Buletin Keusahawanan

September / 2021 “

“Cabaran MARA Sabah
Dalam Memenuhi
Keperluan Sebenar
Usahawan Mengikut
Daerah, Etnik, dan
Sub-Etnik Untuk
Membangunkan
Komuniti Usahawan
Dinamik.

Bicara Eksklusif

PENGARAH MARA NEGERI SABAH

USAHAWAN BUMIPUTERA TANGGUNG PERKASA PLATFORM DIGITAL WALKABOUT TIMBALAN MENTERI 1 KPLB
KERUGIAN KESAN COVID-19 UNTUK BERDAYA SAING MARA BANTU USAHAWAN MELALUI PAKEJ PEMULIH

AFCL BIOSCIENCE SDN BHD BANTU PRODUK USAHAWAN PROGRAM RANTAIAN NILAI INDUSTRI (PRiN)
UNGGULI INDUSTRI KOSMETIK TEMPATAN TEROKA PERSADA
BERSTATUS GMP DI NEGERI SABAH GLOBAL MARA JOHOR TERUS BERI SOKONGAN: KEMUDAHAN
MARA KEPADA USAHAWAN MARA DAN BANTUAN
HYM FOODS MANFAATKAN MARA TERUS BERI SOKONGAN PERSEKOLAHAN
KEMUDAHAN BASE BAGI
KELESTARIAN PELAN JANA SEMULA EKONOMI NEGARA

September / 2021

Penerbit : Bahagian Inovasi & Teknologi Kreatif MARA

PENAUNG September / 2021 “
YBhg. Dato’ Zulfikri bin Osman
Timbalan Ketua Pengarah (Keusahawanan) “Cabaran MARA Sabah
MARA Dalam Memenuhi
Keperluan Sebenar
PENERBIT EKSEKUTIF Usahawan Mengikut
Nor Zaini binti Abu Kassim Daerah, Etnik, dan
Pengarah Sub-Etnik Dalam
Bahagian Inovasi & Teknologi Kreatif MARA Membangunkan
Komuniti Usahawan
PENERBIT Dinamik.
Jamizan bin Baki
Timbalan Pengarah II Bicara Ekslusif

EKSEKUTIF EDITOR PENGARAH MARA NEGERI SABAH
Zuliana Haslinda binti Anhar Zubir
Timbalan Pengarah I USAHAWAN BUMIPUTERA PERKASA PLATFORM WALKABOUT TIMBALAN MENTERI 1 KPLB
TANGGUNG KERUGIAN KESAN DIGITAL UNTUK MARA BANTU USAHAWAN MELALUI PAKEJ PEMULIH
EDITOR/WARTAWAN
Anita binti Kudin AFCL BIOSCIENCE SDN BHD BANTU PRODUK PROGRAM RANTAIAN NILAI INDUSTRI (PRiN)
Ketua Penolong Pengarah UNGGULI INDUSTRI USAHAWAN TEMPATAN
KOSMETIK BERSTATUS GMP DI TEROKA PERSADA MARA JOHOR TERUS BERI SOKONGAN: KEMUDAHAN
KREATIF MARA KEPADA USAHAWAN MARA DAN BANTUAN
Amirul Asyraf bin Abdul Razak HYM FOODS MANFAATKAN MARA TERUS BERI PERSEKOLAHAN
Penolong Pengarah KEMUDAHAN BASE BAGI
KELESTARIAN PELAN JANA SEMULA EKONOMI NEGARA
JURUFOTO
Produksi Kreatif Sidang Editor e-Buletin berhak meminda mengubah
dan menggarap manuskrip yang dihantar agar
TEKNIKAL & HEBAHAN bersesuaian dengan garis panduan yang ditetapkan
Iswardy Adha bin Mohamad dan tidak mengubah isi asalnya. Semua manuskrip
Penolong Pegawai Teknologi Maklumat (Kanan) yang diterima sama ada disiarkan ataupun tidak
disiarkan tidak akan dikembalikan. Manuskrip
ini juga boleh digunapakai oleh pihak yang diberi
kebenaran untuk masa-masa akan datang. Kami
mengalu-alukan sebarang cadangan atau komentar,
surat menyurat, rencana dan ulasan ke meja Sidang
Redaksi atau email ke [email protected]

Sebarang pertanyaan hendaklah dialamatkan
kepada:

Pengarah
Bahagian Inovasi & Teknologi Kreatif MARA
Tingkat 4, Ibu Pejabat MARA
50609 Jalan MARA, Kuala Lumpur.
Tel: 03 2613 2401
Faks: 03 2691 0075
Email: [email protected]
Copyright ©️ MARA 2021. All rights reserved

“ Negeri Sabah merupakan sebuah negeri yang “

unik kerana mempunyai 27 Daerah dan memiliki
40 kumpulan etnik, 200 kumpulan sub etnik serta

merupakan negeri yang kedua terbesar di Malaysia.

Dr. Shahrizin bin Abdul Sarhadat

Dato’ Azhar hadir menyampaikan bantuan Inisiatif Tambahan PEMULIH kepada usahawan MARA, Negeri Sembilan

USAHAWAN BUMIPUTERA TANGGUNG
KERUGIAN KESAN COVID-19

“Pandemik ini sangat“ SEREMBAN : 15 September - Pandemik Covid-19 yang melanda negara sejak lebih
memberi kesan dan setahun yang lalu telah memberi impak yang besar kepada usahawan perusahaan kecil
saya mengalami dan sederhana (PKS) Bumiputera. Mereka menanggung kerugian yang hampir mencecah
kerugian yang sangat puluhan ribu ringgit sehingga ada yang terpaksa menghentikan operasi perniagaan.
besar sehingga
terpaksa berhutang Begitu jugalah yang terpaksa dihadapi oleh usahawan Bumiputera di bawah kawal
dengan rakan-rakan selia MARA terutama yang berada di kawasan luar bandar seperti di Negeri Sembilan.
dan keluarga demi Mereka menghadapi masalah aliran tunai apabila produk kurang mendapat permintaan
menyelamatkan mengakibatkan prestasi jualan menurun dan operasi syarikat tidak dapat dijalankan dengan
perniagaan saya. baik.

