๑
๑ สารฮักฮูปหงส์ เรื่องราวความรักและตำนานของนางอุสา โดย นางสาวพิทยาภรณ์ จันทรศร นางสาวณัฏฐวิศา ภูคานา นางสาวภัทรภร พูนเพรชมงคล นางสาวอริสา พรมหา นางสาวสุภาวิณี บุญวิถี นางสาวศิริมาศ กาศลุน นางสาวพิชชาพร คลินเจอร์ นางสาวสุทธาศินี ศรีธรรมวงศ์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔/๑๐ เสนอ คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ โครงงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาภาษาไทยพื้นฐาน ๒ ( ท๓๑๑๐๒) โรงเรียนสตรีราชินูทิศ อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาอุดรธานี
๑ สารฮักฮูปหงส์ เรื่องราวความรักและตำนานของนางอุสา โดย นางสาวพิทยาภรณ์จันทรศร เลขที่ ๑๓ นางสาวณัฏฐวิศา ภูคานา เลขที่ ๑๔ นางสาวภัทรภร พูนเพรชมงคล เลขที่ ๑๕ นางสาวอริสา พรมหา เลขที่ ๒๑ นางสาวสุภาวิณีบุญวิถี เลขที่ ๒๘ นางสาวศิริมาศ กาศลุน เลขที่ ๓๑ นางสาวพิชชาพร คลินเจอร์ เลขที่ ๓๔ นางสาวสุทธาศินีศรีธรรมวงศ์ เลขที่ ๓๖ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔/๑๐ เสนอ คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ โครงงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาภาษาไทยพื้นฐาน ๒ ( ท๓๑๑๐๒) โรงเรียนสตรีราชินูทิศ อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาอุดรธาน
๑
๑ เรื่อง การศึกษาองค์ประกอบเพลง ภาพสะท้อนสังคม และประเพณีความเชื่อ จากเพลงสารฮักฮูปหงส์ ผู้ศึกษาค้นคว้า ๑. นางสาวนางสาวพิทยาภรณ์ จันทรศร ๒. นางสาวณัฎฐวิศา ภูคานา ๓. นางสาวภัทรภร พูนเพชรมงคล ๔. นางสาวอริสา พรมหา ๕. นางสาวสุภาวิณี บุญวิถี ๖. นางสาวศิริมาศ กาศลุน ๗. นางสาวพิชชาพร คลินเจอร์ ๘. นางสาวสุทธาศินี ศรีธรรมวงศ์ คุณครูที่ปรึกษา คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ ระดับชั้น ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔/๑๐ ปีการศึกษา ๒๕๖๖ บทคัดย่อ โครงงานฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษา วิเคราะห์ แปลความหมาย เพลง สารฮักฮูปหงส์ รวมทั้งตำนาน ประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อที่สอดแทรกในบทเพลง จากเนื้อเพลงและการศึกษาตำนานรักของนางอุสานั้นแสดงถึงประเพณี วัฒนธรรม และความเชื่อ ซึ่งได้กล่าวถึงตำนานรักความรักชองนางอุสาและท้าวบารสและในบทเพลงมี การใช้วรรณศิลป์ได้แก่ การเล่นเสียง การเล่นคำ การใช้ภาพพจน์ ภาษาอีสานที่ปรากฏ ในเพลงสารฮักฮูปหงส์ และภาพสะท้อนสังคมท้องถิ่นอีสานที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์ ได้แก่ ภาพสะท้อนสังคมด้านประเพณีและวัฒนธรรม ภาพสะท้อนสังคมด้านความเชื่อ ความศรัทธา ก
๑ กิตติกรรมประกาศ ผู้จัดทำสามารถดำเนินการจรประสบความสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี เนื่องจากได้รับความอนุเคราะห์ และสนับสนุนเป็นอย่างดียิ่งจาก คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ คุณครูผู้เป็นที่ศึกษาโครงงาน ที่ได้กรุณาให้ คำปรึกษา ความรู้ ข้อคิด คำแนะนำ และปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่องต่างๆ จนกระทั่งการทำโครงงานครั้งนี้ สำเร็จเรียบร้อยด้วยดี ผู้จัดทำโครงงานขอกราบขอบพระคุณเป็นอย่างสูงไว้ ณ ที่นี้ ผู้จัดทำโครงงานขอขอบคุณเจ้าของผลงานเพลงสารฮักฮูปหงส์ ที่ได้ประพันธ์เพลง ทำให้ผู้จัด ทำโครงงานได้ทำโครงงานชิ้นนี้ขึ้นเพื่อศึกษาประวัติ วัฒนธรรมประเพณีต่าง ๆ และเป็นวิเคราะห์คุณค่า วรรณศิลป์และภาพสะท้อนสังคมท้องถิ่นอีสานที่ปรากฏในบทเพลง ขอขอบคุณเพื่อนร่วมกลุ่มทุกคนที่อำนวยความสะดวกและคอยช่วยเหลือในการค้นคว้าหาข้อมูล จนทำให้โครงงานชิ้นนี้เสร็จสมบูรณ์ สุดท้ายนี้คณะผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่ารายงานฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาค้นคว้า และเป็นประโยชน์ต่อผู้คนที่สนใจในเรื่องนี้ คณะผู้จัดทำ ข
