขา้ งหนา้ มอื ขวาแทงมอื ออกเปน็ ตง้ั วงบน มือซา้ ยแทงมอื ลง

หงายมอื เหยียดแขนตึงส่งไปขา้ งหนา้ ยา่ เทา้ ขวา เทา้ ซา้ ย เทา้ ขวา แล้วยกเทา้ ซา้ ย
เอียงศีรษะข้างขวา

แถวซ้าย หันขา้ งหลงั มอื ขวาแทงมือออกเปน็ ตัง้ วงบน มือซา้ ยแทงมอื ลง
หงายมอื เหยียดแขนตงึ ส่งไปข้างหน้า ยา่ เท้าขวา เท้าซ้าย เทา้ ขวา แลว้ ยกเท้าซ้าย
เอียงศรี ษะขา้ งขวา

24

ดนตรรี บั

ภาพท่ี 17 ดนตรรี ับ 4
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หันข้างหลงั มอื ซ้ายแทงมอื ออกเปน็ ตัง้ วงบน มอื ขวาแทงมอื ลง

เปน็ หงายมอื แขนตึง ย่าเทา้ ซา้ ย , ขวา , ซ้าย แล้วยกเท้าขวา เอียงศีรษะขา้ งซ้าย
แถวซ้าย หนั ขา้ งหนา้ มอื ซ้ายแทงมือออกเปน็ ตั้งวงบน มือขวาแทงมอื ลง

เป็นหงายมอื แขนตึง ย่าเท้าซา้ ย , ขวา , ซา้ ย แล้วยกเทา้ ขวา เอยี งศรี ษะข้างซ้าย

25

ดนตรรี บั

ภาพที่ 18 ดนตรีรับ 5
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หนั ข้างหลัง มอื ขวาแทงมอื ออกเปน็ ต้ังวงบน มอื ซา้ ยแทงมือลง

หงายมือเหยยี ดแขนตงึ ส่งไปขา้ งหนา้ ย่าเท้าขวา เทา้ ซ้าย เท้าขวา แล้วยกเทา้ ซา้ ย
เอยี งศรี ษะขา้ งขวา

แถวซ้าย หันขา้ งหน้า มอื ขวาแทงมอื ออกเปน็ ตั้งวงบน มือซ้ายแทงมือลง
หงายมือเหยียดแขนตงึ ส่งไปข้างหน้า ย่าเทา้ ขวา เทา้ ซ้าย เทา้ ขวา แลว้ ยกเท้าซ้าย
เอยี งศรี ษะขา้ งขวา

26

ดนตรรี บั

ภาพที่ 19 ดนตรีรับ 6
ท่ีมา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หันขา้ งหลงั มือซา้ ยแทงมอื ออกเป็นต้งั วงบน มือขวาแทงมอื ลง

หงายมอื เหยยี ดแขนตงึ ส่งไปขา้ งหน้า ยา่ เทา้ ซา้ ย เทา้ ขวา เทา้ ซา้ ย แลว้ ยกเท้าขวา
เอยี งศรี ษะขา้ งซ้าย

แถวซ้าย หันขา้ งหนา้ มอื ซ้ายแทงมือออกเปน็ ต้ังวงบน มือขวาแทงมือลง
หงายมอื เหยียดแขนตึงส่งไปขา้ งหนา้ ยา่ เท้าซา้ ย เทา้ ขวา เท้าซา้ ย แลว้ ยกเทา้ ขวา
เอยี งศีรษะข้างซา้ ย

27

ดนตรรี บั

ภาพที่ 20 ดนตรรี บั 7
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หันข้างหลัง มอื ขวาแทงมอื ออกเป็นตงั้ วงบน มอื ซา้ ยแทงมือลง

หงายมอื เหยียดแขนตึงส่งไปข้างหน้า ยา่ เท้าขวา เท้าซ้าย เท้าขวา แลว้ ยกเทา้ ซ้าย
เอยี งศีรษะข้างขวา

แถวซา้ ย หนั ขา้ งหนา้ มือขวาแทงมอื ออกเป็นต้ังวงบน มอื ซา้ ยแทงมอื ลง
หงายมอื เหยียดแขนตึงส่งไปข้างหน้า ยา่ เท้าขวา เทา้ ซ้าย เท้าขวา แล้วยกเท้าซ้าย
เอียงศีรษะข้างขวา

28

ดนตรรี บั

ภาพท่ี 21 ดนตรรี บั 8
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หมนุ ตวั หนั มาข้างหนา้ มือซา้ ยแทงมือออกเป็นตง้ั วงบน

มือขวาแทงมอื หงายมือเหยยี ดแขนตงึ ส่งไปขา้ งหนา้ ยา่ เท้าซา้ ย เทา้ ขวา เท้าซ้าย
ยกเท้าขวา เอียงศรี ษะขา้ งซ้าย

แถวซา้ ย มอื ซ้ายแทงมอื ออกเปน็ ตงั้ วงบน มอื ขวาแทงมอื หงายมอื
เหยียดแขนตงึ สง่ ไปข้างหน้า ยา่ เทา้ ซ้าย เทา้ ขวา เท้าซา้ ย ยกเทา้ ขวา เอียงศรี ษะ
ข้างซ้าย

29

ขอบตาชาด

ภาพท่ี 22 ขอบตาชาด
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ท้งั สองจีบปรกขา้ ง เทา้ ขวากา้ วหนา้ กระท้งุ เท้าซา้ ย

ศีรษะตรง กม้ หนา้ เล็กนอ้ ย

30
พระพรง้ิ

ภาพท่ี 23 พระพรง้ิ
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มือทั้งสองมว้ นจบี ออกเปน็ ตง้ั มือแขนตงึ ระดบั ไหล่ พร้อมกับก้าวเท้าซา้ ย