Menurut Encik Mohd Raziz bin Sharim yang menjalankan perniagaan restoran makanan laut
di bandar Senawang, “Pandemik ini sangat memberi kesan dan saya mengalami kerugian
yang sangat besar sehingga terpaksa berhutang dengan rakan-rakan dan keluarga demi
menyelamatkan perniagaan saya.

“Alhamdulillah dengan kemudahan dan pembiayaan yang diterima, saya dapat menyusun
semula operasi perniagaan dengan membuat penambahbaikan serta memperbanyakkan
semula stok-stok makanan laut dan barang-barang kering. Saya juga akan membayar balik

4 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

hutang-hutang kedai bagi meringankan beban,’’ katanya. memulihkan semula perniagaan yang terjejas akibat Pandemik
Covid-19. Setakat ini, MARA Negeri Sembilan telah menyalurkan
Bagi pemilik Warung Salai Food, Puan Ishanira binti Bahari, MARA dana bernilai RM5.46 juta yang telah memberi manfaat kepada
bukan sahaja menyalurkan pembiayaan tetapi juga memberikan seramai 148 orang usahawan melalui Skim Pembiayaan Perniagaan
moratorium untuk saya bangkit semula dalam perniagaan setelah Prihatin Mikro (S3P). Di samping itu, MARA turut menyediakan
sektor ekonomi dibuka semula. Perniagaan yang dijalankan lebih moratorium atau penangguhan bayaran balik pembiayaan
daripada lima (5) tahun kini, mempunyai seramai 40 orang pekerja perniagaan yang melibatkan 559 usahawan dengan implikasi
dan enam (6) premis yang memerlukan kos operasi yang tinggi kewangan bernilai RM1.15 juta. Manakala, bagi pengecualian
apatah lagi syarikat ini tidak menerima sebarang bantuan pada awal bayaran dan diskaun sewa premis perniagaan seramai 381
pandemik tempohari. usahawan telah menerima manfaat tersebut.

“Saya bersyukur kerana dalam situasi yang mencabar ini, saya YBhg. Dato’ Azhar bin Abdul Manaf, Ketua Pengarah MARA telah
telah diberikan Moratorium Pembiayaan daripada pihak MARA dan turun padang meninjau sendiri perniagaan usahawan yang terjejas
sekaligus dana bayaran pembiayaan itu digunakan untuk pusingan serta mendapat maklumbalas daripada mereka. Beliau juga
modal perniagaan saya,” ujar Ishanira. turut menyampaikan surat pengecualian bayaran sewa premis
dan cek kemudahan pembiayaan kepada beberapa usahawan
Salah seorang penyewa yang ditemui, Encik Mohd Jazrin bin Kasnin, berkaitan semasa sesi tersebut. Beliau berharap usahawan dapat
pemilik Anak Bapak Corner Catering menyifatkan pengecualian memanfaatkan bantuan yang telah disediakan oleh MARA untuk
dan diskaun sewa yang diberikan benar-benar meringankan beban mengatur strategi, menambahbaik model perniagaan dan sistem
yang ditanggung. Dengan adanya kemudahan tersebut dapatlah operasi agar usahawan mampu berhadapan dengan cabaran lain
saya menampung kos pemasaran yang lebih tertumpu kepada pada masa akan datang.
perkhidmatan penghantaran (delivery service). ‘’Saya berharap
pandemik ini segera berakhir agar saya serta rakan-rakan usahawan Sumber Berita: eWarta MARA
yang lain dapat berniaga seperti biasa walaupun dalam keadaan
norma baharu dan terus berusaha untuk lebih berdaya saing
supaya ekonomi negara dapat dipulihkan,” tambah Jazrin.

Ketiga-tiga usahawan dari Negeri Sembilan ini merupakan antara
penerima manfaat inisiatif yang dilaksanakan oleh MARA untuk

Dato’ Azhar (kanan) mendengar taklimat daripada pengusaha Syarikat Abumie Holdings Sdn Bhd, Mohd Shuhaimi (kiri) mengenai jenis
makanan frozen yang dikeluarkan di Seremban sempena Lawatan Kerja YBhg Dato’ Ketua Pengarah.

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 5

Bicara 1. Apakah pendekatan MARA Sabah dalam merangka dan melaksanakan
program-program di bawah Sektor Keusahawananan untuk jangka masa lima
(5) tahun.

Eksklusif Pendekatan yang digunakan oleh MARA Sabah dalam merangka dan
melaksanakan program-program di bawah Sektor Keusahawanan untuk jangka
PENGARAH MARA masa lima (5) tahun adalah berteraskan kepada Pelan Strategik MARA 2021 –
NEGERI SABAH 2025, Sabah Development Corridor Blue Print 2.0 2020 – 2030, Dasar-Dasar
Jangka Pendek dan Jangka Panjang Kerajaan Malaysia. Selain daripada itu,
keperluan sebenar usahawan mengikut daerah, kumpulan etnik dan sub etnik di
ambil kira dalam perancangan program.

Antara program yang dirancang untuk dilaksanakan oleh MARA Sabah dalam
tempoh lima (5) tahun akan datang adalah:-

Mempertingkatkan dan mempelbagaikan program-program pendigitalan kepada

usahawan di pelbagai peringkat khususnya usahawan luar bandar di negeri

Sabah. Ia bertujuan untuk menjadikan pendigitalan sebagai salah satu platform

utama norma baharu dalam membangunkan usahawan, perniagaan serta

komuniti setempat. Ini secara tidak langsung menyokong perkembangan IR 4.0

dijangka akan turut memberi implikasi terhadap sistem

e-commerce serta penggunaan teknologi dan

sistem baharu dalam perniagaan pada masa

“Negeri Sabah akan datang. Pendekatan ini juga secara
merupakan sebuah
negeri yang unik tidak langsung dapat meningkatkan
kerana mempunyai 27
Daerah dan memilik profesionalisme dalam kalangan
40 kumpulan etnik,
200 kumpulan sub usahawan MARA Sabah melalui
etnik serta merupakan
negeri yang kedua program-program pendigitalan yang telah
terbesar di Malaysia.
dan akan dirancang.

Melaksanakan program-

program yang

mempunyai

permintaan tinggi

berdasarkan

industri utama

negeri Sabah,

“ selain daripada

mengikut

daerah untuk

merancakkan lagi

aktiviti ekonomi

bandar dan luar

bandar Sabah.