๑ สารบัญ เรื่อง หน้า บทคัดย่อ .……………………………………….…………………………………………………...……… ก กิตติกรรมประกาศ ..……………………………………………………………………………....……… ข สารบัญ .................................................................................................................... ค บทที่ ๑ บทนำ ......................................................................................................... ๑ ๑.๑ ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา................................................................... ๑ ๑.๒ วัตถุประสงค์ของโครงงาน........................................................................................ ๑ ๑.๓ ขอบเขตของการศึกษา............................................................................................. ๑ ๑.๔ นิยามศัพท์เฉพาะ............................................................................................... ...... ๒ ๑.๕ ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ....................................................................................... ๒ บทที่ ๒ เอกสารที่เกี่ยวข้อง ...................................................................................... ๓ ๒.๑ ประวัติความเป็นมาของตำนานรักนางอุสา............................................................... ๓ ๒.๒ เนื้อเพลงสารฮักฮูปหงส์............................................................................................ ๕ บทที่ ๓ วิธีการดำเนินงาน ........................................................................................ ๗ ๓.๑ ขั้นรวบรวมข้อมูล................................................................................................. .... ๗ ๓.๒ ขั้นวิเคราะห์ข้อมูล.................................................................................................... ๗ ๓.๓ ขั้นสรุป อภิปราย และเสนอแนะ.............................................................................. ๗ บทที่ ๔ ผลการวิเคราะห์ข้อมูล.................................................................................. ๘ ๔.๑ วรรณศิลป์ที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์................................................................. ๘ ๔.๒ ภาพสะท้อนสังคมถิ่นอีสานที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์....................................... ๑๑ บทที่ ๕ สรุป อภิปราย และข้อเสนอแนะ.................................................................... ๑๓ ๕.๑ สรุปผล................................................................................................................. ...... ๑๓ ๕.๒ อภิปราย............................................................................................................... ...... ๑๓ ๕.๓ ข้อเสนอแนะ......................................................................................................... ..... ๑๓ บรรณานุกรม............................................................................................................. ๑๔ ภาคพนวก................................................................................................................. ๑๔ ภาคผนวก ก ภาพการดำเนินงาน...................................................................................... ๑๔ ภาคผนวก ข ประวัติผู้จัดท า.................................................................................. ๑๔ ค
