ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา
ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี
กรุงเทพมหานคร
นายจิรภทั ร ศิริพรรณาภรณ
วทิ ยานพิ นธน เ้ี ปน สว นหนง่ึ ของการศกึ ษาตามหลกั สตู รครศุ าสตรมหาบณั ฑติ
สาขาการบรหิ ารการศึกษา
ปก ารศกึ ษา 2546
ISBN: 974 – 373 – 294 - 2
ลิขสิทธิ์ของสถาบันราชภัฏบานสมเด็จเจาพระยา
MANAGEMENT SKILLS OF THE PRIMARY SCHOOL
ADMINISTRATORS ACCORDING TO THE VIEWPOINT
OF THE TEACHERS UNDER THE THONBUREE DISTRICT,
BANGKOK METROPOLITIAN.
MR JIRAPATHARA SIRIPANNAPORN
A THEIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIEMENTS FOR
THE MASTER OF EDUCATION (EDUCATIONAL ADIMINISTATION)
AT RAJABHAT INSTITUTE BANSOMDEJ CHAOPRAYA
ACADEMIC YEAR 2003
ISBN : 974 – 373 – 294 - 2
หวั ขอ วทิ ยานพิ นธ ทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา
ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร
โดย นายจริ ภทั ร ศริ พิ รรณาภรณ
สาขา การบรหิ ารการศกึ ษา
ประธานกรรมการควบคุมวิทยานิพนธ ดร.รงั สรรค มณีเล็ก
กรรมการ อาจารยท วศี กั ด์ิ จงประดับเกียรติ
กรรมการ นายอุดมศักดิ์ นาดี
บัณทิตวิทยาลัย สถาบันราชภัฏบานสมเด็จเจาพระยา อนุมัติใหวิทยานิพนธนี้เปนสวนหนึ่ง
ของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต
…………………………………………คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย
(ดร.สรายุทธ เศรษฐขจร )
คณะกรรมการสอบวทิ ยานพิ นธ
………………………………………………….ประธานกรรมการ
(ศาสตราจารย ดร.สายหยุด จาํ ปาทอง )
……………………..……………………………………กรรมการ
(ดร.รงั สรรค มณีเล็ก)
…………………….……………………………………กรรมการ
(อาจารยท วศี กั ด์ิ จงประดับเกียรต)ิ
…………………………………………………………กรรมการ
(นายอุดมศักดิ์ นาดี)
…………..…………………………………………...…กรรมการ
(รองศาสตราจารย เกรกิ วยัคฆานนท)
…………………….……………………………กรรมการและเลขานุการ
(รองศาสตราจารย สมชาย พรหมสุวรรณ)
ก
นายจิรภัทร ศริ พิ รรณาภรณ . (2546) ทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา
ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร วิทยานิพนธระดับ
มหาบันฑิต : กรงุ เทพฯ บัณทิตวิทยาลัย สถาบันราชภัฏบานสมเด็จเจาพระยา
คณะกรรมการควบคมุ วทิ ยานพิ นธ ดร.รงั สรรค มณีเล็ก อาจารยทวีศักดิ์ จงประดับเกียรติ
นายอุดมศักดิ์ นาดี
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาและเปรียบเทียบทักษะการบริหารของผูบริหาร
โรงเรยี นประถมศกึ ษาตามทศั นะของขา ราชการครสู งั กดั สาํ นกั งานเขตธนบรุ ี กรงุ เทพมหานครจาํ แนก
ตามขนาดโรงเรียนและประสบการณในการปฎิบัติงาน
กลุมตัวอยาง ไดแก ครปู ฏบิ ตั กิ ารสอนในโรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี
กรงุ เทพมหานคร จาํ นวน 206 คน เครอ่ื งมอื ทใ่ี ชใ นการวจิ ยั เปน แบบสอบถาม ชนิดเลือกตอบและ
มาตรประเมนิ คา การวิเคราะหข อ มลู ใชโ ปรแกรมคอมพวิ เตอรส าํ เรจ็ รปู เพื่อหาคาเฉลี่ยรอยละ
คาเบย่ี งเบนมาตรฐาน และคา ความแปรปรวน
ผลการวิจัยพบวาโดยภาพรวมผูบริหารโรงเรียนมีทักษะในการบริหารอยู ในระดับมาก
ทุกดาน เรียงลําดับจากคะแนนเฉลี่ยมากไปหานอย คือ ทักษะดานมนุษย ทักษะดานเทคนิควิธี และ
ทักษะดาน ความคดิ รวบยอด ตามลําดับ เมื่อพิจารณาเปนรายขอในแตละดาน ปรากฏผลดังนี้
1. ดานมนุษย พบวา ขอ ทม่ี ที ศั นะอยใู นระดบั มากอนั ดบั แรก คือ ผบู รหิ ารปรบั ตวั ให
เขากับบุคคลอื่นในสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม รองลงมาคือ ผบู รหิ ารเปด โอกาสให
ผูรวมงานไดแสดงความคิดเห็นและรวมตัดสินใจในเรื่องราวตางๆอยางสม่ําเสมอ และผบู รหิ ารจดั ใหม ี
การพบปะสังสรรคกันนอกเวลาเพื่อสัมพันธไมตรีอันดีตอกันระหวางบุคลากรระดับตางๆไดอยาง
เหมาะสม ตามลําดับ
2. ดานเทคนิควิธี พบวา ขอที่มีทักษะอยูในระดับมากที่สุดอันดับแรก คือ คอื ผบู รหิ าร
มีความสามารถการทําหนาที่ประธานในประชุมครูไดอยางมีประสิทธิภาพ รองลงมาคอื ผบู รหิ ารมี
การพัฒนาตนเองและ คนควาอยูเสมอ และผบู รหิ ารมีความสามารถในการนาํ เสนอวิธกี ารสอนเปนตัว
อยางใหครูไดเมื่อครูตองการตามลําดับ
3. ดานความคิดรวบยอด พบวา ขอที่มีทัศนะอยูในระดับมาก อนั ดบั แรก คือ ผบู รหิ าร
นํานโยบายของผูบังคับบัญชาเหนือช้ันขึ้นไปทุกระดับมากําหนดแนวทางการปฏิบัติไดอยางเหมาะสม
รองลงมาคือ ผูบริหารสามารถอํานวยการและใหคําปรึกษาเกี่ยวกับโครงการตางๆ ทจ่ี ดั ขน้ึ ในโรงเรยี น
ข
และผูบริหารรูและเขาใจในความตองการของชุมชนทางดานการศึกษาและนํามาเปน แนวทางในการจัด
การศึกษาของโรงเรียนไดสอดคลองเหมาะสม ตามลําดับ
4. เปรียบเทียบทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนตามทัศนะของขาราชการครู
สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร จาํ แนกตามขนาดโรงเรยี น โดยรวม แตกตางกันอยางไมมี
นัยสําคัญทางสถิติ
5. เปรียบเทียบทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนตามทัศนะของขาราชการครู
สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานครจําแนกตามประสบการณในการทํางาน โดยรวม พบวา
แตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ทร่ี ะดบั .05 เมื่อพิจารณาเปนรายดาน ปรากฏวาแตกตางกัน
อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ในทักษะดานมนุษย และทักษะดานความคิดรวบยอด สวน
ทักษะดานเทคนิควิธี แตกตางกันอยางไมมีนัยสําคัญทางสถิติ
MANAGEMENT SKILLS OF THE PRIMARY SCHOOL
ADMINISTRATORS ACCORDING TO THE VIEWPOINT
OF THE TEACHERS UNDER THE THONBUREE DISTRICT,
BANGKOK METROPOLITIAN.
MR JIRAPATHARA SIRIPANNAPORN
A THEIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIEMENTS FOR
THE MASTER OF EDUCATION (EDUCATIONAL ADIMINISTATION)
AT RAJABHAT INSTITUTE BANSOMDEJ CHAOPRAYA
ACADEMIC YEAR 2003
ISBN : 974 – 373 – 294 - 2
ง
JIRAPATTRA SIRIPANNAPORN. (2003) :MANAGEMENT SKILL OF THE
PRIMARY SCHOOL ADMINISTRATOR ACCODING TO THE VIEWPOINT
OF TEACHERS UNDER THE THONBURI DISTRICT, BANGKOK
METROPILITAN. ADMINISTRATION, MASTER DEGREE THESIS: BANGKOK
: GRADUATE SCHOOL, RAJABHAT INSTITUTE BANSOMDEJ CHAOPRAYA.
