หญ้าแฝก

หญ้าแฝก

“ให้ใชห้ ญา้ แฝกในการพฒั นา ปรับปรุงบารุง
ดิน ฟ้ื นฟูดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ และ
แกป้ ัญหาดินเสื่อมโทรมดาเนินการขยายพนั ธุ์
ทาใหม้ ีกลา้ หญา้ แฝกเพียงพอดว้ ย ที่สาคญั ตอ้ ง
ไม่ลืมหน้าท่ีของหญา้ แฝก ในการอนุรักษ์ดิน
และน้า และเพ่ือการรักษาดิน ใหท้ ุกหน่วยงาน
แ ล ะ ห น่ ว ย ง า น ร า ช ก า ร ท่ี มี ศ ัก ย ภ า พ ใ น ก า ร
ขยายพนั ธุ์ ใหค้ วามร่วมมือกบั กรมพฒั นาที่ดิน
ในการผลิตกลา้ หญา้ แฝก และแจกจ่ายกลุ่มเป้าหมายท่ีตอ้ งการใหเ้ พียงพอ”
ณ ศาลาเริง วงั ไกลกงั วล อาเภอหัวหิน
จงั หวดั ประจวบครี ีขันธ์ เมื่อวนั ท่ี ๒๑ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๔๖

เรียบเรียงข้อมูล โดย BadMan.Chanpen

คานา
หนังสือเล่มนีจ้ ัดทาขนึ้ เพ่ือเป็ นแหล่งเรียนรู้ให้กบั ทุกท่านท่ี
ต้องการศึกษาหาความรู้เกยี่ วกบั “ หญ้าแฝก ”

คณะผู้จดั ทาหวงั เป็ นอย่างยงิ่ ว่า หนังสือเล่มนีจ้ ะมปี ระโยชน์แก่
ผู้อ่านทุกท่านได้ไม่มากกน็ ้อย หากมขี ้อผดิ พลาดประการไดทางคณะ
ผู้จดั ทาจาขออภยั ไว้ ณ ทนี่ ีด้ ้วย

คณะผู้จัดทา

สารบัญ หน้า
1
โครงการรณรงคก์ ารปลูกหญา้ แฝกเฉลิมพระเกียรติฯ 2
หญา้ แฝกลุ่ม 4
หญา้ แฝกดอน 6
ลกั ษณะพเิ ศษของหญา้ แฝก 7
การขยายพนั ธุห์ ญา้ แฝก 11
การปลูกหญา้ แฝกในพ้ืนที่เกษตรกรรม 14
รูปแบบการปลูกหญา้ แฝกตามหลกั วชิ าการ

1

โครงการรณรงค์การปลูกหญ้าแฝกเฉลมิ พระเกยี รตฯิ
จากสภ าพ ปั ญหาค วามเ สื่ อมโทรมข องทรั พย ากรดิ น แ ล ะ

สภาพแวดลอ้ มที่เกิดข้ึนในประเทศไทย ซ่ึงส่งผลให้ผลผลิตทางการเกษตร
ลดลง และบางพ้ืนท่ีประสบปัญหาการชะลา้ งพงั ทลายของดินอยา่ งรุนแรง
ดงั น้ัน จึงไดจ้ ดั ทาโครงการรณรงค์การปลูกหญา้ แฝกเพื่อการอนุรักษ์ดิน
และน้า เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั เนื่องในปี มหามงคล
ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ข้ึน โดยแบ่งงาน
รณรงคเ์ ป็น ๒ ช่วง คือ ระหวา่ งวนั ท่ี ๑ พฤษภาคม – ๑๕ มิถุนายน ๒๕๕๔
และวนั ที่ ๑๕ กรกฎาคม – ๓๑ สิงหาคม ๒๕๕๔ เพือ่ เป็นการร่วมเฉลิมพระ
เกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเน่ืองในปี มหามงคลทรงเจริญพระ
ชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ และร่วมเฉลิมพระเกียรติ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ผู้ทรงเป็ น “พระบิดาแห่งการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม” โดยดาเนินการในพ้ืนท่ีทุกจงั หวดั ทว่ั
ประเทศ ซ่ึงจะได้จัดให้มีกิจกรรมต่างๆ เพ่ือให้ข้าราชการ ประชาชน
เกษตรกร นกั เรียน อบต. หมอดินอาสา หน่วยงานราชการ และภาคเอกชน
ไดร้ ับทราบถึงวิธีการและข้นั ตอนในการนาหญา้ แฝกไปใชป้ ระโยชน์ เพื่อ
การอนุรักษด์ ินและน้าและปรับปรุงสภาพแวดลอ้ ม และรู้จกั คุณประโยชน์
ของหญา้ แฝก โดยร่วมกนั ปลูกหญา้ แฝกในพ้ืนที่ต่างๆ ตามความเหมาะสม
ซ่ึ ง ก า ร ใ ช้ร ะ บ บ ห ญ้า แ ฝ ก จ ะ ช่ ว ย ล ด ต้น ทุ น ใ น ก า ร ป้ อ ง กัน ก า ร ช ะ ล้า ง
พงั ทลายของดินใหน้ อ้ ยลง ขณะเดียวกนั ประสิทธิภาพในการดกั ตะกอนดิน
ป้องกนั ดินถล่ม น้าท่วมฉบั พลนั ไดใ้ นระดบั หน่ึง