๑ บทที่ ๑ บทนำ ๑.๑ ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา สารฮักฮูปหงส์เป็นบทเพลงที่มาจากวรรณกรรมพื้นบ้านอีสานเรื่องอุสาบารส กล่าวถึงตอน นางอุสา ครั้นย่างเข้าวัยสาว เกิดมีความคิดอยากหาคู่ครอง นางจึงเก็บดอกไม้มา ๑๐๐ เป็นมาลัยคล้อง ใส่กระทงรูปหงส์เพื่อเสี่ยงทายหาคู่พร้อมอธิฐานว่า ขอให้กระทงน้อยใบนี้ล่องลอยไปพบชายหนุ่มเนื้อคู่ ของข้าด้วยเถิด ทำให้เกิดเป็นตำนานรักของนางอุสา จากวรรณกรรมที่กล่าวมาข้างต้นผู้สร้างสรรค์ผลงานจึงเกิดแนวคิดและแรงบันดาลใจในการ ถ่ายทอดผลงานผ่านรูปแบบนาฏศิลป์พันเมืองอีสาน จึงเกิดเป็นผลงานสร้างสรรค์พื้นเมืองอีสาน ชุด สารฮักฮูปหงส์ นางอุสา ธิดาบุญธรรมของท้าวกงพาน เจ้าเมืองพาน และท้าวบารส โอรสเจ้าเมืองปะโคเวียงงัว ซึ่งทั้งสองแอบรักกันแต่โดนเจ้าเมืองพานกีดกัน โดยออกอุบายให้สร้างวัดให้แล้วเสร็จภายใน ๑ วัน ใครแพ้ต้องโดนตัดหัว ปรากฎว่ากลายเป็นท้าวกงพานที่โดนตัดหัวเสียเอง ต่อมานางอุสาได้ไปอยู่กับ ท้าวบารส ก็โดนเหล่าชายาของท้าวบารสกลั่นแกล้งสารพัด ถึงขั้นออกอุบายว่าท้าวบารสกำลังมีเคราะห์ วิธีแก้คือต้องออกเดินทางไกลนานเป็นปี ระหว่างนั้นนางอุสาก็กลับมาอยู่ที่เมืองพาน เพราะทนการกลั่นแกล้ง ไม่ไหวและนางก็เจ็บป่วยเพราะความตรอมใจ เมื่อท้าวบารสกลับมาเจอ นางก็สิ้นใจในอ้อมกอดของสามี หลังจากนั้นท้าวบารสก็ตรอมใจตามนางอุสาไป ด้วยเหตุนี้คณะผู้จัดทำสนใจที่จะศึกษาเนื้อหาของบทเพลงนี้ที่เต็มไปด้วยข้อคิด มีคุณค่า ด้านวรรณศิลป์ที่มีภาษาอีสานสอดแทรกและต้องการที่จะอนุรักษ์ตำนานพื้นบ้านของอีสานให้คงอยู่ต่อไป ๑.๒ วัตถุประสงค์ของโครงงาน ๑.๒.๑ เพื่อศึกษาคุณค่าด้านวรรณศิลป์ในเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๑.๒.๒ เพื่อศึกษาเกี่ยวกับตำนานรักของนางอุสาที่สื่ออกมาจากเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๑.๓ ขอบเขตของการศึกษา ๑.๓.๑ เพลงสารฮักฮูปหงส์ ๑
๑ ๑.๔ นิยามศัพท์เฉพาะ ๑.๔.๑ สารฮักฮูปหงส์หมายถึง การที่นางอุสานำดอกไม้มาทำเป็นมาลัยคล้องใส่กระทงรูปหงส์ เพื่อให้กระทงน้อยใบนี้ล่องลอยไปพบชายหนุ่มเนื้อคู่ ๑.๕ ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ๑.๕.๑ ได้รู้จักคำศัพท์ภาษาถิ่นอีสานในเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๑.๕.๒ ได้เรียนรู้ตำนานรักของนางอุสา ๒
๑ บทที่ ๒ เอกสารที่เกี่ยวข้อง ในบทนี้ คณะผู้จัดทำได้รวบรวมแนวคิดที่ใช้ศึกษา ตลอดจนงานและบทความที่ศึกษาประเด็นต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการทำโครงงานครั้งนี้ จากการศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้องพบว่ามีหลายประเด็นที่น่าสนใจ ควรที่จะศึกษาค้นคว้าต่อ และนำไปประยุกต์ใช้ในการศึกษาวิเคราะห์องค์ประกอบของเพลง สารฮักฮูปหงส์ ดังนี้ ๒.๑ ประวัติความเป็นมาของตำนานรักนางอุสา ๒.๒ เนื้อเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๒.๑ ประวัติความเป็นมาของตำนานรักนางอุสา กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ยังมีอาณาจักรเล็กๆ อยู่ริมฝั่งแม่น้ำโขงใกล้กับเมืองหนองคาย มีกษัตริย์และราชินีปกครอง ทั้งสองไม่มีลูก อันเป็นเรื่อง ที่กษัตริย์รู้สึกหดหู่มาก ในเวลาเดียวกันนี้ยังมี อีกสถานที่หนึ่งซึ่งอยู่ห่างไกลออกไปบริเวณภูเขาใหญ่ มีชื่อว่า “ภูพระบาท” มีเด็กผู้หญิงเกิดมาจาก ดอกบัว ผู้เฒ่าฤษีผู้เก่งกาจเป็นผู้พบและเลี้ยงดูเธอ วันหนึ่งกษัตริย์เห็นเธอและถามอยากได้เธอมาเป็นลูก พระฤษีแลเห็นอนาคตไปข้างหน้าจึง ได้เตือนกษัตริย์ว่าถ้าเลี้ยงดูเด็กทารกคนนี้ เมื่อถึงเวลาเธอแต่งงาน ในท้ายสุดสามีของเธอจะเป็น สาเหตุที่ทำให้นั้นกษัตริย์ถึงแก่ความตาย ด้วยความปรารถนาอยากได้บุตร กษัตริย์ไม่สนใจต่อคำเตือนนั้นและอย่างไรก็จะเลี้ยงดูทารก