Ia bertujuan untuk

melahirkan lebih

6 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

ramai “hero usahawan” mengikut Borneo dalam melestarikan usahawan Setiap daerah memiliki nilai, budaya,
kluster industri. Sebagai contoh, Sabah automatif Sabah sedia ada. MARA
memiliki kontor alam semulajadi, Sabah telah melaksanakan pra-kajian bahasa etnik dan mereka mempunyai
flora dan fauna yang luas termasuk untuk mewujudkan Program Pan
kewujudan tanaman herba-herba yang Borneo - Light Vehicle Commercial persepsi tersendiri terhadap
hanya terdapat di Sabah yang boleh Centre (PB -LVCC) bertujuan untuk
dikomersialkan. Oleh yang demikian, mewujudkan Pusat Servis Kenderaan keusahawanan. MARA Sabah sama
industri herba telah dikenalpasti Persendirian dan Pacuan 4 Roda –
sebagai salah satu industri baharu 4WD di sepanjang laluan Pan Borneo ada di peringkat negeri dan daerah
yang sangat berpotensi dibangunkan. yang bakal diusahakan oleh usahawan
Selain daripada program-program yang berkenaan. sentiasa berusah a sepenuhnya
dirancang akan meneruskan usaha
intervensi bagi menyumbang ke arah Menyediakan lebih banyak prasarana untuk mempelajari dan memahami
pembangunan industri sedia ada di usahawan yang lengkap dan
Sabah seperti pelancongan, makanan canggih serta mampu milik kepada kesemua aspek ini agar program-
& pertanian, komoditi & pembuatan usahawan di negeri Sabah. Ini secara
hiliran, logistik, ekonomi pesisir tidak langsung akan membantu program keusahawanan MARA
& maritim, tenaga diperbaharui & pihak usahawan yang memerlukan
ekonomi hijau dan Advanced & Modern ruang niaga yang kondusif untuk yang dilaksanakan dapat memenuhi
services. menjalankan perniagaan.
keperluan setempat masyarakat demi
2. Sepanjang menggalas amanah
sebagai Pengarah MARA Negeri, kelangsungan pembangunan sosio-
tuan telah menyaksikan banyak
kejayaan membawa usahawan ekonomi masyarakat negeri Sabah.
Bumiputera ke satu aras yang boleh
Meneruskan dan menambah baik dibanggakan. Apakah cabaran utama Pendekatan pelaksanaan program
MARA khususnya MARA Sabah pembangunan keusahawanan MARA
program-program keusahawanan untuk sampai ke tahap sekarang? di Sabah itu sendiri perlu disesuaikan
Dan apakah cabaran akan datang dengan konteks tempatan khususnya
yang akan dihadapi oleh tuan dalam dalam kemajuan kendiri usahawan,
mengekalkan perancangan yang pembangunan perniagaan dan
terdapat dalam Pelan Strategik seterusnya pembangunan komunti di
MARA. sekitarnya.

sedia ada seperti pelaksanaan Antara cabaran utama yang dihadapi
oleh MARA Sabah dalam membantu
program-program yang berbentuk usahawan Bumiputera ke satu aras Berdasarkan kajian literatur terdahulu,
yang boleh dibanggakan adalah antara faktor yang menyumbang
penjanaan pendapatan seperti diversiti. Negeri Sabah merupakan kepada kejayaan sesebuah perniagaan
sebuah negeri yang unik kerana adalah motivasi dan inisiatif usahawan
program Bespoke, Jananiaga, Karnival mempunyai 27 Daerah dan memilik itu sendiri untuk celik proses bagi
40 kumpulan etnik, 200 kumpulan sub mendapatkan ilmu pengetahuan dan
Usahawan Desa dan pelbagai lagi etnik serta merupakan negeri yang kemahiran bersesuaian sebagai input
kedua terbesar di Malaysia. penambahbaikan yang berterusan
dalam untuk membantu usahawan dalam pembangunan kendiri dan
perniagaan itu sendiri. Cabaran yang
menjana pendapatan secara timbul adalah untuk mempastikan
usahawan di bawah bimbingan
berterusan dan seterusnya menjadi MARA Sabah supaya celik proses
dan menuil (leverage) serta memilih
salah satu platform pasaran secara program-program keusahawanan yang
ditawarkan oleh MARA kepada mereka.
offline kepada usahawan yang terlibat Selain dari itu, tahap keilmuan
pegawai-pegawai MARA Sabah
secara sistematik dan terancang. sebagai Pegawai Pembangunan
Usahawan juga sentiasa
Berkolaborasi dengan pelbagai agensi dipertingkatkan agar sistem
kerajaan dan swasta dalam merangka
pelbagai program pembangunan
usahawan berasaskan industri selaras
dengan hala tuju MARA dan Kerajaan
Negeri Sabah dalam membangunkan
usahawan yang kompetitif. Sebagai
contoh cadangan kerjasama di antara
MARA Sabah dan Kerajaan Negeri
Sabah melalui Projek Lebuhraya Pan