ADVISOR COMMITTEE : DR. RANGSABN MANEELEK; MR.THAVEESAK
JONGPRADABGEARD; MR. UDOMSAK NADEE.
The objectives of this research were to study and compare the management skill of
the primary schools according the Bangkok Metropolitan Administration , Thonburi District
Population used for the vesearcle comprised 410 teachers samples (206 persons) from 17 primary
schools questionnaires was the tool collect data whicle were analysis by means of percentage,
means, standard deviation, and analysis of variance.
Results of the research were :
1. The respondouts rated management skill of the primary schools principles
at the high level in all the three skill .
2. In ranking order, respondouts rated the technical at the high level and the
human skill and conceptaul skill at the high leve
3. In compairing the three management skills, it was found that there was
statistical difference at the 0.05 level of significant betaween human skill and conceptaul skill.
จ
ประกาศคุณูปการ
วิทยานิพนธฉบับนี้สําเร็จได ดวยความกรุณาอยางยิ่งจาก ดร.รงั สรรค มณีเล็ก
ประธานที่ปรึกษาวิทยานิพนธ อาจารยท วศี กั ด์ิ จงประดบั เกยี รติ กรรมการทป่ี รกึ ษาวทิ ยานพิ นธ
และอาจารย อุดมศักดิ์ นาดี กรรมการทป่ี รกึ ษาวทิ ยานพิ นธ
ขอขอบพระคณุ ศาสตราจารย ดร. สายหยุด จาํ ปาทอง ประธานกรรมการสอบ
วิทยานิพนธ รองศาสตราจารย เกรกิ วยคั ฆานนท กรรมการสอบวทิ ยานพิ นธ รองศาสตราจารย สม
ชาย พรหมสุวรรณ กรรมการสอบวิทยานิพนธ ที่ไดกรุณาใหคําแนะนําและขอเสนอแนะที่เปน
ประโยชน และตรวจแกไขวิทยานิพนธ ใหถูกตองสมบูรณยิ่งขึ้น รวมทั้งผูเชี่ยวชาญ ในการตรวจสอบ
เครื่องมือทุกทาน ที่กรุณาใหคําแนะนําและขอเสนอแนะในการสรางเครื่องมือในการวิจัย
ขอขอบพระคณุ ดร.นนั ทา วทิ วฒุ ศิ กั ดิ์ ที่ใหความอนุเคราะหตรวจรูปแบบการพิมพ
และปรับแกใหสมบูรณ ยิ่งขึ้น ตลอดจนบุคคลที่อยูเบื้องหลัง ที่สนับสนุนใหการทําวิทยานิพนธครั้งนี้
สําเร็จลุลวงดวยดี
จริ ภทั ร ศิริพรรณาภรณ
ฉ
สารบัญ
หนา
บทคัดยอภาษาไทย …………………………………………………………………… ก
บทคัดยอภาษาอังกฤษ ………………………………………………………………… ง
ประกาศคุณูปการ …………………………………………………………………….. จ
สารบัญ ………………………………………………………………………………. ฉ
สารบญั ตาราง ………………………………………………………………………… ฌ
สารบัญแผนภาพ ………………………………………………………….…………. ฎ
บทท่ี 1 บทนาํ ………………………………………………………….…………...... 1
- ความเปนมาและความสําคัญของปญหา …………………………………..
- วัตถุประสงคการวิจัย ……………………………………………………... 1
- ขอบเขตของการวจิ ยั ……………………………………………………… 2
- นิยามศัพทเฉพาะ………………………………………………………….. 2
- ประโยชนของการวิจัย ………………………………………………….… 3
- กรอบความคิดในการวิจัย …………………………………………..…….. 4
- สมมตฐิ านการวจิ ยั ………………………………………………………… 5
5
บทท่ี 2 เอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวของ ………………………………………………..… 6
- สภาพการจดั การศกึ ษาโรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดสํานักงานเขตธนบุร…ี .. 6
- ความหมายของการบริหารและการบริหารโรงเรียน …………………….… 8
- บทบาทของผูบ ริหารโรงเรียน……………………………………………… 10
- ภาระหนา ทห่ี นา ทข่ี องผบู รหิ าร…………………………………………….. 14
- การบรหิ ารโรงเรยี น………………………………………………..……….. 17
- ทักษะการบรหิ ารของผูบ ริหารโรงเรียน …………………………………… 26
- งานวิจัยที่เกี่ยวของ ………………………………………………………… 33
สารบัญ (ตอ) ช
หนา
บทท่ี 3 วธิ ดี าํ เนนิ การวจิ ยั …………………………………………………..…..…. 37
- ประชากรและกลุมตัวอยาง …………………………………………….… 37
38
- เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ………………………………………………… 38
- การสรางเครื่องมือ ……………………………………………………..… 40
- สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล …………………………………..….…..
บทท่ี 4 ผลการวิเคราะหขอมูล …………………………………………………..… 41
ตอนท่ี 1 ผลการวิเคราะหขอมูลทั่วไปของกลุมตัวอยางที่ศึกษา จาํ แนกตาม
ระยะเวลาที่ปฏิบัติงานและและขนาดของโรงเรียนที่ปฏิบัติงาน …… 41
ตอนท่ี 2 ผลการวิเคราะหทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียน
ประถมศึกษาตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักวานเขตธนบุรี
กรงุ เทพมหานคร …………………………………..……………… 42
ตอนท่ี 3 ผลการวิเคราะหเปรยี บเทยี บทักษะการบริหารของผบู รหิ ารโรงเรียน
ประถมศึกษาตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี
กรงุ เทพมหานคร ………………………………………………….. 50
บทท่ี 5 สรุป อภปิ รายผล และขอเสนอแนะ …………………………...………..…. 57
วัตถุประสงค .…………………………………………………..……….…. 57
สมมติฐานในการวิจัย……………….………………………………… ….. 57
ประชากรที่ใชในการวิจัย …………………………………………..…..….. 57
กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย …………………………………….………… 57
สารบัญ (ตอ) ซ
หนา
เครื่องมือที่ใชในการวิจัย …………………………………………………….. 58
การเก็บรวบรวมขอมูล …………………………………..……………………. 58
การวเิ คราะหข อ มลู ……………………………………………………….…. 58
สรุปผลการวิจัย…………………………………………………………….… 59
อภิปรายผลการวิจัย …………………………………………………………. 60
ขอ เสนอแนะจากการวจิ ยั ………………………………………………...… . 63
ขอ เสนอแนะเพอ่ื การวจิ ยั ตอ ไป……………………………..……………...... 64
บรรณานกุ รม .................................................................................................………....… 65
ภาคผนวก …………………………………………………………………………………..….. 70
ภาคผนวก ก ……………………………………………………….…………..….. 71
ตารางประชากรและกลุมตัวอยาง ...................................………....... 72
แบบสอบถามเพื่อการวิจัย……………………………………....…... 73
ภาคผนวก ข หนังสือราชการที่เกี่ยวของ .........................…..............………...….… 79
รายชอ่ื ผเู ชย่ี วชาญตรวจสอบเครอ่ื งมอื ……………………………….. 80
หนงั สือเชญิ ผูเ ชีย่ วชาญตรวจสอบเครือ่ งมอื ……………………..….. 81
หนังสือขออนุเคราะหทดลองใชเครื่องมือ……………………..….… 83
หนังสือขออนุญาตเก็บขอมูล…………………………………..….… 86
88
ภาคผนวก ค .............................................................................................….