ไปขา้ งหน้า พรอ้ มกบั ยดื ตวั ขึ้น เอียงศีรษะข้างซ้าย

31
สงิ คล้ิงหงอน

ภาพที่ 24 สงิ คลงิ้ หงอน
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ขวาจีบหกั ข้อมือเขา้ หาตนเอง มอื ซา้ ยตง้ั มอื งอแขนระดบั ไหล่ กระท้งุ

เทา้ ซ้าย เอยี งศีรษะขา้ งซ้าย

32
พรายพรรณ

ภาพที่ 25 พรายพรรณ
ท่ีมา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ซา้ ยช้อนมอื ข้ึนจบี ปรกหนา้ มอื ขวาจบี สง่ หลงั กระดกเทา้ ซา้ ย

เอียงศีรษะข้างขวา

33

ขานขนั

ภาพท่ี 26 ขานขัน
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา มอื ซ้ายจีบหกั ข้อมือเขา้ หาตนเอง มอื ขวาตัง้ มอื ไขว้ระดับปาก

กา้ วเทา้ ซา้ ยไปด้านขา้ ง (นาฏยศพั ท์กา้ วข้างตวั นาง) เอยี งศีรษะขา้ งซา้ ย
แถวซ้าย มือขวาจีบหกั ขอ้ มือเขา้ หาตนเอง มือซ้ายต้ังมอื ไขว้ระดบั ปาก

ก้าวเทา้ ขวาไปดา้ นขา้ ง (นาฏยศัพทก์ ้าวข้าตวั นาง) เอยี งศรี ษะข้างขวา

34

เสยี งเอาใจ

ภาพท่ี 27 เสียงเอาใจ
ที่มา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา มือซา้ ยปล่อยจีบออกเปน็ ตั้งวงบน มือขวาจบี สง่ หลัง พรอ้ มกบั

ยดื ตวั ขึน้ เอยี งศีรษะขา้ งขวา (สง่ เสยี งรอ้ ง เอ๊กอิ๊เอ๊ก เอ๊ก)
แถวซ้าย มือขวาปลอ่ ยจีบออกเป็นตงั้ วงบน มือซ้ายจีบสง่ หลัง พรอ้ มกบั

ยดื ตัวข้ึนเอยี งศีรษะขา้ งซ้าย (สง่ เสยี งร้อง เอก๊ อเ๊ิ อ๊ก เอ๊ก)

35

เดอื ยหงอนใส

ภาพที่ 28 เดือยหงอนใส
ทีม่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา มอื ขวาจบี หักขอ้ มือเขา้ หาตนเอง มือซา้ ยต้ังมือไขวก้ นั ระดบั ปาก

ก้าวเท้าขวาไปดา้ นขา้ ง (นาฏยศัพทก์ ้าวขา้ ตัวนาง) เอยี งศรี ษะขา้ งขวา
แถวซ้าย มอื ซ้ายจบี หกั ขอ้ มอื เขา้ หาตนเอง มือขวาตงั้ มอื ไขวก้ ันระดับปาก

ก้าวเท้าซ้ายไปดา้ นขา้ ง (นาฏยศัพทก์ า้ วข้าตัวนาง) เอยี งศีรษะข้างซา้ ย

36

สลี ายอง

ภาพท่ี 29 สีลายอง
ทมี่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา มือขวาปล่อยจบี ออกเปน็ ต้ังวงบน มือซ้ายจบี ส่งหลงั พรอ้ มกบั

ยดื ตัวขน้ึ เอยี งศรี ษะข้างซา้ ย (ส่งเสยี งร้อง เอก๊ อิ๊เอ๊ก เอ๊ก)
แถวซ้าย มือซ้ายปล่อยจีบออกเป็นตงั้ วงบน มอื ขวาจบี ส่งหลัง พรอ้ มกบั

ยดื ตัวขนึ้ เอยี งศรี ษะขา้ งขวา (สง่ เสยี งร้อง เอก๊ อิ๊เอก๊ เอก๊ )

37

ทอ่ นเออ้ื น

ภาพที่ 30 ท่อนเอ้อื น 1
ทมี่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มือขวากามอื หลวม ๆ แลว้ ใช้น้วิ ชีแ้ ตะทแี่ ก้ม มือซ้ายกามือหลวม ๆ หกั

ข้อมือข้นึ วางใตศ้ อกขวา ยกเท้าซา้ ย เอยี งศีรษะข้างขวา

38

ทอ่ นเออื้ น

ภาพที่ 31 ท่อนเออื้ น 2
ท่ีมา : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
มอื ทงั้ สองกามอื หลวมๆ พรอ้ มกับย่าเทา้ ซ้าย เทา้ ขวา ศรี ษะเอียงตามเท้า

ทีย่ ่า ยกเท้าขวา มือซ้ายใช้นวิ้ ช้ีแตะทแ่ี กม้ มอื ขวาหกั ขอ้ มือขึ้นวางใต้ศอกซ้าย
เอยี งศรี ษะขา้ งซ้าย

39

ดนตรรี บั

ภาพท่ี 32 ดนตรรี บั 1
ทมี่ า : พัชรินทร์ โสรัตน์ (2563)

อธบิ ายทา่ รา
แถวขวา หันข้างหนา้ มือขวาแทงมอื ออกเปน็ ตั้งวงบน มอื ซ้ายชอ้ นมอื จบี

หงายแขนตงึ ยกเทา้ ซ้าย เอยี งศีรษะขา้ งขวา
แถวซา้ ย หนั ขา้ งหลงั มอื ขวาแทงมอื ออกเปน็ ตง้ั วงบน มือซ้ายชอ้ นมือจีบ

หงายแขนตึง ยกเทา้ ซา้ ย เอยี งศีรษะข้างขวา