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 7

penyampaian perkhidmatan sokongan kepada golongan 80% perniagaan PKS di Malaysia dan kini negara bakal
sasar dapat dilaksanakan dengan cekap dan berkesan untuk memasuki fasa endemik yang akan membawa episod
mencapai matlamat MARA. Setakat bulan September 2021, baharu dalam pemulihan ekonomi khususnya kepada
MARA Sabah telah mengadakan pelbagai program bersama perniagaan PKS.
agensi Kerajaan dan Swasta seperti Bank Negara Malaysia
Cawangan Sabah, Bank Muamalat, Institut Pengurusan dan Pelbagai langkah telah dan akan terus dijalankan oleh
Integriti Melaka, SIRIM dan sebagainya untuk mencapai MARA Sabah khususnya dalam melaksanakan fasilitasi
tujuan di atas. kepada usahawan terutamanya untuk bangkit semula,
memulakan momentum perniagaan dalam trek perniagaan
Akhirnya, cabaran akan datang yang akan dihadapi untuk berlandaskan norma baharu dan seterusnya mengekalkan
mengekalkan segala perancangan yang telah digariskan perniagaan mereka seperti mengadakan pelbagai program
dalam PElan Strategik MARA adalah untuk memastikan bantuan secara khusus kepada usahawan yang terjejas
apa yang dirancang pada ketika ini masih relevan semasa dengan kerjasama dari pelbagai agensi-agensi kerajaan
hendak dilaksanakan kelak. Justeru itu, MARA Sabah yang terdapat di negeri Sabah, dalam masa yang sama
sentiasa dari semasa ke semasa akan membuat penilaian juga MARA Sabah telah melaksanakan program-program
kendiri ke atas program – program keusahawanan yang bantuan yang telah diperuntukan oleh pihak Kerajaaan
dilaksanakan. Penambahbaikan modul secara mikro akan seperti moratorium pembiayaan, diskaun sewa kepada
dibuat dalam setiap program yang ditawarkan kepada penyewa, penangguhan bayaran sewa semasa, melalui
usahawan supaya mereka sentiasa up-to-date dengan Program PEMULIH, Program PENJANA dan MARA
perubahan trend pasaran, sentiasa relevan dengan PRIHATIN dengan jayanya.
kehendak pasaran dan mampu mengekalkan institunalisasi
perniagaan mereka. Selain itu, MARA Sabah telah melaksanakan program
jerayawara (outreach) Kemudahan MARA eksklusif untuk
3. Wabak Pandemik Covid-19 merupakan satu ancaman usahawan di negeri di bawah bayu ini secara maya dan
kepada seluruh dunia ketika ini. Banyak sektor terjejas semua lapisan masyarakat untuk memberikan kesedaran
tidak terkecuali usahawan PKS, boleh tuan jelaskan kepada pelanggan dan bakal pelanggan MARA mengenai
bagaimana MARA Sabah khususnya membantu usahawan informasi segala kemudahan-kemudahan yang disediakan
terutama untuk bangkit semula dan mengekalkan oleh pihak MARA Sabah. Program ini bermatlamat untuk
perniagaan mereka dalam norma baharu. memberi informasi terkini, tepat dan cepat kepada semua
pemegang taruh dan pihak berkepentingan yang terdapat
Setelah hampir 20 bulan negara mengalami fasa Pandemik di negeri Sabah sekaligus mengurangkan kecelaruan dan
Covid-19. Situasi tersebut yang telah menjejaskan hampir ketidaksahihan informasi semasa yang diterima oleh para

8 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

usahawan khususnya melalui media sosial. 5. Kemana hala tuju MARA Sabah dari aspek
Pembangunan Usahawan sama ada memperkenalkan
4. Apakah fasiliti-fasiliti keusahawan yang disediakan program-program baharu, mengekalkan program sedia
untuk memastikan adakah ianya sentiasa relevan dan ada atau menambah baik program latihan pembangunan
mengikut kehendak pasaran? usahawan dalam memperkasa dan seiring dengan
peredaran zaman dalam Sektor Keusahawanan?
Pelbagai program dirangka dan dilaksanakan dalam untuk
membantu pengwujudan usahawan dan seterusnya untuk Bagi memastikan misi dan visi MARA Sabah sedia ada
tujuan kelestarian perniagaan iaitu dengan menyediakan dan akan datang tercapai, pengenalan program-program
fasiliti-fasiliti keusahawanan yang relevan dan mengikut baru akan dicadangkan di samping mengekalkan program
kehendak pasaran. Sebagai contoh bagi memastikan sedia ada yang mempunyai nilai tambah dan relevan
premis perniagaan yang ditawarkan kepada usahawan lebih kepada usahawan-usahawan di negeri Sabah. Mana-mana
berdaya saing, program-program persijilan seperti BeSS, program yang lapuk akan digugurkan. Program yang masih
Mesti dan Halal akan dilaksanakan kepada pengusaha- mempunyai permintaan akan dilakukan perekayasaan dan
pengusaha Restoran dan F&B khusus kepada penyewa dijenamakan semula sebelum ditawarkan semula kepada
premis MARA sedia dan bakal penyewa MARA.

Selain fasiliti geran sedia ada yang telah ditambah baik, usahawan.
kemudahan pembiayaan perniagaan yang semakin
mudah seperti Skim Dananita, Skim pembiayaan S3P Selain itu, pendekatan secara cipta sama (penglibatan
dan sebagainya amat membantu usahawan yang semua pihak daripada peringkat perancangan, pelaksanaan
memerlukan suntikan modal perniagaan agar lebih hingga penilaian program) akan dilaksanakan bersama
berdaya tahan dan berdaya saing di era pasca pandemik pemegang taruh, pihak berkepentingan dan usahawan
ini. Bagi membudayakan perniagaan secara digital dan untuk memastikan program-program baharu yang akan
norma baharu, MARA Sabah juga telah menyediakan diperkenalkan benar-benar menepati keperluan sebenar
fasiliti platform perniagaan secara maya melalui platform usahawan supaya tidak berlaku pembaziran sumber seperti
Jananiaga MARA-Shopee kepada usahawan negeri kewangan, tenaga manusia semua pihak semasa fasa
Sabah yang berpotensi untuk dimajukan. Melalui platform pelaksanaannya kelak.
virtual ini, ia dapat memberi manfaat kepada seramai 40
orang usahawan yang melibatkan sebanyak 2500 SKU Adalah menjadi matlamat akhir MARA Sabah supaya
(MARA Sabah sahaja) dengan peningkatan nilai jualan kesemua program dan perkhidmatan sektor keusahawanan
sekurang-kurangnya 10% kepada perniagaan berkaitan. Ini yang ditawarkan kepada usahawan dan masyarakat umum
menunjukkan fasiliti-fasiliti sedia ada yang disediakan masih di Sabah memberi manfaat yang mutlak dan seterusnya
memenuhi kehendak pasaran sedia ada dan membantu akan menghasilkan hubungan simbiotik dan inklusif antara
usahawan untuk lebih berdaya saing di pentas perniagaan Kerajaan Persekutuan dan rakyat Sabah.
lokal mahupun di peringkat global.

Seperti yang dinyatakan sebelum ini, MARA Sabah akan Pon Sikou Tagayo!
melaksanakan penilaian secara kendiri dari semasa ke
semasa bagi setiap program yang ditawarkan untuk Dr. Shahrizin bin Abdul Sarhadat
memastikan relevansi dan akan membuat pengubahsuaian Pengarah MARA Sabah
mikro agar sentiasa memenuhi kehendak semasa pasaran.