ประวตั ผิ วู จิ ยั ..........................................................................…. 89
ช
สารบัญตาราง
ตารางที่ หนา
1 ประชากรและกลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย จาํ แนกตามขนาดของโรงเรยี น
ในเขตธนบรุ ี กรงุ เทพมหานคร………………………………………………… 37
2 จํานวนรอยละของกลุมตัวอยางที่ศึกษา จาํ แนกตามขนาดโรงเรยี น
และประสบการณในการปฏิบัติงาน ………………………………………….. 41
3 คะแนนเฉลี่ย ความเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระดับทักษะการบริหาร และอนั ดับ
ที่เกี่ยวกับทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา ตามทัศนะของ
ขา ราชการครสู งั กดั สาํ นกั งานเขตธนบรุ ี กรุงเทพมหานคร ……………..…….… 42
4 คะแนนเฉลี่ย ความเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระดับทักษะการบริหาร และอันดับ
ที่เกี่ยวกับทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา ดานเทคนิควิธี
ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตเขตธนบุรีกรุงเทพมหานคร ….. 43
5 คะแนนเฉลี่ย ความเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระดับทักษะการบริหาร และอนั ดบั
ที่เกี่ยวกับทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษาดานทักษะมนุษย
ตามทัศนะของขาราชการครูกรุงเทพมหานคร สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี………. 45
6 คะแนนเฉลี่ย ความเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระดับทักษะการบริหาร และอนั ดบั
ที่เกี่ยวกับทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา
ดานความคิดรวบยอด ตามทัศนะของขาราชการครูกรุงเทพมหานคร
สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี …………………………………………………….... 48
7 คะแนนเฉลี่ยและความเบี่ยงเบนมาตรฐาน เกี่ยวกับทักษะการบริหารของผูบริหาร
โรงเรยี นประถมศกึ ษา ตามทัศนะของขาราชการครูกรุงเทพมหานคร
สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี จาํ แนกตามขนาดโรงเรยี น ……………………….. 50
8 เปรียบเทียบทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา ตามทัศนะของ
ขา ราชการครกู รงุ เทพมหานคร สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร
จาํ แนกตาม ขนาดโรงเรยี น ….…………………………………………………. 51
ฌ
สารบัญตาราง(ตอ )
ตารางท่ี หนา
9 คะแนนเฉลี่ย และความเบี่ยงเบนมาตรฐาน ของทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ าร
โรงเรยี นประถมศกึ ษา ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี
กรงุ เทพมหานคร จาํ แนกตามประสบการณ… ………………………………..… 52
10 เปรียบเทียบทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา ตามทัศนะของ
ขา ราชการครสู งั กดั สาํ นกั งานเขตธนบรุ ี กรุงเทพมหานคร จาํ แนกตาม
ประสบการณการปฏิบัติงาน ………………………………………………..…. 54
11 การทดสอบความแตกตางของคะแนนเฉลี่ย ทกั ษะการบรหิ ารของผูบรหิ ารโรงเรียน
ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร
ดานมนุษย จําแนกตามประสบการณการปฏิบัติงาน ………………………....... 55
12 การทดสอบความแตกตา งของคะแนนเฉล่ีย ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียน
ตามทัศนะของขาราชการครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร
ดานความคิดรวบยอด จําแนกตามประสบการณการปฏิบัติงาน …………...........55
13 การทดสอบความแตกตา งของคะแนนเฉลีย่ ทักษะการบริหารของผูบรหิ าร
โรงเรยี นประถมศกึ ษาตามทศั นะของขา ราชการครสู งั กดั สาํ นกั งานเขตธนบรุ ี
กรุงเทพมหานครในภาพรวมจําแนกตามประสบการณการปฏิบัติงาน ………….56
...
ญ
สารบัญแผนภาพ
แผนภาพที่ หนา
1 กรอบแนวคดิ ในการวจิ ยั .....................................................................………… 5
2 ระบบการบริหารการศึกษาของกรุงเทพมหานคร …….…………………….… 7
3 แสดงทักษะการบริหารที่จําเปน…………………………………………..……33
บทที่ 1
บทนํา
ความเปนมาและความสําคัญของปญหา
พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ.2542 มีสาระสําคัญแบงเปน 9 หมวด โดยได
กําหนดแนวนโยบายการจัดการศึกษาไวในหมวดท่ี 3 มีสาระบัญญัติท่ีเกี่ยวของ คือ “มาตรา 22 การจัด
การศึกษาตองยึดหลักวาผูเรียนทุกคความสามารถเรียนรูและพัฒนาตนเองได และถือวาผูเรียนมีความ
สําคัญที่สุด กระบวนการจัดการศึกษาตองสงเสริมใหผูเรียนสามารถพัฒนาตามธรรมชาติและเต็มตาม
ศักยภาพ ” นนั่ กค็ อื หลักการของชาติกําหนดใหย ดึ ผูเรยี นเปน ศูนยก ลางโดยการใหนกั เรยี นรดู วยตนเอง
ได ซง่ึ เปน ครง้ั แรกทม่ี กี ารรบั รองโดยกฎหมาย (ยุทธชัย อตุ มา ,2542 : คาํ นาํ )
กรุงเทพมหานครมีอํานาจหนาที่ในการจัดการศึกษาที่กําหนดไวในมาตรา 89 (21) แหง
พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ.2528 โดยมีการจัดการศึกษาหลายระดับ
และหลายรูปแบบ (สํานักการศึกษา กรงุ เทพมหานคร2542:22) ซึ่งในสวนของการจัดการศึกษา ระดบั
ประถมศึกษานั้นอยูในความรับผิดชอบของสํานักการศึกษา กรงุ เทพมหานครและสาํ นกั งานเขตตา งๆ
จาํ นวน 50 สํานักงานเขต
โรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร มจี ํานวน 17 โรงเรียน
และมีผลการประเมินความสําเร็จในการจัดการเรียนการสอน ประจําปการศึกษา 2544 อยูในระดับ
นาพอใจ 6 โรงเรยี น ระดับปานกลาง 5 โรงเรยี น และในระดับนอย 6 โรงเรยี น (สํานักงานเขตธน
บรุ ี:2545)ซึ่งจากการวิเคราะหของศูนยวิชาการเขตธนบุรี พบวาสาเหตุที่คุณภาพการศึกษาของนักเรียน