2

ลกั ษณะของหญ้าแฝก
หญา้ แฝก ชื่อสามญั Vetiver grass, Khuskhus, Cuscus, Sevendara grass.
ช่ือวทิ ยาศาสตร์ Chrysopogon zizanioides (L.) Roberty (ชื่อพ้อง
วทิ ยาศาสตร์ Vetiveria zizanioides (L.) Nash) จัดอยู่ในวงศ์
หญ้า (POACEAE หรือGRAMINEAE)

หญ้าแฝก เป็ นพืชใบเลยี้ งเดยี่ วตระกูลหญ้าชนิดหน่ึง เช่นเดยี วกบั
ข้าวโพด ข้าวฟ่ างอ้อย ซ่ึงพบกระจายอยู่ทวั่ ไปหลายพืน้ ทตี่ ามธรรมชาติ
จากการสารวจพบว่า มกี ระจายอยู่ทวั่ โลก
ประมาณ ๑๒ ชนิด และสารวจพบในประเทศไทย ๒ ชนิด ได้แก่

๑.กลุ่มพนั ธ์ุหญ้าแฝกลุ่ม ไดแ้ ก่ พนั ธุ์สุราษฎร์ธานี กาแพงเพชร ๒ ศรี
ลงั กา สงขลา ๓ และพระราชทาน ฯลฯ

ลกั ษณะท่ีสาคญั คือ หลงั ใบโคง้ ปลายใบ แบนมีสีเขียวเขม้ เน้ือใบ
ค่อนขา้ งเนียน มีใขเคลือบ (wax) มากทาใหด้ ูมนั ทอ้ งใบออกสีขาว ซีดกวา่
ดา้ นหลงั ใบ และเม่ือนาใบส่องดูกบั แดดจะเห็นรอยก้นั ขวางในเน้ือใบ
(septum) โดยเฉพาะพ้ืนใบบริเวณส่วนโคนและกลางใบ เสน้ กลางใบ
(midrib) ฝังอยใู่ นตวั แผน่ ใบไม่โตหรือเด่นชดั เจน

หญา้ แฝกลุ่มอายปุ ระมาณ 1 ปี จะมีรากที่หยง่ั ลึกไดป้ ระมาณกวา่ 1
เมตร จะข้ึนอยกู่ บั สภาพของดินและความสมบูรณ์ของพชื โดยเฉพาะดิน
ร่วนปนทรายท่ีมีการระบายน้าไดด้ ีหญา้ แฝกจะใหร้ ากยาวที่สุด

3

สายพนั ธุก์ าแพงเพชร 2
ลกั ษณะกอต้งั มีการแตกหน่อค่อนขา้ งหลวม ใบ
มีสีเขียว ทอ้ งใบมีสีขาว ใบค่อนขา้ งเลก็ ความ
กวา้ งของใบเฉล่ีย 0.9 เซนติเมตรใบจะเป็นมนั
ดอกสีม่วงน้าตาล

สายพนั ธุ์ศรีลงั กา
ลกั ษณะกอต้งั มีการแตกหน่อค่อนขา้ งหลวม ใบ
มีสีเขียว ทอ้ งใบมีสีขาว ใบค่อนขา้ งเลก็ ความ
กวา้ งของใบเฉลี่ย 0.9 ซม. ใบจะเป็นมนั ดอกสี
ม่วงน้าตาล