คนนี้ให้ได้ เขาให้ชื่อว่า “อุสา” (อุสามีความหมายถึงแสงอาทิตย์ยามรุ่งอรุณ) นางอุสาโตขึ้นมา ท่ามกลางความรักที่มีอยู่รอบตัว กษัตริย์และราชินีได้เลี้ยงดูให้ทุกสิ่งทุกอย่างที่ดีที่สุดและเธอเองก็ได้ มอบความสุขทั้งมวลนั้นกลับคืนแก่พวกเขา เมื่อถึงวัยรุ่น นางอุสาเริ่มเป็นที่ต้องตาของเหล่าผู้ชาย กษัตริย์จำได้ถึงคำเตือนของพระฤาษี เพื่อที่จะกันเธอออกห่างจากบรรดาผู้ชายทั้งหลาย และรักษาชีวิตของตัวเองไว้ เขาจึงส่งเธอกับเพื่อน วัยเดียวกันให้ไปอยู่ที่ป่าเพื่อเรียนวิชากับพระฤษี กษัตริย์ไม่ได้บอกเธอถึงเหตุผลที่แท้จริง นางอุสาได้อาศัย อยู่ในห้องเล็กๆ ที่ถูกสร้างไว้บนยอดหอคอยหินธรรมชาติ พ่อแม่เธอมาเยี่ยม ในบางครั้ง แต่ส่วนใหญ่แล้ว ก็อยู่ตามลำพังกับพระฤษีและเพื่อนๆ ไม่มีใครอื่นอีกที่จะผ่านมาเห็น วันหนึ่ง นางอุสาต้องการหาเพื่อนใจ เธอจึงได้ลอยดอกไม้พวงมาลัยลงในลำน้ำเล็กๆ ที่เธอใช้ อาบ เช้าวันถัดมาพวงมาลัยนี้ก็ลอยออกสู่แม่น้ำโขง ที่ซึ่งโชคชะตาได้นำพามาให้พบกับ “ท้าวบารส” เจ้าชายของอาณาจักรข้างเคียง ซึ่งกำลังจับปลาบึกในแม่น้ำโขงอยู่ ท้าวบารสรู้โดยสัญชาตญาณว่า ใครซักคนที่ส่งพวงมาลัยมาจะต้องเป็นผู้หญิงสวยมาก โดยปราศจากความลังเลสงสัย เขาควบม้า ออกไปตามลำน้ำ หวังจะได้พบกับคนที่ส่งมันมา เขามาถึงยังหมู่บ้าน ๆ หนึ่ง ๓
๑ ที่อยู่เชิงเขาในช่วงเวลาพระอาทิตย์กำลังตก แต่แทนที่จะทำสิ่งที่ฉลาดกว่าหรือหยุดพักที่นั่น ในตอนเย็น เพื่อพักผ่อนร่างกายในคืนนั้น เขากลับซื้อตะเกียงจากหญิงชราคนหนึ่งและปีนขึ้นไปยัง ยอดเขา ในเที่ยงคืนนั้นเองเขา ก็มาถึงยังบริเวณของหินรูปทรงประหลาดคล้ายเห็ด ม้าของเขาไม่ยอม เดินต่อไป ทำให้จำเป็นต้องผูกมัดมันไว้ใต้หินแปลกๆ ก้อนหนึ่ง ซึ่งต่อมาเรียกกันว่า คอกม้าท้าวบารส เมื่อถึงเวลาพระอาทิตย์ขึ้น ท้าวบารสก็ได้ค้นพบหอคอยนางอุสา และก็ได้มองเห็นใบหน้าของ นางจากแสงแรกแห่งรุ่งอรุณ (ราวกับว่าชื่อของเธอคือชะตาชีวิต) และเขาทั้งสองต่างก็ตกหลุมรักกัน ในทันทีทันใด พระฤษีมองเห็นทั้งสองคนอยู่ด้วยกันและได้เตือนภัยไปยังพ่อของเธอ พอตกบ่ายกลุ่ม คนสองกลุ่ม ก็มาถึงยังยอดเขา กลุ่มแรกที่มาถึงเป็นบรรดาเพื่อนๆ และคนรับใช้ของท้าวบารส เพื่อมาตามหาท้าวบารส พวกเขาผูกม้าเอาไว้ยังสถานที่หนึ่งที่ปัจจุบันเรียกว่า คอกม้าน้อย อีกกลุ่มคือกลุ่มของกษัตริย์และคณะผู้ติดตาม พระฤษีห้ามพวกเขาไม่ให้ต่อสู้กัน แต่ให้ใช้การพูดคุย แทนเหล่าเสนาบดีที่ปรึกษาของกษัตริย์ได้เสนอให้มีการแข่งขันต่อสู้กันเพื่อช่วงชิงนางอุสา หากใครสามารถสร้างวัดพุทธดีที่สุดภายในเวลาข้ามคืน ก่อนดาวประกายพรึกปรากฏขึ้น เหนือท้องฟ้าจะเป็นผู้ชนะ ส่วนใครแพ้จะถูกตัดหัว กษัตริย์มีคนเป็นจำนวนมากแต่ท้าวบารสกลับไม่มี ทางเลือกต้องยอมรับเงื่อนไข เพราะเป็นกฎจารีต กษัตริย์เลือกสร้างวัดของตนเองในบริเวณหุบเขา ที่ซึ่งมีไม้ขนาดใหญ่และหิน ในขณะที่ท้าวบารสเลือกที่จะสร้างอยู่บนยอด ซึ่งเขาสามารถใช้หนึ่งใน กลุ่มหินที่มีเพิงยื่นออกมาเพื่อทำเป็นหลังคา ในช่วงหนึ่ง ยามดึกสงัด ท้าวบารสเดินไปจนสุดปลายหน้าผาเพื่อมองดูวัดที่กษัตริย์สร้างและ เขาก็ได้รู้ว่า เขาจะแพ้อย่างแน่นอน ในช่วงเวลานั้นหญิงสาวผู้หนึ่งก็ได้ปรากฏตัวขึ้นและบอกกับเขา ว่าให้แขวนตะเกียงเอาไว้บนต้นไม้สูงที่อยู่ติดกับพวกเขาทั้งสอง เขาเข้าใจอย่างรวดเร็วว่าทำไม หลังจากนั้นเขาก็ปีนขึ้นต้นไม้และปรับให้แสงตะเกียงแรงสุดเท่าที่จะแรงได้ เขาเห็นคนเริ่ม หยุดทำงานและพากันพูดเซ็งแซ่ว่า “ดาวประกายพรึก” แต่เหล่าบรรดาผู้ตัดสินได้ตั้งเพิงพักอยู่ห่าง ออกไปไกลจากหน้าผานั้น พวกเขาจึงมองไม่เห็นตะเกียง ท้าวบารสจึงเร่งรุดกลับไปยังวัดของเขาและ ตั้งใจจะสร้างวัดให้แล้วเสร็จก่อนรุ่งสางถึงแม้ว่าจะเป็นวัดที่ธรรมดาๆก็ตาม เมื่อถึงเวลาดาวประกายพรึกที่แท้จริงขึ้น คำตัดสินก็ไม่อาจเลี่ยงได้เพราะวัดที่กษัตริย์สร้างนั้น ไม่เสร็จ ท้าวบารสจึงเลือกหนึ่งในผู้ช่วยชายให้เป็นเพชฌฆาต เมื่อเสร็จสิ้นพันธะดังกล่าวเขาจึงกลับไป ยังปราสาทของตน พร้อมกับว่าที่ภรรยา ณ ที่นั่นมีการจัดเลี้ยงอย่างใหญ่โต แต่ทว่าท้าวบารสก็ยังรู้สึก กระวนกระวายอย่างลับๆ กับวิธีการที่ได้ชัยชนะมา ชีวิตในปราสาทไม่ได้ง่ายสำหรับนางอุสา ตั้งแต่เข้า มาอยู่ นางในชั้นสูงอื่นๆ ต่างก็ทำร้ายเธอ เพื่อที่จะแก่งแย่งเอาชนะครองใจเจ้าชายให้ได้ ๔