บางโรงเรยี นตาํ่ กวา เกณฑม าตรฐานนน้ั สรุปไดวาปจจัยที่มีผลกระทบตอคุณภาพการศึกษาของนักเรียน
มีหลายประการ เชน ระบบการบริหาร ผบู รหิ ารโรงเรยี น ครู ผปู กครอง นักเรียน ฯลฯ แตปจจัยทีส่ าํ คญั
ที่สุดคือ ผบู รหิ ารโรงเรยี น ซง่ึ สอดคลอ งกับงานวจิ ยั ของ สมบูรณ พรรณาภพ (2521 :15) วา ผบู รหิ าร
โรงเรยี นเปน ตวั จกั รสาํ คญั ในการควบคมุ กํากับ ดแู ลการจดั การศกึ ษาในโรงเรยี น บรหิ ารผบู รหิ ารโรง
เรียนจึงมีความสําคัญตอการจัดการศึกษาหรือพัฒนาคุณภาพการศึกษาอยางมาก โดยเฉพาะในการจดั
การศึกษาของผูโรงเรียนจะประสบผลสําเร็จไดนั้น ผบู รหิ ารโรงเรยี นจะตอ งมคี วามรู ความสามารถ เขา
ใจในหลกั การบรหิ ารหรอื การจดั กา ตลอดจนมที กั ษะในการบรหิ ารหรอื การจดั การ ซึ่งทักษะการบริหาร
2
ที่ผูบริหารจําเปนตองมีเพื่อใหการดําเนินการการบริหารประสบผลสําเร็จแลมีประสิทธิภาพนั้น จะตองมี
ทักษะการบริหาร 3 ดาน ไดแก ทักษะดานเทคนิควิธี (Technical Skills) ทักษะดานมนุษย (Human
Skills ) และทักษะดานความคิดรวบยอด (Conceptual Skills) แคทซ (Katz, 1955, :33-42)
จากที่กลาวขางตนนี้ แสดงใหเห็นวา ทักษะการบริหารของผูบริหารมีความสําคัญและจําเปน
ตอการบริหารโรงเรียนใหเกิดประสิทธิภาพ ซึ่งผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา สังกัดสํานักงาน
เขตธนบรุ ี อาจมที กั ษะการบรหิ าร ทั้ง 3 ดาน คือ ทักษะดานเทคนิควิธี ทักษะดานมนุษย และทักษะดาน
ความคดิ รวบยอด ไมสมบูรณครบถวนหรือไมอยูในระดับเพียงพอ ผูวิจัยจึงสนใจศึกษาการใชทักษะใน
การบรหิ ารทง้ั 3 ดา น ของผูบริหารโรงเรียนสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี ตามทัศนะของขาราชการครู
กรงุ เทพมหานคร สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร เพื่อนําไปใชเปนขอมูลในการพัฒนาการ
ศึกษาใหมีคุณภาพตอไป
วัตถุประสงคของการวิจัย
1. เพื่อศึกษาทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษาตามทัศนะของขาราชการ
ครูสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร
2. เพอ่ื เปรยี บเทยี บทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ ารโรงเรยี น ตามทัศนะของขาราชการครู
สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร จาํ แนกตามขนาดโรงเรยี นและประสบ
การณในการปฎิบตั งิ านของขาราชการครู
ขอบเขตของการวจิ ยั
1. ขอบเขตของเนอ้ื หา การศึกษาคนควาครั้งนี้มุงศึกษา ทักษะการบริหารของผูบริหาร
โรงเรยี นประถมศกึ ษา ใน 3 ทักษะ ไดแก ทักษะดานเทคนิควิธี ทักษะดานมนุษย และทักษะดาน
ความคดิ รวบยอด
2. ประชากรและกลุมตัวอยาง
2.1 ประชากร ไดแก ขา ราชการครใู นโรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี
กรงุ เทพมหานคร จาํ นวน 410 คน
1.2 กลุมตัวอยาง ไดแก ขาราชการครูในโรงเรียนประถมศึกษา สังกัดสํานักงานเขต
ธนบุรี กรุงเทพมหานคร จาํ นวน 206 คน ที่ไดมาจากการสุมแบบแบงชั้น (Stratifieid Random
Samplings )
3
3. ตัวแปรที่ศึกษา ประกอบดว ย ตวั แปรตน และตวั แปรตาม ดงั น้ี
3.1 ตวั แปรตน ไดแก
3.1.1 ขนาดของโรงเรยี น จาํ แนกเปน โรงเรยี นขนาดเลก็ โรงเรยี นขนาดกลาง และ
โรงเรยี นขนาดใหญ
3.1.2 ประสบการณใ นการปฏิบตั งิ านขา ราชการครใู นโรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัด
สํานักงานเขตธนบุรี แยกเปน 4 กลุม ดงั น้ี
3.1.2.1 - นอ ยกวา 12 ป
3.1.2.2 - 13-22 ป
3.1.2.3 - 23-32 ป
3.1.2.4 - 33 ป ขึ้นไป
3.2 ตวั แปรตาม ไดแก ทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา ตามทศั นะ
ของขา ราชการครู สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร จําแนกตามทักษะยอย 3 ดาน ไดแก
3.2.1 ทักษะดานเทคนิควิธี
3.2.2 ทักษะดานมนุษย
3.2.2 ทักษะดา นความคดิ รวบยอด
นยิ ามศพั ทเ ฉพาะ
1. ทักษะดานการบริหาร หมายถึง ความรแู ละความสามารถของผบู รหิ ารโรงเรยี นในการ
บริหารที่แสดงออกถึงการปฎิบัติงานรวมกับบุคคลที่เกี่ยวของ จนเกิดความสําเร็จแกหนวยงานหรือองค
การ จาํ แนกเปน 3 ดา น ตามแนวความคดิ ของ โรเบิรต แคทซ ไดแก ทักษะดานเทคนิควิธี ทักษะดาน
มนุษย และทักษะดานความคิดรวบยอด
1.1 ทักษะดานเทคนิควิธี หมายถึง ความรูความสามารถที่เกี่ยวกับวิธีการ กระบวนการ
การดาํ เนนิ งาน และเทคนิคตาง ๆ ในการจัดกิจกรรมรวมถึงความสามารถในการใชเครื่องมือตาง ๆ อยาง
มีประสิทธิภาพ
1.2 ทักษะดานมนุษย หมายถึง ความรูความสามารถของผูบริหารโรงเรียนในการทํางาน
ใหบรรลุเปาหมายที่ตั้งไว โดยใชกระบวนการกลุมและเสริมสรางความรวมมือซึ่งกันและกันภายในโรง
เรียนตลอดจนประสานงานและการใหคําแนะนําแกผูรวมงานไดดวย
4
1.3 ทักษะดานความคดิ รวบยอด หมายถึง ความสามารถของผบู รหิ ารโรงเรยี น ในการ
เขา ใจระบบโครงสรา งของ โครงสรา งตาํ แหนง นโยบายการจัดการศึกษาและระบบงานของโรงเรียน
เพื่อบริหารการศึกษาของโรงเรียนใหบรรลุวัตถุประสงคอยางมีประสิทธิภาพ
2. ผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา หมายถึง หัวหนาสถานศึกษาในโรงเรียนประถมศึกษา
ไดแก ผดู าํ รงตาํ แหนง อาจารยใ หญ และผูอํานวยการโรงเรียนประถมศึกษา ในสังกัดสํานักงานเขต
ธนบุรี กรงุ เทพมหานคร
3. ขา ราชการครู หมายถึง ขาราชการที่ปฏิบัติการสอนในโรงเรียนสังกัดสํานักงานเขต
ธนบุรี กรงุ เทพมหานคร
4. โรงเรยี น หมายถึง โรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร
จาํ แนกเปน 3 ขนาด ไดแก
4.1 โรงเรยี นขนาดเลก็ มนี กั เรยี น ต่ํากวา 400 คน
4.2 โรงเรยี นขนาดกลาง มนี กั เรยี น 401 – 800 คน