สายพนั ธุ์สุราษฎร์ธานี
ลกั ษณะกอต้งั มีการแตกหน่อค่อนขา้ งหลวม
ทรงพมุ่ กาง หน่อใหญ่ มีการยดึ ปลอ้ งเร็วใบสี
เขียว ทอ้ งใบมีสีขาวลายหยาบ ความกวา้ งของใบ
1 ซม. ดอกสีม่วงแดง

สายพนั ธุ์สงขลา
ลกั ษณะกอปรก ทรงพมุ่ กาง ใบมีสีเขียว ทอ้ งใบมี
สีขาวละเอียด ใบคอ่ นขา้ งใหญ่ ความกวา้ งของ
ใบ 1.4 ซม. ใบจะเป็นมนั และอ่อน ดอกสีม่วง
แดง

4

๒.กลุ่มพันธ์ุหญ้าแฝกดอน ได้แก่ พนั ธุ์ราชบุรี ประจวบคีรีขนั ธ์ ร้อยเอ็ด
กาแพงเพชร ๑ นครสวรรค์ และเลย เป็นตน้

ลกั ษณะที่สาคญั คือ ใบสีเขียวซีด หลงั ใบพบั เป็นสันสามเหล่ียม เน้ือ
ใบหยาบ สากคาย มีไขเคลือบน้อย ทาให้ดูกร้านไม่เหลือบมนั ทอ้ งใบสี
เดียวกบั ดา้ นหลงั ใบ แต่มีสีซีดกวา่ แผน่ ใบเมื่อส่องกบั แดดไม่เห็นรอยก้นั ใน
เน้ือใบ เส้นกลางใบสังเกตได้ชัดเจน มีลักษณะแข็งเป็ นแกนนูนทาง
ดา้ นหลงั

ช่อดอกของหญา้ แฝกดอนจะมีไดห้ ลายสี ซ่ึงเป็นลกั ษณะปกติประจา
ถ่ิน และหญ้าแฝกดอนจะมีรากที่ส้ันกว่า โดยท่ัวไปหญ้าแฝกที่มีอายุ
ประมาณ 1 ปี จะมีรากลึกประมาณ 80-100 ซม.
สายพนั ธุ์กาแพงเพชร 1

ลกั ษณะการแตกหน่อแน่น กอต้งั หน่อมีขนาดใหญ่
ใบมีสีเขียวนวล หยาบกร้าน กาบใบสีฟ้านวล มีสนั
กลางใบชดั เจน ความกวา้ งของใบ 1 ซม. ดอกสีม่วง

สายพนั ธุน์ ครสวรรค์

ลกั ษณะเป็นกอกางเป็นพมุ่ มีการแตกหน่อแน่น ใบมี
สีเขียว หยาบกร้าน กาบใบมีสีฟ้าอมเทา มีสนั กลาง
ใบชดั เจน ความกวา้ งของใบ 0.8 ซม.ดอกสีม่วง

5

สายพนั ธุ์เลย ลกั ษณะกอต้งั มีการแตกหน่อแน่น ใบมีสีเขียว กาบ
สายพนั ธุ์ร้อยเอด็ ใบมีสีชมพู ใบกร้าน มีสนั กลางใบชดั เจน ความกวา้ ง
ของใบ 0.9 ซม. หน่อมีขนาดใหญ่ ดอกสีน้าตาลอม
ม่วง

ลกั ษณะกอต้งั มีการแตกหน่อแน่นหน่อมีขนาดเล็ก
ใบมีสีเขียว หยาบกร้าน มีสันกลางใบชดั เจน ความ
กวา้ งของใบ 0.5 เซนติเมตร ดอกสีน้าตาล

สายพนั ธุ์ราชบุรี

มีลักษณะกอต้ัง มีการแตกหน่อแน่น ใบมีสีเขียว
หยาบกร้านมีสนั กลางใบชดั เจน ความกวา้ งของใบ 1
ซม. ดอกสีม่วง

สายพนั ธุ์ประจวบคีรีขนั ธุ์
มีลกั ษณะกอกางเป็ นพ่มุ มีการแตกหน่อแน่น ใบมีสี
เขียว ทอ้ งใบสีขาว มีสันกลางใบชดั เจน ความกวา้ ง
ของใบ 1 ซม. ใบจะค่อนขา้ งแบน ดอกสีม่วง