๑ วันหนึ่งหนึ่งในนางชั้นสูงพวกนี้ก็ได้พบกับหญิงชราขายตะเกียงหญิงชราได้เล่าถึงตะเกียงที่ ถูกพบอยู่สูงขึ้นไปบนต้นไม้ที่หน้าผาภูพระบาทโดยลูกสาวของเธอเองในขณะที่ออกไปเก็บฟืน ความจริงที่อยู่เบื้องหลังชัยชนะของเจ้าชายจึงถูกเปิดเผยโหราจารย์ศาลได้ตัดสินให้ท้าวบารสออกไป ระหกระเหเร่ร่อนในป่าเป็นเวลาหนึ่งปีเพื่อที่จะชำระล้างจิตวิญญาณอันเลวร้ายนางอุสาเมื่อต้องอยู่ ในปราสาทคนเดียวก็ยิ่งเพิ่มความเครียดเศร้าสลดจึงย้อนกลับไปอาศัยอยู่กับพระฤษีดังเดิม แต่ความรู้สึกนี้ก็ไม่ได้หายไปและเธอเริ่มป่วยหนักมากขึ้นพระฤษีส่งสารให้ท้าวบารสมาหาเธอ เมื่อเขาได้ยินข่าวนี้ก็รีบมาพบเธอโดยเร็ว ถึงแม้ว่าบทลงโทษเพื่อการสำนึกผิดบาปของเขาให้ ต้องเร่ร่อนในป่าจะต้องกลับไปเริ่มใหม่อีกครั้งก็ตาม แต่ในที่สุดเขามาถึงเพียงแค่ก่อนเธอสิ้นลมหายใจ เขาใจสลาย ท้าวบารสตายตามในเวลาต่อมาไม่นานและศพของพวกเขาก็ถูกฝังอยู่ข้างๆกัน ในหิน กลุ่มหนึ่งที่อยู่ใกล้ๆกับหอคอยของเธอนั่นเองและก็มีตำนานกล่าวถึงในภายหลังว่า หลังจากนั้นทั้ง สองคนต่างก็ได้ไปเกิดใหม่เป็นพระอินทร์และมเหสีของพระอินทร์ ๒.๒ เนื้อเพลงสารฮักฮูปหงส์ แหล่ บัดนี้....หันมาฟังคำต้านสานคำกลอนบอกกล่าว ศรัทธาฟังหมู่เจ้าคนิงเตื้องบ่อนมโน มาสิโสจาบั้นนางอุสาน้อยอ่อน จับเอาตอนนาถหล่ากายาเนื้อผ่องใส ใหญ่เป็นสาวนานได้อยากข้อนคู่ นอนแฝง จั่งตกแต่งแปงสรรกระทงหงส์ลอยน้ำ ย้อนศรัทธาต่อตั้งหวังสายแนนน้าวจ่อง สันนิวาสนำต้องพะนางหล่า ฮำคะนิง...ก็ข้าเทอญ (ทำนองเพลง) ดวงมาลางดงามบานเบย หนอกลิ่นหอมเหยโชยเชยตามลม เจ้าอุสานี่หนอชื่นชม ได้เด็ดดอกดอมดมชมมาลากลางไพร นางได้ตั้งศรัทธาเจตจำนง นำมาฮ้อยเป็นกระทงดั่งฮูปหงส์ลอยไป งามโสภาปานเทวาปุนแป่ง ได้มาตกแต้มแต่งว่าแงงงามอำไพ ข้าสิว่าพรรณาจาไป บ่อนบั้นบรรยายฮูปหงส์เจ้าเอ๋ย บัดย่องเงยเจ้าเอ๋ยโสภา ว่าใสแก้วดวงตาดั่งดาราเบื้องบน ปากแหลมปานปิ่นแซมแกมผม บัดคอเชิดชูชมปานพนมตั้งสง่า ๕
๑ กระพือปีกสะบัดเสียงดังกระฉ่อน ก้องเมืองฟ้าอัมพรสะออนแสนลือชา หางกนกหนอยกตั้งแอ่นกวย โค้งสะบัดปานมวยผมทวยเทวา งามเล็บดั่งดวงจันทรา เจ้าหงส์...สง่าโสภาเกิ่งสวรรค์เจ้าส่งเสียงสำเนียงแว่วดังประโคมก้องดังระฆัง เมื่อได้หังม่วนใจเจ้าฮูปงามเล่นน้ำเวิงใส ขนเจ้าเกลี้ยงเลียงลายกลีบละไมดั่งดอกบัว สวรรณถอบว่าเรื่องรองผ่องงาม สอดส่องแสงแงงนำว่าเลิศล้ำถ้วนทั่ว เคี้ยวคมแหลมบ่มีย่านเกรงกลัว สง่าล้ำสมตัวยัวระยาตย่างเดิน (ทำนองเพลง) หงส์เจ้าเอย เลยละล่อง เจ้างามผิวผ่องล่องกระแสธารา ข้าฝากหัวใจใส่กระทงนี้หนา ส่งคู่กายาจงรำพึงถึงกัน หวังว่าสาย...ใยใจข้า ได้รับสารตราจากอุรารำพัน สายแนนสายรักจงประจักษ์รักกัน สอดสายสัมพันธ์เจ้าจงดั้นด่วนมา เจ้าหงส์เหิน....เชื่นเวิ่นว่อน อรชรสะออนโอ้งามตา ขอเจ้านี้ลอยไปไกลหล้า อลัวจงกลับมาพร้อมคู่ชีวาเรา ๖