4.3 โรงเรยี นขนาดใหญ มนี กั เรยี น 801 คนขึ้นไป
5. ประสบการณในการปฏิบัติงาน หมายถึง ระยะเวลาการปฏิบัติงานของขาราชการครูตั้งแต
อายุ 20 ป จนถึงเกษียณอายุราชการ 60 ป มีระยะเวลาปฏิบัติงานทั้งสิ้น ประมาณ 40 ปโดยกําหนดระยะ
เวลาการปฏิบัติงานออกเปน 4 ชว ง ๆ ละ 10 ป ในชว งแรก กําหนดระยะเวลา เปน 12 ป เนื่องจาก
จํานวนขาราชการครูที่ปฏิบัติงานในโรงเรียนสังกัดสํานักงานเขตธนบุรี ตาํ่ กวา 2 ป มีจาํ นวนนอ ยสวน
ใหญจะมีระยะเวลาในการปฏิบัติงาน มากกวา 2 ป ขึ้นไป จึงกําหนดประสบการณในการปฏิบัติงาน
ของขา ราชการครู สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี ในชวงแรก 12 ป ชวงตอๆไป ชวงละ 10 ปตามลําดับ ดงั น้ี
5.1 นอ ยกวา 12 ป
5.2 13-22 ป
5.3 23-32 ป
5.4 33 ปขึ้นไป
ประโยชนข องการวจิ ยั
1. เปน ขอ มูลในการพัฒนาทกั ษะการบริหารของผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดสํานัก
งานเขตธนบรุ ี
2. เปน ขอ มลู พน้ื ฐานในการพจิ ารณาวางแผน หรือกําหนดนโยบายเพื่อปรับปรุงพัฒนา
ประสิทธิภาพการบริหารงานของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา สังกัดกรุงเทพมหานคร
5
กรอบแนวคดิ ในการวจิ ยั
การวจิ ยั ครง้ั น้ี ไดนําแนวความคิดทฤษฎี 3 ทักษะ ของ โรเบริ ต แคทซ (Robert L. Katz,
1955, : 33-34) เกี่ยวกับผูบริหารที่ประสบความสําเร็จในการบริหารงานนั้นมี 3 ดา น คือ ทักษะดาน
เทคนคิ วธิ ี ทักษะดานมนุษย และทักษะดานความคิดรวบยอด มาใชเ ปน แนวทาง และกําหนดกรอบแนว
คดิ ในการวจิ ยั ดงั น้ี
ตวั แปรตน ตน ตวั แปรตาม
ขนาดโรงเรียน ทักษะการบริหาร
- ขนาดเลก็ - ทักษะดานเทคนิควิธี
- ขนาดกลาง - ทักษะดานมนุษย
- ขนาดใหญ - ทักษะดานความคิดรวบยอด
ประสบการณใ นการปฏิบัตงิ านของขา ราชการครู
- นอยกวา 12 ป
- 13-22 ป
- 23-32 ป
- 33 ปขึ้นไป
แผนภาพที่ 1 กรอบแนวคิดในการวิจัย
สมมติฐานของการวิจัย
1. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา มีความแตกตางกนั ตาม ทัศนะ
ของขา ราชการครทู ป่ี ฏบิ ตั งิ านอยใู นโรงเรยี นทม่ี ขี นาดตา งกนั
2. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา มคี วามแตกตา งกันตาม ทัศนะ
ของขาราชการครูที่มีประการณในการปฏิบัติงานตางกัน
บทที่ 2
เอกสารและ งานวจิ ยั ทเ่ี กย่ี วขอ ง
ในการวจิ ยั ครง้ั น้ี เปนการวิจัยทักษะของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา ตามทศั นะของขาราช
การครสู ังกัดสาํ นกั งานเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร ไดนําเสนอเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของอันประกอบ
ดวยหัวขอสําคัญไดแก
1. สภาพจัดการศึกษาโรงเรียนประถมศึกษา สังกัดสํานักงานเขตธนบุรี กรงุ เทพมหานคร
2. ความหมายของการบริหาร และการบริหารโรงเรียน
3. บทบาทของผบู รหิ ารโรงเรยี น
4. ภารหนา ทข่ี องผบู รหิ ารโรงเรยี น
5. การบรหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา
6. ภาวะผูนําของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา
7. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียน
8. งานวิจัยที่เกี่ยวของ
สภาพจัดการศึกษาโรงเรียนประถมศึกษา สงั กดั สาํ นกั งานเขตธนบรุ ี กรงุ เทพมหานคร
ระบบบริหารการศึกษาของกรุงเทพมหานคร เปนไปตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการ
กรงุ เทพมหานคร พ.ศ.2528 และประกาศกรงุ เทพมหานคร ลงวันที่ 31 ตลุ าคม 2528 เรอ่ื ง การจดั ระเบยี บ
ราชการกรงุ เทพมหานคร ลงวันที่ 31 ตลุ าคม 2528 และแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) ลงวันที่ 2 เมษายน 2530
เรอ่ื ง การแบงสวนราชการภายในหนวยงานและการกําหนดอํานาจหนาที่ของสวนราชการกรุงเทพมหานคร
มติ ก.ก. ครง้ั ท่ี 6/2541 วนั ท่ี 20 กรกฎาคม 2541 เรื่อง อนมุ ตั ิปรับปรุงโครงสรา งและอัตรากําลงั ตามโครง
การจัดทําแผนอัตรากําลัง 3 ป ของสํานักงานเขต ตลอดจนประกาศกรุงเทพมหานคร ลงวันที่ 31 มีนาคม
2535 เรอ่ื ง การแบงสวนราชการภายในหนวยงาน และการกําหนดอาํ นาจหนา ทขี่ องสว นราชการกรุงเทพ
มหานคร(ฉบับที่ 14) ดงั นน้ั รูปแบบโครงสรางระบบบริหารการศึกษาของกรุงเทพมหานครในปจจุบันเปน
ดงั น้ี
7
ระบบบริหารการศึกษาของกรุงเทพมหานคร
คณะที่ปรึกษา ผูวาราชการกรุงเทพมหานคร สภากรุงเทพมหานคร
กลมุ เขต/โซน ปลัดกรุงเทพมหานคร สภาเขต
สํานักงานเขต
ศนู ยว ชิ าการ ฝายการศึกษา
กลุมโรงเรียน โรงเรยี นประถมศกึ ษา คณะกรรมการศึกษาโรงเรียน
หนว ยงานหรอื สว นราชการ องคก รทจ่ี ดั ตัง้ ขน้ึ เพื่อสงเสริมระบบ
แผนภาพที่ 2 ระบบบรหิ ารการศกึ ษาของกรงุ เทพมหานคร
(สํานักการศึกษา, 2544 : 31 )
สํานักงานเขต มีอํานาจหนาที่ในการดําเนินการเกี่ยวกับการศึกษาและการอบรมดูแลโรงเรียน
ประถมศึกษา ตามพระราชบญั ญตั ริ ะเบยี บบรหิ ารราชการกรงุ เทพมหานคร พ.ศ.2528 และประกาศ
กรงุ เทพมหานคร
สํานักงานเขตธนบุรี ประกอบดวยโรงเรียนประถมศึกษา 17 โรงเรยี น โดยมภี ารกจิ ในการจดั
การศึกษา ดงั น้ี
ภารกจิ หลกั
1. การจดั การศกึ ษาระดบั กอ นประถมศกึ ษา ดําเนินการจัดการศึกษาใหแกเด็กวัยเรียนกอนเกณฑ
ตั้งแตอายุ 4 ป โดยจัดการเรียนการสอนเพื่อเตรียมความพรอมใหกับเด็กวัยกอนภาคบังคับ ทง้ั ทางดา นรา ง
กาย จติ ใจ อารมณ สังคม และสติปญญา มีความพรอมในการเขาเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 1 ในปจจุบันถือ
วามีความจําเปนยิ่งสําหรับพัฒนาการในชีวิตเด็ก และเปนการปูพื้นฐานที่สําคัญตอการพัฒนาคนใหเปนพล