Sumber berita: Pejabat MARA Sabah

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 9

AFCL BIOSCIENCE SDN BHD
UNGGULI INDUSTRI KOSMETIK
BERSTATUS GMP DI NEGERI SABAH

Legasinya bermula pada tahun 2003 dengan membuka sebuah
kedai kosmetik kecil. Memulakan operasi di premis perniagaan
MARA bertempat di Wisma Merdeka Kota Kinabalu Sabah. Hanya
berbekalkan modal yang kecil, Puan Anita binti Mohamed, yang
kini CEO syarikat AFCL Bioscience, tidak menyangka bahawa
beliau bakal mencipta sejarah dengan membuka kilang kosmetik
bertaraf GMP yang pertama di Borneo pada tahun 2008.

Kisah bermula pada tahun 2000, beliau dan suami, Encik Fazli
bin Abdullah, berkongsi minat yang sama dalam perniagaan
kosmetik. Puan Anita telah mengambil keputusan untuk berhenti
dari pekerjaan yang disandang ketika itu sebagai eksekutif bank
terkemuka di Kota Kinabalu. Manakala suaminya, merupakan
seorang jurutera, juga telah meletakkan jawatan bagi memberi
laluan perniagaan yang dibina. Dengan pengalaman membuka
lebih 55 jenis perniagaan dan pernah mengalami kerugian
sehingga RM400,000, kegagalan yang di alami itu tidak pernah
melemahkan semangat usahawan wanita ini untuk terus
melangkah lebih jauh lagi.

Pelbagai kursus dalam dan luar negara serta latihan telah diikuti
bagi meningkatkan pengetahuan serta kemahiran dalam industri
kecantikan dan kesihatan. Mereka beroperasi hanya di sebuah
makmal kecil di belakang kediaman dan juga dijadikan sebagai
pusat praktikal dan amali dalam mengeluarkan produk syarikat.
Tahun 2006, beliau berpindah ke premis berstatus kilang demi
memenuhi hasrat dan impian memiliki sebuah kilang pembuatan
kosmetik yang unggul di Sabah. Produk pertama keluarannya
ialah produk sabun dengan jenama Anita Fragrance.

Selain ingin menjadi sebuah kilang pembuatan kosmetik yang
bertaraf GMP, syarikat AFCL juga ingin menjadi sebuah pengeluar
yang diiktiraf oleh Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM)
dengan mengeluarkan produk yang selamat dan berkesan
serta berkualiti tinggi dipasaran tempatan mahupun diperingkat
antarabangsa. Antara kekuatan yang terdapat dalam syarikat
AFCL ini ialah mempunyai seorang pakar kimia yang diiktiraf
antara yang terbaik di Borneo yang juga merupakan suami

10 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

kepada usahawan. Teknologi pembuatan kosmetik yang digunakan dan dipraktikkan dalam
AFCL ini sama dengan teknologi yang di gunakan di Korea, Jepun, Swiss dan Spain. Namun
bagi memastikan AFCL mempunyai keunikan yang lebih lagi, AFCL dalam proses adaptasi
teknologi pembuatan kosmetik dari negara Jerman dan beliau berharap disuatu masa nanti
dapat bekerjasama dengan pengeluar aktif dari German bagi memastikan produk yang
dikeluarkan di AFCL adalah yang terbaik di Sabah khususnya dan Malaysia secara amnya.
Selain bahan aktif dari Swiss dan Spain, AFCL juga mengeluarkan extract sendiri di makmal
yg mengunakan bahan asas yg diambil dari hutan hujan tropika khasnya dari hutan yang
kaya dengan rahsia flora dan fauna seperti hutan borneo.

Selepas 14 tahun dalam perniagaan, dan berbekalkan formula unik, AFCL kini mampu Puan Anita binti Mohamed
melahirkan ratusan usahawan kosmetik di Malaysia yang berjaya sehingga ada yang CEO AFCL Bioscience
mampu menjual lebih 30 juta setahun. Bukan sekadar jutawan tetapi mampu melahirkan
usahawan multi-millionaire melalui bimbingan AFCL. Kini AFCL berkembang pesat dengan
membuka dua (2) kilang kosmetik di Lokkawi, sebuah kilang makanan kesihatan di KKIP
dan sebuah kilang makanan segera di Kingfisher, Kota Kinabalu, Sabah.

Terima Kasih kepada pihak MARA yang telah banyak memberi peluang dan kemudahan
kepada syarikat AFCL seperti kemudahan sewa premis, sewa kilang KKIP, pembiayaan
dan khidmat nasihat yang berterusan antara faktor menyumbang kepada kejayaan
AFCL. Buktinya, AFCL Bioscience Sdn. Bhd pada hari ini terus mengungguli industri
kosmetik berstatus GMP di Negeri Sabah. Sebahagian dari anugerah kecemerlangan dan
pengiktirafan yang diterima dari dalam dan luar negara:

Sumber berita: Pejabat MARA Sabah

• Tokoh Usahawan Wanita Negeri Sabah 2015
• Memenangi Gelaran Produk Halal Terbaik di Khazasthan 2010
• Anugerah Usahawan Harapan MARA 2008
• Anugerah Usahawan DPMM 2009
• Anugerah Usahawan Terbaik MARA peringkat Borneo 2009
• Penyewa Terbaik MARA peringkat Kebangsaan 2009
• Anugerah Usahawan Aura MARA 2010
• Anugerah Wanita Inspirasi Lahad Datu 2015
• Top 150 GMB Entrepruner Tahun 2018
• Anugerah Usahawan Cemerlang Gabungan Penjaja 2019 Sabah
• Anugerah Khas Usahawan dengan NGO 2019 Sandakan
• Pengerak kepada industri Kosmetik dan Makanan Kesihatan di Sabah dengan membangunkan formula dan penjenamaan

lebih 500 usahawan Kosmetik dan Makanan Kesihatan jenama dari Sabah dan seluruh Malaysia
• Produk ciptaan Anita di nobatkan sebagai 100 sabun terbaik dunia di Jepun
• Pembuat sabun Gamat yang pertama di Sabah 2006 dan telah dieksport ke Jepun dan dipamerkan di pameran 100 sabun

terbaik dunia di Jepun.
• Menjadi Perintis Kilang Kosmetik pertama bertaraf GMP serta Halal di Sabah dan Borneo pada Tahun 2008

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 11

HyM FOODS MANFAATKAN
KEMUDAHAN BASE BAGI

KELESTARIAN

Antara produk keluaran HyM Foods

Bermula dengan menjalankan perniagaan restoran pada tahun 2011, usahawanita ini telah memperluaskan cabang perniagaan dalam
industri pembuatan Food & Beverages dengan mengeluarkan produk makanan menggunakan singkatan dari nama beliau iaitu HyM Foods.
Syarikat Hotplate Café yang dimiliki sepenuhnya usahawan Bumiputera ini merupakan anak tempatan Lahad Datu iaitu Puan Hayati binti
Melan. Berkonsepkan ready to eat dan ready to cook, produk HyM ini mendapat sambutan yang luar jangka di daerah Lahad Datu sendiri dan
mula mendapat tempahan dari luar daerah lain dengan kadar jualan sebulan mencecah sehingga RM30,000 dan mempunyai 8 SKU dalam
tempoh enam (6) bulan.

