จะนะ มีดีนะจ๊ะ ควน-ป่า-นา-เล วิถีโหมฺเรา

เราเน้นคุณภาพชีวิต ในมุมของการ
ตลาดเราพยายามสร้างตัวสมาชิกให้เป็น
ผปู้ ระกอบการ เราเนน้ การเปน็ ผปู้ ระกอบการ
อย่างน้อยเราก็สามารถเขียนแบบธุรกิจได้
วางแผนธุรกิจได้ อย่างน้อยเรามีทรัพยากร
อยู่แล้ว คิดว่าจะท�ำอะไรดี ขาดอะไรอีก เรา
สามารถท�ำอะไรได้” อะหมัด หลีขาหรี หรือ

บังอะหมดั เลขาวิสาหกจิ ชุมชนสม้ จุกจะนะ กลา่ วถงึ
แนวคดิ การดำ� เนนิ งานของวสิ าหกจิ ชมุ ชนสม้ จกุ จะนะ
โดยมนี ายไสโฟด หลีขาหรี เป็นประธานกลุม่

วิสาหกิจชุมชนส้มจุกจะนะได้จดทะเบียนเมื่อปี พ.ศ.2562 โดยมีเป้าหมายเพื่อการฟื้นฟูส้มจุกพืชพ้ืนถิ่นท่ีมี
อัตลักษณ์เฉพาะตัว ซ่ึงหายไปช่วงหนึ่ง ปัจจุบันมีสมาชิก 150 คน เป็นเกษตรกรในพ้ืนที่ต�ำบลแค ต�ำบลคู ต�ำบล
ขุนตดั หวาย ตำ� บลทา่ หมอไทร ตำ� บลนาหว้า และตำ� บลป่าชิง โดยได้มกี ารประสานกบั หนว่ ยงานของรัฐและภาคส่วนที่
เก่ียวข้อง รวมทั้งได้มีการท�ำงานร่วมกับกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) ในการพัฒนาทักษะอาชีพ
การขยายพนั ธุ์และดแู ลสวนสม้ จุกส�ำหรับคนด้อยโอกาสและขาดทนุ ทรพั ย์

บทบาทเดิมของกลุ่มคือการรวบรวม
ผลผลติ แตใ่ นปจั จบุ นั เมอื่ ไดม้ กี ารอบรมใหค้ วาม
รเู้ รอ่ื งการขายออนไลนท์ ำ� ใหส้ มาชกิ สามารถขาย
เองและก�ำหนดราคาเองได้ โดยทางกลุ่มมีการ
ตง้ั ราคาตง้ั แต่ 200 - 250 บาท สมาชกิ ขายเอง
ตามราคาทพี่ อใจ บางรายขายตามตลาดนดั ขาย
ทางเฟสบ้าง ส้มจกุ ทีอ่ อกในนามกลุม่ ฯ ตอ้ งเป็น
ลูกที่มีเกรดดีมีการคัดสรรส้มจุกท่ีมีรสชาติดี
ผลสวย มีกลนิ่ หอม

“ถ้าเกษตรกรสามารถตั้งราคา
เองไดแ้ บบนเี้ รากพ็ อใจเพราะวา่ เขาไมต่ อ้ ง
พ่ึงพิงเราแล้ว ชาวบ้านก็เข้มแข็งข้ึน
ส้มจุกน้ีมีออเดอร์ส่ังมา มีการส่งท่ัว
ประเทศไทยทางเพจของกลุ่มคือเพจ
ส้มจุกจะนะ เป้าหมายหลักๆ คือฟื้นฟู
แ ล ้ ว ก็ ใ ห ้ ค ว า ม รู ้ พี่ น ้ อ ง ใ น ก า ร ข า ย ซ่ึ ง
เป็นการส่งเสริมอีกทางหน่ึง เป็นผลไม้
บา้ นเรา จากประสบการณ์ในการขายคอื
คนท่ีคิดถึงส้มจุกจะนะคือคนใต้ ซ้ือเป็น
ของฝาก” บงั อะหมดั กลา่ วดว้ ยความภาคภมู ใิ จ

50 | ศักยภาพจะนะ

ท�ำท่ีดินของตัวเองก็มีน้ันแหละ แต่ส่วนมากท�ำดินเพ่ือน ปลูกผักบางที่ก็ปลูกดินเพื่อนซ่ึงเขา
ใหท้ ำ� ฟรีเจา้ ดินเขาไม่เอาอะไรเลย” ประพิศ อุดม หรือพพ่ี ิศ บ้านป่าพลู ตำ� บลคลองเปยี ะ อายุ 63 ปี กลา่ วถงึ

วิถกี ารท�ำไร่ปลกู พืชผกั ของตน ซึ่งเปน็ วิถที ่พี ง่ึ พาอาศัยกันของคนในชุมชนท่ีมมี านาน
พี่พศิ มอี าชพี หลกั คือท�ำสวนยางพารา โดยมสี วนยางพารา 15 ไร่ และมีอาชพี ปลูกผกั ในพืน้ ท่ีสวนยางทมี่ ยี าง

ปลูกใหมเ่ ปน็ รายได้เสริมที่ทำ� มากวา่ 20 ปี ซง่ึ ทำ� ในพน้ื ทส่ี วนยางของคนอนื่ ซ่งึ เจา้ ของใหท้ ำ� ฟรีไมต่ อ้ งจา่ ยคา่ เช่า ทำ� ให้
สวนยางที่ปลูกใหม่ไม่รกและเป็นการเพิ่มปุ๋ยในดินด้วยวิธีการธรรมชาติ เป็นวิถีพึ่งพาอาศัยกันของคนในชุมชนที่มีมา
ยาวนาน ทกุ ๆ วนั หลงั จากเสร็จจากการทำ� สวนยางในช่วงเชา้ ช่วงบา่ ยถึงเย็น พ่ีพศิ ก็จะดแู ลพืชผักพืชไร่ เชน่ แตงโม
พรกิ ผกั กาด ถวั่ ลสิ ง ผลผลติ ทไี่ ดน้ ำ� ไปขายทต่ี ลาดนดั ควนมดี ตลาดนดั ใกลบ้ า้ น ในวนั จนั ทร์ วนั พธุ วนั เสาร์ โดยลกู สาว
เป็นคนขาย ทำ� ใหม้ ีรายไดเ้ ดือนละกว่า 30,000 บาท

พอกลบั มาอยบู่ า้ นรสู้ กึ วา่ ดกี วา่ ตอนทท่ี ำ� งานเปน็ ทหารพราน
เพราะไดท้ ำ� อะไรทอ่ี สิ ระไมต่ อ้ งอยใู่ นระเบยี บทเี่ ขากำ� หนดไว”้ พสิ มยั อดุ ม

หรอื ไหม อายุ 36 ปี ลกู สาวของพพี่ ศิ กลา่ วถึงความแตกตา่ งในการท�ำงานทีต่ น
เคยท�ำ

หลงั จากเรยี นจบปรญิ ญาตรไี หมไดส้ อบและเขา้ ทำ� งานเปน็ ทหารพราน
ในจังหวัดนราธวิ าสกวา่ 3 ปี จึงตดั สินใจกลบั มาอยทู่ ่บี ้านช่วยแม่ทำ� งาน เกบ็ ยาง

ปลกู ผกั และขายผักในตลาดนดั ในชุมชน ไหมกลา่ วว่า “เราอยู่บา้ นสบายใจ
เราจะท�ำอะไรก็ได้ มีรายได้หลักจากการช่วยแม่ขายผักในตลาดนัด
เพราะวา่ เราไมม่ คี า่ ใชจ้ า่ ยอยา่ งอนื่ มเี งนิ เหลอื เกบ็ บา้ งเพราะไมต่ อ้ งใช้
อะไร ถา้ เราขยนั ทำ� ก็ได้ ถา้ ขเี้ กยี จกอ็ ด เดก็ รนุ่ ใหมค่ ดิ วา่ เปน็ เกษตรกร
น้ันล�ำบาก ซ่ึงไหมก็คิดว่าสบายกว่างานอ่ืนแค่ไม่ได้ใส่ชุดสวยๆ ซึ่ง
เราทำ� ไดแ้ ละสบายใจกว่า” ไหมกลา่ วทิ้งทายดว้ ยรอยยิม้

ศักยภาพจะนะ | 51

ส่ิงท่ีน่าภาคภูมิใจที่สุดคือเรามีที่ดินท�ำกินเป็นของตัวเอง
การเปน็ เกษตรกรทส่ี มบรู ณแ์ บบทส่ี ดุ คอื การหวงแหนผนื แผน่ ดนิ ของ
ตัวเองไว้ให้ลูกหลาน” เสกสรร ชูเขียว หรือบังเสก อายุ 52 ปี ประธาน

อาสาสมัครเกษตรและสหกรณ์ อ�ำเภอจะนะ พูดด้วยความภูมิใจเมื่อถามถึง
ความรูส้ กึ ท่มี ีตอ่ การประกอบอาชีพของตน

บังเสก ได้เล่าถึงเหตุผลท่ีตนท�ำเกษตรผสมผสานจนกลายเป็นพื้นท่ี
ต้นแบบการเรียนรู้ในเน้ือที่รวม 10 ไร่ ซ่ึงเร่ิมจากเล็งเห็นว่าต�ำบลตล่ิงชันเป็น
พ้ืนที่ที่สามารถปลูกพืชได้หลากหลายชนิด เดิมเป็นดินทรายซ่ึงไม่ดีเท่าไหร่ แต่
หลังจากท่ีได้ปลูกพืชแบบเกษตรกรรมธรรมชาติท�ำให้ดินดีข้ึนด้วยใบไม้ที่กลาย
เป็นปุ๋ยให้กับต้นไม้ การปลูกพืชผสมผสานท�ำให้มีรายได้ดีกว่าการปลูกพืช
เชงิ เดย่ี ว ซง่ึ ในสวนของบงั เสกมที ง้ั พชื ผกั และตน้ ไมห้ ลากหลายชนดิ ทใ่ี หผ้ ลผลติ
รายวนั รายเดือน และรายปี เชน่ ผกั บุ้ง ผักกดู ถ่ัว มะนาว หนอ่ ไม้ มะพรา้ วอ่อน
มัลเบอร์ร่ี(หม่อน) และสวนปาล์ม ท�ำให้มรี ายไดอ้ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง โดยมรี ายไดเ้ ฉลย่ี
เดือนละ 30,000 บาท ท่ีส�ำคัญคือการน�ำผลผลิตท่ีได้ไปขายเองในตลาด และ
แปรรปู มัลเบอรร์ ่ีเปน็ ผลิตภัณฑต์ า่ งๆ เชน่ น�ำ้ มลั เบอร์รี่พรอ้ มดืม่ แยม และไวน์
จากมัลเบอร์ร่ี รวมทั้งยงั มีน�ำ้ ผึ้งโพรงทเ่ี ลี้ยงไวใ้ นสวนแหง่ นี้

การเป็นเกษตรกรคือสามารถน�ำผลผลิตไปขายในท้องตลาดด้วยตนเองได้ และสามารถ
นำ� มาแปรรูปเก็บผลผลิตไว้ได้ ส่ิงสำ� คญั ทสี่ ดุ ในการท�ำเกษตรคือมใี จรัก ส่งิ ที่น่าภาคภูมใิ จที่สุดคอื
เรามีที่ดินท�ำกินเป็นของตัวเอง การเป็นเกษตรกรท่ีสมบูรณ์แบบท่ีสุดคือการหวงแหนผืนแผ่นดิน
ของตัวเองไว้ให้ลูกหลาน และหากเราปรับตัว
อยู่กับส่ิงแวดล้อมได้เราเข้าถึงวิถี รวมท้ังมี
องคค์ วามรดู้ า้ นการเกษตร ดา้ นการปลกู พชื
แต่ละชนดิ แล้วน�ำมาปฏบิ ัตใิ นสวนของตวั เอง
อยู่ได้แบบไม่ต้องพ่ึงพาปัจจัยภายนอก เมื่อ
ท�ำส�ำเร็จแล้วจึงถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับ
เกษตรกรในชมุ ชน เปน็ ศนู ยเ์ รยี นรทู้ ถ่ี า่ ยทอด
องค์ความรู้ ให้เกษตรกรเก่ียวกับการท�ำ
เกษตรผสมผสาน และที่ส�ำคัญที่สุดคือการ
ใช้พื้นที่ทุกตารางน้ิวให้คุ้มค่าท่ีสุด แล้วจะ
สามารถอยู่กับมันได้ด้วยความสุข” บังเสก

กล่าวด้วยรอยย้มิ และแววตาแหง่ ความสุข

52 | ศักยภาพจะนะ

จะนะเรามีความอุดมสมบูรณ์มากมีท้ังทะเล ปลา จะอยู่ที่ไหนก็ได้ แต่มี
การสร้างโรงไฟฟ้าเพ่ิมมากขึ้นซึ่งมันไม่ดีเลยเพราะว่าอากาศร้อน น�้ำก็จะมีปัญหา
ช่วงแล้งป้ัมน้ำ� ดดู นำ�้ ไม่ขน้ึ ” ธีร์กวิน ผลชนะ อายุ 42 ปี เจ้าของฟาร์มบ้านเห็ดแครง ตำ� บลคู

กล่าวเมอ่ื ถามถงึ สภาพฐานทรพั ยากรจะนะทีเ่ ปน็ อยู่ในปัจจบุ นั

จากพนักงานบริษัทท่ีท�ำงานมากว่า 10 ปี ผันตัวกลับมาท�ำงานท่ีบ้านด้วยการรับซื้อ
น้ำ� ยาง และแปรรูปแผน่ ยางดบิ ส่งโรงงานในช่วงท่ยี างราคาสูง ซง่ึ เปน็ จุดเรม่ิ ต้นของการกลับมา
ท�ำงานท่ีบ้าน แต่เนื่องดว้ ยเปน็ กจิ การเลก็ ๆ ผลิตไม่เพียงพอตอ่ ความต้องการของโรงงาน มผี ล
ท�ำให้ราคาตกจนขาดทุนในที่สุด จึงได้คิดปรับเปล่ียนกิจการใหม่เป็นการเพาะเห็ดแครงซึ่งได้
มีการศึกษาเรียนรู้วิธีการจากการสืบค้นและอ่านงานการวิจัยที่มีการคิดค้นสูตรในการเพาะ
เหด็ แครง ซึง่ มกี ารลองผิดลองถกู โดยใชร้ ะยะกว่า 1 ปี จนท�ำไดส้ �ำเร็จ ชว่ งแรกมีการท�ำโรงเรือน
เลก็ ๆ ในพ้นื ที่สวนยางพารา ทำ� วันละ 140 ก้อน ฝากแม่ไปขายในตลาดนดั จะนะ ชว่ งแรกๆ ขาย
ไมไ่ ด้ เพราะผ้ซู ื้อมองวา่ เหด็ สวยผดิ ปกติ ชว่ งหลงั เห็ดตามธรรมชาตไิ ม่มีท�ำให้ไมส่ ามารถเกบ็ มา
ขายได้ตลอดปีจึงมีการหันมาซ้ือเห็ดแครงของฟาร์มมากขึ้น ท�ำให้เห็ดแครงขายดีข้ึน มีแม่ค้า
มารับซอ้ื ทีบ่ ้าน

จากนนั้ เรมิ่ ทำ� เปน็ เหด็ แครงอบแหง้ ขายออนไลนแ์ ละเรมิ่ มลี กู คา้ จากประเทศมาเลเซยี
มาซื้อ จึงเร่ิมขยับขยายเพ่มิ โรงเรอื นเพิ่มก�ำลังการผลติ จาก 1 โรง เป็น 4 โรง ทำ� ให้มียอดการ
สั่งซ้ือเพิ่มเป็นสัปดาห์ละ 200 - 300 กิโลกรัม ตอนหลังได้มีเพ่ือนเข้ามาร่วมลงทุนเพิ่มท�ำให้
มกี ารปรบั เปลีย่ นและสรา้ งโรงเรือนจากโรงเรอื นมุงจากและกระเบอ้ื งมอื สอง มาเป็นโรงเรือนท่ี
มีมาตรฐานมากขึ้น จากน้ันได้เข้าร่วมโครงการกับองค์การตลาดเกษตรเพ่ือเกษตรกร (อ.ต.ก.)
และสำ� นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี หง่ ชาติ (สวทช.) โดยไดร้ บั การสง่ เสรมิ องคค์ วามรแู้ ละไดเ้ รมิ่ ออกบทู แสดงสนิ คา้ ทำ� ให้
เป็นทีร่ ู้จักมากขน้ึ จงึ ได้น�ำความรู้ที่ไดจ้ ากอบรมของหนว่ ยงานมาแปรรูปเปน็ สนิ คา้ ต่างๆ โดยใช้เหด็ แครงแทนเน้ือสตั ว์ เชน่ แผ่นเน้ือ
เบอร์เกอร์ แกงค่ัวฟรีซดราย สะเตะ ซาลาเปาไส้เห็ด หมูปิ้ง ด้วยการส่งสูตรผลิตภัณฑ์และวัตถุดิบไปให้โรงงานที่มีมาตรฐานท�ำ

การแปรรูป ปัจจบุ นั มวี างขายในทอ๊ ปซปุ เปอร์มาเกต็ และขายออนไลน์ในเพจบา้ นเห็ดแครงและเพจ MJ MudJai-Plant
Based Food ซึ่งยังไม่เป็นทรี่ จู้ ักของคนท่ัวไปเทา่ ท่ีควร เนอ่ื งจากเปน็ สินคา้ ทอี่ ยใู่ นความสนใจของกลุ่มคนเฉพาะ และปัจจบุ นั อยู่

ระหวา่ งการทำ� ตลาดต่างประเทศ

นอกจากน้ีมีการจัดอบรมให้ความรู้แก่เกษตรกรและ
เครือข่ายท่ีสนใจมาเข้าร่วมอบรม โดยจะมีการสอนและดูแลให้จน
สามารถท�ำโรงเรือนและมีผลผลิต ตลอดจนรับซ้ือของเครือข่าย
มาจดั จำ� หน่าย และแปรรูปรวม 15 ฟารม์ การเพาะเห็ดของฟารม์
บ้านเห็ดแครงจึงต้องลดลง ส่วนการจ้างงานในฟาร์มบ้านเห็ดแครง
มีการจ้างงานรวม 4 คน ซึ่งเป็นคนในพ้ืนท่ี ส่ิงส�ำคัญของการท�ำ
ฟารม์ เหด็ คือ ทำ� เลและนำ�้ ตอ้ งดี ใช้ของเหลอื จากเกษตรเอาขเี้ ลื่อย
มาจากโรงเลอื่ ยทเี่ ปน็ ไมเ้ กรด ใชข้ เ้ี ลอื่ ย และรำ� ขาว ถา้ เหด็ จะเสยี นนั้
เกิดจากควันไฟเยอะๆ ซ่ึงปจั จุบันอยรู่ ะหวา่ งการศึกษาเรื่องถุงแบบ
ยอ่ ยสลาย

“แคเ่ ปิดใจมาเรียนรู้ทำ� ได้หมดช่วยยกระดบั เกษตรกรได้ สวนยางเวลาว่างเขาเยอะมาก ถ้าเขาอยากมรี ายได้
เสรมิ เขากส็ ามารถทำ� ไดส้ ามารถยกระดบั ไดห้ มดเหมอื นเหด็ แครงนที้ เี่ ราสามารถกำ� หนดราคาเองไดเ้ พราะวา่ มนี อ้ ย
ราคาไมต่ ก เหมอื นกบั ผกั ถา้ เรารวมตวั กนั ทำ� ขายสง่ แบบนด้ี ี เราเสนอเปน็ แนวทางตอ่ การพฒั นายกระดบั ได้ แตต่ อ้ ง
ไปจัดการเรียนรู้ มนั กต็ อ้ งข้ึนอยู่กบั ตลาดดว้ ยสรปุ แลว้ จะนะนา่ อยู่ อยากจะปลกู อะไรก็ได้ปลกู ” ธรี ์กวิน กลา่ วทิง้ ท้าย