เมืองที่มีคุณภาพในอนาคต ในขณะที่ความตองการของบิดา มารดา โดยเฉพาะกลุมผูมีฐานะยากจนมีความ
8
ตองการใหเด็กอยูในโรงเรียน ตง้ั แตอ ายุ 3 ป สํานักงานเขธนบุรีจึงตองเรงขยายบริการเตรียมความพรอมให
แกเด็กกอนเขาเรียนประถมศึกษาใหกวางขวางทั่วถึงมากขึ้นทั้งในรูปชั้นเด็กเล็กและอนุบาลศึกษา
2. การจดั การศกึ ษาในระดบั ประถมศกึ ษา ซึ่งมีลักษณะเปนงานหลักในงานดานการศึกษา
โดยใหแกเด็กวัยภาคบังคับทุกคน โดยจัดการเรียนการสอนชั้นประถมศึกษาปที่ 1-6 ตามพระราช
บญั ญตั ปิ ระถมศกึ ษา พ.ศ.2523 และพระราชบญั ญตั กิ ารศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.2542 ปจจุบันยังไมสามารถ
แสดงใหเ ห็นวา เดก็ ของสํานักงานเขตธนบุรี ที่อยูในวัยการศึกษาภาคบังคับไดรับการศึกษาทั่วถึงหรือไม
เนื่องจากยังมีปญหาในการดําเนินการเกี่ยวกับการเกณฑเด็กเขาเรียน ประกอบกับสภาพทางสังคมที่ประชา
กรมีการเคลื่อนไหวตลอดเวลารวมทั้งสถานการณปญหาเด็กในสภาวะยากลําบากมีความรุนแรงขึ้น ทําให
เด็กโดยเฉพาะกลุมที่มีการเคลื่อนยายถิ่นฐานที่อยู ไดแก เด็กเรรอน และเด็กจากครอบครัวผูอพยพเขามาขาย
แรงงานไมไดรับการศึกษา หรือตองออกจากระบบโรงเรียนกลางคัน แมวาจะมีหนวยงานรับผิดชอบแก
ปญ หา
3. การใหการสนับสนุน ชวยเหลอื นเิ ทศ ติดตามการปฏิบัติงานของหนวยงานสถานศึกษาใน
สังกัด ทําใหสามารถปฏิบัติงานไดอยางสะดวก มีประสิทธิภาพ และบรรลเุ ปา หมาย
ความหมายของการบริหารและการบริหารโรงเรยี น
การบรหิ าร สามารถมองไดเปนสองทาง คือ มองในรูปของกิจกรรมที่มนุษยรวมกันดําเนิน
งานเพื่อการอยูรอดและความเจริญกาวหนาของสังคมเปนประการหนึ่ง และมองในรปู ของศาสตร คือ หลัก
วิชาอันเปนสาขาหนึ่งที่เชื่อมโยงกับทฤษฎี หลักการ กระบวนการ และปจจัยที่จะชวยใหมนุษยสามารถ
ดาํ เนนิ งานของหนว ยงาน องคก าร สังคม และประเทศชาติอยางมีระเบียบเพื่อพัฒนาไปตามแนวทางที่กลุม
ชนนั้นมีความประสงค
ความหมายของการบริหาร คําวา การบรหิ าร (administration) หมายถึง การดําเนินงานทุกชนิดให
สําเร็จลุลวงไป เชนเดียวกับคําวา การจัดการ (management) ซึ่งก็หมายถึง การดาํ เนนิ งานทกุ ชนดิ ในหนว ย
งานใหสําเร็จลุลวงไปดวยเหมือนกัน แตนิยมใชตางสถานการณกัน กลาวคือ คาํ วา การบรหิ ารใชก ับการ
บรหิ ารทกุ ชนดิ ในสว นทเ่ี ปน ของรฐั บาล สวนคําวา การจัดการใชในงานที่เกี่ยวกับธุรกิจเอกชน การบรหิ าร
หมายถึง การกาํ หนดนโยบายการจดั การ หรือหมายถึงการนํานโยบายไปปฏิบัติ (กิติมา ปรีดีดิลก, 2529 : 24)
มีนักวิชาการดานการบริหารการศึกษาไดใหความหมายของ “ การบรหิ าร ” ไวหลายทาน เชน นพพงษ
บญุ จติ ราดลุ ย (2525 : 35) ใหความหมายไววา การบรหิ ารหมายถงึ กจิ กรรมตา ง ๆ ทบ่ี คุ คลตงั้ แตส องคนขึ้น
ไปรว มมอื กนั ดาํ เนนิ การ เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคอยางใดอยางหนึ่ง หรือหลายอยางที่บุคคลรวมกัน
กําหนด โดยใชกระบวนการอยางมีระเบียบและใชทรัพยากรตลอดจนเทคนิคตาง ๆ อยางเหมาะสม
9
ภิญโญ สาธร (2526 : 21) กลาววา การบรหิ าร คือ ศิลปะในการทําใหกิจกรรมตางๆ ไดรับการ
ปฏบิ ัตจิ นเปนผลสําเรจ็
กติ มิ า ปรีดีดิลก (2529 : 24) ใหค าํ อธบิ ายไวว า การบรหิ าร หมายถึง การดาํ เนนิ งานทกุ ชนดิ ในหนว ยงานใหล ุ
ลว งไป
ธงชัย สันติวงษ (2533 : 33) กลาววา การบรหิ าร คือ ทําใหงานตาง ๆสําเร็จลุลวงไปโดยอาศัย
คนอน่ื เปน ผทู าํ
สมยศ นาวีการ (2536 : 17) สรุปไววา การบรหิ าร คือ ศิลปะของการทํางานใหสําเร็จโดยใช
บุคคล มีกระบวนการวางแผน การจัดองคการ การสั่งการ การควบคุม การใชทรัพยากรอื่น ๆ เพอ่ื ความ
สําเรจ็ ในเปาหมายขององคการทก่ี ําหนดไว
จากความหมายที่ยกมาเปนตัวอยางขางตน จะเหน็ ไดวา การบรหิ ารมความเกย่ี วขอ งสมั พนั ธก ับ
ปจจัยตางๆ ดงั น้ี
1. การบริหารเปนกิจกรรมของกลุมบุคคลตั้งแตสองคนขึ้นไป
2. รว มมือกนั ทาํ กิจกรรม
3. เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงครวมกัน
4. โดยใชกระบวนการและทรัพยากรที่เหมาะสม
ดงั นน้ั การกระทาํ กจิ กรรมใด ๆ ที่ตองใชคนหลาย ๆ คนรว มกนั ทาํ หากจะใหบ ังเกิดผลดีมีประ
สทิ ธผิ ลจาํ เปน ตอ งมกี ารบรหิ ารทด่ี ี นน่ั คอื การบรหิ ารเปน เรอ่ื งของการกระทาํ กจิ กรรมสวนใหญ ผูที่กระทํา
กจิ กรรมเหลานน้ั คือ ผูบริหารและสมาชิกในหนวยงาน โดยพยายามใชทรัพยากรใหมีประโยชนมากที่สุด
และจูงใจใหผูรวมงานใชความสามารถมากที่สุด
สรุปไดวา การบรหิ าร หมายถึง กิจกรรมที่บุคคลต้ังแตส องคนขนึ้ ไปรวมมือกันในการดําเนนิ งาน
โดยเอาทรัพยากรทางการบริหารมาประกอบตามกระบวนการบริหาร เพื่อใหงานบรรลุวัตถุประสงคที่
กาํ หนดการบรหิ ารโรงเรยี นหรอื การบรหิ ารการศกึ ษาในโรงเรยี นเปน กิจกรรมตา ง ๆ ที่บุคคลหลายคนรวม
มือกันดําเนินงานเพื่อพัฒนาเด็ก เยาวชน ประชาชน หรือสมาชิกของสังคมในทุก ๆ ดาน เชน ความ
สามารถ ทศั นคติ คานิยม พฤติกรรม หรอื คณุ ธรรม ทั้งในดานสังคม การเมือง และเศรษฐกิจ เพอื่ ใหบคุ คล
ดังกลาวเปนสมาชิกที่ดีและมีประสิทธิภาพของสังคมโดยกระบวนการตาง ๆ ทั้งที่เปนระเบียบแบบแผนและ
ไมเปนระเบียบแบบแผน ทง้ั ในโรงเรยี นและนอกโรงเรนี (ภิญโญ สาธร,2523 : 10)ซง่ึ การบรหิ ารโรงเรยี น
อาจแตกตา งจากกจิ การอน่ื บางสวนอาจตองอาศัยหลักการมากกวากิจการอื่น ๆ ทั้งหมดของสังคม ฉะนั้น ผู
บริหารและผูที่เกี่ยวของ จงึ ตอ งทาํ งานนี้ดวยความระมัดระวงั รอบคอบ ควรไตรต รองเพอ่ื ใหก จิ กรรมของ
10
สังคมนี้บรรลุเปาหมายอยางมีประสิทธิภาพ (วจิ ติ ร ศรสี อา น,2520 : 22) ทง้ั นเ้ี พราะการบรหิ ารโรงเรยี น