Tiga (3) produk best seller HyN Foods adalah Serunding Ayam, Serunding Daging dan
Sambal Penyet Asli. Produk yang dikeluarkan ini mempunyai permintaan yang sangat
tinggi di Lahad Datu dan seluruh daerah Sabah. Antara produk lain yang dihasilkan
Sambal Acun Banjar, Lada Goreng Leleh, Kerisik Toki, Lemang Sejuk Beku dan produk
makanan sejuk beku.

Puan Hayati mula mengenali MARA apabila kerap mengikuti kursus-kursus anjuran

MARA dan agensi-agensi kerajaan yang lain. Lanjutan daripada itu, ia membuka

peluang kepada beliau untuk mengetahui lebih banyak kemudahan atau skim-

skim yang ditawarkan oleh MARA. Hasil daripada mendapat khidmat nasihat

secara berterusan dari pegawai MARA Daerah Lahad Datu, beliau telah mendapat

kemudahan BASE khusus untuk menambahbaik produk dan jenama HyM Foods Puan Hayati binti Melan, pemilik Hotplate Café
sebanyak RM 20,000 pada tahun 2021. Melalui kemudahan BASE, ia dapat

menambah baik sistem pembungkusan produk bagi memenuhi kehendak pasaran semasa agar dapat menembusi pasaran tempatan dan

antarabangsa. Produk beliau kini telah berjaya dipasarkan ke pasaraya Mydin cawangan Sandakan, Pasaraya Bataras seluruh Sabah, Servay

Hypermarket dan supermarket /minimarket di Daerah Lahad Datu dan Tawau.

Bagi meneruskan lagi kelestarian perniagan dan jenama produk, HyM Foods juga telah menerima kemudahan kedua iaitu Pembiayaan
Perniagaan Khas Wanita iaitu DanaNITA sebanyak RM 50,000. Melalui pembiayaan ini, ianya banyak membantu Puan Hayati dalam

12 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

menghadapi cabaran perniagaan semasa Pademik Covid-19 yang melanda seluruh dunia. Sehingga kini HyM Foods mempunyai dua
(2) orang pekerja tetap beberapa pekerja sambilan. Bagi memastikan jenama HyM Foods ini dapat berdaya tahan dan mampu bersaing
diperingkat yang lebih tinggi, Puan Hayati juga telah memohon untuk mendapatkan geran persijilan MeSti dan Halal melalui MARA bagi
produk beliau.

Sumber berita : Pejabat MARA Sabah

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 13

PERKASA PLATFORM DIGITAL
UNTUK BERDAYA SAING

KUALA LUMPUR : 29 September - Impak pandemik kepada talian seperti Digital Presence Specialisation-Smart Business
usahawan PKS MARA terus dirasai, namun terdapat juga Strategy for Entrepreneur in Professional Services,” jelas Yahaya.
peniaga yang berjaya mengekalkan jualan secara konsisten, Tambah beliau, program penjenamaan dan pemasaran di
malah memperoleh pendapatan lebih tinggi berbanding platform Live Biznetwork ini telah bermula pada 1 Jun hingga
sebelum pandemik berlaku. Apakah strategi mereka? Pada 30 November 2020 yang lalu dengan penglibatan 275 orang
masa ini, pemasaran melalui platform digital telah diperkasa usahawan dan mencatatkan jualan sebanyak RM2.5 juta.
bagi memastikan aktiviti penjenamaan dan pemasaran dapat
dipertingkatkan seterusnya melestarikan perniagaan mereka “Pada tahun 2021, terdapat beberapa siri program khas Live
dalam pasaran semasa. Biznetwork yang telah berjaya dilaksanakan seperti Program
Live Biznetwork-PROPER bersama enam (6) pemilik restoran
Menurut Encik Yahaya bin Sani, Pengarah Bahagian sekitar Selangor dan Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dalam
Pembangunan Usahawan (BPU), MARA mengambil inisiatif mempromosikan produk di restoran mereka. Menariknya,
memperkenalkan program Live Biznetwork. Program ini hasil jualan yang direkodkan ialah berjumlah RM135K iaitu
menggunakan platform media sosial seperti Facebook, dengan kadar peningkatan jualan sebanyak 12%. Selain itu,
Instagram dan Youtube sebagai pendekatan yang strategik dan Program Fiesta Live Raya telah berjaya dilaksanakan bersama
inovatif kepada perniagaan masa kini. Platform media sosial 40 usahawan pada 13 April hingga 2 Mei 2021 sempena jualan
menjadi strategi kebanyakan usahawan dalam memperkenalkan Aidilfitri. Program ini telah berjaya melonjakkan jualan dan viewer
jenama, promosi produk serta perkhidmatan dengan lebih cepat peserta yang terlibat. Jumlah jualan yang terkumpul ialah RM
dan berkesan. “Live Biznetwork merupakan medan usahawan 176K,”katanya lagi.
mengadakan promosi, meningkatkan jualan dan meluaskan
lagi rangkaian jaringan antara usahawan dengan bakal agen Berdasarkan perkembangan dan maklum balas yang sangat baik
menggunakan media sosial. dalam kalangan usahawan yang terlibat dengan Live Biznetwork,
program ini telah diteruskan bagi membantu lebih ramai
“Usahawan akan membuat live review mengenai produk atau usahawan di luar sana. Ianya terbukti bahawa pemerkasaan
servis mereka. Teknik yang kreatif mampu menarik minat platform jualan secara digital membantu usahawan kekal
dan mempengaruhi pengguna media sosial untuk membuat berdaya saing.
pembelian. Sebelum ini, BPU telah menyediakan siri-siri kursus
keusahawanan bagi berkongsi teknik penjualan secara dalam Sumber berita: eWarta MARA

14 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

BANTU PRODUK USAHAWAN TEMPATAN
TEROKA PERSADA GLOBAL

Program Gate to Global merupakan platform terbaik buat usahawan Bumiputera perkenalkan produk tempatan dan halal ke persada dunia.