6

หญ้าแฝกเป็ นหญ้าที่ข้ึนเป็ นกอ หน่อเบียดกันแน่น ใบของหญ้าแฝกมี
ลกั ษณะแคบยาว ขอบขนานปลายสอบแหลม ด้านท้องใบจะมีสีจางกว่า
ดา้ นหลงั ใบ มีรากเป็นระบบรากฝอยท่ีสานกนั แน่นยาว หยง่ั ลึกในดิน มีขอ้
ดอกต้งั ประกอบดว้ ยดอกขนาดเลก็ ดอกจานวนคร่ึงหน่ึงเป็นหมนั

ลกั ษณะพเิ ศษของหญ้าแฝก
การท่ีหญา้ แฝกถูกนามาใชป้ ลูกในการอนุรักษด์ ินและน้า เน่ืองมาจากมี

ลกั ษณะเด่นหลายประการ ดงั น้ี

๑.มกี ารแตกหน่อรวมเป็ นกอ เบยี ดกนั
แน่น ไม่แผ่ขยายด้านข้าง
๒.มีการแตกหน่อและใบใหม่ ไม่ตอ้ ง
ดูแลมาก
๓.หญา้ แฝกมีขอ้ ท่ีลาตน้ ถ่ี ขยายพนั ธุ์
โดยใชห้ น่อไดต้ ลอดปี
๔.ส่วนใหญไ่ ม่ขยายพนั ธุด์ ว้ ยเมลด็ ทาใหค้ วบคุมการแพร่ขยายได้
๕.มีใบยาว ตดั และแตกใหม่ง่าย แขง็ แรงและทนต่อการยอ่ ยสลาย
๖.ระบบรากยาว สานกนั แน่น และช่วยอุม้ น้า
๗.บริเวณรากเป็นท่ีอาศยั ของจุลินทรีย์
๘.ปรับตวั กบั สภาพต่าง ๆ ไดด้ ี ทนทานต่อโรคพชื ทว่ั ไป
๙.ส่วนท่ีเจริญต่ากวา่ ผวิ ดิน ช่วยใหอ้ ยรู่ อดไดด้ ีในสภาพต่าง ๆ

7
การขยายพนั ธ์ุหญ้าแฝก

การขยายแม่พนั ธุ์ คือ การนาแม่พนั ธุ์หญา้ แฝกท่ีมีลกั ษณะดีมาทาการ
ขยายเพ่ิมปริมาณท้งั การปลูกลงดิน ปลูกลงถุงพลาสติกขนาดใหญ่ หรือการ
เพาะเล้ียงเน้ือเย่ือ ส่วนการขยายพนั ธุ์กลา้ หญา้ แฝก คือการนาหน่อที่ไดจ้ าก
การขยายแม่พนั ธุม์ าเพาะชา เพ่ือนาไปปลูกในพ้นื ที่ ไดแ้ ก่ กลา้ ในถุงพลาสติก
ขนาดเลก็ และกลา้ หญา้ แฝกแบบรากเปลือย ซ่ึงมีรายละเอียดดงั น้ี

๑.การขยายแม่พนั ธ์ุหญ้าแฝก
๑.๑ การขยายพนั ธุใ์ นแปลงขนาดใหญ่ เหมาะสมกบั พ้นื ท่ีที่มีการ

ชลประทานและระบายน้าดี สามารถปลูกเป็น
แปลงขนาดใหญ่ โดยไม่ตอ้ งยกร่องก็ได้ การ
เตรียมตน้ พนั ธุ์โดยแยกหน่อจากกอ นามาตดั
ใบให้เหลือความยาว ๒๐ เซนติเมตร และตดั
รากใหส้ ้นั แช่ในระดบั น้าสูง ๕ เซนติเมตร
เป็ นระยะเวลา ๕-๗ วนั รากจะแตกออกมาใหม่นาไปปลูกโดยใชร้ ะยะปลูก
ห่างตน้ ๕ เซนติเมตร และระหว่างแถว ๕๐ เซนติเมตร หลงั จากปลูกตอ้ งให้
นาอยา่ งสม่าเสมอ เม่ืออายไุ ด้ ๑ เดือน ใส่ป๋ ุยสูตร ๑๕-๑๕-๑๕ ตน้ ละ ๑ ชอ้ น
ชา เม่ือถึงอายุ ๔-๖ เดือน ใหข้ ุดน้าไปเพาะชาในถุงพลาสติก หรือเตรียมเป็น
กลา้ รากเปลือยสาหรับใชป้ ระโยชน์ไดต้ ่อไป