เม่อื ถามถึงการสรา้ งทางเลอื กการพฒั นาให้แก่เกษตรในพ้นื ที่ชมุ ชน

ศักยภาพจะนะ | 53

ขอบคุณบรรพบุรุษท่ีเขาให้มา เราไม่ต้องไปสร้างหน่ึงใหม่
เราแคล่ งแรงแลว้ หาวธิ ที จี่ ะบรหิ ารจดั การทดี่ นิ ตรงนนั้ ทเ่ี ขาทำ� ใหแ้ ลว้ นน้ั
ให้มีทั้งรายได้และอาหารไว้กิน” จินตหรา มุสิการัตน์ หรือจอย อายุ 33 ปี

บา้ นไทรขงึ ตำ� บลคลองเปียะ กลา่ วดว้ ยน้ำ� เสียงที่หนักแน่นเมอื่ พดู ถงึ การทำ� งาน
ของตนและครอบครัว

จอยหนึ่งในตัวอย่างของคนรุ่นใหม่ท่ีกลับมาประกอบอาชีพบนฐาน
ทรัพยากรที่มอี ยู่ในชมุ ชน หลงั จากแต่งงานได้กลับมาทำ� การเกษตรแบบจริงจังใน
เน้ือท่ี 7 ไร่ มีรายได้เฉลี่ยเดือนละ 15,000 บาท จากการท�ำสวนยาง ซึ่งเร่ิม
จากการฝึกกรีดยางจนมีความคล่องแคล่วในระดับหน่ึง ได้ปรับปรุงสวนยางจาก
สวนยางทโี่ ล่งเตยี นให้เป็นสวนปา่ ยางที่รก ไมถ่ างหญา้ ถางแคท่ างเดินระหวา่ งต้น
เท่าน้ัน ท�ำให้มีแรงเสียดทานมากเน่ืองจากเป็นสิ่งใหม่ส�ำหรับครอบครัว ผลที่
เกิดขึ้นคือในสวนมีต้นไม้หลากหลายชนิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เช่น ต้นเหรง
ตน้ สะเดา ตน้ ทัง ข่าป่า สบั ปะรด ตน้ พ้อ ต้นเนยี ง ซึ่งเปน็ รายไดเ้ สรมิ อยา่ งดี และผลทีเ่ กิดขึ้นจากการทำ� สวนยางแบบใหม่คอื
ไมต่ ้องใสป่ ยุ๋ นำ�้ ยางออกดเี ปอร์เซน็ ตย์ างดี เนอ่ื งจากสภาพสวนยางมีความชน้ื เมอ่ื ถงึ ฤดยู างผลัดใบก็ยงั คงมคี วามชื้นในดินอยู่
ยางพาราเป็นรายได้รายวันและผลไม้เป็นรายได้รายปี นอกจากน้ียังมีสวนยางท่ีเพิ่งปลูกใหม่ใช้เป็นพ้ืนที่ท�ำไร่ระยะสั้น
ในสวนยางขนาดเลก็ อายุประมาณปคี รึง่ มีพชื อาหารกินในครวั เรอื น เช่น มะเขือยาว มะเขือกลม พรกิ ถวั่ ฝกั ยาว ถวั่ พู สลับ
สับเปลย่ี นกนั ไป เหลอื จากกนิ น�ำไปขายบา้ งแจกบา้ ง

เมื่อถึงช่วงฤดูท�ำนาก็ช่วยกันท�ำนาซ่ึงน�ำมาบริโภคในครัวเรือนเป็นส่วนใหญ่ ปีแรกท่ีเริ่มท�ำนาได้ทดลองท�ำนาโยน
เนื่องจากเห็นจากในสื่อเพ่ือลดค่าจ้างในการด�ำนา ท�ำถูกบ้างไม่ถูกบ้าง มีแรงเสียดทานเข้ามาเพราะเป็นสิ่งใหม่ส�ำหรับคนใน
ชุมชน ผลที่ได้รับคือข้าวแตกกอสวยรวงสวย แต่ออกช้ากว่าแปลงอ่ืนท่ีปลูกแบบด�ำกล้าท่ัวไป ท�ำให้มีแมลงมากิน นกมากิน
เยอะ ซ่ึงเป็นประสบการณใ์ ห้มกี ารวางแผนใหม่ในปีต่อไป จากน้ันในปที ่ี 2 เร่ิมทำ� นาทงั้ 2 แบบ นาด�ำและนาโยน ด้วยการ
ทำ� นาโยนก่อนท�ำให้ผลผลิตออกในช่วงใกล้เคียงกนั

“เอาเข้าจริงๆ น้ันมันเป็นอะไรที่ไม่หรูคือต้องต่อสู้ทุกวัน มันไม่ใช้แค่ต่อสู้กับเรื่องวิถี แต่ต่อสู้ว่าวันน้ี
เราจะตอ้ งวางแผนไปอีก 5 วนั 10 วนั ” จอยเลา่ ถึงความรู้สึกของตนเองกับการใช้ชีวติ ตามวถิ ีเกษตรกรที่ต้องดนิ้ รนหาเงิน

เพื่อนำ� มาใช้หนี้ทีน่ ำ� มาสรา้ งบา้ นของตนเอง ซง่ึ ตอ้ งบรหิ ารจดั การให้ดโี ดยต้องมเี งนิ 3 สว่ น คือ เงนิ ทีต่ ้องใชจ้ ่ายในครอบครัว
เงนิ ใช้หนี้ และเงนิ เกบ็ เพราะบางชว่ งฝนตกทง้ั เดือนไม่สามารถตดั ยางไดท้ ำ� ให้ขาดรายได้ แตห่ ลงั จากท่ีผ่อนหน้จี นเกือบหมด
ทำ� ให้ร้สู กึ สบายใจและเห็นวา่ ตนเองและครอบครัวท�ำได้ ทำ� ให้มคี วามม่ันใจในวถิ ีท่ดี �ำเนินอยูแ่ ละสามารถจดั การได้

54 | ศักยภาพจะนะ

วันๆ หนึง่ ไม่ค่อยได้ซือ้ กบั ขา้ ว ปลาในคลองในเลหาเองไม่อด ผักก็มรี อบๆ บ้านไมต่ อ้ งซอ้ื ”

รอกีน๊ะ หมะสะมะ หรอื ก๊ะฟ่ี บา้ นปา่ งาม ต�ำบลตล่งิ ชัน กล่าวถงึ วถิ ีชวี ติ ความเปน็ อยขู่ องครอบครวั ซ่งึ มรี ายได้
เฉล่ียเดือนละ 20,000 บาท จากการท�ำสวนยางในเน้ือที่ 10 ไร่ และมีอาชีพเสริมหลายอย่าง เช่น เลี้ยงวัว
หาเห็ด ผ่าเมด็ มะม่วงหมิ พานต์ หาปลาริมชายหาด

ครอบครัวของก๊ะฟี่เป็นหน่ึงตัวอย่างของครอบครัวเกษตรกรที่ท�ำงานหลายอย่างตามช่วงฤดูกาล
อย่างเช่น ในช่วงคลื่นลมทะเลสงบหลังจากเสร็จภารกิจการตัดยางหรือวันที่หยุดตัดยางก็จะชวนลูกหลาน
ไปช่วยกันวางอวนดักปลาริมชายหาดได้ปลาหลากหลายชนิด เช่น ปลาโคบ ปลาข้างเหลือง ปลาหลังเขียว
ปลาจาระเมด็ เหลือจากการแบ่งกันกนิ ในเครอื ญาติกจ็ ะน�ำไปขายทำ� ถุงละ 20 บาท ขายในชมุ ชน หากมเี หลอื มาก
กท็ �ำปลาเคม็ ปลาส้มเก็บไวก้ นิ เหลือจากกินกน็ ำ� ไปขาย

ช่วงหลังฝนตกใหม่ๆ ก็จะชวนกันไปหา
เหด็ เสมด็ นำ� มากนิ และขายในชมุ ชน ไดเ้ งนิ จากการ
ขายเห็ดเสม็ดปีละหม่ืนกว่าบาท และในช่วงเดือน
เมษายน-พฤษภาคม เป็นช่วงท่ีมะม่วงหิมพานต์
(หวั ครก) ใหผ้ ลผลติ จะมกี ารผา่ เมด็ มะมว่ งหมิ พานต์
ขาย ซง่ึ เมอื่ กอ่ นเรม่ิ จากการหาตามปา่ ตามขา้ งทาง
หรือสวนที่ทิ้งร้าง เมื่อเห็นว่าเม็ดมะม่วงหิมพานต์
ราคาดีจงึ ได้ปลูกต้นมะมว่ งหมิ พานตก์ ว่า 100 ตน้
ในพื้นที่สวนหลังบ้าน แต่ละปีจะมีรายได้จากการ
ขายเมด็ และผลมะมว่ งหมิ พานต์ 30,000 - 50,000
บาท ชว่ งทำ� นากล็ งนาปลกู ขา้ ว สว่ นใหญท่ ำ� นาเพอ่ื
บริโภคในครัวเรือน แจกญาติพี่น้องและแบ่งให้
พ่ีน้องในชมุ ชนท่ีมาชว่ ยเก็บข้าว ท�ำให้ในแต่ละวนั
แทบจะไม่ต้องจา่ ยเงินเพ่อื ซ้ืออาหาร

ในทุกๆ วันจะมีความเป็นอยู่ท่ีเรียบง่าย
และท�ำงานวนเวียนอย่างนี้มาตลอด ก๊ะฟี่บอกว่า
ส่งลูกทั้ง 4 คน เรียนได้ก็เพราะมีรายได้จากการ
ท�ำการเกษตรและอาชีพเสริม โดยลูกเรียนจบใน
ระดับปริญญาตรี 3 คน ระดับอนุปริญญาตรี
1 คน มหี นส้ี นิ บา้ งจากการชว่ ยเหลอื ญาตพิ นี่ อ้ ง แต่

กส็ ามารถหาเงนิ ใชห้ นไ้ี ดแ้ บบสบายใจ เพราะฐาน
ทรัพยากรชมุ ชนมคี วามอดุ มสมบรู ณท์ �ำให้
การท�ำมาหากินไม่ล�ำบาก และมีความ
สบายใจในการทำ� งาน

ศักยภาพจะนะ | 55

เงินท่ีได้จากขายวัวเราก็เอาไปซ้ือดินไร่ละสองแสนบาท

ซ้ือท่ีดินจากเงินที่ขายวัว และกรีดยาง” ลลิตา หัดยุมสา หรือยีหยาด

บา้ นปา่ งาม ตำ� บลตลงิ่ ชนั เลา่ ดว้ ยนำ้� เสยี งทห่ี นกั แนน่ เมอื่ ถามถงึ รายไดก้ ารเลยี้ ง
วัวซึ่งเป็นอาชีพเสริมของเธอ

ยหี ยาดมอี าชพี หลกั คือทำ� สวนยางโดยมีรายไดเ้ ฉลี่ยเดือนละ 10,000
กวา่ บาท วิถีชีวติ ในแต่ละวันหลงั จากกรดี ยางเสร็จในชว่ งสายๆ ก็กลับมานอน
พกั ผอ่ น อยบู่ า้ นทำ� งานบา้ นเล็กๆ น้อย หลังจาก 4 โมงเย็น ไปท่ีทงุ่ นาตอ้ นววั
กลางทุ่งกลับเข้าคอกตอนใกล้ค่�ำ ในช่วงท่ีท�ำนาช่วงบ่ายก็ไปท�ำนาตอนเย็น
กลบั ไปต้อนวัว ทกุ วันจะวนเวยี นอยู่อยา่ งน้เี ป็นกิจวัตรประจำ� วนั

“วัวน้ันจะขายทุกปีแต่ว่าบางปีอาจขายได้สักตัวบางปีก็

ไมไ่ ดข้ าย ถา้ มนั ไมใ่ หญก่ ็ไมข่ ายตอ้ งไว้ให้ใหญก่ อ่ นถงึ จะขายเพราะวา่
มันไดร้ าคาดกี ว่า เราขายบ้างเชอื ดกินบา้ ง เฉลี่ยขาย

วัวได้ประมาณปีละ 50,000 บาท ตอนน้ีมีววั 15 ตวั จากการส�ำรวจข้อมูลของชุมชนบ้าน
เป็นเหมือนเงินเก็บได้เป็นก้อน มีวัวเกิดใหม่บ้าง เรา ป่างามพบวา่ บ้านปา่ งาม ต�ำบลตลง่ิ ชัน
อยู่ได้แล้ว อยู่บ้านเราไม่ต้องซื้ออะไรอยู่แบบสบาย มีการเล้ยี งววั 84 ราย รวม 847 ตวั รวม
มีรายได้ทุกวันจากตัดยาง ผักและข้าวสารไม่ต้องซื้อ มลู ค่า 16,940,000 บาท (คดิ มูลคา่ เฉลีย่
ซอ้ื กะปซิ อ้ื เกลอื ซอื้ ปลาบา้ ง” ยหี ยาดกลา่ ว ดว้ ยความภมู ใิ จ ตัวละ 20,000 บาท) โดยในแต่ละปกี ่อน
ชว่ งฮารรี ายอฮจั ยี จะมพี อ่ คา้ คนกลางเขา้
ในวถิ ขี องตน มาหาซอ้ื ววั เพอื่ นำ� ไปขายในการเชอื ดเนอ้ื
กรุบาน ซึ่งจะมีราคาสูงกว่าในช่วงปกติ
ตวั ละ 25,000 - 30,000 บาท (ส�ำรวจ
ขอ้ มูล ณ วนั ที่ 26 สิงหาคม 2565)

56 | ศักยภาพจะนะ

ไม่ต้องไปเป็นลูกจ้างเขามีรายได้เข้ามาทุกวัน”

กญั ญา ขุ่นกระบ้ี หรอื กะ๊ ฝาหญา อายุ 50 ปี เจา้ ของฟารม์ เป็ดใน
พื้นทบ่ี า้ นปึก ตำ� บลนาทับ กล่าวถงึ เหตผุ ลของการท�ำงานของตน
ซึ่งมีอาชีพหลกั คอื การเลย้ี งเปด็ ไข่ ซึ่งทำ� มากว่า 10 ปี เลย้ี งเปด็
ในเนอ้ื ทีป่ ระมาณ 1 ไร่ เป็ดจำ� นวน 1,500 ตวั มีขายทง้ั ไข่เป็ด
และไข่เคม็ มีรายไดอ้ ยา่ งต่ำ� เดือนละ 20,000 บาท เนอ่ื งจากสามี
ของเธอมอี าชพี ขบั รถสง่ ปลาหลงั เขยี ว อาหารของเปด็ จงึ มที งั้ ปลา
หัวปลา หัวกุ้ง รวมทง้ั อาหารส�ำเร็จรูปส�ำหรบั เป็ด

โดยมลี กู สาวเปน็ ผนู้ ำ� ไขเ่ ปด็ ไปสง่ ใหก้ บั แมค่ า้ ทงั้ ในพนื้ ที่
อ�ำเภอจะนะ อ�ำเภอนาหม่อม และมีแม่ค้ามารับซื้อท่ีบ้านอย่าง
ต่อเน่ืองเป็นประจ�ำ นอกจากน้ีก็ยังมีการเล้ียงปลากระพงเป็น

อาชีพเสริมรายไดป้ ีละ 50,000 บาท (เลย้ี ง 6 เดือน) “ทำ� งาน
แบบนี้มีอสิ ระเสรอี ยากนอนก็นอนตน่ื มาก็ท�ำ ถ้าท�ำงาน
รับจ้างหยุดไมไ่ ด้ อยากใหฐ้ านทรัพยากรธรรมชาตบิ า้ น
เราอยู่อย่างนี้ อย่าให้มีอะไรเกิดข้ึนที่บ้านเรา” บุญญา

เลาะหลี สามขี องก๊ะฝาหญา กล่าว

ได้ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ มีเงินปันผล ท�ำให้มี
รายได้เสริมดีกว่าอยู่เปล่าๆ” หม๊ะ หมัดหลี หรือบังหวัง อายุ

60 ปี ประธานกลมุ่ ไขเ่ คม็ บา้ นนำ้� เคม็ ตำ� บลบา้ นนา กลา่ วถงึ ประโยชน์
ของการจดั ตัง้ กลมุ่ ไขเ่ ค็ม

กลุ่มไข่เค็มมีการจัดตั้งขึ้นโดยการสนับสนุนของหน่วยงาน
ราชการมากว่า 20 ปี ซง่ึ เริ่มจากการสนบั สนุนใหม้ กี ารจัดตัง้ กลุ่มท�ำ
ไข่เค็ม ซึ่งมีสมาชิก 15 คน โดยให้สมาชิกเลี้ยงเป็ดกันเองสมาชิก
1 คน ตอ่ เป็ด 1 ตัว แต่ไม่คมุ้ กับต้นทุนจงึ ท�ำให้การเลีย้ งเป็ดตอ้ งเลิก
ไป แต่การด�ำเนินงานของกลุ่มไข่เค็มก็ยังคงอยู่ ปัจจุบันรับไข่เค็ม
มาจากบ้านปึก ต�ำบลนาทับ โดยทางฟาร์มจะน�ำไข่มาส่งให้ทุกวัน
พฤหสั บดี จำ� นวน 400 กว่าฟอง ทางกลุ่มนดั กันมาทำ� ทกุ บ่ายวนั ศุกร์
เมอื่ ทำ� เสรจ็ ตามกำ� หนดกน็ ำ� ไปวางขายตามรา้ นคา้ ทว่ั ไป ปม้ั นำ้� มนั ใน
พน้ื ทใ่ี กลเ้ คยี ง โดยสมาชกิ ทร่ี ว่ มทำ� กจ็ ะไดเ้ งนิ คา่ ตอบแทนตามจำ� นวน
วนั จ�ำนวนเวลาท่ีไดม้ ารว่ มกันทำ�

“การท�ำงานร่วมกันท�ำให้มีความสามัคคีกันใน
ชมุ ชน นคี่ อื ผลพลอยไดจ้ ากการจดั ตง้ั กลมุ่ ผลกำ� ไรท่ีไดน้ ำ�
มาสนบั สนนุ กจิ กรรมของเดก็ และคนในชมุ ชน” เจะกะ หมดั หลี

เหรญั ญิกกลมุ่ ฯกล่าวดว้ ยรอยยมิ้

ศักยภาพจะนะ | 57

กระจดู หัตถกรรมพน้ื บา้ น

วถิ ีคนสะกอม

ผู้หญิงสูงวัยกับการนั่งสานกระจูดเส้นเล็กๆ รอเมา๊ ะ หนิยูนุ๊ มะ อายุ 64 ปี
สลับกันไปมาเป็นลวดลายต่างๆ เป็นงานหัตถกรรม เจะ๊ ยะ๊ ละมอแฮ อายุ 78 ปี
พ้ืนบ้านที่ต้องใช้ทักษะความช�ำนาญ ความพยายาม
และความอดทนเป็นอย่างมาก กว่าจะออกมาแต่ละ
ชิ้นงานใช้เวลาไม่น้อยเลยทีเดียว ภาพผู้สูงวัยบ้าน
สะกอมนั่งสานเส่ือกระจูดใต้ถุนบ้านเป็นภาพที่ชินตา
ส�ำหรับคนที่น่ี แต่การสานกระจดู นั้นแฝงไปดว้ ยคณุ คา่
ทางศลิ ปะและความภาคภูมิใจ ปจั จุบันมผี ้สู านกระจูด
ในต�ำบลสะกอมรวมประมาณ 25 คน จากพ้ืนที่ 4
หมู่บา้ น ไดแ้ ก่ บ้านสะกอมหัวนอน บ้านจนี บ้านชาย
คลอง และบา้ นบนลาน ซึ่งสว่ นใหญเ่ ป็นผู้สงู อายุ และ
เม่ือถามถึงรายได้จากการสานกระจูดพบว่า มีรายได้
เดอื นละ 1,000 - 3,000 บาท ซงึ่ อาจจะไม่มากส�ำหรับ
คนทั่วไป แต่ก็เป็นความภูมิใจของคนในชุมชนท่ี
สามารถทำ� งานหาเงินได้ ซง่ึ หลายคนท�ำอาชีพสานเส่ือ
กระจูดมาตั้งแต่เด็กๆ เร่ิมฝึกจากครอบครัว และท�ำ
ต่อเนื่องเรือ่ ยมา ไปท�ำงานอ่นื บา้ งแลว้ แตช่ ว่ งวยั มที งั้
ท่ที ำ� เป็นอาชพี หลักและอาชพี เสรมิ

มีการสานเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น เส่ือ
กระเป๋า หมอน สอบหมาก (ลักษณะคล้ายตะกร้าใส่
ของ) น�ำไปขายให้กับทางชมรมผู้สูงอายุต�ำบลสะกอม
ขายให้กับแม่ค้าท่ีมาเดินรับซ้ือในชุมชน และการขาย
ออนไลนบ์ า้ งบางสว่ น ทำ� ใหผ้ ลติ ภณั ฑก์ ระจดู จากตำ� บล
สะกอมกระจายไปในหลายพน้ื ท่ี

58 | ศักยภาพจะนะ เสาเด๊าะ หมัดล่าเตะ อายุ 61 ปี

กรี อหมะ บบู าสอ อายุ 57 ปี บ้านชายคลอง ตำ� บลสะกอม มี
อาชพี ปลูกผักท�ำการเกษตร มงี านสานเสอ่ื กระจดู เปน็ อาชีพเสริม ซง่ึ ทำ�
เปน็ ผลติ ภณั ฑต์ า่ งๆ เชน่ สอบหมาก (ลกั ษณะคลา้ ยตะกรา้ ใสข่ อง) หมอน
กระเป๋า และเส่ือ ท�ำตามสั่งของลูกค้า ซึ่งใช้เวลาว่างจากการท�ำเกษตร
ในแตล่ ะวนั ด้วยความชอบและได้ทำ� มาอย่างตอ่ เนื่องตง้ั แตเ่ ดก็ ๆ

รอเหม๊าะ เจะหนิ หรอื ยีรอเหมา๊ ะ
อายุ 66 ปี เป็นผู้ท่ีมีความช่ืนชอบในการ
คิดค้นท�ำเส่ือลายใหม่ๆ อยู่ตลอดรวมที่เคย
ทำ� มากว่า 100 ลาย สานเปน็ ตวั อักษรต่างๆ

ก็มี “เรารู้สึกพอใจจะท�ำลายนั้นลายนี้
เราสบายใจไม่ชอบทำ� อะไรซำ้� ๆ มีอิสระ
พอเหนอื่ ยกพ็ กั ทำ� เสรจ็ ตอนไหนกข็ าย
ตอนนนั้ บางคนทำ� งานนี้ไดส้ ง่ ลกู เรยี น
เราลงทุนก็จริงแต่ว่าทุนนั้นเราไม่เสีย
เป็นของที่ไมเ่ น่าไมเ่ สยี ” ยีรอเหม๊าะกลา่ ว

ศักยภาพจะนะ | 59

บทที่ 3
วถิ ีคนเลย้ี งนกเขาเลก็
และอาชพี ต่อเน่อื ง
จากการเลี้ยงนกเขา

60 | ศักยภาพจะนะ

ศักยภาพจะนะ | 61

แผนที่แสดงพ้นื ท่ีเพาะพนั ธ์แุ ละทำ� อาชพี ต่อเนื่องจากนกเขาเลก็

62 | ศักยภาพจะนะ

ประวัตคิ วามเปน็ มา

ในปี พ.ศ.2498 ไดม้ ีการเพาะพันธุ์นกเขาเลก็ คู่แรกในพืน้ ทอ่ี ำ� เภอจะนะ จงั หวัดสงขลา โดยคุณพ่อป่นิ จนิ ตนา ผู้เปน็ เจ้าของ
นกตวั ผู้ ซงึ่ เปน็ นกทข่ี อซอื้ มาจากบงั สะอะ ผตู้ อ่ นกเขามาจากจงั หวดั นครสวรรค์ หลงั จากทค่ี ณุ พอ่ ปน่ิ ไดฟ้ งั เสยี งนกตวั นนั้ จงึ ไดร้ วบรวม
เงนิ มาซอ้ื ในราคา 2,000 บาท ในสมยั นนั้ มคี นในอำ� เภอจะนะกลมุ่ แรกทเี่ ลย้ี งนกเขาไมเ่ กนิ 10 คน เมอื่ รขู้ า่ ววา่ คณุ พอ่ ปน่ิ ซอ้ื นกในราคา
2,000 บาท ซึง่ ในสมัยน้นั นกเขาที่มกี ารซ้อื ขายกันมีราคาแคต่ วั ละ 7 บาท จึงสรา้ งความสงสยั ให้กบั กลุม่ ผู้เล้ยี งนกเขาเปน็ อย่างมาก
จึงลองมาฟังเสียงนกท่ีบ้านคุณพ่อปิ่นแล้วก็ตกตะลึงในน�้ำเสียงของนกซึ่งเป็นนกเสียงใหญ่มีความไพเราะเสียงก้องกังวาน ครูถวิลผู้ได้
มารว่ มฟงั เสยี งของนกดว้ ย มนี กเขาเลก็ ตวั เมยี ซง่ึ มเี สยี งใหญเ่ หมอื นกนั จงึ ไดพ้ ดู คยุ ปรกึ ษาหารอื กนั และไดท้ ดลองเพาะพนั ธน์ุ กเขาเลก็
เป็นนกคู่แรกท่ไี ด้เร่มิ การเพาะพนั ธ์ใุ นพืน้ ที่อำ� เภอจะนะ โดยการท�ำกรงผสมบนดนิ และสงั เกตนกเขาเลก็ ในปา่ ว่ากนิ ดอกหญ้าอะไรก็
นำ� ตน้ หญ้านั้นมาปลกู ไว้ในกรง รวมท้ังตน้ ข่อย เพือ่ ให้ภายในกรงมบี รรยากาศใกล้เคียงกับธรรมชาตมิ ากท่สี ดุ

หลังจากนกผสมพันธุ์กันแล้วคุณพ่อปิ่นได้ท�ำรังไว้ที่ต้นไม้เพื่อให้นกวางไข่ เมื่อนกฟักไข่ออกมาเป็นตัว ต่างพากันดีใจและ
เฝ้ารอให้นกมอี ายุครบ 45 วนั จงึ ได้จบั ลกู นกมาลองฟงั เสยี ง เมื่อลกู นกมีอายุ 55-60 วนั ลกู นกเริ่มสง่ เสียงปรากฏวา่ เปน็ นกเสียงใหญ่
ทกุ คนจงึ อยากไดล้ กู นกและมาขอซอื้ ลกู นก จากนนั้ ไดม้ กี ารขยายพนั ธต์ุ อ่ จากนกคแู่ รกออกไปเรอื่ ยๆ และเรม่ิ จำ� หนา่ ยในราคาคลู่ ะ 150
บาท ขา่ วเลา่ ลอื กันออกไปถงึ อ�ำเภอและจังหวดั พ้นื ทใ่ี กล้เคียง เช่น อำ� เภอเมือง จงั หวดั สงขลา อำ� เภอโคกโพธ์ิ จงั หวดั ปตั ตานี ทำ� ให้
กล่มุ ผเู้ ลย้ี งนกมาหาซอื้ ลูกนกเพ่อื น�ำไปเล้ียงอย่างต่อเนอ่ื ง จนได้ปรบั ราคาขึ้นเป็นคู่ละ 300 บาท คลู่ ะ 500 คูล่ ะ 1,500 บาท ราคา
เพ่มิ ข้ึนตามล�ำดับ จนถงึ คู่ละ 4,000-5,000 บาท

หลงั จากนั้นคนที่ซือ้ ไปไดท้ ดลองเพาะพันธุเ์ พิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนนำ� มาสู่การทำ� ฟาร์มเพาะพนั ธ์นุ กเขาเลก็ มาจนถงึ ทกุ วนั นี้ มีผล
ทำ� ให้มอี าชีพต่างๆ เกิดข้ึนต่อเนอื่ งจากการเล้ยี งและเพาะพนั ธน์ุ กเขาเลก็ เช่น การท�ำกรงนก และส่วนประกอบตา่ งๆ ของกรงนกเขา
มีการออกแบบในหลายลักษณะหลายรูปทรงจนถึงปัจจุบัน ซึ่งได้ขยายไปสู่พื้นท่ีต่างๆ ในภาคใต้ ภาคกลาง ภาคอีสาน ทั่วประเทศ
รวมทั้งตา่ งประเทศ (ประกอบ จนิ ตนา, สมั ภาษณ์เม่อื วนั ท่ี 21 กุมภาพนั ธ์ 2565)

ศักยภาพจะนะ | 63

อ�ำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา เป็นแหล่งเพาะพันธุ์นกเขาเล็กที่มีชื่อเสียงเป็นท่ีรู้จักของผู้คนท้ังใน

ประเทศและตา่ งประเทศ ผเู้ ลย้ี งมกี ารคดั เลอื กสายพนั ธท์ุ ด่ี ี มเี ทคนคิ วธิ กี ารเลยี้ งใกลเ้ คยี งกบั สภาพตามธรรมชาตขิ อง
นกเขาเล็กในป่า การเลือกสรรและสร้างสรรค์ท�ำให้สายพันธุ์ของนกเขาเล็กในพ้ืนท่ีอ�ำเภอจะนะ มีลักษณะโดดเด่น
เป็นภูมิปัญญาท้องถ่ินท่ีได้รับการสืบทอดต่อกันมา จากการเรียนรู้ลองผิดลองถูกส่ังสมวิธีการ ส่ังสมประสบการณ์
เปน็ มรดกทางภมู ิปญั ญาที่พฒั นาเป็นองคค์ วามรมู้ าอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง

นกเขาเล็กจึงกลายเป็นสัตว์เศรษฐกิจท่ีสร้างรายได้ รวมท้ังยังมีอาชีพต่อเน่ืองอีกมากมาย ได้แก่
การท�ำกรงนก การเหลาซ่ีกรง การท�ำตะขอกรง การท�ำหัวกรง การพ่นสีกรง การประกอบกรง การค้าขาย
กรงนกและอปุ กรณท์ ่เี ก่ียวขอ้ ง การขายไมไ้ ผ่ การซ่อมกรง รบั จ้างเจาะหวายท�ำทา้ ยกรง ขายไมไ้ ผ่ คนกลางหรอื นาย
หน้าซอื้ ขายนก ผ้รู ับจา้ งดแู ลนกเขา และเยบ็ ผา้ คลุมกรงนก สร้างรายได้ให้แกค่ นจะนะปลี ะหลายรอ้ ยลา้ นบาท จน
ไดร้ บั สมญานามว่า “จะนะเมอื งหลวงของนกเขาแหง่ อาเซียน” เป็นท่ียอมรับในวงกว้าง

กลุ่มอาชพี ตา่ งๆ ที่เกี่ยวขอ้ งกับนกเขาเลก็

1. ผูเ้ ล้ยี งและเพาะพนั ธน์ุ กเขาเล็ก

ในพื้นท่ีอ�ำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา มีการเลี้ยงนกเขาเล็กเพ่ือเพาะพันธุ์ เลี้ยงเพ่ือแข่งขัน และเลี้ยงเพื่อ
สันทนาการ กันในหลายต�ำบล แต่พื้นท่ีท่ีนิยมเลี้ยงและเพาะพันธุ์นกเขาเล็กมากที่สุด คือต�ำบลตลิ่งชัน และต�ำบล
บา้ นนา โดยมีการแบ่งประเภทของฟาร์มเพาะเลี้ยงนกเขาดังนี้

1.1 ฟารม์ ขนาดใหญ่ มกี รงผสม 20 กรงข้ึนไป จ�ำนวน 83 ฟาร์ม
1.2 ฟารม์ ขนาดกลาง มกี รงผสมจ�ำนวน 11 - 19 กรง จ�ำนวน 47 ฟาร์ม
1.3 ฟารม์ ขนาดเลก็ มีกรงผสม 1-10 กรง จ�ำนวนประมาณ 400 ฟาร์ม (ทัง้ อำ� เภอจะนะ) (สำ� รวจเดอื น

กนั ยายน 2565)
โดยเจ้าของฟาร์มจะคัดเลือกพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ท่ีดีให้กับผู้ซื้อ บางฟาร์มมีการส่ังจองลูกนกล่วงหน้า
มีการสง่ ขายท้ังในประเทศ และต่างประเทศ ได้แก่ สิงคโปร์ อนิ โดนเี ซีย มาเลเซยี และบรูไน แมต้ อ้ งเผชิญกบั ปญั หา
โรคระบาดของโรคไข้หวัดนก ทำ� ใหก้ ารส่งออกนกค่อนขา้ งลำ� บาก แตค่ วามนิยมนกเขายังมีมากขนึ้ เร่ือยๆ นกเกรดดี
ยังเปน็ ทต่ี อ้ งการสงู มกี ารพฒั นาสายพันธ์ุให้ดขี นึ้ ตลอดเวลา

ราคานกเขาเลก็

นกโหลหรือนกทผ่ี สมพนั ธ์ุออกมาแลว้ เสียงไม่ดี แต่มีสายพนั ธุแ์ ละชาติตระกลู ดมี รี าคา 50 - 5,000 บาท
นกพอใชห้ รอื นกทผี่ สมพนั ธอ์ุ อกมาแลว้ เสยี งพอฟงั ได้ มเี สยี งดบี า้ งไมด่ บี า้ งแตม่ สี ายพนั ธห์ุ รอื ชาตติ ระกลู
ดี ราคาหลักพนั ถึงหลกั หมื่น
นกดหี รอื นกทผี่ สมพนั ธอ์ุ อกมาแลว้ เสยี งดแี ละมสี ายพนั ธห์ุ รอื ชาตติ ระกลู ทด่ี ี ราคาหลกั หมน่ื ถงึ หลกั แสน
นกเดน่ หรอื นกทผี่ สมพนั ธอ์ุ อกมาแลว้ เสยี งดแี ละมสี ายพนั ธห์ุ รอื ชาตติ ระกลู ดี เกง่ สนามและมผี ลงานจาก
การแขง่ ขัน ราคาหลกั แสนถงึ หลกั ล้าน
ซ่งึ ราคาของนกแต่ละประเภทข้ึนอย่กู บั ช่ือเสียงของฟารม์ น้ันๆ และการตกลงระหวา่ งกนั

64 | ศักยภาพจะนะ

2. คนกลางหรอื นายหน้าซ้ือขายนก

คนกลางหรอื นายหนา้ ซอ้ื ขายนกตอ้ งอาศยั ความชำ� นาญในการฟงั เสยี งและสามารถวจิ ารณห์ รอื ทำ� นายถงึ อนาคตของ
นกแตล่ ะตวั ไดอ้ ยา่ งแมน่ ยำ� โดยจะมีการซ้ือนกจากฟาร์ม จากสนามซอ้ มหรอื จากสนามแข่งขนั เพ่อื นำ� ไปเสนอขายต่อใหแ้ ก่
นายทุน หรือผู้นิยมซ้ือนกเพ่ือน�ำไปประกวดแข่งขัน ส่วนใหญ่เป็นนายทุนจากต่างจังหวัด หรือนายทุนแถบภาคกลาง และ
นายทนุ จากตา่ งประเทศ โดยจะได้รับคา่ นายหน้า 10% ของนกที่ขายได้ คนกลางหรอื นายหน้าซ้อื ขายนกมีท้ังเจา้ ของฟาร์ม
หรือคนอ่ืนๆ ทีม่ ีความช�ำนาญในการฟังเสียงนก อันเปน็ ลกั ษณะการพ่งึ พาอาศัยช่วยเหลือกนั ของคนทีเ่ ลี้ยงนก

3. ผู้รับจา้ งดแู ลนกเขา

จากการศึกษาพบว่า ฟาร์มขนาดใหญ่ จะมีผู้รับจ้างดูแลนกเขาเล็ก ดูแลความสะอาด และความเรียบร้อยภายใน
ฟารม์ ฟารม์ ละ 2-3 คน โดยมีหน้าทีท่ �ำความสะอาดภายในกรงผสม ให้อาหารและให้นำ�้ นกเขา รวมท้ังจดั บรรยากาศฟารม์
ให้เป็นธรรมชาติที่สุด เน่ืองจากการสร้างบรรยากาศที่เป็นธรรมชาติมีส่วนส�ำคัญในการผลิตสายพันธุ์นกเขาเล็กที่ดี และได้
เปอร์เซ็นต์จากการขายนกในแต่ละคร้ัง ซึ่งจะใช้เวลาในการท�ำงานประมาณ 3-4 ชั่วโมงต่อวัน ท�ำให้สามารถไปท�ำงาน
อย่างอนื่ ได้ เชน่ บางคนช่วงเช้ากรีดยางเสรจ็ กม็ ารับจา้ งดูแลนกเขาชวาตอ่

4. กล่มุ อาชีพท�ำกรงนก

กรงนกเขาทผ่ี ลติ ในพื้นท่อี �ำเภอจะนะ มที ั้งกรงสวย กรงเกรดปานกลาง และกรงธรรมดา

4.1 กรงสวย มีลักษณะการท�ำอย่างประณตี และมรี าคาแพงหลักหม่ืนถึงหลักแสน ขน้ึ อย่กู บั ความประณีตของ

งาน และไม้ที่ใชใ้ นการท�ำ กรงราคาหลักหมื่นส่วนใหญ่เปน็ กรงทที่ ำ� ด้วยไม้ไผจ่ ะมกี ารแกะดอกแกะลายสวยงาม สว่ นกรงท่ีมี
ราคาหลกั แสนทำ� ดว้ ยไม้ท่มี ีราคาแพง เชน่ ไม้ขาวดำ� ไม้รักแดง ไม้มะม่วงป่า ไม้พยงุ สว่ นใหญล่ ูกคา้ จะนำ� ไมม้ าใหท้ �ำซึง่ ตอ้ ง
วางมัดจำ� ไว้ก่อน และสงั่ ท�ำลว่ งหน้า แลว้ ท�ำตามที่ลกู ค้าสง่ั เพอื่ นำ� ไปใช้กับนกเขาชวาทมี่ ีลกั ษณะเสยี งเด่นและนกเสยี งดหี รือ
เปน็ ของสะสมสำ� หรบั ผู้ที่ชน่ื ชอบ ในจะนะมชี ่างฝีมอื ที่ทำ� กรงประเภทน้ี 4 คน และมชี ่างท�ำลายดอกโดยเฉพาะ เพราะบางคน
ถนดั ทำ� กรงไม่ถนัดแกะดอก บางคนถนัดแกะดอกไม่ถนัดทำ� กรง ช่างเหลา่ นีม้ ที ้ังทที่ ำ� เป็นอาชีพหลกั และอาชีพเสรมิ

ซา้ ยมือ กรงเกา่ อายกุ ว่า 50 ปี จากร้านนรู ลุ ฮดู ้า

ศักยภาพจะนะ | 65

4.2 กรงปานกลาง เป็นกรงท่ีต้องใช้ฝีมือความประณีตในการท�ำอยู่ในระดับกลาง กรงเปล่ามีราคาต้ังแต่หกร้อยบาท

จนถึงหลักพัน ข้ึนอยู่กับความยากง่ายและความประณีตของชิ้นงาน กรงประเภทน้ีนิยมท�ำกันมากในพ้ืนท่ีบ้านหัวดิน ต�ำบลป่าชิง
ซ่งึ มีท้ังคนทท่ี �ำเปน็ อาชพี หลกั และอาชีพเสรมิ รวม 70 - 80 คน

กรงจะมีชอ่ื เรียกตามวสั ดแุ ละรปู ทรงทหี่ ลากหลาย เช่น กรงหวาย กรงสเตง กรงหวั โต กรงผกู กรงดอก กรงโกยี่ วัสดใุ นการ
ท�ำกรงสว่ นใหญใ่ ช้ไมไ้ ผต่ ง และไผส่ สี กุ เนอ่ื งจากมีข้อต่อนอ้ ยกว่าไผ่ชนิดอื่น โดยรบั ซ้ือมาจากพน้ื ท่ีต�ำบลใกล้เคียง ส่วนหวายรับซือ้ มา
จากประเทศมาเลเซยี เนื่องจากหวายท่ใี ชม้ มี ากในพืน้ ทปี่ า่ แตใ่ นประเทศไทยมีกฎหมายหา้ มมิใหน้ �ำหวายออกจากพ้นื ทป่ี า่

ขอขอบคุณ : กรงสวยๆ จากรา้ นนรู ุลฮูดา้ และคุณสมเกียรติ เหมาะแหล่

4.3 กรงธรรมดา หรือทีเ่ รยี กกนั วา่ กรงโหล กล่มุ ผู้ผลิตในพ้นื ท่อี ำ� เภอ

จะนะส่วนใหญ่อยู่ในพื้นท่ีต�ำบลบ้านนา และต�ำบลสะกอมบางส่วน รวมประมาณ
30 คน มีทั้งการทำ� เป็นอาชีพหลกั และเปน็ อาชพี เสรมิ กรงมีหลายรูปทรงหลายแบบ
เชน่ กรงผกู กรงหวาย กรงลูกนก กรงนกเขาใหญ่