KUALA LUMPUR : 17 September - MARA orang usahawan MARA di bawah GTG untuk bersepadu yang sepatutnya untuk
bantu meningkatkan keupayaan usahawan menyertai MIHAS Virtual 2021 bermula 9 mengeksport produk mereka dengan
dalam aspek pengurusan perniagaan, September sehingga 31 Disember 2021. kerjasama agensi- agensi kerajaan lain
pembangunan produk, pengukuhan Program GTG merupakan sebuah gerbang seperti MATRADE, Halal Development
penjenamaan dan pemasaran strategik usahawan untuk mereka melebarkan Centre (HDC) dan sebagainya.
yang dapat membawa produk tempatan ke sayap perniagaan ke peringkat global, yang
persada global. mana pendedahan awal diberikan kepada Beliau mengulas, usahawan juga telah
usahawan Bumiputera untuk mendapatkan didedahkan dengan proses dokumentasi
Menurut Pengarah Bahagian Pembangunan maklumat dan khidmat nasihat mengenai dan perundangan mengikut negara sasaran
Usahawan MARA (BPU), Encik Yahaya peluang pasaran eksport halal sehingga bagi tujuan pengeksportan serta kaedah
Bin Sani, Program Gate to Global (GTG) menembusi pasaran antarabangsa sama berurusan dengan pembeli berpotensi di
yang dilaksanakan Majlis Amanah Rakyat ada pasaran atas talian atau pasaran fizikal luar negara supaya segala urusan padanan
(MARA) sejak 2018 terbukti berjaya global. perniagaan dapat mencapai kata sepakat
membantu usahawan Bumiputera untuk antara pihak pembeli dan juga usahawan
menembusi pasaran global sekaligus “Kita seharusnya berada di hadapan dalam terbabit. “Selain itu, MARA menerusi BPU
melonjakkan hasil jualan mereka. produk halal, kalau usahawan kita tiada mengadakan program GTG dengan usaha
sokongan dan perancangan yang strategik sama rakan strategik ini akan menyaring,
Katanya, usaha GTG termasuklah dengan barangkali sukar untuk tembusi pasaran memilih, membimbing dan memudah cara
membawa usahawan di bawah MARA untuk global. Kita tidak boleh biarkan mereka calon usahawan yang berkelayakan dan
menyertai pelbagai acara antarabangsa sendiri,” katanya. Tambah Yahaya, semua bersedia untuk menerokai pasaran eksport”.
seperti Pameran Halal Antarabangsa usahawan yang terbabit dengan program
Malaysia (MIHAS) yang dianjurkan setiap GTG itu sudah melalui fasa latihan dan “Usaha pembangunan keusahawanan
tahun bermula 2004. Penganjuran MIHAS bimbingan sekaligus mempersiapkan yang dilaksanakan MARA adalah sangat
sebelum ini iaitu pada tahun 2019, MARA mereka untuk berada seiring dengan produk signifikan kerana mempunyai ekosistem
telah menghantar penyertaan usahawan antarabangsa. yang lengkap serta mudah diakses oleh
seramai 24 usahawan dengan nilai kontrak semua golongan termasuklah usahawan
dagangan sebanyak RM 13.21 juta. MARA sebagai agensi yang dari luar bandar,” jelas Yahaya.

“Pada tahun ini kita bawakan seramai 30 bertanggungjawab membantu usahawan, Sumber berita: eWarta MARA

telah menyediakan latihan dan program

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 15

MARA TERUS B

WALKABOUT TIMBALAN MENTERI 1 KPLB
MARA BANTU USAHAWAN MELALUI PAKEJ PEMULIH

PAHANG : 11 September - YB. Dato’ Sri Abdul Rahman bin melibatkan implikasi kewangan sebanyak RM733 ribu.
Mohamad, Timbalan Menteri 1, Kementerian Pembangunan Luar
Bandar (KPLB), hadir ke program penyerahan surat Moratorium “Bagi penyerahan Skim Pembiayaan Perniagaan Prihatin Mikro
Pembiayaan Perniagaan MARA, surat pengecualian sewa dan (S3P) dan Pelaksanaan Skim Pembiayaan Perniagaan Khas
diskaun sewa 30% MARA di bawah program Strategi Memperkasa Wanita (DanaNITA) Negeri Pahang, sebanyak RM1.175 juta
Rakyat dan Ekonomi Tambahan (PEMERKASA) serta penyerahan telah diluluskan di bawah program S3P kepada 34 usahawan
bantuan Skim Pembiayaan Perniagaan Prihatin Mikro (S3P) dan dan manakala sebanyak RM 600 ribu diperuntukkan kepada 22
Pelaksanaan Skim Pembiayaan Khas Wanita (DanaNITA). usahawan di bawah program DanaNITA.”

Menurut YB. Dato’ Sri Abdul Rahman, “Selain menyampaikan Semoga dengan adanya sokongan daripada inisiatif MARA
bantuan, program hari ini juga membolehkan saya bersemuka ini dapat memberi suntikan semangat dan dorongan kepada
secara terus bersama dengan usahawan-usahawan Bumiputera usahawan Bumiputera untuk meneruskan kelangsungan
bagi mendapatkan maklum balas tentang keberkesanan skim- perniagaan dalam mendepani cabaran ekonomi.
skim bantuan anjuran MARA semasa Pandemik COVID-19 ini.
Sumber berita: eWarta MARA
“Seramai 428 usahawan akan menerima moratorium pembiayaan
perniagaan yang melibatkan implikasi kewangan sebanyak
RM1.66 juta secara keseluruhan. Manakala bagi insentif
pengecualian dan diskaun sewa premis MARA sebanyak 30%,
seramai 473 orang penyewa semasa akan menerima manfaat dan

16 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

BERI SOKONGAN

PROGRAM RANTAIAN NILAI
INDUSTRI (PRiN)

NEGERI SEMBILAN : 15 September 2021 - Lawatan kerja
Y.Bhg. Dato’ Azhar bin Abdul Manaf, Ketua Pengarah MARA
ke Syarikat Abumie Holdings Sdn Bhd @ MISA Frozen.
Syarikat telah mendapat kemudahan Pembiayaan MARA
iaitu Program Rantaian Nilai Industri (PRiN) sebanyak RM 1
juta. Melalui kemudahan ini, ianya dapat menambahkan lagi
bilangan usahawan Bumiputera dalam bidang perniagaan
kelas menengah dan bersedia menjadi Top Enterpreneur yang
menjurus ke arah Global Player.