เปนการดําเนินงานกลุมบุคคลในสวนที่เกี่ยวของกับการปฏิบัติ ตามหนา ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบของโรงเรยี นได
แก การบริหารงานทางการศึกษาแกสมาชิกของสังคมใหบรรลุจุดมุงหมายที่กําหนดไว (หวน พินธุพันธ,
2528 : 44) และในการดําเนินกิจการของโรงเรียนจําเปนตองมีบุคคลผูหนึ่งคอยจัดการดูแลใหหนวยงานตาง
ๆ ดาํ เนนิ ไปพรอ มเพรยี งและมปี ระสิทธภิ าพ กลาวคือ เปน ไปดว ยความรวดเรว็ เรียบรอย และประหยัดทั้ง
กําลังงานและกําลังทรัพย แตไดผลเต็มที่ตามความมุงหมายที่ตั้งใจไว
จากแนวคิดของนักบรหิ ารการศึกษาดังกลาวสรุปไดวา การบรหิ ารโรงเรยี น หมายถึง การดําเนิน
การตัดสินใจสั่งการในการบริหารอยางมีประสิทธิภาพ เพอ่ื ใหง านทกุ ดา นของโรงเรยี นบรรลตุ ามวตั ถุ
ประสงคในการจัดการศึกษาใหมากที่สุด
บทบาทของผบู รหิ ารโรงเรยี น
การบรหิ ารสถานศกึ ษาคอื งานในหนา ทข่ี องผบู รหิ ารสถานศกึ ษาโดยตรง ซึง่ จําแนกเปนหมวดหมู
แตกตางกันออกไปตามลักษณะของงาน ตามโครงสรางของการจัดองคกร ตามระบบการศึกษา และตาม
แนวคิดของนักบริการการศึกษาแตละคน บทบาทหนาที่ของผูบริหารสถานศึกษาที่สําคัญตองใชความเปนผู
นาํ ภาวะผูนํา เปนหัวหนาในการใชอํานาจและตําแหนงที่มีในการบริหารจัดการใหการศึกษาของสถาน
ศึกษาใหบรรลุเปาหมาย มีผูกลาวถึงบทบาทหนาที่ของผูบริหารสถานศึกษาไวดังตอไปนี้ คือ
ไพฑูรย เจรญิ พนั ธวุ งศ (2529:142) กลาววา บทบาทของผบู รหิ ารโรงเรยี นหรอื ผนู าํ (Leardership
Roles) ผูบรหิ ารมบี ทบาทในฐานะตางๆ ไดแก ผบู รหิ ารในฐานะผวู างแผน ในฐานะผกู าํ หนดนโยบาย ใน
ฐานะผูเชี่ยวชาญ ในฐานะตัวแทนติดตอกับบุคคลภายนอก ในฐานะผูคอยควบคุมความสัมพันธของสมาชิก
ภายในกลุม ในฐานะผูใหคุณใหโทษบุคลากรและผูมีสวนเกี่ยวของ ในฐานะคนกลางหรือผูตัดสินใจ ใน
ฐานะบุคคลตัวอยางที่มีความประพฤติดีหรือปฏิบัติดี ในฐานะสัญญลักษณของกลุม ในฐานะตวั แทนความ
รบั ผดิ ชอบ ในฐานะผมู อี ดุ มคติ ในฐานะบดิ า และในฐานะผรู บั ผดิ ชอบแทน
กอรต ัน (Gorton. 1983 : 100-101 ) ไดสรุปบทบาทที่สําคัญของผูบริหารการศึกษาไว 6
ประการ คือ
1. บทบาทในฐานะเปนผูบริหาร
2. บทบาทในฐานะเปนผูบริหารการสอนและดานวิชาการ
3. บทบาทในฐานะเปนผูรักษาระเบียบวินัย
4. บทบาทในฐานะผูสงเสริมมนุษยสัมพันธ
11
5. บทบาทในฐานะผูประเมินผล
6. บทบาทในฐานะผูแกปญหาความขัดแยง
สตอกดิลล (Stogdill. 1984 : 42-45 ) ไดสรุปบทบาทของผูบริหารไว 17 ประการ ดงั น้ี
1. บทบาทเปนผูกําหนดทิศทางการปฏิบัติงาน (Directiom Setter) ผบู รหิ ารจะชว ยให
หนวยงานบรรลุเปาหมายไดดังนี้จํามีความจําเปนตองความสามรถในการชี้แจง ทําความเขาใจเขียนวัตถุ
ประสงคหนวยงาน มีความสามารถในการเขียนแผนงานและโครงการและการบริหารงานและวัตถุประสงค
ของผลงาน
2. บทบาทเปนผูกระตุนความเปนผูนํา (Leader Catalyst) บทบาทนี้จําเปนตองมีความสามารถใน
การจูงใจ กระตนุ และมีอิทธิพลตอพฤติกรรมของบุคคลในองคการ มีทักษะทํางานเปนทีม
3. บทบาทเปนนักวางแผน (Planner) จะตอ งมคี วามสามารถในการคาดคะเนเหตกุ ารณใ นอนาคต
เตรียมบุคลากรใหพรอมในการรับมือกับสิ่งใหม ๆ ที่จะเกิดขึ้น
4. บทบาทเปน ผูตัดสินใจ (Decision Maker) บทบาทนี้จะตองมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับทฤษฎี
ตา ง ๆ ของการตัดสินใจ และมีความสามรถในการวิจัยสั่งการไมใหเกิดความขัดแยง
5. บทบาทเปนผูจัดองคการ (Organizer) ผูบ รหิ ารจาํ เปนตอ งออกแบบงานและกาํ หนดโครงสราง
ขององคก รขน้ึ ใหม งนั้นจึงจําเปนจะตองเขาใจพลวัตรของอคการและพฤติกรรมขององคการดวย
6. บทบาทเปนผูเปลี่ยน ( Change Manager) ผูบริหารเปนผูนําในการเปลี่ยนแปลงมาสูสถานบัน
เพื่อเพิ่มพูนคุณภาพสถานบัน รูวาจะเปลี่ยนอะไร เปลี่ยนอยางไร และควรจะเปลี่ยนในสถานการณใด
และทิศทางใด
7. บทบาทเปนผูประสานงาน (Coordinator) ผบู รหิ ารจะตอ งมคี วามเขา ใจรปู แบบ ปฏิสัมพันธ
ของบุคคล ขาใจเครือขายของการสื่อสาร รูจักวิธีนิเทศงานที่พึงปรารถนา เขาใจระบบการรายงานท่ีดี สาม
รถประสานกิจกรรมตาง ๆ ไดอยางมีประสิทธิภาพ
8. บทบาทเปนผูสื่อสาร (Communicator) ผูบริหารจะตองมีความสามรถในการสื่อสารทั้งดวยการ
พูดและการเขียน รูจักใชสื่อตาง ๆเพื่อการสื่อสาร และจะมคี วามสามรถในการประชาสัมพนั ธ
9. บทบาทเปนผูแกความขัดแยง (Conflict Manager) เนื่องจากความขัดแยงเปนสิ่งที่ไมสามารถ
หลีกเลี่ยงได ผบู ริหารตอ งเขา ใจสาเหตุของความขัดแยง จะตองมีความสามารถในการตอรอง ไกลเกลี่ย
จัดการกับความขัดแยงและแกปญหาความขัดแยงได
12
10. บทบาทหนาที่ผูแกปญหา (Problems Manager) เนื่องจากปญหาทั้งหลายไมลงเอยดวยความ
ขัดแยง ปญหาจึงมีความหมายกวางขวางกวาความขัดแยง ผูนําจะตองมีความสามรถในการวินิจฉัยปญหา
แกป ญ หาเปน
11. บทบาทเปนผูจัดระบบ (Systems Manager) ผบู รหิ ารจะตอ งมคี วามสามรถในหารวเิ คราะห
ระบบและกระบวนการที่เกี่ยวของ เขาใจในการนําทฤษฎีทาการบริหารไปใชประโยชน
12. บทบาทเปนผูบริหารการเรียนการสอน (Instructional Manager) ผบู รหิ ารจะตอ งมคี วามเขา
ใจในระบบการเรียนรูการเจริญและพัฒนาการของมนุษยเขาใจทฤษฎีการสรางและพัฒนาหลักสูตร มีความ
รูความเขาใจเกี่ยวกับเทคโนโลยีและวัตกรรมทางการศึกษา
13. บทบาทเปน ผบู รหิ ารบคุ คล (Personnel Manager) ผูบริหารจะตองมีความสามารถในเทคนิค
ของการเปน ผนู าํ การเจรจาตอรอง การประเมินผลงานและการปฏิบัติงานของบุคคล
14. บทบาทเปน ผบู รหิ ารทรพั ยากร (Resource Manager ) ผูบริหารจะตองมีความสามรถในการ
เงินและงบประมาณ สามารถในการบรหิ ารวสั ดุ ครุภัณฑ การกอสรา ง การบาํ รงุ รกั ษา ตลอดจนการแสวง