วัสดุที่ใช้ในการท�ำกรงธรรมดา คือ 1.ไม้ไผ่ ซ่ึงหาซื้อได้ตามชุมชนใน
พ้ืนท่ีอ�ำเภอจะนะ และบางส่วนรับซื้อมาจากจังหวัดปัตตานี 2.หวาย บางส่วนจะมี
ชาวสวนยางในชุมชนใกล้เคียงน�ำมาขาย และบางส่วนรับซ้ือมาจากยะลา หากไม่
สามารถหาหวายตามธรรมชาติได้ก็จะซ้ือหวายเทียมมาใช้แทน ซึ่งความสวยงามจะ
น้อยกว่าหวายธรรมชาติ การทำ� โครงกรง 1 ใบ ทำ� ให้มีการจ้างงานอืน่ ตามมา ได้แก่
รับจ้างเหลาซ่ีกรง รับจ้างเจาะหวาย รับจ้างท�ำท้ายกรง รับจ้างท�ำประตูกรง โดย
กรงเปล่าจะมรี าคา 110-140 บาท

จากนั้นเมื่อท�ำกรงเสร็จก็น�ำไปขายให้แก่ร้านค้าในตลาด ร้านค้าจะน�ำมา
ประกอบ และใสอ่ ุปกรณ์เสรมิ อ่นื ๆ ไดแ้ ก่ ผ้าคลมุ กรง หวั กรง ตะขอกรง คอนกรง และ
ลกู ตมุ้

66 | ศักยภาพจะนะ

5. กล่มุ อาชีพท�ำตะขอกรงนก

การท�ำตะขอกรงนก มีลกั ษณะการทำ� อย่างประณตี ราคาขน้ึ อยู่กบั ความประณตี และรูปแบบของชนิ้ งาน เป็นการทำ� งานทีม่ ี
ศลิ ปะ โดยช่างท�ำตะขอแต่ละคนจะมรี ูปแบบและเอกลักษณ์ของชนิ้ งานทมี่ ีความแตกต่างกัน จากการสัมภาษณ์ชา่ งทำ� ตะขอในพืน้ ท่ี
อำ� เภอจะนะ พบวา่ ปัจจุบนั มีชา่ งท�ำตะขอ 6 คน ซง่ึ ได้เรยี นรมู้ าจากช่างทำ� ตะขอในพื้นท่ีต�ำบลนาประดู่ อ�ำเภอโคกโพธ์ิ จังหวดั ปัตตานี
และบางส่วนเรียนรู้จากพอ่ หรอื ญาติ วสั ดุท่ีใช้คอื ทองเหลอื ง และเงนิ ซ้อื มาจากยะลาและกรุงเทพ การขายขายในสนามแขง่ นก ขาย
ออนไลน์ (Line, Facebook) กลุ่มลกู คา้ จากกรงุ เทพ จงั หวดั นครศรีธรรมราช และกลมุ่ ลูกคา้ เก่าทม่ี ีการซอ้ื ขายกันมาอย่างต่อเนือ่ ง

6. อาชีพท�ำหัวกรงนกเขา

การท�ำหัวกรงจ�ำเป็นต้องมีทักษะในการกลึงไม้ มีท้ังหัวกรงแบบธรรมดาหรือที่เรียกว่าหัวกรงโหล และหัวกรงท่ีมีราคาแพง
ซึ่งข้ึนอยู่กับวัสดุที่ใช้และความประณีตของช้ินงาน หัวกรงแบบธรรมดา ราคา 50-100 บาท โดยใช้แก่นไม้ต่างๆ เช่น แก่นกระถิน
แก่นมะม่วง หัวกรงแพงมีราคาตั้งแต่หลักพันจนถึงหลักหมื่น ลักษณะส�ำคัญของหัวกรงคือจ�ำเป็นต้องหนักเพ่ือไม่ให้ตัวกรงถูกลมพัด
ไดง้ า่ ยในตอนทถ่ี ูกชกั ไวท้ ส่ี ูงในขณะซอ้ มหรอื เขา้ แข่งขนั

ศักยภาพจะนะ | 67

7. รา้ นคา้ อปุ กรณ์ทีเ่ ก่ยี วขอ้ งกับนกเขา

แหล่งรวมส�ำคัญของอุปกรณ์เกี่ยวกับนกเขา
ท้ังในส่วนของกรง ตะขอกรง อุปกรณ์เสริม อาหารและ
ยารกั ษาโรค จากการศกึ ษาพบวา่ ในพนื้ ทอ่ี ำ� เภอจะนะมี
รา้ นคา้ อปุ กรณท์ เี่ กย่ี วขอ้ งกบั นกเขาจำ� นวน 6 รา้ น โดย
จะมกี ารจา้ งงานภายในรา้ น เชน่ พนกั งานรบั จา้ งเยบ็ ผา้
คลมุ และเสอื้ กรงนก พนกั งานประกอบกรงนก พนกั งาน
แพค็ อาหารนก และพนกั งานขาย ซงึ่ ลกู คา้ ทเี่ ขา้ มาซอื้ มี
ท้ังกลุ่มลูกค้าในพื้นที่และนอกพื้นที่ โดยเฉพาะในช่วง
เทศกาลการแขง่ ขนั นกเขาชวาในพน้ื ทอี่ ำ� เภอจะนะและ
จงั หวดั ชายแดนภาคใตก้ จ็ ะมกี ารแวะเวยี นเขา้ มาซอื้ ตาม
รา้ นคา้ ตา่ งๆ ในตวั เมอื งจะนะ มที งั้ การขายปลกี และการ
ขายสง่ นอกจากนกี้ ย็ งั มกี ารขายชอ่ งทางออนไลน์ (Page
Facebook) ด้วยอกี

ร้านค้าอุปกรณ์ที่เก่ียวข้องกับนกเขาชวา
นอกจากจะสร้างรายได้ให้กับเจา้ ของร้าน ลกู จ้าง และ
ยังเป็นกลไกส�ำคัญท่ีท�ำให้เกิดอาชีพต่อเนื่องเกี่ยวกับ
การเลี้ยงนกเขา ไม่ว่าจะเป็น การท�ำกรงนก การท�ำ
ตะขอ หรือหัวกรงนก เน่ืองจากเป็นแหล่งรับซื้อและ
กระจายสินค้าของคนในชุมชนให้ไปสู่ตลาดท่ีกว้างข้ึน
และมคี วามต้องการทางตลาดอยา่ งต่อเนอื่ ง

68 | ศักยภาพจะนะ

กวถิบั ฅี นนกจเะขนาะและอาชีพตอ่ เน่ือง

นกเขาสร้างคุณค่าให้กับโลก ประเทศต่างๆ โดยท่ีผู้เล้ียงนกเขาแต่ละประเทศจะมีความนิยมในจังหวะเสียงของ
เพราะว่าเงินรายได้จากการแข่งขัน ส่วน นกทแี่ ตกตา่ งกัน เชน่ ในประเทศอินโดนีเซยี นยิ มเล่นนก 4-5 จงั หวะ สงิ คโปร์ 3-4
ใหญ่เขาจะน�ำมาท�ำเรื่องของส่วนรวม จังหวะ ไทย 2-3 จงั หวะหรือ 3-4 จังหวะ ในระยะหลงั แนวจงั หวะเสียงของนกเขา
เช่น บริจาคให้โรงเรียน มัสยิด วัด และ ที่มคี วามนยิ มมากที่สุดระดับโลกคือ นกของประเทศอนิ โดนีเซีย
โรงพยาบาล ซึ่งมันสร้างประโยชน์ได้
เยอะแยะ” ครูประกอบ จินตนา อายุ 76 ปี ประเทศอนิ โดนเี ซยี เปน็ ประเทศตน้ ฉบบั ในการจดั คณุ คา่ ความสวยงามของ
นกเขาเล็ก คนไทยท�ำให้คนอินโดนีเซียแห่มาซื้อนกเขาเล็กที่อ�ำเภอจะนะได้
ผู้ซ่ึงสืบทอดการเล้ียงและเพาะพันธุ์นกเขาเล็ก คนอินโดนีเซียเก่งเรื่องการผสมพันธุ์ในการจับคู่ และเน้นเสียงแต่ละลักษณะมี
มาจากคณุ พอ่ ปน่ิ จนิ ตนา ผเู้ ลย้ี งและเพาะพนั ธ์ุ สว่ นช่วยบ้าง คนฟังนกเปน็ จึงมคี วามหลงใหลในเสยี งนกและอยากมไี วค้ รอบครอง
นกเขาเล็กคนแรกๆ ในพื้นที่อ�ำเภอจะนะ ซงึ่ ปจั จบุ นั มกี ารแขง่ ขนั ทง้ั ในระดบั ทอ้ งถนิ่ จนถงึ ระดบั อาเซยี น ในแตล่ ะประเทศใคร
กล่าวถึงประโยชน์ที่ได้รับจากการจัดการ มนี กเขาเสยี งดกี ็มาแข่งกัน
แขง่ ขนั นกเขา ซงึ่ มกี ารจดั เปน็ ประจำ� ทกุ ปี ปลี ะ
หลายรายการ “อยากให้สร้างพิพิธภัณฑ์นกเขาขึ้นมาแห่งแรกของโลก เชื่อว่า
นกั ทอ่ งเทยี่ วทกุ ประเทศทวั่ โลกจะมาประเทศไทย” ครปู ระกอบ กลา่ วทง้ิ ทา้ ย
ครปู ระกอบเลา่ วา่ นกเขาเลก็ มเี สยี งท่ี
ไพเราะจนท�ำให้คนฟังเกิดความซาบซึ้งและ
หลงใหลในเสียงที่มีความก้องกังวาน ท�ำให้
เคลิบเคล้ิมระบายอารมณ์ได้อย่างมีความสุข
เม่ือได้ยินในค�ำสวยของนกเขา จึงได้มีการ
แขง่ ขนั กนั วา่ นกของใครมเี สยี งสวยเสยี งไพเราะ
กวา่ กนั เปน็ นกตระกลู ไหน คนเพาะพนั ธน์ุ กเขา
จะเสาะหานกที่มีน้�ำเสียงดีน้�ำเสียงสวย แต่ใน
เชิงวิชาการไม่ได้มีการอนุรักษ์สายพันธุ์ไว้
ผู้เพาะพันธุ์ทุกคนใช้ความสามารถมาดัดแปลง
ผสมเพาะพันธุ์จากนก 3 จังหวะให้เป็น 4-5
จังหวะ ซ่ึงเป็นความสามารถของคนรุ่นหลังที่
ทำ� ใหต้ รงกบั ความตอ้ งการของผเู้ ลย้ี งนกเขาใน

ศักยภาพจะนะ | 69

แตแ่ รกนนั้ พ่อแมเ่ ราไมม่ อี ะไรเราก็จบแค่ ป.6 มาท�ำงานนีเ้ ราไดพ้ บเงินล้านเพราะนกเขาจริงๆ
เปน็ คนบ้านๆ ที่หาเช้ากินค�ำ่ นกเขาจะนะนนั้ มีคุณค่ามหาศาล” สะมะแอ มะขะเหร็น หรอื ยหี วงั อายุ 52 ปี

รองประธานชมรมผเู้ ล้ียงนกเขาชวา อำ� เภอจะนะ กลา่ วถงึ คณุ คา่ ของนกเขาในความคิดและความรู้สึกของตน
ยหี วงั เรมิ่ เลยี้ งนกเขาตอนอายุ 25 ปี ดว้ ยความชอบและมนี กเปน็ ของตวั เอง 2-3 ตวั นำ� ไปแขง่ เลน่ ๆ มเี พอ่ื น

ชวนไปฟังนก ซื้อ-ขายนก จึงมีความคิดท่ีอยากจะทดลองท�ำฟาร์มเป็นของตัวเอง ลงทุนคร้ังแรกมีกรงเพาะพันธุ์
2-3 กรง และทำ� เพม่ิ ขน้ึ เรอ่ื ยๆ ในชว่ งปพี .ศ. 2545-2550 เนอ่ื งจากไดน้ กเขาเสยี งดมี าหนงึ่ ตวั สง่ ผลใหน้ กเขาในฟารม์
ขายดีมาอยา่ งต่อเนอ่ื ง ปจั จุบันในฟาร์มมีกรงเพาะพันธุ์ 120 กรง

“เราสรา้ งเนอื้ สรา้ งตวั มาจากนกเขา ไดเ้ ปน็ ทร่ี จู้ กั ในนามยหี วงั WPCฟารม์ อนั นค้ี อื เปน็ อาชพี
หลกั การทำ� นกเขามนั ไดน้ านๆ สักคูแ่ ต่มันก็ไดเ้ ป็นกอบเป็นก�ำ เราขายตัวเปน็ แสนเราสามารถอยไู่ ด้

เป็นป”ี ยีหวงั กลา่ ว เมื่อถามถึงรายไดจ้ ากการเล้ยี งนกเขาเลก็ ซ่งึ ในฟาร์ม

ของยีหวงั นกหน่ึงตัวมีตงั้ แต่ราคาหลกั พันจนถงึ หลกั แสน โดยมกี ารจ้างงาน
คนในชมุ ชน 2 คน ทำ� หนา้ ทใ่ี นการทำ� ความสะอาดและดูแลนกเขาในฟารม์

แต่ละปีจะมีการจัดงานแข่งขันนกเขาในพื้นที่อ�ำเภอจะนะทั้ง
รายการเล็กและรายการใหญ่จ�ำนวนหลายคร้ัง ในแต่ละคร้ังจะมีคนจาก
ตา่ งจงั หวดั และตา่ งประเทศเขา้ มาจำ� นวนมาก ทำ� ใหป้ ระชาชนในพน้ื ทไี่ ดร้ บั
ผลประโยชนม์ ากมาย เช่น การขายนกของแตล่ ะฟารม์ ขายกรงนก อาหาร
นก และอุปกรณ์อ่ืนๆ ร้านขายอาหาร รวมท้ังท่ีพักรีสอร์ทต่างๆ ท�ำให้
เศรษฐกิจในพื้นท่ีอำ� เภอจะนะมีเงนิ หมุนเวยี นในวงกว้าง

“หากภาครัฐจะให้ความช่วยเหลือเรื่องนกเขา ต้องมีการ
แก้ พรบ.ไข้หวดั นกท่ีเปน็ ปัญหาในการสง่ ออกนกไปต่างประเทศก็
จะท�ำให้มีรายได้เข้าประเทศเพ่ิมข้ึนได้อีก” ยีหวัง กล่าวท้ิงท้ายด้วย

ขอ้ เสนอในการแกไ้ ขปัญหาการสง่ ออกนกเขาของกลมุ่ ผเู้ ลีย้ งนกเขา ซง่ึ เปน็
ปญั หาที่ภาครฐั ควรใหค้ วามส�ำคญั และแก้ไขปญั หาอย่างตรงไปตรงมา

70 | ศักยภาพจะนะ

งานแบบน้ีถ้าเราไม่มีเงินสัก 4,000 - ศักยภาพจะนะ | 71
5,000 บาท เรามานั่งท�ำตะขอท�ำกรงได้เลย
อาทติ ยน์ งึ ” สมชาย สะอะ หรือแบนงั อายุ 52 ปี

บา้ นสวนนก ตำ� บลบา้ นนา ผมู้ อี าชพี ทำ� กรงนกเขาและ
ตะขอกรงมากวา่ 40 ปี โดยเรมิ่ จากการท�ำกรง ฝกึ ฝน
เรียนรู้จากผู้ใหญใ่ นชุมชน และชา่ งทำ� กรงจากจงั หวดั
ปตั ตานี ในชว่ งแรกทำ� กรงดอกทวั่ ไป1 ลกู ละ 400 บาท
เรียนรูแ้ ละพัฒนามาเรื่อยๆ จนสามารถทำ� กรงแพงได้
ปจั จบุ นั ทำ� กรงราคาหลักหม่นื ถึงหลกั แสนบาท แต่จะ
รับท�ำน้อยช้ิน เน่ืองจากราคากรงหลักแสนต้องจะใช้
เวลาในการท�ำประมาณ 1 ปี หรือมากกว่านั้นขึ้นอยู่
กบั ความละเอียดของงานแตล่ ะช้นิ

นอกจากการทำ� กรงนก อาชพี หลกั ของแบนงั
อกี อยา่ งคอื การทำ� ตะขอกรงซง่ึ ทำ� มาอยา่ งตอ่ เนอื่ งตาม
ที่ลูกค้าสั่ง เป็นงานท่ีได้รับการถ่ายทอดมาจากผู้เป็น
พ่อ “นายรอมลี สะอะ” ช่างทำ� ตะขอกรงอาวโุ ส (อายุ
81 ปี) รวมทั้งการเรียนรู้และฝึกฝนมาจากช่างบ้าน
นาประดู่ อำ� เภอโคกโพธ์ิ จงั หวัดปตั ตานี ตะขอกรงที่
แบนังท�ำมีตั้งแต่ราคาหลักพันถึงหลักหมื่น ขึ้นอยู่กับ
ลวดลายและความยากง่ายของงาน มีรายได้เดือนละ
ประมาณ 30,000 บาท โดยการขายผ่านทางช่องทาง
ออนไลน์ (Facebook, Line) และลูกค้าเก่าที่เคยส่ัง
บอกต่อๆ กนั ท�ำให้เป็นท่ีรู้จกั ในวงกว้าง ซงี่ มีทั้งลูกค้า
ในกรุงเทพ ภาคกลาง และภาคอีสาน ตลอดหลาย
สบิ ปีทีผ่ า่ นมามกี ารส่ังซ้อื มาอย่างต่อเนือ่ ง นอกจากนี้
ก็ยังได้เพาะพันธุ์นกเขาขายบ้างเป็นบางช่วง ซึ่งล้วน
แล้วแต่เป็นงานท่ีเกิดจากความรักและความชอบส่วน
ตวั ของแบนัง

“ตราบท่ีมนุษย์เสพสุข ยังฟังเพลง
ยังมีหู เสียงนกไพเราะกว่าเสียงต่างๆ นกก็จะ
ขายได้ คนรุ่นใหม่ก็ท�ำได้เราได้ช่วยเพ่ือนด้วย
คนมีอาชีพกรดี ยางก็ทำ� ได้ ถา้ เราชว่ ยกันเราก็
ท�ำได”้ แบนังกล่าว

1 กรงดอกทว่ั ไปคอื การแกะสลกั ลวดลายบนซี่กรงนก

ชอบและรกั ในสง่ิ ทท่ี ำ� มากครบั ” สไุ ลหมาน เจะอมุ า อายุ

32 ปี ช่างทำ� ตะขอกลา่ วด้วยความภาคภูมใิ จในงานของตน
สมู นั หนง่ึ ในคนรนุ่ ใหมท่ ส่ี นใจในอาชพี การทำ� ตะขอกรงนก

ซง่ึ เรยี นรมู้ าจากนา้ และชา่ งจากตำ� บลนาประดู่ อำ� เภอโคกโพธ์ิ จงั หวดั
ปตั ตานี โดยทำ� มากวา่ 10 ปี สว่ นใหญ่รบั ท�ำตามแบบตามทีล่ ูกคา้ สง่ั
ซ่ึงมีมาอย่างต่อเนื่อง มีการโพสต์ขายในเฟสส่วนตัว Sulaiman
Suman และมรี า้ นคา้ สงั่ ไปขายหนา้ รา้ นทง้ั ในพน้ื ทอี่ ำ� เภอจะนะ และ
จังหวัดนครศรีธรรมราช รวมท้ังการส่งไปขายยังประเทศมาเลเซีย
ซึ่งมีท้ังตะขอกรงนกเขาและนกกรงหัวจุก ตะขอที่ท�ำมีราคาต�่ำสุด
2,500 บาท และเคยท�ำตวั แพงทส่ี ดุ ทลี่ กู คา้ สง่ั 50,000 บาท ซ่งึ ตอ้ ง
ใชเ้ วลาในการทำ� เกอื บ 1 เดือน โดยเฉล่ยี แลว้ มรี ายได้เฉลีย่ เดือนละ
12,000 บาท - 15,000 บาท