Sumber berita: eWarta MARA

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 17

MARA JOHOR TERUS BERI SOKONGAN KEMUDAHAN MARA
KEPADA USAHAWAN MARA DAN BANTUAN PERSEKOLAHAN

KOTA ISKANDAR : 21 September 2021 - Majlis Penyampaian Kemudahan pembiayaan kepada Usahawan MARA dan Bantuan
Persekolahan kepada pelajar-pelajar Negeri Johor. Majlis telah disempurnakan oleh YB. Datuk Haji Samsolbari bin Jamali, Pengerusi
Jawatankuasa Pertanian, Industri Asas Tani dan Kemajuan Luar Bandar Negeri Johor bertempat di Bangunan Dato’ Jaafar
Muhammad Kota Iskandar, Johor. Turut mengiringi, Puan Nor Uyon binti Shoib, Pengarah MARA Johor.

Seramai tiga (3) orang usahawan telah menerima kemudahan Pensijilan BEST berjumlah RM48,500.00 dan dua (2) orang usahawan
telah menerima kemudahan Program BASE berjumlah RM16,000.00. Penyampaian cek untuk Skim Pembiayaan Perniagaan MARA
juga diadakan di mana tiga (3) orang usahawan telah menerima kemudahan SPIM berjumlah RM750,000.00 dan seorang usahawan
menerima kemudahan SPIKE berjumlah RM130,000.00. Manakala lima (5) orang usahawan melibatkan premis di Bazar MARA
Pontian, Arked MARA Tangkak, Bazar MARA Bukit Gambir, Lot Komersial MARA Pagoh Jaya dan Lot Komersial MARA Tmn Muhibbah
Segamat telah menerima Surat Tawaran Penyewaan Premis Perniagaan MARA.

Dalam majlis yang sama, Yayasan Pelajaran MARA (YPM) turut menyampaikan Bantuan Persekolahan Kepada Pelajar-Pelajar Sekolah
Rendah dan Sekolah Menengah Negeri Johor melalui cek bernilai RM312,000.00 kepada wakil Pengurusan Jabatan Pendidikan Negeri
Johor. Majlis ini juga diteruskan dengan Penyampaian Bantuan Persekolahan (Exam Kit) dan Bantuan Bakul Makanan kepada pelajar-
pelajar DUN Semarang berjumlah RM10,000.00.

Datuk Haji Samsolbari turut menyampaikan penghargaan Kerajaan Negeri Johor atas majlis yang telah dianjurkan oleh MARA Johor.
Beliau berkata, “peranan MARA amat besar dalam membangunkan sosio ekonomi Bumiputera dan usaha murni seperti ini haruslah
diteruskan agar masyarakat mengetahui program-program yang ditawarkan oleh MARA sama ada dalam bidang Keusahawanan
mahupun Pendidikan”.

Sumber berita: eWarta MARA

18 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

PELAN JANA SEMULA EKONOMI NEGARA

Melalui Pelan Jana Semula Ekonomi Negara, Puan Haslina Manfaat Pelan Jana Semula Ekonomi Negara dirasai oleh Puan
binti Mohd Pisol, founder Diamond Cosmetics telah mendapat Wan Noor Azura (Cik Rara), founder Beauty In Business (BiSS)
manfaat melalui inisiatif kemudahan program PENJANA. Jualan produk beliau telah meningkat apabila menyertai kursus
Landskap perniagaan beliau mula berubah dengan penambahan di bawah Program E-Commerce PENJANA - Beauty in Business
pasukan perniagaan dan peningkatan jualan produk hasil. (BiSS). Beliau yakin hasil dari kursus yang disertai, produknya
mampu ke pasaran yang lebih luas.

Melalui Program PENJANA-MARA in Fashion (MIF), antaran usahawan yang telah mendapat manfaat melalui program ini ialah, Encik
Hafiz bin Nasir, telah dilatih untuk mengembangkan perniagaan sedia ada melalui platform dalam talian seperti media sosial. Encik Hafiz
bin Nasir, founder Divascarft manakala Puan Noranis binti Che Aziz, founder Sricandy, mengembangkan perniagaan melalui pemantapan
ilmu copywriting yang menarik dan teknik pemasaran dalam talian.

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 19

Skim Pembiayaan Perniagaan Prihatin Mikro (S3P) Sokongan
Kemudahan Pembiayaan Perniagaan MARA

Melalui Skim Pembiayaan Perniagaan Prihatin Mikro (S3P), Tuan Zamri bin Tuan Zaid, pemilik Kuantan Moto Garage
Pahang ini dapat meneruskan perniagaan beliau dalam situasi pandemik dan mengembangkan lagi perniagaan bengkel

motosikal beliau.

Skim DanaNITA
Sokongan Kemudahan Pembiayaan Perniagaan MARA

Manafaat melalui program DanaNITA, Puan Norsafiera binti Mat Adnan, pemilik Sri Anggun Jaya, Kuantan Parade, Pahang ini dapat
menyusun semula operasi syarikat untuk kelangsungan perniagaan dalam keadaan pandemik Covid-19.

20 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021



CATATAN

22 eBuletin Keusahawanan . Edisi September 2021

CATATAN

Edisi September 2021. eBuletin Keusahawanan 23

Bahagian Inovasi & Teknologi Kreatif MARA

Tingkat 4, Ibu Pejabat MARA
50609 Jalan MARA, Kuala Lumpur.

Tel: 03 2613 2401
Faks: 03 2691 0075

Email: [email protected]

Copyright ©️ MARA 2021. All rights reserved