8

๑.๒ การขยายพนั ธ์ุในถุงพลาสตกิ ขนาดใหญ่โดยวางเป็ นแถวคู่ติดกนั
ระยะห่างระหว่างแถวคู่ ๑ เมตร ยาวตาม
พ้ืนที่ใช้วสั ดุปลูกที่มีการระบายน้าดี เช่น ดิน
ร่วนทราย และข้ีเถา้ แกลบ หรือขุยมะพร้าว ใน
สดั ส่วน ๑:๒:๑ การติดต้งั ระบบน้าพน่ ฝอย หรือ
มีตาข่ายพรางแสง นาหน่อมาปักชาดูแล
จนกระทงั่ อายุ 4 เดือน จึงนาไปแยกหน่อเพาะชาต่อไป
๒. การขยายกลา้ หญา้ แฝกสาหรับใชป้ ลูก

๒.๑ การเตรียมกลา้ หญา้ แฝกในถุง โดยตดั รากใหส้ ้นั และแยกหน่อจาก
กอตดั ใบใหย้ าว ๑๐ เซนติเมตร นามาลา้ งน้า มดั รวมกนั วางลงบนขยุ มะพร้าวที่
ช้ืน หรือแช่ในระดบั น้าสูง ๕ เซนติเมตร ในท่ีร่มเงา ๔ วนั แลว้ จึงคดั หน่อท่ี
ออกรากมาปักชาในถุงพลาสติกขนาดเล็ก (๒x๖ นิ้ว) และใส่วสั ดุเพาะชาท่ี
ระบายน้าดีมีธาตุอาหารสมบูรณ์ ดูแลรดน้าในสภาพเรือนเพาะชา เม่ืออายุ ๔๕-
๖๐ วนั ใหน้ าไปปลูกในพ้นื ที่ขณะท่ีดินมีความช้ืน

๒.๒ การเตรียมกลา้ หญา้ แฝกแบบรากเปลือย โดยการแยกหน่อจากกอ
ตดั ใบให้ยาว ๒๐๒๐ เซนติเมตร ตดั รากให้ส้ัน วางบนขุยมะพร้าวที่ช้ืน หรือ
แช่ในน้าให้ท่วมราก จนกระทั่งรากงอกข้ึนมายาว ๑-๒ เซนติเมตร นาน
ประมาณ ๕-๗ วนั จึงนาไปปลูกในช่วงตน้ ฤดูฝน และหลงั จากปลูกดินควรมี
ความช้ืนติดต่อกนั อยา่ งนอ้ ย ๑๕ วนั

9

การเตรียมกล้าและดนิ เพื่อปลูกหญ้าแฝก
๑. การกาจดั วชั พืชและเตรียมพ้ืนที่
๒. การปลูกหญา้ แฝกในช่วงตน้ ฤดูฝน พ้ืนท่ี
ปลูกตอ้ งมีความชุ่มช้ืน
๓. การเตรียมแนวร่องปลูก โดยการวางแนว
ร่องปลูกขวางความลาดชดั ตามแนวระดบั
ขนานไปตามสภาพพ้ืนท่ี

๔. การใส่ป๋ ุยหมกั รองกนั หลุมในแนวร่องปลูก เพื่อเพ่ิมความอุดมสมบูรณ์แก่
ดิน
๕. การปลูกกลา้ หญา้ แฝกในแปลงปลูก โดยการใชก้ ลา้ เพาะชาถุงขนาดเลก็ ใช้
ระยะปลูก ๑๐ เซนติเมตร หรือกลา้ รากเปลือยใชร้ ะยะปลูก ๕ เซนติเมตร
๖. ความห่างของแถวหญา้ แฝกแต่ละแถว ข้ึนกบั ความลาดเทของพ้ืนที่ และ
ชนิดของพ้ืนที่ปลูก โดยขอคาแนะนาเพิ่มเติมจากเจา้ หนา้ ท่ี แต่โดยทว่ั ไปจะใช้
ระยะห่างทางแนวด่ิง ๑.๕-๓ เมตร
๗. กลบดินในร่องปลูกใหต้ ่ากว่าระดบั ผิวดินปกติ เพื่อให้น้าขงั และซึมลงดิน
ได้ ช่วยใหด้ ินชุ่มช้ืนข้ึน
๘. ควรปลูกซ่อมแซมใหไ้ ดแ้ นวร้ัวหญา้ แฝกท่ีเป็นแนวยาวต่อเน่ือง