ช่างแต่ละคนจะมีเอกลักษณ์และการออกแบบช้ินงานที่
แตกตา่ งกัน ทำ� ใหล้ วดลายและความโดดเดน่ ของชน้ิ งานแตกต่างกัน
ข้ึนอยู่กับลูกคา้ วา่ จะชอบงานในสไตล์แบบไหน โดยจะมีการสลกั ช่อื

ชา่ งไวบ้ นตะขอแตล่ ะชน้ิ “สว่ นตวั คดิ วา่ จะมลี กู หลานทสี่ บื ทอด
ต่อๆ ไป แตต่ ้องเป็นคนท่ีมใี จรกั งานศิลปะ” สมู นั กล่าวทิ้งท้าย

ส บ า ย ใ จ มี อิ ส ร ะ ไ ม ่
วุ่นวายกับใคร งานของเราน้ัน
ตอ้ งรบ(ทะเลาะ)กบั อารมณข์ อง
เราเองว่าจะท�ำหรอื ไม่ท�ำ” มะแอ

ขรีดาโอ๊ะ หรือบังแอ บ้านหัวดิน
ตำ� บลปา่ ชงิ กลา่ วถงึ ขอ้ ดขี องการทำ�
อาชพี ของตนซ่งึ ท�ำมากวา่ 30 ปี

บังแอ มีอาชีพท�ำกรงนก
เกรดปานกลางและรับซ่อมกรงนก
ซ่ึงท�ำกับภรรยา 2 คน มีรายได้
จากการท�ำกรงเดือนละ 20,000 -
30,000 บาท สว่ นงานซอ่ มกรงนกรบั
มาจากร้านค้าเปน็ ส่วนใหญ่ คา่ ซ่อม
ก็ขึ้นอยู่กับความยากง่ายของงาน
ซ่อมแต่ละช้ิน โดยเฉลี่ยส่วนใหญ่
ราคาซ่อมกรงอยู่ที่ 1,000 บาท ต่อกรง กรงท่ีเจ้าของน�ำมาซ่อมส่วนใหญ่เป็นกรงท่ีมีราคาหลักหม่ืนบาทขึ้นไป การท�ำงานซ่อมกรง
ต้องใช้ความประณีตและความละเอียดกว่าการท�ำกรงใหม่ เน่ืองจากไม้ซี่กรงท่ีผ่านการใช้งานจะผุง่ายซึ่งต้องใช้ความระมัดระวังเป็น
อยา่ งมาก

“อาชีพนต้ี อ้ งพึง่ พาฐานทรพั ยากรธรรมชาติเป็นอยา่ งมาก หากไมม่ ีไม้ไผ่ ไมม่ หี วายกท็ �ำไม่ได”้ บงั แอกล่าว

72 | ศักยภาพจะนะ

เราไม่ต้องดิ้นรนอะไรมากมายเพียงแต่เราใช้
ความขยัน เราสามารถจะมีรายได้ได้ ถ้าเราใช้เวลาให้
สูญเปล่าก็ไม่เกิดประโยชน์อะไร มันก็ไม่มีอะไรข้ึนมา”

สมเกียรติ เหมาะแหล่ หรือบังนี อายุ 46 ปี ประธานกลุ่มกรง
นกเขาบา้ นหัวดิน ตำ� บลป่าชิง เล่าถึงลักษณะการท�ำงานของตน

บังนีท�ำกรงนกเขามากว่า 20 ปี เน้นท�ำกรงเกรด
ปานกลางและท�ำกรงแพงราคาหลักหมื่นถึงหลักแสนบ้างนานๆ
คร้ัง ซ่ึงเป็นงานท่ีสืบทอดมาจากครอบครัวเป็นรุ่นท่ี 4 มีรายได้
เดอื นละ 20,000-30,000 บาท โดยไดม้ ีการสง่ั ไม้ไผม่ าจากพ้นื ที่
ตำ� บลใกลเ้ คยี ง เชน่ ไผ่สีสุก ไผต่ ง เนอ่ื งจากมีปล้องยาวๆ มีข้อต่อ
น้อยกว่าไผ่ชนิดอื่น รับซ้ือมาเป็นท่อนๆ ละ 50 บาท ขนาด
เส้นผ่านศูนยก์ ลางประมาณ 5 น้ิว และซื้อหวายซ่งึ นำ� เข้ามาจาก
ประเทศมาเลเซีย เนื่องจากหวายชนิดนี้ข้ึนอยู่ในป่ารกชื้นและ
ในประเทศไทยกรมปา่ ไมไ้ ม่อนุญาตให้น�ำหวายออกมาจากป่า

ในส่วนของกลุ่มกรงนกเขาบา้ นหัวดนิ เป็นกลมุ่ ทีจ่ ัดต้งั
มานานและไดจ้ ดทะเบยี นกลมุ่ กบั ทางสำ� นกั งานพฒั นาชมุ ชนในปี
พ.ศ.2554 มสี มาชิกจ�ำนวน 40-50 คน โดยมวี ัตถปุ ระสงค์เพือ่
พัฒนาต่อยอดและผลกั ดันใหค้ นในพ้ืนทไี่ ด้มีการรวมกลุ่มกนั

“การรวมกลมุ่ น้นั บังคิดว่าสร้างเทร็นด์ของการ
ท�ำกลุ่มให้เป็นรูปลักษณ์ท่ีดีข้ึน ได้มองถึงศักยภาพของ
การทำ� งานวา่ หมบู่ า้ นหวั ดนิ เปน็ หมบู่ า้ นทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ
ในการทำ� กรงก็ทำ� ให้เป็นทร่ี จู้ กั ”

ส่วนมากเขามาหาเราเอง เราไม่ได้ออกไปไหน
อยู่กับที่ อยู่ตรงนี้ตลอด” หวันเต๊ะ สะอะ หรือบังจู บ้าน

สวนนก ตำ� บลบา้ นนา กลา่ วถึงลักษณะการท�ำงานของตน บงั จูมี
อาชพี รบั พ่นสกี รงและท�ำหวั กรงที่มรี าคาแพง ซงึ่ ท�ำมากวา่ 40 ปี

โดยเรมิ่ จากพอ่ ซง่ึ เปน็ ชา่ งตเี หลก็ และบงั จไู ดช้ ว่ ยงานและ
ฝกึ ฝนมาตลอด หลงั ออกจากการเปน็ ทหารกก็ ลบั มาทำ� หวั กรงนก
เป็นอาชีพหลัก ปัจจุบันรับท�ำสีกรงเป็นอาชีพหลักมีงานเข้ามา
ต่อเน่ืองไม่เคยขาด และมีการท�ำหัวกรงที่มีราคาแพงบ้าง ซึ่ง
สว่ นใหญจ่ ะเปน็ ผทู้ อ่ี ยเู่ บอื้ งหลงั ในการทำ� กรงทมี่ รี าคาแพง ทง้ั การ
แกะสลักหวั กรง เหลาไม้ซ่ีกรง ร้สู ึกภมู ิใจกบั อาชีพนี้ เปน็ อาชีพท่ี
เล้ยี งครอบครวั และส่งลกู จนเรียนจบไดอ้ ยา่ งสบายใจ

ศักยภาพจะนะ | 73

ภูมิใจท่ีได้ท�ำตรงนี้ มันอยู่ที่เราว่าจะท�ำเสร็จตอนไหน
ไดเ้ งินสดแนน่ อน อิสระของตัวเองไม่ต้องมีใครมาบังคบั ทำ� เรว็
กเ็ สร็จเร็วลกู 7,000 - 8,000 บาท อาทติ ย์หนึง่ ก็เสร็จแล้วแต่
ตอ้ งทำ� ตอ่ เนอ่ื ง” รอหมาน หมะสาและ หรอื บงั รอเซะ อายุ 56 ปี บอก

เลา่ ดว้ ยความภาคภมู ใิ จในการทำ� กรงนกและแกะดอกกรงนกของตน ซงึ่
ทำ� มากวา่ 40 ปี ตง้ั แต่เรยี นจบชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี 4 (ป.4) เปน็ ตน้ มา
เนอื่ งจากเคยเหน็ พอ่ ทำ� มาตงั้ แตเ่ ดก็ ๆ แตพ่ อ่ จะทำ� กรงแบบธรรมดาไมม่ ี
ลายดอก

บงั รอแซะไดฝ้ กึ ฝนแกะดอกกรงนกจากไมไ้ ผม่ าตงั้ แตเ่ ดก็ ๆ ดว้ ย
ความชอบในงานศลิ ปะ ในสมยั นนั้ ยงั ไมม่ คี นสอนจงึ ไดฝ้ กึ ฝนและพฒั นา
ด้วยตนเองมาอย่างต่อเนื่องจนเกิดความช�ำนาญ ปัจจุบันรับแกะดอก
(กรงแพง) และทำ� กรงเกรดปานกลาง มรี ายไดเ้ ฉลย่ี เดอื นละ 15,000 -
20,000 บาท มงี านเขา้ มาอยา่ งตอ่ เนอื่ งทำ� ตามตามแบบทล่ี กู คา้ ตอ้ งการ
มีท้ังลูกค้าในประเทศและต่างประเทศ เช่น สิงคโปร์ มาเลเซีย และ
อนิ โดนีเซยี

“คนที่มาท�ำน้ีต้องชอบจริงๆ ที่มาท�ำน้ีมีไม่ก่ีคน คนที่
ท�ำส่วนมากอยู่ในเครือญาติ คนนอกจะท�ำไม่ได้เพราะว่ามัน
ต้องใช้ฝมี อื และการฝึกฝน”

สืบทอดการท�ำหัวกรงมาจากลุง ซ่ึงช่วง
แรกๆ มคี นเรมิ่ เลน่ นกเขากนั มากจงึ เรม่ิ ทำ� มาเรอ่ื ยๆ
รู้สกึ ผูกพนั กับงานน้ี ซ่งึ ท�ำมา 40 กว่าปี” สะมะแอ

สะอะ หรือบงั แอ อายุ 65 ปี กลา่ วถงึ จุดเรม่ิ ต้นของการท�ำ
หัวกรง ซง่ึ เป็นองค์ประกอบหนง่ึ ของการท�ำกรงนกเขา

บังแอหนึ่งในช่างท�ำหัวกรงนกเขาในพื้นที่อ�ำเภอ
จะนะ โดยใชเ้ ครอื่ งกลงึ กลงึ ไมใ้ หเ้ ปน็ รปู ทรง จากนน้ั นำ� มา
ขดั ตกแตง่ ทาสี และเคลอื บสใี หส้ วยงาม โดยหวั กรงทบ่ี งั แอ
ท�ำจะมี 2 แบบ คือหัวกรงโหลราคาชุดละ 50 บาท
(มีหัวกรงและแป้นรอง) หัวกรงสวยราคาหลักร้อยถึงหลัก
พันบาท ขนึ้ อย่กู บั ชนดิ ของแก่นไมท้ นี่ ำ� มาใช้ ความประณตี
ของชิน้ งาน และระยะเวลาในการท�ำ

หลงั จากสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของโควดิ -19
ท�ำให้การส่ังซ้ือหัวกรงชะงักไป ส่งผลให้ปัจจุบันรายได้ใน

การทำ� หวั กรงของบงั แอลดลงและไมแ่ นน่ อน “ถงึ ออเดอร์
น้อยตอนนี้ก็อยู่ได้เพราะบังมีสวนยาง หัวกรงน้ี
เป็นทั้งรายได้เสริมและรายได้หลัก ถ้าหัวกรงมี
การสง่ั ท�ำมากกเ็ ปน็ งานหลกั ถ้ามกี ารสง่ั เยอะลกู ๆ
กส็ ามารถมาช่วยได้ ลูกทำ� เป็นทุกคน” บงั แอกล่าว

74 | ศักยภาพจะนะ

เราชอบงานศลิ ปะถา้ เราทำ� เรว็ เราก็ไดเ้ งนิ เยอะทำ� ชา้ ก็ได้
เงนิ นอ้ ย ท�ำแลว้ ไดเ้ งนิ แนน่ อน” นงนุช ทองเมาะ หรอื นชุ อายุ 29 ปี

บ้านโคกนุ่น ต�ำบลบ้านนา มีอาชีพท�ำกรงนก ซ่ึงเร่ิมฝึกฝนหัดเหลาซ่ี
กรงนกตงั้ แตอ่ ายุ 10 ปี โดยการรบั จา้ งเหลาซกี่ รงใหก้ บั ญาตลิ กู ละ 2 บาท
หยุดท�ำไปช่วงหนึ่งในช่วงวัยรุ่น และกลับมาท�ำอีกคร้ังในช่วงอายุ 21 ปี
ซง่ึ ไดพ้ ฒั นาจากการเหลาซก่ี รงมาฝกึ ทำ� กรงโหล (กรงทรงไทเกอร์ กรงแม)่
ทำ� สง่ ขายรา้ นค้าอปุ กรณ์นกราคา 120 บาท เฉพาะตวั กรงไม่รวมอปุ กรณ์
และการตกแต่งอ่ืนๆ 3 วัน ทำ� กรงได้ 10 ลูก มรี ายไดเ้ ดอื นละ 8,000 -
9,600 บาท ข้ึนอยู่กบั จ�ำนวนกรงท่ผี ลติ ได้

นอกจากการท�ำงานประกอบอาชีพของตนเอง นุชได้ให้ความ
ส�ำคัญในการท�ำกิจกรรมของเด็กและเยาวชน ซึ่งได้มีความพยายามใน
การจัดท�ำกลุ่มฝึกอาชีพ ท�ำกิจกรรมจิตอาสาของชุมชน เพ่ือลดปัญหา
ยาเสพติดในชุมชน แตห่ ลงั จากสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของโควดิ -19
ทำ� ใหเ้ ดก็ และเยาวชนตา่ งแยกยา้ ยกลับไปบา้ นจงึ ไมไ่ ด้ท�ำกิจกรรมกันตอ่

“น่าจะท�ำเป็นแบบสินค้าโอทอปแบบโคมไฟนั้นมันดีกว่า
ซงึ่ ไดส้ รา้ งรายไดเ้ พมิ่ มนั ดกี วา่ ทเี่ ราจะสง่ ไปเรอื่ ยๆ ซงึ่ คนไมร่ จู้ กั
เลย ได้รู้แค่ว่ากรงนกไว้ใส่นกเท่าน้ัน” นุช กล่าวท้ิงท้ายข้อเสนอ

ในการพัฒนายกระดับอาชพี ท�ำกรงนกในความคิดของตน

ทำ� ขา้ วนกเพราะวา่ ได้ขายงา่ ย” โสม สนั เสม็ หรอื

มะโสม อายุ 67 ปี บ้านแคเหนือ ต�ำบลแค กลา่ วถึงเหตผุ ลท่ไี ด้
มีการปลูกข้าวนกเป็นรายได้เสริมมากว่า 40 ปี โดยมีอาชีพ
ปลูกผักเป็นอาชีพหลกั

มะโสมปลกู ขา้ วสำ� หรับบรโิ ภคในครัวเรอื น 3 ไร่ และ
ข้าวส�ำหรับนก 3 ไร่ ซึ่งนาท่ีท�ำเป็นของเพื่อนบ้านท�ำแบบแบ่ง
ข้าวกันหรอื ทเี่ รยี กกันในชุมชนวา่ “ทำ� เช่าปนั ข้าว” โดยเจ้าของ
นาเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการไถนากับค่าปุ๋ย และผู้เช่าจะเป็น
ผู้ออกแรงในการท�ำนา ซึ่งในเนื้อท่ีเท่ากัน ข้าวนกจะได้ปริมาณ
มากกวา่ ขา้ วท่นี ำ� มาบรโิ ภคในครัวเรือน แต่ตอ้ งใช้มือเก็บเทา่ น้นั
เพราะเป็นข้าวเม็ดเล็ก และใช้แรงคนนวดเพื่อไม่ให้ติดเศษฟาง
ข้าว ในพื้นท่ีบ้านหมู่ 2 บ้านแคเหนือ มีผู้ท่ีปลูกข้าวนกขาย
ประมาณ 10 คน มีท้ังนำ� ไปขายเองให้กับร้านค้า แม่ค้ามารับซื้อ
และมีกลมุ่ ผเู้ ลีย้ งนกเขามาซ้อื ท่บี ้าน

ปจั จบุ นั ขา้ วนกมรี าคากโิ ลกรมั ละ 25 บาท โดยปที ผ่ี า่ น
มามะโสมขายข้าวนกไดป้ ระมาณ 5,000 บาท (แบ่งเจา้ ของนา
แล้ว) โดยจะมีคนเล้ียงนกเขามาขอซื้อที่บ้านเป็นส่วนใหญ่

“ท�ำเพ่ือกินเพราะมันปลอดภัยกว่า ซ่ึงการท�ำนาช่วย
ประหยดั ค่าใช้จา่ ยไดส้ ว่ นหนึง่ ” มะโสมกลา่ วท้งิ ทา้ ย

ศักยภาพจะนะ | 75

คนทเ่ี ลย้ี งนกเขาสว่ นใหญเ่ ปน็ คนมเี งนิ ซงึ่ พอคนเหลา่ นมี้ ากนิ ขา้ วเขาจะแยง่ กนั จา่ ยเพราะวา่ ตา่ งคนตา่ ง
มเี งิน คนมาเลยเ์ ขา้ มาคนแถวนก้ี พ็ ลอยได้รายได้ไปดว้ ย” รอวะ้ หดั แก้ว อายุ 59 ปี อาชีพทำ� สวนยางและสวนปาล์ม

กล่าวถึงประโยชน์ทีไ่ ดร้ บั จากการจัดการแขง่ ขันนกเขาในพ้ืนท่ีอำ� เภอจะนะ
เนอ่ื งจากบ้านของก๊ะรอวะ๊ อยตู่ ิดกบั สนามหวังดี สนามแข่งขนั นกเขาประจ�ำอำ� เภอจะนะ จงึ ทำ� ใหก้ ๊ะมอี าชพี เสรมิ อกี

หน่งึ อาชพี คอื ขายขา้ วแกงในช่วงที่มีการแข่งขันนกเขา ซง่ึ ขายมากว่า 20 ปี ขายได้ครั้งละ 20,000 - 30,000 บาท โดยมีพ่ีนอ้ ง
ลกู หลานมาชว่ ยกนั ขาย ก่อนการแขง่ ขนั ทางชมรมผู้เลยี้ งนกเขาชวาอำ� เภอจะนะจะโทรมาแจง้ ล่วงหน้า ซ่งึ แต่ละปมี กี ารแข่งขนั
หลายคร้งั ทั้งการแข่งขนั ภายในประเทศและการแข่งขนั ในระดบั นานาชาติ ในหน่ึงปจี ะมีการแขง่ ขันประมาณ 10 ครัง้

นอกจากกะ๊ รอวะ๊ แลว้ ยงั มแี มค่ า้ ขายขา้ วแกงอกี 2 รา้ น มที ง้ั รา้ นขายอปุ กรณต์ า่ งๆ ทเี่ กยี่ วกบั นกเขา เชน่ กรงนก ขา้ วนก
ดอกหญ้า ทรายนก และกระดองหมึก (ช่วยในระบบย่อยอาหารของนก) รวมท้ังแม่ค้าขายเสื้อผ้า ทั้งคนในพ้ืนที่อ�ำเภอจะนะ
แม่ค้าจากจังหวัดพัทลุง และยะลา ซ่ึงนับว่าเป็นการกระจายรายได้ให้กับคนในพ้ืนท่ีและคนนอกพ้ืนท่ีได้รับประโยชน์จาก
การแข่งขนั ในแต่ละครัง้ หากนับรวมกนั มีมูลคา่ ไม่ใชน่ ้อยในแตล่ ะปี

76 | ศักยภาพจะนะ

อาชีพท่ีเกี่ยวกับนกเขามีมูลค่าเยอะ มูลค่ารวมท้ังอ�ำเภอ
จะนะรายได้สูง เปน็ รายไดท้ ีค่ นจะนะอยูไ่ ด้สบายมาหลายช่วั คนแลว้
ต้งั แต่เขาเลีย้ งนกมา” มารนี า่ ชอบงาม หรือกะ๊ แวปะ อายุ 55 ปี เจ้าของ