๑ บทที่ ๓ วิธีดำเนินงาน การศึกษาโครงงานเรื่อง สารฮักฮูปหงส์เรื่องราวความรักของนางอุสา ด้านคุณค่าวรรณศิลป์และ ภาพสะท้อนสังคม คณะผู้จัดทำได้ดำเนินตามขั้นตอนต่อไปนี้ ๓.๑ ขั้นรวบรวมข้อมูล ๓.๒ ขั้นวิเคราะห์ข้อมูล ๓.๓ ขั้นสรุป อภิปลายผล และเสนอแนะ ๓.๔ ตารางแสดงแผนการปฏิบัติงาน ๓.๑ ขั้นรวบรวมข้อมูล ๓.๑.๑ รวบรวมและศึกษาข้อมูลของเพลงสารฮูปหงส์ ๓.๑.๒ รวบรวมและศึกษาเอกสารเกี่ยวกับเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๓.๒ ขั้นวิเคราะห์ข้อมูล ศึกษาและวิเคราะห์เนื้อเพลงสารฮักฮูปหงส์ต่างๆ ดังนี้ ๓.๒.๑ วิเคราะห์คุณค่าทางด้านวรรณศิลป์จากเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๓.๒.๒ วิเคราะห์ภาพสะท้อนสังคมจากเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๓.๓ ขั้นสรุป อภิปรายและเสนอแนะ ๓.๓.๑ สรุป อภิปรายผล และข้อเสนอแนะนํา ๓.๔ ตารางแสดงแผนการปฏิบัติงาน ลำดับที่ รายการปฎิบัติ วัน/เดือน/ปี สถานที่ หมายเหตุ ๑ ประชุมสมาชิกในกลุ่ม ๓๐/๑๑/๖๖ โรงเรียนสตรีราชินูทิศ ๒ วางแผนการปฏิบัติงาน ๐๑/๑๒/๖๖ โรงเรียนสตรีราชินูทิศ ๓ รวบรวมและศึกษาข้อมูล ๐๕/๑๒/๖๖ โรงเรียนสตรีราชินูทิศ ๔ ศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูล ๐๖/๑๒/๖๖ โรงเรียนสตรีราชินูทิศ ๕ สรุปและอภิปรายผล ๐๒/๑๒/๖๖ โรงเรียนสตรีราชินูทิศ ๖ นำเสนอโครงงาน ๑๕/๑๒/๖๖ โรงเรียนสตรีราชินูทิศ ๗
๑ บทที่ ๔ ผลการวิเคราะห์ข้อมูล การศึกษาโครงงานเรื่อง สารฮักฮูปหงส์เรื่องราวตำนานความรักของนางอุสา จะวิเคราะห์วรรณศิลป์ที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์ และภาพสะท้อนสังคมท้องถิ่นอีสานที่ปรากฏ ในเพลงสารฮักฮูปหงส์ โดยศึกษาตามรายละเอียดดังนี้ ๔.๑ วรรณศิลป์ที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์ มีดังนี้ ๔.๑.๑ การเล่นเสียง ๔.๑.๒ การเล่นคำ ๔.๑.๓ การใช้ภาพพจน์ ๔.๑.๔ การใช้ภาษาอีสาน ๔.๒ ภาพสะท้อนสังคมท้องถิ่นอีสานที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๔.๒.๑ ภาพสะท้อนสังคมด้านประเพณีและวัฒนธรรม ๔.๒.๒ ภาพสะท้อนสังคมด้านความเชื่อความศรัทธา ๔.๑ วรรณศิลป์ที่ปรากฏในเพลงเพลงสารฮักฮูปหงส์ มีดังนี้ ๔.๑.๑ การเล่นเสียง ตัวอย่างที่ ๑ ดวงมาลางดงามบานเบย หนอกลิ่นหอมเหยโชยเชยตามลม เจ้าอุสานี่หนอชื่นชม ได้เด็ดดอกดอมดมชมมาลากลางไพร นางได้ตั้งศรัทธาเจตจำนง จากตัวอย่างข้างต้น ผู้แต่งได้ใช้การเล่นเสียงสระ เป็นคำที่มีเสียงคล้องจองกันด้วย เสียงสระและเสียงพยัญชนะท้ายพยางค์(ตัวสะกด) ซึ่งคำประพันธ์ คือ คำว่า “เบย” และ “เหย” เป็นการเล่นเสียงสระ เออ และตัวสะกด ยอยักษ์ “ชม” และ “ดม” เป็นการเล่น เสียงสระ โอะ และตัวสะกด มอม้า ๘
๑ ตัวอย่างที่ ๒ นางได้ตั้งศรัทธาเจตจำนง นำมาฮ้อยเป็นกระทงดั่งฮูปหงส์ลอยไป งามโสภาปานเทวาปุนแป่ง ได้มาตกแต้มแต่งว่าแงงงามอำไพ จากตัวอย่างข้างตน ผู้แต่งได้ใช้การเล่นเสียงสระ เป็นคำที่มีเสียงคล้องจองกันด้วย เสียงสระและเสียงพยัญชนะท้ายพยางค์(ตัวสะกด) ซึ่งคำประพันธ์ คือ คำว่า “นง” แล “ทง” เป็นการเล่นเสียงสระ โอ และตัวสะกด งองู “แป่ง” และ “แต่ง” เป็นการ เล่นเสียงสระ แอ และตัวสะกด งองู ๔.๑.๒ การเล่นคำ ตัวอย่างที่ ๓ สายแนนสายรักจงประจักษ์รักกัน จากตัวอย่างข้างต้น คำประพันธ์คือว่า “สาย” ผู้แต่งได้ใช้การเล่นคำซ้ำ เป็นกลวิธี ที่ใช้คำคำเดียวกันซ้ำในคำประพันธ์ อาจจะวางไว้ติดกันแบบคำซ้ำหรือวางไว้แยกจากกัน แต่เป็นระเบียบเรียบร้อยโดยความหมายของคำที่ซ้ำนั้นจะต้องไม่เปลี่ยนแปลง จะมี ความหมายเหมือนกันทุกคำ ตัวอย่างที่ ๔ สอดสายสัมพันธ์เจ้าจงดั้นด่วนมา จากตัวอย่างข้างต้น เนื้อเพลงมีการเล่นคำซ้อน ๒ คำ คือ ดั้น ด่วน เป็น คำกริยาหมายถึง รีบเร่ง , ผ่าไป ๔.๑.๓ การใช้ภาพพจน์ ตัวอย่างที่ ๕ นางได้ตั้งศรัทธาเจตจำนง นำมาฮ้อยเป็นกระทงดั่งฮูปหงส์ลอยไป จากตัวอย่างข้างต้น คำว่า ดั่ง เป็นการใช้ภาพพจน์ประเภทอุปมาโวหาร เพื่อเปรียบเทียบว่าสิ่งหนึ่งเหมือนกับสิ่งหนึ่งโดยใช้คำเชื่อมที่มีความหมาย ตัวอย่างที่ ๖ งามเล็บดั่งดวงจันทรา เจ้าหงส์...สง่าโสภาเกิ่งสวรรค์เจ้าส่งเสียงสำเนียงแว่วดัง ประโคมก้องดังระฆังเมื่อได้หังม่วนใจ จากตัวอย่างข้างต้น เป็นการใช้ภาพพจน์ประเภทอติพจน์ หรือ อธิพจน์ เพื่อกล่าวถึงสิ่งที่เกินความจริง เพื่อสร้างและเน้นความรู้สึกและอารมณ์ ทำให้ผู้ฟัง เกิดความรู้สึกที่ลึกซึ้ง ๙