การดูแลรักษาหญ้าแฝก
๑. การคดั เลือกกลา้ ที่มีคุณภาพ กลา้ หญา้

แฝกที่มีคุณภาพโดยทว่ั ไปเป็นกลา้ ท่ีมีอายุ ๔๕
ถึง ๖๐ วนั เมื่อนากลา้ ท่ีแขง็ แรงมาปลูกก็จะได้
แนวร้ัวหญา้ แฝก ท่ีมีการเจริญเติบโตแข็งแรง
อยา่ งสม่าเสมอ

๒. การเลือกช่วงเวลาปลูก การปลูกหญ้าแฝกในช่วงต้นฤดูฝนจะ
เหมาะสมท่ีสุด สภาพของดินท่ีปลูกในช่วงต้นฤดูฝนจะมีความชุ่มช้ืนสูง
ติดต่อกนั มากกวา่ ๑๕ วนั ข้ึนไป

๓. การตดั ใบ ในช่วงตน้ ฤดูฝนใหต้ ดั ใบหญา้ แฝกใหส้ ้ัน สูงจากพ้ืนผวิ
๕ เซนติเมตร เพื่อให้เกิดการแตกหน่อใหม่ และกาจดั หน่อแก่ที่แห้งตาย
ในช่วงกลางฤดูฝนใหเ้ กี่ยวใบสูง ไม่ต่ากวา่ ๔๕ เซนติเมตร เพื่อใหม้ ีแนวกอท่ี
หนาแน่นในการรับแรงปะทะของน้าไหลบ่า และในช่วงปลายฤดูฝน เกี่ยวใบ
ใหส้ ้นั ๕ เซนติเมตร อีกคร้ังเพ่อื ใหห้ ญา้ แฝกแตกใบเขียว ในฤดูแลง้

๔. การดูแลรักษาตามความเหมาะสม ในตน้ ฤดูฝนใหใ้ ส่ป๋ ุยหมกั ตาม
แถวหญา้ แฝกก็จะเป็นการช่วยใหห้ ญา้ แฝกมีการเจริญเติบโตดีข้ึน และกาจดั
วชั พืชขา้ งแนวจะเป็ นการช่วยให้สังเกตแนวหญา้ แฝกไดช้ ดั เจน ช่วยใหห้ ญา้
แฝกเจริญเติบโตไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี และเพ่ือป้องกนั การไถแนวทิ้งเน่ืองจากสังเกต
ไม่เห็น

11

๕. การปลูกซ่อมและแยกหน่อแก่ออก การปลูกซ่อมแซมในช่วงฤดูฝน
จะทาให้ได้แนวร้ัวหญา้ แฝกท่ีแข็งแรง และควรตดั แยกหน่อแก่ท่ีออกดอก
หรือแหง้ ออกไป เพ่อื จะใหห้ น่อใหม่ไดแ้ ทรกข้ึนมาไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี
การปลูกหญา้ แฝกในพ้ืนที่เกษตรกรรม

สาหรับการปลูกหญา้ แฝกในพ้ืนท่ีเกษตรกรรมมีจุดประสงคท์ ่ีสาคญั
เพ่อื การฟ้ื นฟูทรัพยากรดินและการอนุรักษด์ ินและน้า ซ่ึงประกอบดว้ ย
๑. การปลูกหญ้าแฝกในพืน้ ทลี่ าดชัน

ควรปลูกหญา้ แฝกเป็ นแถวตามแนว
ระดบั ขวางความลาดเทในตน้ ฤดูฝน โดยการ
ทาแนวร่ องปลูกตามแนวระดับ ใช้ระยะ
ระหว่างต้น ๕ เซนติเมตร สาหรับกล้าราก
เปลือยและระยะ ๑๐ เซนติเมตร สาหรับกลา้
ถุง ระยะห่างแถวตามแนวดิ่งไม่เกิน ๒ เมตร หญา้ แฝกจะเจริญเติบโตแตกกอ
ชิดกนั ภายใน ๔-๖ เดือน
๒. การปลูกเพื่อควบคุมร่องน้าและกระจายน้า

นากลา้ หญา้ แฝกในถุงพลาสติกที่มีการ
แตกกอ และแข็งแรงดีแลว้ ไปปลูกในร่องน้า
โดยขุดหลุมปลูกขวางร่องน้า เป็ นแนวตรง
หรือแนวหวั ลูกศรช้ียอ้ นไปทิศทางน้าไหล อาจ
ใชก้ ระสอบทรายหรือกอ้ นหิน ช่วยทาคนั