ร้านนูรลุ ฮูด้า ร้านขายอุปกรณ์และอาหารนก กลา่ วถงึ ประโยชน์และมูลคา่ ท่ี
คนจะนะไดร้ บั จากอาชีพท่ีเกี่ยวข้องกบั นกเขา

กะ๊ แวปะสบื ทอดกจิ การรา้ นขายอปุ กรณ์และอาหารนกมาเปน็ ร่นุ ที่
2 ตอ่ จากรนุ่ พอ่ แม่ หลงั จากทเ่ี รมิ่ มกี ารเลยี้ งนกเขากเ็ รม่ิ มกี ารทำ� กรงใสน่ กซง่ึ
ตอนนั้นมีคนเล้ยี งนกเขาไมก่ ี่คน แตห่ ลงั จากคณุ พอ่ ปน่ิ จนิ ตนา คุณพอ่ ของ
อาจารย์ประกอบ จนิ ตนา ได้เพาะขยายพนั ธนุ์ กเขาเล็ก ทำ� ใหม้ ีการเลี้ยงและ
ซ้ือขายนกเขากันมากขึ้น จนเร่ิมมีคนท�ำกรงนกมาขาย ซึ่งในตอนน้ันขาย
กรงนกเปลา่ ๆ ยงั ไมม่ กี ารตกแตง่ อะไร แตห่ ลงั จากนน้ั ไมน่ านเรมิ่ มกี ารตกแตง่
กรงนกใหส้ วยขน้ึ มตี ะขอกรงนก มีผ้าคลุมกรง และมีอปุ กรณต์ กแตง่

ก๊ะแวปะเร่ิมเข้ามาท�ำงานที่ร้านและรับช่วงต่อจากพ่อแม่ในปี
พ.ศ.2533 ปจั จบุ นั มลี กู จา้ งจำ� นวน 10 คน ประกอบดว้ ย พนกั งานเยบ็ ผา้ คลมุ
กรง 3 คน พนกั งานประกอบกรง 3 คน พนักงานแพ็คอาหาร 2 คน และพนกั งานขายหน้ารา้ น 2 คน โดยมคี ่าแรง 300 บาทต่อ
วนั แตพ่ นกั งานประกอบกรงจะไดเ้ ยอะกวา่ พนกั งานในตำ� แหนง่ อน่ื ซง่ึ ขนึ้ อยจู่ ำ� นวนกรงทป่ี ระกอบไดใ้ นแตล่ ะวนั หากมกี ารประกอบ
กรงไดจ้ �ำนวนมากก็จะได้คา่ แรงมากเช่นกัน ปจั จบุ นั ก๊ะแวปะเริ่มสง่ ต่อกจิ การใหล้ กู ซึง่ นับเป็นร่นุ ท่ี 3 ของร้านค้าแห่งน้ี

รา้ นนรู ุลฮูด้าท�ำหนา้ ท่รี บั ซ้อื กรงเปลา่ ข้าวเปลอื กนก และอุปกรณต์ า่ งๆ ทีเ่ กยี่ วกบั นกจากผู้ผลิตในชมุ ชน และบางอยา่ ง
ตอ้ งซือ้ มาจากจังหวัดอนื่ ๆ รวมทั้งการนำ� เข้ามาจากต่างประเทศ เชน่ ดอกหญ้านกนำ� เข้ามาจากประเทศจนี ในแตล่ ะเดือนจะมรี ถ
จากทางร้านน�ำกรงไปส่งร้านค้าในจังหวัดนครศรีธรรมราช 3-4 เที่ยว ซึ่งเป็นกรงโหลเท่ียวละ 120 ใบ โดยร้านค้าในจังหวัด
นครศรีธรรมราชจะเป็นศูนย์ในการกระจายกรงนกไปยังพื้นท่ีภาคใต้ตอนบน และทางร้านจะรับซ้ือกรงนกหัวจุกมาจากจังหวัด
นครศรีธรรมราชมาขายที่ร้านเช่นกัน ส่วนทางพ้ืนท่ีสามจังหวัดชายแดนใต้จะมีรถจากอ�ำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส มารับ
กรงนกไปขายเดอื นละ 2 เที่ยว เท่ียวละ 120 ใบ ซง่ึ ประกอบดว้ ยกรงโหลประมาณ 80 ใบ กรงเกรดปานกลางประมาณ 20-40
ใบ กรงเกรดปานกลางสง่ ไปขายทป่ี ระเทศมาเลเซีย

ชว่ งเดอื นมกราคมถงึ เดอื นสงิ หาคมจะเปน็ ชว่ งทกี่ รงนกขายดี เนอื่ งจากเปน็ ชว่ งทม่ี กี ารแขง่ ขนั นกเขา บางคนมนี กเขาสวย
แตก่ รงเกา่ กม็ าซอ้ื กรงใหม่ บางคนซ้ือลกู นกสวยๆ มากม็ าซ้อื กรงใหม่ กรงท่ีขายหน้าร้านได้มากทส่ี ุดคอื กรงราคาหลักพนั เรมิ่ ต้น
ที่ 1,000-4,000 บาท นอกจากนี้ยังมกี ารขายกรงนกและอุปกรณต์ า่ งๆ ทางเพจรา้ นนูรลุ ฮดู า้ ส�ำหรับลูกคา้ ที่ไม่สามารถเดินทาง
มาซื้อดว้ ยตนเองได้

“การเล้ียงนกเขามีคุณค่าทางจิตใจ เป็นความเชื่อที่ว่าบ้านที่เลี้ยงนกเขา เขาจะไม่ทะเลาะกัน ตอนก๊ะ
รับช่วงใหม่ๆ พอ่ แม่บอกวา่ คนเล้ียงนกเขาถา้ ขโมย หรือพูดโกหกมันจะไม่เจริญ แลว้ ก๊ะก็สังเกตเปน็ แบบนนั้ จริงๆ
บ้านไหนที่คนทะเลาะกันบ่อยๆ นกบ้านน้ันจะไม่ดี มันคู่กันมา” ก๊ะแวปะกล่าว พร้อมท้ังได้เสนอแนวทางในการพัฒนา

ตอ่ ยอดอาชพี ของคนในชมุ ชน โดยเสนอแนะใหก้ รมสง่ เสรมิ การสง่ ออกเขา้ มาชว่ ยทางดา้ นการตลาดใหม้ กี ารสง่ ออกกรงนกเขาและ
อปุ กรณต์ า่ งๆ ทเี่ กยี่ วขอ้ งไปยงั ประเทศตา่ งๆ ในอาเซยี น รวมทง้ั เสนอใหส้ ถาบนั การศกึ ษาทมี่ คี วามรคู้ วามเชยี่ วชาญดา้ นการเกษตร
ทดลองปลกู และพฒั นาดอกหญา้ ทนี่ กกนิ เปน็ อาหารใหส้ ามารถปลกู ในพน้ื ทอ่ี ำ� เภอจะนะได้ เนอ่ื งจากปจั จบุ นั มกี ารนำ� เขา้ ดอกหญา้
นกมาจากประเทศจีนประมาณเดอื นละ 10 ตัน ซึ่งหากมกี ารพฒั นาได้กจ็ ะสรา้ งรายไดใ้ หก้ บั เกษตรกรในพน้ื ทีไ่ ดอ้ กี ทางหนง่ึ

ศักยภาพจะนะ | 77

บจทะนที่ะ4เมอื งการศกึ ษา

78 | ศักยภาพจะนะ

ศักยภาพจะนะ | 79

แผนทสี่ ถานศกึ ษาในพน้ื ทอี่ ำ� เภอจะนะ จงั หวดั สงขลา ประกอบดว้ ย โรงเรยี นในสงั กดั คณะกรรมการสง่ เสรมิ การศกึ ษาเอกชน
จำ� นวน 26 โรง โรงเรียนในสงั กัดส�ำนกั งานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศกึ ษาสงขลา เขต 3 จำ� นวน 51 โรง โรงเรียนในสงั กดั ส�ำนักงาน
คณะกรรมการอาชีวศกึ ษาจ�ำนวน 3 โรง และโรงเรยี นในสงั กัดสำ� นักงานเขตพ้นื ที่การศึกษามัธยมศกึ ษา เขต 16 จำ� นวน 3 โรง รวม
จำ� นวน 83 โรง โดยพ้นื ทท่ี ่มี ีโรงเรียนมากทส่ี ุดคือพนื้ ทตี่ ำ� บลบ้านนา ตำ� บลจะโหนง ต�ำบลสะกอม และตำ� บลนาทับ ตามล�ำดบั

80 | ศักยภาพจะนะ

ศักยภาพจะนะ | 81

โ รงเรยี นเอกชนสอนศาสนาอสิ ลามเดมิ จดั การศกึ ษาในรปู แบบปอเนาะ ซง่ึ เนน้ การสอนวชิ าการศาสนา ตอ่ มาได้
เปลยี่ นสภาพเปน็ โรงเรยี นราษฎร์สอนศาสนาอิสลาม โดยมจี ดุ มุ่งหมายเพ่อื พฒั นาการศึกษาให้มปี ระสทิ ธมิ าก
ยงิ่ ขนึ้ จงึ ไดเ้ พมิ่ หลกั สตู รสามญั ศกึ ษา ภายใตก้ ารควบคมุ ของคณะกรรมการการศกึ ษาเอกชน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
หลงั จากการประกาศพระราชบัญญัตโิ รงเรยี นเอกชน พ.ศ.2525 โรงเรยี นราษฎร์สอนศาสนาอสิ ลาม จึงไดเ้ ปล่ียน
สภาพเปน็ โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอสิ ลามมาจนถึงปัจจบุ ัน (ชมพูนุช นิยมแย้ม, 2547)

ในพ้ืนท่ีอ�ำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา มีโรงเรียนเอกชนรวม 26 โรง ประกอบด้วย โรงเรียนเอกชนสอน
ศาสนา (สอนศาสนาในโรงเรยี น) จำ� นวน 24 แหง่ และโรงเรยี นเอกชนประเภทสามญั (ไมไ่ ดส้ อนศาสนาในโรงเรยี น)
จำ� นวน 2 โรง มนี ักเรียนรวม 12,931 คน และครูรวม 532 คน (ครบู รรจ)ุ ซง่ึ มีเงินอุดหนนุ รายบุคคล ยอดรวม
ทงั้ หมดทกุ โรงเรยี นในสงั กดั 16,275,143.24 บาท (ตอ่ ป)ี (สำ� นกั งานการศกึ ษาเอกชนอำ� เภอจะนะ, 10 ม.ิ ย. 2565)

จากการเก็บขอ้ มลู โรงเรยี นเอกชนสอนศาสนาในพื้นทอ่ี �ำเภอจะนะ จงั หวัดสงขลา จ�ำนวน 9 โรง พบวา่
โรงเรยี นไดก้ อ่ ตงั้ แตป่ พี .ศ.2512-2557 มที ง้ั โรงเรยี นในระดบั ชน้ั อนบุ าลถงึ ชนั้ ประถมศกึ ษา ระดบั ชน้ั อนบุ าลถงึ ชนั้
มธั ยมศึกษาตอนตน้ ระดบั ชัน้ อนุบาลถงึ มัธยมศึกษาตอนปลาย ระดบั ชั้นเตรียมอนุบาลถงึ มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย
และระดับช้นั มัธยมศกึ ษาตอนตน้ ถึงมัธยมศกึ ษาตอนปลาย

โดยมโี รงเรยี นขนาดเลก็ นกั เรยี นไมเ่ กนิ 300 คน โรงเรยี นขนาดกลาง นกั เรยี นตงั้ แต่ 301-1,000 คน และ
โรงเรยี นขนาดใหญ่ นักเรียนตง้ั แต่ 1,000 คน เปน็ ต้นไป (สำ� นักคณะกรรมการส่งเสริมการศกึ ษาเอกชน)

82 | ศักยภาพจะนะ

ปัตตานี นราธิวาส
9% 11%
ยะลา
ในพื้นทจ่ี ะนะ นอกพื้นที่จะนะ 9%
69% 31% อ6นื่ %ๆ

อำ� เภอในสงขลา
65%

ดา้ นขอ้ มูลนกั เรียน พบว่าเปน็ นักเรียนจากในพนื้ ทีอ่ ำ� เภอจะนะ 69% และเปน็ นักเรยี น
จากนอกพื้นที่อ�ำเภอจะนะ 31% โดยภมู ิล�ำเนาของนักเรยี นนอกพืน้ ท่จี ะนะมาจากอำ� เภออน่ื ใน
จังหวดั สงขลา 65% จากจงั หวัดนราธวิ าส 11% จากจังหวดั ปัตตานี 9% จากจงั หวดั ยะลา 9%
จากจังหวดั อน่ื ๆ 6% (พัทลุง กรุงเทพ เชียงใหม่ และจงั หวดั อน่ื ๆ ในพ้นื ทีภ่ าคกลาง)

ด้านคา่ เทอม โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาสว่ นใหญจ่ ะไม่เรยี กเก็บคา่ เทอมจากนกั เรียน
แต่โรงเรียนท่ีมีการเรียนการสอนโปรแกรมพิเศษจะมีการเก็บเงินค่าโปรแกรมพิเศษเป็นรายห้อง
แต่ละระดบั ช้ันจะมีคา่ ใชจ้ ่ายที่แตกตา่ งกนั

ด้านการจ้างงาน จำ� นวนการจ้างงานรวมของทั้ง 9 โรง รวม 505 คน โดยแบง่ เป็นครู
76% ลูกจ้าง เชน่ แม่บ้าน ภารโรง คนขบั รถ 18% ผบู้ ริหาร 4% และเจา้ หนา้ ที่ 2%

ศักยภาพจะนะ | 83

เจา้ 2ห%น้าที่ ผบู้ 4ร%หิ าร

ลภกู จารา้ โงร1งเช8คน่%นแขมับ่บรา้ถน

ครู
76%

นอกจากน้ี จากขอ้ มูลค่าจ้างของแตล่ ะประเภท บุคลากรของแต่ละโรงเรยี นในกลมุ่ ตัวอย่าง 9 โรง พบวา่ มูลค่าการ
จา้ งงานรวมเฉลยี่ ตอ่ เดอื นประมาณ 6,659,929 บาท หรอื ประมาณ 79,919,148 บาทตอ่ ปี หรอื เฉลย่ี โรงเรยี นละ 8,879,905.33
บาทตอ่ ปี
หากพจิ ารณาโครงสรา้ งมูลค่าการจา้ งงานรวมตอ่ เดือนพบวา่ เปน็ คา่ คา้ งครู 81.62% คา่ จา้ งผู้บริหาร 9.23% คา่ จ้าง
คนขับรถ 4.50% ค่าจา้ งแม่บา้ น 1.67% ค่าจา้ งเจ้าหน้าท่ี 1.67% และคา่ จา้ งภารโรงและยาม 1.31%

คา่ จา้ ง81ภ7.3า,51ร0โ%ร0ง/ยาม ค่าจ1า้11ง.06เจ,78า้ %9ห7น้าท่ี ค่าจ้างแมบ่ า้ น
111.16,70%00 คา่ จ34า้ 0ง.05ค,0น0%0ข0บั รถ
ค่าจา้ งผู้บรหิ าร
691.42,38%20

5ค8,4า่13จ.65้า2,ง7%ค1ร2ู

นอกจากน้ันยังมีเศรษฐกิจต่อเน่ืองของโรงเรียน ได้แก่ การขายอาหารและขนมท้ังในโรงเรียนและนอกโรงเรียน
นักเรยี น 12,931 คน ค่าใช้จา่ ย (คา่ ขนมและข้าว) เฉลย่ี วนั ละ 40 บาท รวมวนั ละ 517,240 บาท คา่ เช่าหอพกั ในโรงเรยี น
จากนักเรยี นนอกพน้ื ท่อี ำ� เภอจะนะ และต่างจงั หวดั นอกจากนน้ั บางโรงเรียนใหค้ นในชุมชนสามารถทำ� อาหารเช้ามาขายให้
แกน่ กั เรยี นในโรงเรยี นได้ บางโรงเรยี นมกี ารสง่ เสรมิ ใหเ้ ดก็ ปลกู พชื ผกั สวนครวั นำ� มาทำ� อาหารกลางวนั และจำ� หนา่ ยสรา้ งราย
ได้ใหแ้ กน่ ักเรยี น

84 | ศักยภาพจะนะ

จากการเก็บข้อมูลโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาในพ้ืนท่ีอ�ำเภอจะนะ
จงั หวดั สงขลา ทำ� ใหเ้ หน็ วา่ มกี ารกอ่ ตงั้ โรงเรยี นพฒั นาการศกึ ษาในพน้ื ทมี่ าอยา่ ง
ต่อเนื่องตง้ั แตป่ ี พ.ศ.2512 ถงึ ปัจจบุ นั มีท้ังโรงเรียนขนาดเล็ก โรงเรยี นขนาด
กลาง และโรงเรียนขนาดใหญ่ นอกจากนักเรียนในพ้ืนท่ีอ�ำเภอจะนะ ยังมี
นกั เรียนจากอำ� เภออืน่ ในจงั หวดั สงขลา และจังหวัดอ่ืนๆ เชน่ จังหวัดนราธิวาส
ปตั ตานี ยะลา พทั ลงุ กรงุ เทพ เชยี งใหม่ และจังหวัดอ่ืนๆ ในพ้นื ทภี่ าคกลาง ซ่ึง
ท�ำให้เหน็ วา่ โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอสิ ลามในพน้ื ท่อี ำ� เภอจะนะ ไดร้ บั การ
ยอมรับจากคนในพ้ืนท่ีและนอกพ้ืนที่เป็นอย่างดี ท�ำให้เกิดการจ้างงานให้แก่
คนในพื้นท่ีอ�ำเภอจะนะและพื้นที่ใกล้เคียงจ�ำนวนมาก เช่น ผู้บริหาร ครู เจ้า
หน้าที่ แม่บ้าน ภารโรง ยาม คนขับรถ รวมท้ังการขายอาหารและอุปกรณ์ที่
เกย่ี วขอ้ งกบั การเรยี น โดยในแตล่ ะปมี เี งนิ หมนุ เวยี นเฉพาะเงนิ อดุ หนนุ รายบคุ คล
และคา่ ใช้จา่ ย (นักเรยี น 12,931 คน ค่าอาหารและขนมวันละ 40 บาท รวม
200 วนั ) รวมเปน็ เงนิ 119,723,143 บาท ตอ่ ปี

จะนะเปน็ เมอื งทมี่ ีฐานทรพั ยากรอุดมสมบูรณม์ ีทง้ั ควน ปา่ นา และ
ทะเล รวมทง้ั ภมู ปิ ญั ญาการเพาะพนั ธน์ุ กเขาและอาชพี ตอ่ เนอ่ื ง ประกอบกบั การ
มีสถาบันการศึกษาเป็นจ�ำนวนมาก หากจะมีการพัฒนาเพื่อยกระดับคุณภาพ
ชีวิตประชาชนในพ้ืนที่อ�ำเภอจะนะ และพื้นท่ีจังหวัดชายแดนภาคใต้ ภาครัฐ
ต้องน�ำฐานทรัพยากรท่ีชุมชนมีอยู่มาพัฒนาต่อยอดยกระดับควบคู่ไปการจัด
กระบวนการเรยี นรขู้ องสถานศกึ ษาในพน้ื ที่ ใหส้ ถานศกึ ษามคี ณุ ภาพและรองรบั
จ�ำนวนนักเรียนได้เพ่ิมข้ึน ภาครัฐต้องให้การสนับสนุนอย่างเต็มที่ในด้านต่างๆ
เช่น การสนบั สนนุ งบประมาณทเี่ พียงพอ สนบั สนุนให้จำ� นวนบคุ ลากรสมั พนั ธ์
กับจ�ำนวนงาน บูรณาการการเรียนรู้ให้สอดคล้องกับฐานทรัพยากรและสิ่ง
แวดล้อม ประเพณี วัฒนธรรม และศาสนา จัดสภาพแวดล้อมบรรยากาศและ
สร้างนวัตกรรมและเทคโนโลยที างการเรียนรูท้ ี่เออ้ื ต่อการเรียนรขู้ องผูเ้ รยี น ให้