๑ ตัวอย่างที่ ๗ ข้าสิว่าพรรณาจาไป บ่อนบั้นบรรยายฮูปหงส์เจ้าเอ๋ย บัดย่องเงยเจ้าเอ๋ยโสภา ว่าใสแก้วดวงตาดั่งดาราเบื้องบน ปากแหลมปานปิ่นแซมแกมผม บัดคอเชิดชูชมปานพนมตั้งสง่า จากตัวอยางข้างต้น ผู้แต่งมีความสามารถในการใช้โวหารประเภทพรรณนาโวหาร เพื่อบรรยายรายละเอียดความงามของหงส์ให้ผู้ฟังได้เห็นภาพอย่างชัดเจน ๔.๑.๔ การใช้ภาษาอีสาน ตัวอย่างคำที่ปรากฏในบทเพลง ๒๙ คำ ดังนี้ ลำดับ คำศัพท์ ความหมาย ๑ หมู่เจ้า พวกคุณ ๒ คะนิง คิดถึง ๓ เตื้อง เคลื่อนไหว ๔ จาบั้น บท ๕ หล่า น้องคนสุดท้อง ๖ จั่ง ถึง , อย่าง ๗ จ่อง ดึง , เหนี่ยวรั้ง ๘ คะนึง คิดถึง ๙ ฮ้อย ร้อย ๑๐ ฮูปหงส์ รูปหงส์ ๑๑ โสภา สวย ๑๒ ปาน เหมือน ๑๓ เทวา เทวดา ๑๔ ตกแต้ม ตกแต่ง ๑๕ แงง ส่อง ๑๖ แซม เสียบ ๑๗ บัด ทันใด ๑๘ กระแอ่น แพร่สนั่น ๑๙ แสน มาก ๒๐ ม่วนใจ มีความสุข ๑๐
๑ ลำดับ คำศัพท์ ความหมาย ๒๑ ฮูปงาม รูปงาม ๒๒ ละไม น่ารัก ๒๓ บ่ ไม่ ๒๔ ย่าน กลัว ๒๕ ดั้น ฝ่าไป ๒๖ เหิน บินระร่อนในที่สูง ๒๗ เวิ่น ร่อนถะลา ๒๘ สะออน ปลื้ม , พอใจ ๒๙ หล้า ไกลโพ้น ๔.๒ ภาพสะท้อนสังคมถิ่นอีสานที่ปรากฏในเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๔.๒.๑ ภาพสะท้อนสังคมด้านประเพณีและวัฒนธรรม ตัวอย่างที่ ๘ ประเพณีลอยกระทง เจ้าอุสานี่หนอชื่นชม ได้เด็ดดอกดอมดมชมมาลากลางไพร นางได้ตั้งศรัทธาเจตจำนง นำมาฮ้อยเป็นกระทงดั่งฮูปหงส์ลอยไป จากตัวอย่างข้างต้นตรงกับประเพณีลอยกระทงเนื่องมาจากตามตำนานที่ว่าวันหนึ่งนาง อุสาไปเก็บดอกไม้มาร้อยเป็นมาลัยรูปหงส์ฟ้าและเขียนความในใจลงไปในมาลัยดอกไม้ในกระทงลอยน้ำ ออกมาพร้อมทั้งอธิษฐานว่าขอให้กระทงน้อยใบนี้ล่องลอยไปพบชายหนุ่มเนื้อคู่ของข้าด้วยเถิดแล้วปล่อย กระทงน้อยล่องลอยจากหน้าหอนางไปตามลำธาร ออกสู่แม่น้ำโขง ๔.๒.๒ ภาพสะท้อนสังคมด้านความเชื่อความศรัทธา ตัวอย่างที่ ๙ ย้อนศรัทธาต่อตั้งหวังสายแนนน้าวจ่อง สันนิวาสนำต้องพะนางหล่า ฮำคะนิง...ก็ข้าเทอญ จากตัวอย่างข้างต้น เป็นการสะท้อนความเชื่อว่าพรมลิขิตจะนำพาเนื้อคู่ของตนที่มี สายแนนเกี่ยวข้องกันให้กลับมาเจอกันและกลับมารักกัน ในชาติปัจจุบัน(ซึ่งสายแนนหมายถึงสายใย แต่ชาติปางก่อนที่ผูกชะตาเราทั้งสองไว้ด้วยกันอาจจะอยู่ร่วมกันในอดีตชาติ) ซึ่งเกี่ยวข้องกับตำนานเรื่องอุสา-บารสที่กล่าวไว้ว่า นางอุสาต้องการหาเพื่อนใจเธอจึงได้ลอยดอกไม้ พวงมาลัยลงในลำน้ำเล็กๆที่เธอใช้อาบเช้าวันถัดมาพวงมาลัยนี้ก็ลอยออกสู่แม่น้ำโขงที่ซึ่งโชคชะตา ได้นำพามาให้พบกับ“ท้าวบารส”เขาควบม้าออกไปตามลำน้ำหวังจะได้พบกับคนที่ส่งมันมา ๑๑
๑ และท้าวบารสก็ได้ค้นพบหอคอยนางอุสา และก็ได้มองเห็นใบหน้าของนาง และเขาทั้งสองก็ต่างตก หลุมรักกันทันทีทันใด ๑๒
๑ บทที่ ๕ สรุป อภิปราย และข้อเสนอแนะ การศึกษาโครงงานจากเพลงสารฮักฮูปหงส์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคุณค่าวรรณศิลป์ วัฒนธรรมสังคมอีสาน และศึกษาสามารถสรุปผล อภิปรายผล และข้อเสนอแนะ ดังนี้ ๕.๑ สรุปผล โครงงานเรื่อง สารฮักฮูปหงส์เรื่องราวความรักและตำนานนางอุสา สามารถสรุปได้ดังนี้ ๑) เพื่อการศึกษาคุณค่าทางด้านวรรณศิลป์จากเพลงสารฮักฮูปหงส์ ๒) เพื่อศึกษาภาพสะท้อนสังคม ที่สื่อออกมาจากเพลงสารฮักฮูปหงส์ จากการศึกษาค้นคว้าโดยการศึกษาเนื้อเพลงสารฮักฮูปหงส์และ ศึกษาประวัติความเป็นมาของตำนานรักนางอุสา จากเว็บไซต์ต่างๆในอินเตอร์เน็ต แล้วมาวิเคราะห์ วรรณศิลป์ที่ปรากฏในเพลงรวมถึงภาพสะท้อนสังคม ที่กล่าวถึงเกี่ยวกับตำนานรักของนางอุสาและ รู้เกี่ยวกับคำศัพท์ภาษาอีสานอีกมากมาย ๕.๒ อภิปรายผล จากการศึกษาคุณค่าด้านวรรณศิลป์และภาพสะท้อนสังคมในบทเพลงสารฮักฮูปหงส์ ได้พบว่าในด้านคุณค่าด้านวรรณศิลป์ซึ่งสอดแทรกอยู่ในบทเพลงโดยปรากฏในรูปแบบการเล่นเสียง การเล่นคำ การใช้ภาษาถิ่นของภาคอีสานและการใช้ภาพพจน์พรรณนาโวหาร กล่าวถึงความงามหงส์ โดยผ่านกระบวนการคิดวิเคราะห์ตีความหมาย ลักษณะของหงส์และอากัปกิริยาต่างๆที่แฝงไว้กับ นัยคติชนแสดงความงามของกระทงรูปหงส์ลักษณะของกันรอยน้ำและความงดงามของกระทงหงส์ ที่นางอุสาได้ประดิษฐ์ขึ้นจึงเกิดเป็นผลงานสร้างสรรค์พื้นเมืองอีสาน ชุด สารฮักฮูปหงส์ ๕.