12

เสริมฐานใหม้ นั่ คงตามแนวปลูกหญา้ แฝก ระยะห่างระหวา่ งตน้ ๕ เซนติเมตร
สาหรับกลา้ รากเปลือย และ ๑๐ เซนติเมตร สาหรับกลา้ ถุง และระหว่างแนว
ปลูกหญา้ แฝกไม่เกิน ๒ เมตร ตามแนวต้งั หลงั จากเกิดคนั ดินก้นั น้า ควรปลูก
หญา้ แฝกต่อจากแนวคนั ดินก้นั น้าออกไปท้งั สองขา้ ง เพื่อเป็ นการกระจายน้า
เขา้ สู่พ้นื ที่เพาะปลูก
๓. การปลูกเพื่อรักษาความชุ่มช้ืนในสวนผลไม้

การปลูกหญา้ แฝกตามแนวระดับใน
พ้ืนท่ีดอนที่ปลูกพืชไร่ โดยการขุดร่องปลูก
ตามแนวระดับ ระยะห่างระหว่างต้น ๕
เซนติเมตรสาหรับกล้ารากเปลือย และ ๑๐
เซนติเมตร สาหรับกลา้ ถุง ควรใชป้ ๋ ุยหมกั
รองพ้ืนก่อนปลูกหญา้ แฝก หรือปลูกหญา้ แฝกเป็ นแนะระหวา่ ง แถวปลูกพืช
ไร่ และควรปลูกในสภาพดินท่ีมี
๔.การปลูกหญา้ แฝกในพ้ืนที่ดอนท่ีปลูกพชื ไร่

การปลูกหญ้าแฝกตามแนวระดับใน
พ้ืนที่ดอนท่ีปลูกพืชไร่ โดยการขุดร่องปลูก
ตามแนวระดับ ระยะห่างระหว่างต้น ๕
เซนติเมตร สาหรับกล้ารากเปลือย และ ๑๐
เซนติเมตร สาหรับกลา้ ถุง ควรใชป้ ๋ ุยหมกั

13

รองพ้ืนก่อนปลูกหญา้ แฝก หรือปลูกหญา้ แฝกเป็ นแนะระหว่างแถวปลูกพืช
ไร่ และควรปลูกในสภาพดินที่มีความชุ่มช้ืน ในช่วงตน้ ฤดูฝน
๕. การปลูกหญา้ แฝกในพ้นื ท่ีราบหรือพ้ืนที่ลุ่ม

ในสภาพพ้ืนท่ีราบหรือพ้ืนท่ีลุ่ม ที่มีการ
ปรับสภาพเป็ นแปลงยกร่องเพื่อปลูกพืชน้ัน
สามารถปลูกหญา้ แฝกเป็ นแถวรอบขอบเขต
พ้ืนท่ี หรือปลูกท่ีขอบแปลงยกร่องหญา้ แฝก
จะช่วยยดึ ดินไม่ใหพ้ งั ทลายและรักษา
ความช้ืนในดินเอาไว้
๖. การปลูกรอบขอบสระเพ่ือกรองตะกอนดิน

ควรปลูกตามแนวท่ีระดบั น้าสูงสุดท่วม
ถึง ๑ แนว และปลูกเพิ่มข้ึนอีก ๑-๒ แนว
เหนือแนวแรก ซ่ึงข้ึนอยกู่ บั ความลึกของขอบ
สระ ระยะห่างระหว่างต้น ๕ เซนติเมตร
สาหรับกลา้ รากเปลือย และ ๑๐ เซนติเมตร
สาหรับกลา้ ถุง โดยขุดหลุมปลูกต่อเนื่องกนั ไป ในระยะแรกควรดูแลปลูก
ซ่อมแซมให้แถวหญา้ แฝกเจริญเติบโตหนาแน่น เม่ือน้าไหลบ่ามาลงสระ
ตะกอนดินที่ถูกพดั พามากบั น้า จะติดคา้ งอยกู่ บั แถวหญา้ แฝก ส่วนน้าจะค่อย
ๆ ไหลผา่ นลงสู่สระ และระบบรากของหญา้ แฝกยงั ช่วยยดึ ติดดินรอบ ๆ ขอบ
สระไม่ใหเ้ กิดการพงั ทลาย

14

รูปแบบการปลูกหญ้าแฝกตามหลกั วชิ าการ
เพ่ือให้การดาเนินการปลูกหญา้ แฝกตามโครงการน้ีมีรูปแบบที่ชดั เจน