จะนะเป็น “เมืองแหง่ การศึกษา เมอื งอุลามะอ์เมืองของผู้รศู้ าสนา” ที่

สอดคลองกบั ฐานทรพั ยากร ประเพณแี ละวฒั นธรรมของคนในพนื้ ทอ่ี ยา่ งแทจ้ รงิ

ศักยภาพจะนะ | 85

บทท่ี 5
บทสรุปและขอ้ เสนอ

แนวทางการพฒั นาโดยชมุ ชน

86 | ศักยภาพจะนะ

ศักยภาพจะนะ | 87

1.วถิ ีประมง

1.1 วถิ ปี ระมงพ้ืนบา้ นคนจะนะ

วิถีประมงพน้ื บา้ นคนจะนะ เปน็ การท�ำประมงแบบวนั เดยี ว จบั สตั ว์น�ำ้ ตามฤดูกาล
เปน็ วถิ ที ส่ี บื ทอดกนั มาจากภมู ปิ ญั ญาการเรยี นรแู้ ละการสงั่ สมประสบการณ์ ซงึ่ มที งั้ ชว่ งปที ม่ี ี
ความอดุ มสมบรู ณแ์ ละชว่ งทท่ี รพั ยากรทางทะเลเสอื่ มโทรมเนอื่ งจากการใชเ้ ครอ่ื งมอื ทท่ี ำ� ลาย
ล้าง น�ำมาสู่การอนุรักษ์และฟื้นฟูทะเลให้มีความอุดมสมบูรณ์ดังเช่นปัจจุบัน บทเรียนและ
ประสบการณท์ ผี่ า่ นมาทำ� ใหช้ าวประมงระลกึ ถงึ และยำ้� เตอื นอยเู่ สมอหากมกี ารทำ� การประมง
แบบท�ำลายลา้ งทะเลก็จะเสือ่ มโทรมลง ประหนึ่งเป็นการทบุ หม้อข้าวของตนเอง
ความอุดมสมบูรณ์ของท้องทะเลจะนะ มีตัวชี้วัดท่ีส�ำคัญคือความหลากหลายของ
ชนดิ พนั ธส์ุ ตั วน์ ำ้� จากการเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ของชมุ ชน พบชนดิ พนั ธส์ุ ตั วน์ ำ�้ ทมี่ ผี ลตอ่ เศรษฐกจิ
ปลา กงุ้ กงั้ ปู หอย และหมกึ รวม 172 ชนดิ และสัตว์นำ้� ท่ีมผี ลต่อระบบนิเวศ ปลา ปู หอย
และสตั วอ์ น่ื ๆ รวม 46 ชนดิ สง่ ผลตอ่ ระบบเศรษฐกจิ ใหญข่ องกจิ การสตั วน์ ำ�้ ทจ่ี บั ไดจ้ ากประมง
พื้นบ้าน นอกเหนือจากการบริโภคในครัวเรือนจะถูกน�ำเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจหลักบน
เส้นทางอาหาร ซ่ึงก่อให้เกิดกิจกรรมทางเศรษฐกิจต้ังแต่ระดับชุมชนและการส่งออกไปยัง
ต่างประเทศ
เรอื ประมงพืน้ บา้ นจ�ำนวน 907 ล�ำ (สำ� นกั งานประมงอำ� เภอจะนะ, 2565) สรา้ ง
รายไดใ้ หก้ ับเจ้าของเรอื เฉลยี่ วนั ละ 1,000 บาท และเรืออวนปจู ำ� นวน 22 ล�ำ สร้างรายได้ให้
กับเจ้าของเรอื เฉลย่ี วนั ละ 2,500 บาท เกดิ การจา้ งงานรวม 1,396 คน มรี ายไดเ้ ฉลี่ยวนั ละ
300 บาท ผู้ประกอบการรับซ้อื จ�ำนวน 16 คน มีรายไดเ้ ฉลย่ี วนั ละ 1,500 บาท ผคู้ ้ารายยอ่ ย
ในพื้นทอี่ ำ� เภอจะนะ (ไมน่ บั รวมพืน้ ท่ีใกลเ้ คยี งท่ีมารบั ซือ้ ในพ้นื ที่จะนะ) รวม 56 คน รายได้
เฉล่ียวันละ 1,000 บาท และผู้ประกอบการแปรรูปสัตว์น้�ำรวม 25 คน รายได้เฉล่ียวันละ
1,500 บาท รวมมลู ค่าเศรษฐกิจเฉพาะกจิ การสัตวท์ ะเลโดยเฉลย่ี วันละ 1,498,300 (ส�ำรวจ
ณ เดอื นเมษายน 2565)
คุณลักษณะพเิ ศษของการท�ำงานประมงคือการท�ำงานวนั ละ 3-8 ช่วั โมงขนึ้ อยู่กบั
ลักษณะของงานท่ีท�ำ ด้วยคุณลักษณะพิเศษของเวลาการท�ำงานประกอบกับการท�ำงานที่
ไม่ต้องใช้วุฒิการศึกษา เป็นงานท่ีอิสระเป็นนายตัวเองสามารถก�ำหนดเวลาการท�ำงานได้
โดยเฉพาะเจ้าของเรือ คนรุ่นใหมจ่ �ำนวนหนง่ึ จงึ เลอื กที่จะประกอบอาชพี ประมงและอาชีพท่ี
ต่อเนอื่ งจากการประมง เชน่ การแปรรูปสัตวน์ �ำ้ การคา้ ขายอาหารทะเล ซงึ่ คนเหล่านีล้ ้วนมี
ฐานความรู้และประสบการณใ์ นการประกอบอาชพี จากครอบครวั

ดา้ นการรบั จา้ งเปน็ แรงงานในกจิ การทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การประมง เชน่ ออกเรอื แปรรปู
สตั ว์นำ้� ปลดเศษสัตวน์ �้ำทีม่ ากับอวน ปลดปู รับจา้ งท�ำอวน ละอวน ล้วนเปน็ การจา้ งงานท่มี ี
คณุ ลักษณะที่พเิ ศษ ผู้รับจ้างไมต่ อ้ งใชว้ ุฒิทางการศึกษา ไมจ่ �ำกดั เพศ อายุ สามารถท�ำงาน
ในชุมชนหรือท่ีบ้านได้ ในหนึ่งวันสามารถท�ำงานได้มากกว่าหนึ่งอย่าง รวมท้ังสามารถท�ำ
กจิ กรรมอ่ืนๆ ร่วมกบั ครอบครวั หรอื คนในชมุ ชนได้ เชน่ ทำ� กบั ข้าว เลี้ยงลูก ชว่ ยงานเพอ่ื น
ในชมุ ชนได้ เปน็ ตน้

การท�ำประมงนับได้ว่าเป็นอาชีพท่ีมีความย่ังยืน มีความมั่นคงทางเศรษฐกิจต้ังแต่
ระดับครัวเรือนจนถึงระดับประเทศ ท่ีส�ำคัญคือความมั่นคงทางอาหารที่ส่งผลต่อผู้คนสังคม
ในวงกว้าง ชาวประมงจึงต้องตระหนักถึงปัญหาความเส่ือมโทรมของทรัพยากรอันเกิดจาก

88 | ศักยภาพจะนะ

การทำ� การประมงดว้ ยเครอื่ งมอื ทที่ ำ� ลายลา้ ง เชน่ เรอื อวนลาก อวนรนุ และการเขา้ มาจดั การทรพั ยากรจากคนภายนอกหรอื
ภาครฐั ภายใตโ้ ครงการพฒั นาในรปู แบบตา่ งๆ โดยไมค่ ำ� นงึ ถงึ สภาพพนื้ ทข่ี องชมุ ชนและฐานทรพั ยากร ซง่ึ มผี ลกระทบโดยตรง
ตอ่ ฐานทรพั ยากรและฐานอาชพี ของคนในชมุ ชน รวมทง้ั แหลง่ อาหารของทุกคน

ข้อเสนอแนวทางการพัฒนาโดยชุมชน

1.การส่งเสรมิ ใหค้ วามรูใ้ นการพัฒนา ยกระดับการจดั ทำ� ผลติ ภัณฑ์แปรรูปอาหารทะเล โดยการสง่ เสริมเคร่ืองมือ
และนวตั กรรมในการผลติ การพฒั นาบรรจภุ ณั ฑ์ รวมทง้ั การพฒั นาและจดั หาตลาดผลติ ภณั ฑอ์ าหารทะเลแปรรปู ใหแ้ กช่ มุ ชน
ซึง่ จะต้องอาศยั ผูเ้ ชย่ี วชาญในการปรบั รปู แบบผลติ ภณั ฑ์ใหม้ ีคณุ ภาพ ได้รับมาตรฐานและค�ำนงึ ถงึ ความมน่ั คงทางอาหาร

2.การจัดการท่องเท่ียวเชิงนิเวศ ซึ่งเป็นรูปแบบของการท่องเที่ยวท่ีมุ่งให้เกิดการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมของแหล่ง
ท่องเท่ียวและทรัพยากรต่างๆ โดยมีกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของผู้ที่เกี่ยวข้อง ภายใต้การจัดการสิ่งแวดล้อมและการ
ทอ่ งเท่ยี วอยา่ งมสี ว่ นรว่ มของคนในชมุ ชน

3.ต้องมีการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอย่างต่อเนื่องสู่การท�ำการประมงอย่างยั่งยืน ซ่ึง
ภาครฐั จะตอ้ งบงั คบั ใชก้ ฎหมายอยา่ งจรงิ จงั กบั ผปู้ ระกอบการทใ่ี ชเ้ ครอ่ื งมอื ทผี่ ดิ กฎหมาย โดยไมค่ วรนริ โทษกรรมหรอื ยนิ ยอม
ใหเ้ รอื ท่ีผดิ กฎหมายกลับมาใชง้ านได้อีก และท�ำใหเ้ รือเหลา่ นห้ี มดไปจากทะเลไทย

1.2 วถิ ปี ระมงของคนริมคลอง

วิถีประมงของคนริมคลองนาทับและคลองสะกอม คลองสามน้�ำ น�้ำจืด น�้ำกร่อย และน�้ำเค็มท่ีไหลมาบรรจบกัน
เปน็ แหลง่ เพาะขยายพนั ธแ์ุ หลง่ อาหารของสตั วน์ ำ�้ ทม่ี คี วามสำ� คญั ทางเศรษฐกจิ หลายชนดิ สรา้ งอาชพี สรา้ งรายไดใ้ หก้ บั ผคู้ น
ในพนื้ ทจี่ ะนะมาอย่างยาวนาน แต่เม่ือมกี ารปลอ่ ยน้ำ� เสียของโรงงานอตุ สาหกรรมและนากงุ้ รวมท้งั การใช้เคร่ืองมอื จบั สตั ว์
นำ�้ วยั อ่อน จบั สัตว์น้�ำแบบทำ� ลายลา้ ง ทำ� ใหส้ ตั วน์ �ำ้ ลดลงมากเม่ือเทียบกับอดตี แม้ว่าปัจจุบนั ยงั คงมสี ตั ว์นำ้� ใหจ้ บั ไดอ้ ย่บู ้าง
แต่ชาวประมงมีความกังวลอยู่ไม่น้อย หากมีโรงงานอุตสาหกรรมเกิดขึ้นในพื้นที่มากข้ึนหรือการปล่อยไว้ในสภาพแบบน้ี
ตอ่ ไปเร่ือยๆ โดยไม่มีการดำ� เนินการใดๆ น�ำ้ ในสายคลองจะไม่สามารถทำ� การประมงได้เช่นเดมิ

ข้อเสนอแนวทางการพัฒนาโดยชุมชน

1.หน่วยงานท่ีเก่ียวข้องจะต้องมีการศึกษาปัญหาและผลกระทบทุกมิติ ที่เกิดขึ้นจากการด�ำเนินการของ
ผู้ประกอบการทั้งหมดท่ีมีการปล่อยน�้ำเสียลงสู่คลอง และรณรงค์สร้างความรู้และปลูกจิตส�ำนึกผู้มีส่วนได้เสียทุกส่วน
รวมท้ังการจดั ท�ำแผนอนรุ กั ษแ์ ละฟน้ื ฟลู ำ� คลองอยา่ งจริงจงั
2.หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องจะต้องมีมาตรการและมีการบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจังกับผู้ที่ใช้เครื่องประมงที่
ผิดกฎหมายในพน้ื ท่ีคลอง เช่น โพงพาง ไซหนอน อวนตาถ่ี เปน็ ต้น

ศักยภาพจะนะ | 89

2.วิถกี ารเกษตร

จากขอ้ มลู พน้ื ฐานสำ� หรบั สง่ เสรมิ เกษตรกร อำ� เภอจะนะ จงั หวดั สงขลา ปพี .ศ.2564 สามารถสรปุ ไดว้ า่ อาชพี เกษตร เปน็
อาชีพที่ส�ำคัญของคนในพ้ืนที่อ�ำเภอจะนะ ซึ่งมีครัวเรือนเกษตรรวม 14,427 ครัวเรือน จากทั้งหมด 27,286 ครัวเรือน โดยมี
แรงงานเพื่อการเกษตรรวม 56,054 คน จากประชากรทง้ั หมด 100,992 คน
จากการสำ� รวจขอ้ มลู พบวา่ เกษตรกรสว่ นใหญม่ อี าชพี หลกั คอื การกรดี ยางพารา และมอี าชพี เสรมิ ทห่ี ลากหลาย เชน่ การ
ปลกู พชื ไร่ พืชผัก ผลไม้ ทำ� การประมงในคลองและทะเล การเล้ยี งสตั ว์ เช่น วัว ไก่ แพะ และเปด็ รวมทัง้ การท�ำนา ซึง่ สว่ นใหญ่
เนน้ เพอ่ื การนำ� มาบรโิ ภคในครวั เรอื น นำ� มาขายสรา้ งรายไดเ้ สรมิ ในสภาวะทรี่ าคายางพาราตกตำ�่ เกษตรกรไดป้ รบั เปลยี่ นรปู แบบ
ในการปลกู ยางพารามากขนึ้ โดยการปลกู พชื แซมยาง หรอื การปลกู พชื รว่ มยาง เพอ่ื สรา้ งรายไดแ้ ละลดรายจา่ ยในครวั เรอื น แนวคดิ
ดงั กลา่ วไดถ้ ูกขยายและดำ� เนินการในหลายพนื้ ท่ี ได้แก่ ต�ำบลสะพานไมแ้ ก่น ตำ� บลปา่ ชงิ และต�ำบลนาหวา้

การพัฒนาต่อยอดผลิตภัณฑ์การเกษตรในรูปแบบต่างๆ เช่น กลุ่มวิสาหกิจเครือข่ายนาอินทรีย์อ�ำเภอจะนะ (จะณะ
แบ่งสุข) ต�ำบลป่าชิง ท่ีมีการแปรรูปข้าวลูกปลาข้าวพันธุ์พื้นบ้านเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้แก่ แป้งข้าวลูกปลา ขนมจีน
ทองมว้ นกรอบ ทองม้วนสด ซชู ิ คุกก้ีผิวข้าวลกู ปลา ข้าวย�ำนอกกรอบ และสบูข่ ้าวลกู ปลา การแปรรูปผลิตภณั ฑจ์ ากมลั เบอรร์ ่ี
ของสวนเสกสรรมัลเบอร์ร่ี ต�ำบลตล่ิงชัน ได้แก่ น้�ำมัลเบอร์รี่ ไวน์ และแยม และการแปรรูปเห็ดแครงของฟาร์มบ้านเห็ดแครง
ต�ำบลคู มีการแปรรูปจากเห็ดแครง ได้แก่ แผ่นเน้ือเบอเกอร์ หมูย่าง(เจ) แกงค่ัวฟรีซดราย สะเต๊ะ และซาลาเปาไส้เห็ด โดย
วตั ถุประสงคห์ ลกั ๆ ของการแปรรูปคือการสรา้ งมูลคา่ เพ่มิ ใหก้ ับสนิ คา้ ทางการเกษตร

การฟื้นฟูพันธุ์ส้มจุกพืชอัตลักษณ์ของอ�ำเภอจะนะของกลุ่ม
วิสาหกิจส้มจุกจะนะและกลุ่มวิสาหกิจรักษ์ส้มจุกจะนะ โดยเกษตรกร
ในพ้ืนท่ีต�ำบลแค ต�ำบลคู ต�ำบลท่าหมอไทร ต�ำบลขุนตัดหวาย ต�ำบล
นาหว้า ต�ำบลป่าชงิ และตำ� บลบา้ นนานน้ั ปัจจุบันผลผลิตยังไม่เพียงพอ
กับความต้องการของตลาด เนอ่ื งจากเป็นผลไม้ท่ดี แู ลและปลกู ค่อนขา้ ง
ยากกว่าผลไม้ชนดิ อ่นื

ส่วนอาชีพการสานเส่ือกระจูดหัตกรรมพ้ืนบ้านของชาวบ้าน
ต�ำบลสะกอม เป็นอาชีพด้งั เดิมของคนในชมุ ชน ที่ต้องใช้พชื พรรณไม้ที่
ขนึ้ เองตามธรรมชาตคิ อื กระจดู ซง่ึ จะขน้ึ ตามปา่ พรุ แมว้ า่ ปจั จบุ นั กระจดู
ในพน้ื ทอี่ ำ� เภอจะนะจะเหลอื นอ้ ยลงกวา่ เดมิ และมกี ารรบั ซอ้ื มาจากพนื้ ท่ี
ใกล้เคียงมากขึ้น อาชีพการสานเสื่อกระจูดสร้างรายได้ของผู้สูงอายุใน
ชมุ ชนก็ยงั คงมีอยู่

90 | ศักยภาพจะนะ

ขอ้ เสนอแนวทางการพัฒนาโดยชุมชน

1.สง่ เสรมิ ใหค้ วามรแู้ กเ่ กษตรกรในการพฒั นาและเพม่ิ พน้ื ทกี่ ารทำ� เกษตร
อินทรีย์หรือเกษตรปลอดภัย ลดละเลิกการใช้สารเคมีในการผลิตพืชอาหารของ
เกษตรกร เพ่ือสร้างความมั่นคงด้านอาหารปลอดภัยของชุมชนตามมาตรฐานทาง
วิชาการ เป็นสิ่งทเ่ี กษตรกรตอ้ งมีความรู้ความเข้าใจทีถ่ ูกตอ้ งชดั เจนจงึ จะน�ำไปสูก่ ารปฏิบตั ิทถ่ี ูกต้อง
2.ฟื้นฟูพ้ืนท่ีนาร้างและพื้นท่ีการเกษตร โดยการแก้ไขปัญหาน้�ำท่วมและน้�ำแล้ง มิใช่โดยการขุดคลองและการท�ำ
ชลประทาน เพราะการด�ำเนินการดังกล่าวส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและความอุดมสมบูรณ์ของพันธุ์สัตว์น้�ำและพันธุ์พืช
ริมคลอง ท�ำให้เกิดการขาดแคลนน้�ำใช้ในช่วงหน้าแล้ง และส่งผลต่อความมั่นคงทางอาหารของชุมชนดังท่ีเกิดขึ้นแล้วในหลาย
พืน้ ที่ การแก้ไขปัญหาจงึ ต้องผ่านการมีส่วนร่วมของประชาชนอย่างแท้จรงิ รวมทัง้ ตอ้ งมีการศกึ ษาหาวธิ ีการแก้ไขปัญหาที่ถูกวธิ ี
และตรงจุดตามหลักการทางวิชาการ
3.สง่ เสรมิ และพฒั นาการแปรรปู ผลติ ภณั ฑก์ ารเกษตรในรปู แบบของวสิ าหกจิ ชมุ ชน ทำ� ใหส้ ามารถยกระดบั ราคาผลติ ผล
ไมใ่ หต้ กตำ�่ และสรา้ งมลู คา่ เพม่ิ ใหแ้ กผ่ ลผลติ ทางการเกษตรใหเ้ ปน็ ผลติ ภณั ฑท์ สี่ ามารถขยายตลาดการคา้ ออกไปสตู่ า่ งประเทศได้
เชน่ การแปรรปู ยางพารา หรือผลไม้ตามฤดูกาลท่ีมีจำ� นวนมาก เชน่ มงั คดุ ลองกอง และเงาะ
4.จดั ตงั้ กลมุ่ การปลกู พชื ผกั ปลอดภยั ในระดบั อำ� เภอ เพอื่ สรา้ งฐานการผลติ พชื ผกั ปลอดภยั ซง่ึ ผผู้ ลติ ตอ้ งคดั เลอื กคณุ ภาพ
ของผักปลอดภัย อันจะท�ำให้สามารถจ�ำหน่ายได้ในราคาท่ีดีข้ึน แก้ปัญหาการถูกกดราคาจากพ่อค้าคนกลาง รวมท้ังการจัดหา
ตลาดผบู้ ริโภคทใ่ี หค้ วามส�ำคญั ในการบรโิ ภคพืชผักปลอดภัย