๓ ข้อเสนอแนะ จากการศึกษาโครงงานเรื่ององค์ประกอบเพลง ภาพสะท้อนสังคม และประเพณีความเชื่อจากเพลง สารฮักฮูปหงส์ ของมหาวิทยาลัยราชภัฏ พบข้อเสนอแนะดังนี้ ๕.๓.๑ ศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมให้หลากหลายจากคนในท้องถิ่น ๕.๓.๒ ในการทำโครงงานครั้งหน้าควรไปร่วมศึกษาจากแหล่งสถานที่จริง เพื่อให้ทราบข้อมูล ๕.๓.๓ ควรศึกษาคำศัพท์เพื่อเลือกใช้ศัพท์ได้อย่างถูกต้องและสละสลวย ๑๓
๑ บรรณานุกรม ISAN INSIGHT. (๔ ธันวาคม ๒๕๖๐). ตำนานรักนางอุสา ภูพระบาท ฉบับโรแมนติก. ISAN INSIGHT. https://www.isaninsight.com/ตำนานรักนางอุสา-ภูพระบา/ Yuttapong Saenlun. (7 เมษายน 2564). สารฮักฮูปหงส์(สาขาวิชานาฏศิลป์ศึกษา คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฎอัดรธานี). Yuttapong Saenlun. https://youtu.be/krPqtlFBGIQ?si=Xzg_7VRIWWG4Zo_F ๑๔
๑ ภาคผนวก ภาคผนวก ก ภาพดำเนินงาน ภาคผนวก ข ประวัติผู้จัดทำ ๑๕
๑ ภาคผนวก ก ภาพดำเนินงาน ๑๖
๑ ภาพผู้จัดทำโครงงาน ภาพผู้จัดทำโครงงาน ภาพขอคำแนะนำจากคุณครูที่ปรึกษา ภาพขอคำแนะนำจากคุณครูที่ปรึกษา ภาพขอคำแนะนำจากคุณครูที่ปรึกษา ๑๗
๑ ภาคผนวก ข ประวัติผู้จัดทำ ๑๘
๑ ชื่อ – สกุล : นางสาวณัฎฐวิศา ภูคานา ชื่อเล่น : น้อยหน่า วัน/เดือน/ปี : ๘ เมษายน ๒๕๕๑ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๔๓/๑ หมู่ ๑๐ ซอยปันน้ำใจ ตำบลนิคมสงเคราะห์ อำเภอเมือง จังหวัด อุดรธานี๔๑๐๐๐ งานอดิเรก : วาดรูป ฟังเพลง ดูหนัง ๑๙ ชื่อ-สกุล : นางสาวพิทยาภรณ์ จันทรศร ชื่อเล่น : จริงใจ วัน/เดือน/ปี : ๒๙ สิงหาคม ๒๕๕๐ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๔๕๖ หมู่ ๒ ตำบล พานพร้าว อำเภอ ศรีเชียงใหม่ จังหวัด หนองคาย ๔๓๑๓๐ งานอดิเรก : ดูหนัง จีบทอม ฟังเพลง เที่ยว
๑ ชื่อ – สกุล : นางสาวภัทรภร พูนเพรชมงคล ชื่อเล่น : มีน วัน/เดือน/ปี : ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๐ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๒๒ หมู่ ๓ ตำบลหนองนาคำ อำเภอ เมือง จังหวัดอุดรธานี ๔๑๐๐๐ งานอดิเรก : อ่านนิยาย ดูหนัง ดูเคป็อป ชื่อ-สกุล : นางสาวอริสา พรมหา ชื่อเล่น : แอน วัน/เดือน/ปี: ๓๐ เมษายน ๒๕๕๐ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๔๒ หมู่๑๒ ตำบลเชียง เพ็ง อำเภอกุดจับ จังหวัดอุดรธานี ๔๑๒๕๐ งานอดิเรก : ฟังเพลง อ่านหนังสือ เล่นกีฬา ๒๐
๑ ชื่อ-สกุล : นางสาวศิริมาศ กาศลุน วัน/เดือน/ปี : ๑๒ ธันวาคม ๒๕๕๐ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๒๐๑ หมู่ ๑๐ ตำบล เมืองเพีย อำเภอกุดจับ จังหวัด อุดรธานี ๔๑๒๕๐ งานอดิเรก : อ่านนิยาย ดูเคป็อปเป็นชีวิตจิตใจ ๒๑ ชื่อ-สกุล : นางสาวสุภาวิณี บุญวิถี ชื่อเล่น : แป้ง วัน/เดือน/ปี: ๐๙ สิงหาคม ๒๕๕๐ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๑๐๙ หมู่ ๒ ตำบลบ้าน จั่น อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี ๔๑๐๐๐ งานอดิเรก : เล่นเกม ฟังเพลง
๑ ชื่อ-สกุล : นางสาวพิชชาพร คลินเจอร์ ชื่อเล่น : พอลล่า วัน/เดือน/ปี : ๐๔ ตุลาคม ๒๕๕๐ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๑๒๕ หมู่ ๙ ตำบล โนนหวาย อำเภอ หนองวัวซอ จังหวัด อุดรธานี ๔๑๒๒๐ งานอดิเรก : ฟังเพลง ดูหนัง เล่นกับ แมว ชื่อ-สกุล : นางสาวสุทธาศินี ศรีธรรมวงศ์ ชื่อเล่น : แพรว วัน/เดือน/ปี : ๒๘ มิถุนายน ๒๕๕๑ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๑๑๒ หมู่ ๒ ตำบลสีออ อำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี ๔๑๑๑๐ งานอิดเรก: เต้น ฟังเพลง ดูหนัง ดูเคป็อป ๒๒
๑