จึงได้มีการกาหนดรูปแบบการปลูกท่ีสามารถนาไปปฏิบตั ิในพ้ืนท่ีได้ ซ่ึง
ประกอบดว้ ย
๑. การปลูกในระบบอนุรักษ์ดนิ และนา้

การปลูกหญา้ แฝกเป็ นแถวเด่ียวขวางความลาดชนั ของพ้ืนท่ี ถา้ ใชก้ ลา้
แบบรากเปลือยจะปลูกระยะระหวา่ งตน้ ๕ เซนติเมตร ถา้ เป็นกลา้ ถุงพลาสติก
ใชร้ ะยะปลูกระหวา่ งตน้ ๑๐
เซนติเมตร โดยปลูกหญา้ แฝกเป็นแถวตามแนวระดบั ใหม้ ีระยะห่างระหวา่ ง
แถว ตามแนวด่ิงไม่เกิน 2 เมตร ความยาวของแถวหญา้ แฝกข้ึนกบั สภาพพ้นื ที่
และพ้นื ท่ีวา่ งระหวา่ งแถวหญา้ แฝกจะเป็นพ้ืนที่ปลูกพืชหลกั
๒. สระนา้ ปลูก ๒ แถว

- แถวที่ ๑ ปลูกห่างขอบบ่อ ๕๐ เซนติเมตร จนรอบบ่อ
- แถวท่ี ๒ ปลูกที่ระดบั ทางน้าเขา้ จนรอบบ่อ
๓. อ่างเกบ็ นา้ ปลูก ๓ แถว
แถวท่ี ๑ ปลูกท่ีระดบั ทางน้าลน้ จนรอบอ่าง ยกเวน้ บริเวณคนั หรือสัน
อ่างเกบ็ น้า
แถวท่ี ๒ ปลูกที่ระดบั สูงกวา่ แถวที่ ๑ ตามแนวต้งั ๒๐ เซนติเมตร จน
รอบอ่าง ยกเวน้ บริเวณ

15

แถวที่ ๓ ปลูกท่ีระดบั ต่ากว่า แถวที่ ๑ ตามแนวดิ่ง ๒๐ เซนติเมตร จน
รอบอ่าง ยกเวน้ บริเวณคนั หรือสนั อ่างเกบ็ น้า
๔. ปลูกริมคลองส่งนา้ ๑ แถว ห่างขอบคลองส่ง ๓๐ เซนตเิ มตร
๕. ปลูกบนร่องสวน ๑ แถว ห่างขอบแปลง ๓๐ เซนติเมตร
๖. ปลูกอยู่บนไหล่ถนน ๑ แถว สาหรับถนนหรือทางลาเลยี ง
๗. ปลูกคร่ึงวงกลมล้อมต้นไม้

- ตน้ ไมข้ นาดเลก็ รัศมีขนาด ๑ เมตร เป็นระยะทาง ๓ เมตร
- ตน้ ไมข้ นาดกลาง รัศมีขนาด ๒ เมตร เป็นระยะทาง ๖ เมตร
- ตน้ ไมข้ นาดใหญ่ รัศมีขนาด ๓ เมตร เป็นระยะทาง ๙ เมตร
๘. ปลูกวงกลมล้อมต้นไม้
- ตน้ ไมข้ นาดเลก็ รัศมีขนาด ๑ เมตร เป็นระยะทาง ๖ เมตร
- ตน้ ไมข้ นาดกลาง รัศมีขนาด ๒ เมตร เป็นระยะทาง ๑๒ เมตร
- ตน้ ไมข้ นาดใหญ่ รัศมีขนาด ๓ เมตร เป็นระยะทาง ๑๘ เมตร
การปลูกหญ้าแฝกทุกคร้ังจะต้องปลูกให้ต้นชิดติดกันเป็ นแถว ไม่ว่าจะ
เป็ นกรณีแถวตรงหรือแถวโค้งรอบต้นไม้ก็ตาม ถ้าใช้กล้าถุงมีระยะปลูก
ระหว่างต้น ๑๐ เซนตเิ มตร และกล้ารากเปลือยระยะปลูก ๕ เซนติเมตร

แหล่งที่มา
สานกั วจิ ยั และพฒั นาการจดั การท่ีดิน
กรมพฒั นาท่ีดิน
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
โทร. ๐๒-๕๗๙-๑๕๖๕ โทรสาร. ๐๒-๕๗๙๑๕๖๕
E-mail : ord_๑@ldd.go.th