ศักยภาพจะนะ | 91

ท3.ี่เวกถิ ยี่ กี วาขร้อเพงาะพนั ธน์ุ กเขาเลก็ และอาชพี

อ�ำเภอจะนะ เป็นแหล่งเพาะพันธุ์นกเขาเล็กที่มีชื่อเสียง สร้างอาชีพ สร้างรายได้ให้กับผู้เล้ียงและเพาะพันธุ์นกเขา
รวมท้ังอาชพี ทีเ่ กี่ยวข้อง ไดแ้ ก่ คนกลางหรือนายหนา้ ซอ้ื ขายนก ผู้รบั จ้างดแู ลนกเขา ท�ำกรง เหลาซกี่ รง ขายไมไ้ ผ่ ตะขอกรง
หัวกรง ร้านขายอาหารและอุปกรณ์นก ซึ่งภายในร้านมีการจ้างพนักงานขาย ช่างประกอบกรง ช่างเย็บผ้าคลุมกรง และการ
ทำ� นาขายขา้ วนก นอกจากนั้นการจดั การแขง่ ขันนกในแต่ละครัง้ (1 ปี มีการจัดการแข่งขันรายการเล็กและใหญร่ วมประมาณ
7-10 ครัง้ ) ทำ� ใหม้ กี ารกระจายรายไดใ้ หแ้ ก่ผคู้ นในพืน้ ท่จี ะนะในรูปแบบต่างๆ เชน่ ท่พี ักรีสอร์ทตา่ งๆ ร้านขายอาหาร รวมทง้ั
รถขายอาหารและผลไม้ ซ่ึงเปน็ การกระจายรายได้ในวงกวา้ ง
จากการเก็บข้อมลู พบวา่ อาชีพการเพาะพนั ธน์ุ กเขาและอาชพี ที่เกยี่ วขอ้ ง เปน็ อาชีพท่ตี อ้ งอาศัยภมู ิปญั ญาความรูแ้ ละ
ประสบการณ์ รวมทั้งการสืบทอดกันมารุ่นต่อรุ่น เป็นอาชีพท่ีต้องใช้ท้ังศาสตร์และศิลป์ในการท�ำงาน ซึ่งพบว่ากลุ่มผู้ประกอบ
อาชีพการเพาะพันธุ์นกเขาและอาชีพที่เกี่ยวข้องจ�ำนวนหนึ่งมีความกังวลว่าอาชีพเหล่าน้ีจะหายไปเน่ืองจากไม่มีคนสืบทอดต่อ
แต่อีกด้านหน่ึงกลับพบว่าคนรุ่นใหม่เริ่มให้ความสนใจ ซ่ึงส่วนใหญ่มีพื้นฐานการเรียนรู้เกี่ยวกับอาชีพท่ีท�ำมาต้ังแต่เด็กและมี
ความชอบรกั งานทที่ ำ� เช่น นงนชุ ทองเมาะ อายุ 29 ปี มอี าชพี ท�ำกรงนกมากวา่ 8 ปี โดยเรียนรู้และฝึกฝนการท�ำกรงนกมาจาก
ญาติ สไุ ลหมาน เจะอมุ า อายุ 32 ปี ทำ� ตะขอกรงนกเปน็ อาชพี หลักมากวา่ 10 ปี โดยไดเ้ รียนและฝึกฝนการทำ� ตะขอกรงนก
มาจากญาติ ประกอบกบั ความชอบในงานศลิ ปะ และกะ๊ มารีน่า ชอบงาม รา้ นนลู รนุ ฮูดา้ ท่ีมกี ารท�ำกจิ การสบื ตอ่ มาจากรุ่นพอ่ แม่
และกำ� ลงั ถา่ ยทอดประสบการณก์ ารทำ� งานใหแ้ กล่ กู สาว โดยลกู สาวไดเ้ พมิ่ ชอ่ งทางออนไลนใ์ นการคา้ ขาย เปน็ การปรบั ประยกุ ต์
จากเดมิ ทีข่ ายเฉพาะหน้ารา้ นเทา่ นัน้

92 | ศักยภาพจะนะ

ขอ้ เสนอแนวทางการพฒั นาโดยชมุ ชน ศักยภาพจะนะ | 93

1. หลังจากการระบาดของโรคไข้หวดั นกเมอ่ื ปี พ.ศ.2547 ท�ำใหก้ ลุ่มผเู้ ลี้ยงและ
เพาะพันธุ์นกเขาไม่สามารถส่งออกนกเขาไปยังประเทศเพื่อนบ้านได้ ทางกลุ่มฯ จึงยื่น
ข้อเสนอให้หน่วยงานภาครัฐท่ีเกี่ยวข้องได้ด�ำเนินการเพื่อแก้ไขปัญหาให้สามารถส่งออก
นกเขาไปตา่ งประเทศได้ เช่น การก�ำหนดนโยบายให้หนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้องใหก้ ารสนับสนนุ
สง่ เสรมิ และแกไ้ ขปญั หานอี้ ยา่ งจรงิ จงั การเจรจาหรอื การทำ� ขอ้ ตกลงรว่ มกบั หนว่ ยงานของ
ต่างประเทศให้กล่มุ ผเู้ ล้ยี งและเพาะพนั ธนุ์ กเขาส่งออกนกได้

2. ส่งเสรมิ และพัฒนายกระดบั ผลติ ภัณฑ์ชมุ ชน (กรงนก) ในด้านต่างๆ ดังนี้
2.1 ดา้ นคณุ ภาพและมาตรฐานผลติ ภณั ฑ์ โดยการจดั ทำ� และดำ� เนนิ การใหเ้ ปน็
ผลิตภัณฑท์ ีไ่ ด้รบั การรบั รองมาตรฐาน
2.2 ด้านศักยภาพการผลิต จัดท�ำให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีศักยภาพการผลิตท่ีดี
สามารถผลิตซ้�ำในปริมาณและคุณภาพใกล้เคียงกับของเดิม และพัฒนาก�ำลังการผลิตให้
เพยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของตลาด
2.3 ด้านการพัฒนาผลิตภัณฑ์ จะต้องออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์
บรรจุภัณฑ์ที่หลากหลายและพัฒนารูปแบบให้ตรงกับความต้องการของตลาด เช่น การ
จัดทำ� เปน็ ของทรี่ ะลึก ของฝาก
2.4 ด้านตลาดการจ�ำหน่ายผลิตภัณฑ์ พัฒนาให้มีช่องทางการตลาดที่
หลากหลายให้เป็นที่รู้จักมากขึ้น รวมทั้งการส่งเสริมและพัฒนาให้เป็นสินค้าที่สามารถ
ส่งออกต่างประเทศไดใ้ นวงกว้าง
3. หนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งควรใหก้ ารสง่ เสรมิ ใหค้ วามรแู้ กเ่ กษตรกร และจดั หาพนื้ ท่ี
ในการปลกู ไมไ้ ผ่ และปลกู หวายใหม้ ากขนึ้ เนอื่ งจากไผแ่ ละหวายเปน็ วตั ถดุ บิ หลกั ในการทำ�
กรงนก โดยเฉพาะหวายซงึ่ ปจั จบุ นั ตอ้ งนำ� เขา้ มาจากประเทศมาเลเซยี หากสามารถปลกู ใน
พนื้ ทช่ี มุ ชนไดจ้ ะสามารถลดตน้ ทนุ การผลติ และสามารถสรา้ งงานสรา้ งอาชพี ใหเ้ กษตรกรได้
อีกทางหนึ่ง
4. หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องหรือสถาบันการศึกษาท่ีมีความรู้ความเชี่ยวชาญด้าน
การเกษตร ควรทดลองปลกู ดอกหญา้ ทนี่ กกนิ เปน็ อาหารใหส้ ามารถปลกู ในพน้ื ทอี่ ำ� เภอจะนะ
ได้ และน�ำองค์ความรู้ที่ได้จากการทดลองมาเผยแพร่ให้แก่เกษตรกรในพ้ืนท่ี เน่ืองจาก
ปจั จบุ นั มีการนำ� เข้าดอกหญ้านกมาจากประเทศจีนเดอื นละ 10 ตัน ซึง่ หากมกี ารพฒั นาได้
ก็จะชว่ ยลดต้นทนุ การขนส่งและสามารถสร้างรายไดใ้ ห้กบั เกษตรกรในพน้ื ท่ีได้
5. จัดท�ำพิพิธภัณฑ์นกเขาเล็ก รวบรวมประวัติความเป็นมา บันทึกเร่ืองราวที่
เกี่ยวขอ้ ง เพอ่ื ใหค้ นรุ่นหลังได้ศกึ ษาเรยี นรู้และใหค้ วามส�ำคัญตอ่ อาชีพดง้ั เดมิ ของคนจะนะ

4.การศึกษา
จากการส�ำรวจและเก็บข้อมูลโรงเรียนในพ้ืนที่อ�ำเภอจะนะ
จังหวัดสงขลา พบว่าอ�ำเภอจะนะเป็นพ้ืนท่ีท่ีมีโรงเรียนจ�ำนวนมาก ทั้ง
โรงเรยี นในสงั กดั คณะกรรมการสง่ เสรมิ การศกึ ษาเอกชน โรงเรยี นในสงั กดั
สำ� นกั งานเขตพน้ื ทกี่ ารศกึ ษาประถมศกึ ษาสงขลา เขต 3 โรงเรยี นในสงั กดั
สำ� นักงานคณะกรรมการอาชีวศึกษา และโรงเรยี นในสังกัดสำ� นกั งานเขต
พ้นื ท่กี ารศึกษามัธยมศกึ ษา เขต 16 รวม 83 โรง โดยมนี กั เรยี นจากใน
พน้ื ทอ่ี ำ� เภอจะนะ และนกั เรยี นจากอำ� เภออนื่ ในจงั หวดั สงขลาและจงั หวดั
อ่นื ๆ เข้ามาศึกษาจำ� นวนมาก โดยเฉพาะในพ้ืนทีจ่ ังหวัดชายแดนภาคใต้
ท�ำให้เกิดการจ้างงานให้แก่คนในพื้นท่ีอ�ำเภอจะนะและพื้นที่ใกล้เคียง
จำ� นวนมาก เช่น ผู้บริหาร ครู เจ้าหนา้ ท่ี แม่บ้าน ภารโรง ยาม คนขับรถ
รวมทั้งการขายอาหารและร้านค้าอุปกรณแ์ ละเส้อื ผา้ ของนักเรียน ซงึ่ นับ
ได้ว่าเป็นอีกหนึ่งระบบเศรษฐกิจท่ีท�ำให้ประชาชนในพ้ืนท่ีอ�ำเภอจะนะ
จงั หวดั สงขลา มคี ณุ ภาพชวี ติ และความเปน็ อยู่ทีด่ ี มีสถานศึกษาท่คี นใน
พ้ืนที่สามารถเลือกท่ีจะให้บุตรหลานเข้าเรียนได้ โดยเฉพาะโรงเรียน
เอกชนสอนศาสนา ทีพ่ บวา่ ผู้ปกครองนยิ มสง่ บตุ รหลานเข้าศึกษา เพราะ
ตอ้ งการใหบ้ ตุ รหลานมวี ชิ าความรทู้ ง้ั วชิ าสามญั และศาสนา ซง่ึ สอดคลอ้ ง
กบั ฐานประเพณี วัฒนธรรมและศาสนาของคนในพน้ื ท่ี

ข้อเสนอแนวทางการพฒั นาโดยชมุ ชน

1. เนื่องจากโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามมีท้ังการเรียน
การสอนวิชาสามัญและศาสนา ท�ำให้ต้องมีบุคลากรที่มีความรู้ทางด้าน
ศาสนาเพ่ิมข้นึ มจี ำ� นวนบุคลากรมากกวา่ โรงเรียนทส่ี อนวชิ าสามญั เพียง
อยา่ งเดยี ว สง่ ผลใหโ้ รงเรยี นตอ้ งจา้ งครเู พมิ่ ขน้ึ และคา่ ใชจ้ า่ ยกเ็ พมิ่ ขนึ้ ภาค
รัฐจึงต้องให้การสนับสนุนเพิ่มเติม เพ่ือให้มีงบประมาณเพียงพอท่ีจะ
สนับสนุนให้จ�ำนวนบุคลากรสัมพันธ์กับจ�ำนวนงานท่ีมี รวมท้ังการจัด
สวสั ดกิ ารใหแ้ กบ่ คุ ลากรทวั่ ถงึ กวา่ ทเ่ี ปน็ อยใู่ นปจั จบุ นั ทง้ั บคุ ลากรทไ่ี ดร้ บั
การบรรจแุ ละบุคลากรทเี่ ปน็ ลกู จา้ ง เพือ่ คุณภาพในการจดั การศกึ ษาท่ดี ี
และคณุ ภาพชวี ิตทีด่ ขี องบคุ คลากรทางการศึกษา

2. ส่งเสริมและสนับสนุนให้มีการบรูณาการการเรียนรู้ให้
สอดคล้องกับฐานทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม ประเพณี วัฒนธรรม และ
ศาสนา จัดสภาพแวดลอ้ มบรรยากาศและสร้างนวัตกรรมและเทคโนโลยี
ทางการเรยี นรู้ทีเ่ อื้อตอ่ การเรียนรูข้ องผ้เู รยี นมากยง่ิ ข้ึน

3. ส่งเสริมให้มีการจัดต้ังมหาวิทยาลัยในพื้นท่ี ให้เป็น
มหาวทิ ยาลัยท่มี ีการบรูณาการองค์ความรูท้ างวชิ าการ เขา้ กับการเรยี นรู้
บนฐานทรัพยากรของชุมชน ควน ป่า นา เล และภูมิปัญญาต่างๆ ที่
เก่ียวข้องโดยมีผู้สอนคือคนในชุมชนท่ีมีความรู้ประสบการณ์ในการ
ประกอบอาชีพในด้านต่างๆ ที่มีอยู่ในชุมชน เพ่ือยกระดับการพัฒนา
คณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ี และยกระดบั การพัฒนาบนฐานทรพั ยากรของชมุ ชน ท่ี
มใิ ชก่ ารศกึ ษาเพ่อื รองรบั การจ้างงานของโรงงานอุตสาหกรรมเทา่ นั้น

94 | ศักยภาพจะนะ

จากการศึกษาวิถชี ีวิตของผูค้ นทั้งวิถคี วน ปา่ นา เล และการประกอบอาชีพของผู้คน
ในพ้ืนที่อ�ำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ท�ำให้เห็นถึงความหลากหลายของอาชีพของผู้คนบนฐาน
ทรัพยากรที่มอี ยู่ ไม่ว่าจะเปน็ อาชพี ประมง อาชีพเกษตร (สวนยาง สวนปาล์ม ทำ� นา ปลกู พืช
ผกั ผลไม้) อาชพี การเพาะพันธุ์นกเขาชวาและอาชพี ตอ่ เนือ่ งท่เี ก่ยี วข้องกับการเลี้ยงนกเขาเล็ก
กวา่ 17 อาชพี ทำ� ใหเ้ หน็ ความสมั พนั ธข์ องระบบนเิ วศทเี่ ชอ่ื มโยงกนั และความสมั พนั ธข์ องผคู้ น
ในแตล่ ะอาชพี ทม่ี กี ารพงึ่ พาอาศยั กนั ทส่ี ำ� คญั คอื แตล่ ะคนสามารถเลอื กประกอบอาชพี ไดม้ ากกวา่
หนึ่งอาชีพได้อย่างอิสระ มีท้ังอาชีพหลักและอาชีพเสริม ซ่ึงส่งผลให้ประชาชนในพ้ืนที่มีความ
เป็นอยทู่ ่ีดี มคี ณุ ภาพชีวิตท่ดี ี สามารถมีรายได้หลายช่องทาง ไมต่ ้องแขง่ ขนั กับคนอืน่

จากการส�ำรวจรายได้ครัวเรือนของคนในพื้นที่อ�ำเภอจะนะ ท�ำให้เห็นว่ามีรายได้
มากกวา่ คา่ จา้ งขน้ั ตำ�่ ทภี่ าครฐั กำ� หนดให้ (325 บาท) ในทกุ กลมุ่ อาชพี ทสี่ ำ� คญั คอื มแี หลง่ อาหาร
ทไ่ี ม่ตอ้ งหาซอื้ ด้วยการหาปลาในคลอง หาปลาในทะเล และการปลูกพชื ผกั ผลไมไ้ ว้กนิ เอง ลด
รายจา่ ยในแตล่ ะวนั แตกตา่ งจากผคู้ นทอี่ ยใู่ นเมอื งซง่ึ ตอ้ งซอื้ ทกุ อยา่ ง คา่ ครองชพี ในแตล่ ะวนั จงึ
สูง คุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ห่างไกลจากธรรมชาติ นอกจากน้ีการท่ีอ�ำเภอจะนะมีระบบการ
ศึกษาทเี่ ข้าถึงงา่ ย เด็กและเยาวชนสามารถเลอื กเรยี นไดแ้ ละมคี วามสอดคล้องกบั วิถี ประเพณี
และวฒั นธรรม

จากฐานทรัพยากร ฐานอาชีพ และฐานการศกึ ษาในชมุ ชนซง่ึ มอี ยา่ งมง่ั ค่งั หากภาครฐั
ตอ้ งการพฒั นาอยา่ งจรงิ จงั โดยไมม่ นี ยั แอบแฝงการพฒั นาเพอ่ื คนกลมุ่ ใดกลมุ่ หนงึ่ หรอื การพฒั นา
ทมี่ กี ลมุ่ ใดกลมุ่ หนงึ่ เปน็ ผกู้ ำ� หนด หากแตพ่ ฒั นาจากฐานอาชพี ทช่ี มุ ชนเสนอ จงึ
ไม่ใชเ่ ปน็ สงิ่ ท่ียากและจะนำ� ไปสู่การพัฒนาทยี่ ัง่ ยืนได้อยา่ งแทจ้ รงิ

“จะนะมีดีนะจ๊ะ : ควน ปา่ นา เล วถิ โี หมฺเรา”

ศักยภาพจะนะ | 95

96 | ศักยภาพจะนะ

ศักยภาพจะนะ | 97

อ้างองิ

คอลฟั ตว่ นบลู ะ และคณะ. (2563). การเลย้ี งนกเขาชวากบั การสง่ เสรมิ ความสมั พนั ธใ์ นดา้ นเศรษฐกจิ สงั คม และ
วัฒนธรรมระหว่างประชาชนจังหวัดชายแดนภาคใต้กับกลุ่มประชาคมอาเซียน. กรุงเทพฯ. ส�ำนักงาน
คณะกรรมการสง่ เสรมิ วทิ ยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรม.

ธัญญา สุขย้อย และคณะ. (2557). โครงการศึกษาด้านเศรษฐกิจของสัตว์เล้ียงประจ�ำถิ่น กรณีศึกษาชุมชน
การเลี้ยงนกเขาชวาเสียง อำ� เภอจะนะ จงั หวดั สงขลา. กรมปศสุ ัตว.์

ปรีชา ร่มบ้านโหล๊ะ. (2565). การศึกษาปลากระบอกกับวิถีการประมงในคลองนาทับ เทศบาลต�ำบลนาทับ
อ�ำเภอจะนะ จงั หวดั สงขลา. สถาบนั วิจยั และฟนื้ ฟูทรพั ยากรชายฝั่ง สมาคมรกั ษท์ ะเลไทย

ระบบข้อมูลพื้นฐานส�ำหรับงานส่งเสริมการเกษตร, ข้อมูลท่ัวไปเกี่ยวกับการเกษตร. (2564). ส�ำนักงานเกษตร
อำ� เภอจะนะ จังหวัดสงขลา.

สพุ ตั รา รงุ่ รตั น.์ (2560). ตน้ กำ� เนดิ นกเขาชวา เงนิ ลา้ นของประเทศไทย. วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฎั ยะลา 12(2)
ก.ค.-ธ.ค. 2560.

98 | ศักยภาพจะนะ