หาหารสนับสนุนจากภายนอก
15. บทบาทเปนผูป ระเมินผล (Appraiser ) ผบู รหิ ารจะตอ งมคี วามสามารถในการประเมนิ ความ
ตอ งการ การประเมนิ ระบบ วิธีการทางสถิติ และกระบวนการทางวิทยาศาสตร
16. บทบาทเปนนักประชาสัมพันธ (Public Relator) ผูบ รหิ ารจะตองมที กั ษะในการสรางภาพ
พจนท ด่ี ี รูจักพลวัตของกลุม รูจักและเขาใจเผยแพรขาวสารดวยสื่อและวิธีการตาง ๆ
17. บทบาทเปนประธานในพิธีการ (Ceremonial Head) เปนบทบาทที่จําเปนยิ่งของผูบริหาร ซึ่ง
จําเปนจะตองใชความสามารถในบทบาทตาง ๆ ที่กลาวมาเพื่อแสดงบทบาทนี้
โคทส (Coats. 1986 : 151-152 ) ไดส รุปบทบาทของผบู รหิ ารในการบรหิ ารการศกึ ษาไว 3
ประการ คือ
1. บทบาทในฐานะผูบริหาร ผบู ริหารการศึกษาตองแสดงความเปนผูนํา โดยมพี ฤตกิ รรมท่ี
เหมาะสมทั้งพฤติกรรมมุงงาน และพฤติกรรมมุงคน
2. บทบาทในฐานะผูนําทางวิชาการ ตองพัฒนาบุคลากรในหนวยงานใหมีทักษะ ความรู และ
ความสามารถในการปฏบิ ตั กิ าร
3. บทบาทในฐานะผูนํากลุม เปนผูนําในการทํางานใหประสบความสําเร็จ และมีบทบาทในการ
สรางกลุมและทําใหกลุมคงอยูตอไป สรางความกลมเกลียวสมานฉันทในกลุมภารถหนาที่ของผูบริหารการ
ศึกษา
13
นอกจากนี้ผูบริหารยังมีบทบาทในการประสานกับองคการตาง ๆ ที่เปนองคการรูปนัย (Formal
Organization) โดยดําเนินงานภายใต กฎระเบียบ ขอ บังคบั ตามโครงสรางขององคการและกําหนดหนาที่
ของผบู รหิ ารในตาํ แหนง ตา ง ๆ ไว ผูบริหารการศึกษามีหนาที่ตามลักษณะของระบบการจัดการศึกษา ซึ่ง
โดยทั่วไป คือ ภาระหนาที่ที่เกี่ยวของกับงานการจัดการเรียนการสอนและงานสนับสนุนการเรียนการสอน
ภาระหนา ทข่ี องผบู รหิ ารการศึกษาตอ งคาํ นงึ ถึงองคประกอบตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับการเรียนการสอนแนวคิด
ที่เกี่ยวกับภาระหนาที่ของผูบริหารการศึกษาที่สําคัญๆ มดี งั น้ี
เดรค และโรว (Drake and Roe. 1986 : 89) สรุปวามีองคประกอบหลายอยางที่มีอิทธิพลตอ
การเรยี นการสอนในโรงเรยี น แตมีองคประกอบที่สําคัญ 6 องคป ระกอบ ซึ่งเปนหนาที่ของหัวหนาสถาน
ศึกษา ทําใหองคประกอบเหลานี้เกิดประโยชนสูงสุด องคป ระกอบทง้ั 6 ประการ คือ
1. บุคลากร ซง่ึ รวมถึงนักเรยี น ครู คนงาน ภารโรง เจาหนาที่ทางการศึกษา ชุมชนและสมาคม
วิชาชีพ เปน ตน
2. เวลา ผูนําจําเปนตองใชเวลาที่มีอยูใหเกิดประโยชนสูงสุด งานหลายอยางตองทําแขงกับเวลา
โรงเรยี นตอ งจดั บรรยากาศใหนกั เรยี นไดใ ชเวลาของเขาอยางคมุ คา
3. ขอ มูลหรอื สารสนเทศ ผบู รหิ ารการศกึ ษา จําเปนตองใชขอมูลเทาที่จําเปนแกคณะบุคคลทั้ง
หลาย ภาระที่สําคัญที่สุดของผูบริหารการศึกษาคือ ควรจะใหข อ มลู อะไรกับใคร จงึ จะทาํ ใหเ กดิ ประโยชน
สูงสุด
4. โปรแกรมและวสั ดอุ ปุ กรณม ากมาย หนา ทส่ี าํ คญั ของผบู รหิ ารกค็ อื ทําอยางไรจึงจับคูระหวาง
โปรแกรมและอปุ กรณค อื โปรแกรมอะไรควรใชอ ปุ กรณอ ะไร เพื่อใหเกิดประโยชนสูงสุดทางการศึกษา
5. เงินมกั จะเปนขอ อา งวา เพราะขาดเงินจงึ ไมสามารถจัดโปรแกรมท่ดี ีได เงนิ อาจเปน สว นหนง่ึ
ทําใหโปรแกรมการศึกษาดีขึ้น ภายในระบบเศรษฐกจิ ทร่ี ัดตัว ผูบริหารการศกึ ษาควรทราบวา ภายในวง
เงินจํากัดควรจะทําอะไรกอนและทําอะไรหลัง เพราะไมส ามารถทาํ พรอ มกนั ได
6. สถานที่ ผูบริหารการศึกษาจําเปนตองมีความสามารถในการใชอาคารสถานที่ที่มีอยูใหเกิด
ประโยชนสูงสุดทางการศึกษา
แคมพเบลล และคณะ (Campbell and others. 1983 : 75-76 ) ไดชี้ใหเห็นวาหนาที่สําคัญของผู
บริหารการศึกษา คือการสงเสริมการเรียนการสอน โดยสรปุ ภารกจิ หลัก คือ
1. ผูบริหารการศึกษาควรจะมองเห็นการณไกลและมีอิทธิพลในการพัฒนาเปาหมายและนโยบาย
ของสถานศึกษา
14
2. ผูบริหารการศึกษาควรจะกระตุนและชี้นําในการพัฒนาโครงการและโปรแกรมตาง ๆ เพื่อชวย
ใหบรรลุเปาหมายของสถานศึกษา ผูบริหารการศึกษาควรจะกําหนดวิธีการและประสานงาน
ในการนาํ โครงการตา ง ๆ ไปปฏิบัติ
3. ผูบรหิ ารการศกึ ษาควรจะจัดหาและจดั สรรทรัพยากรตาง ๆ ทจ่ี าํ เปน เพอ่ื สนบั สนนุ โครงการ
และโปรแกรมของสถานศึกษา
4. ผูบริหารการศึกษาควรจะเปนตัวแทนของสถานศึกษาในกิจกรรมตาง ๆ
5. ผูบริหารการศึกษาควรจะประเมินผลประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการดําเนินงานทาง
สถานศึกษา
สรุปไดวา ผูบริหารเปนบุคคลสําคัญในการควบคุม กํากับดูแลใหงานดําเนินการไปดวย
ความเรียบรอยและมีประสิทธิภาพของหนวยงานและองคการ ตองสนใจเพ่ิมพนู ความรู ความเขาใจในบท
บาทของตน เพื่อใหมีสมรรถภาพในการบริหารงานและสามารถใชความสามารถในดานตางๆตามที่ได
ศึกษามาประยุกตใชใหเกิดศิลปะในการบริหารงานใหมีประสิทธิภาพและสอดคลองกับงานที่ปฏิบัติไดอยาง
ถูกตอง
ภารหนา ทข่ี องผบู รหิ ารสถานศกึ ษา
กอรตัน (Gorton. 1983 : 191-195 ) ไดส รปุ ภารกจิ หลักของผบู รหิ ารโรงเรยี นไว 7 ประการแตละ
ภารกิจมีกิจกรรมตาง ๆ ทจ่ี ะตอ งปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี
1. ภารกจิ ดา นการบรหิ ารบคุ คล ประกอบดวย
1.1 กําหนดนโยบายการบริหารงานบุคลากร จดั ดาํ เนนิ การคดั เลอื ก มอบหมายงานใหแก
บุคลากรดานการศึกษาครู- อาจารยและบุคลากร
1.2 ชว ยเหลอื ครใู นการแกป ญ หาในชน้ั เรยี น ปรบั ปรงุ และพฒั นาการสอนของครู
1.3 ประเมินผลการสอนและสงเสริมความกาวหนาในวิชาชีพใหแกครู
1.4 สงเสริมความสามัคคีในหมูคร-ู อาจารย
2. ภารกจิ ดานกจิ กรรมนกั เรยี น ประกอบดวย
2.1 จัดปฐมนิเทศนักเรียนและบริการแนะแนวนักเรียน
2.2 กําหนดนโยบายและกระบวนการเกี่ยวกับวินัย และมาตรการเกี่ยวกับความปลอดภัยของ
นกั เรยี นพจิ ารณาและการลงโทษ
2.3 จัดสวัสดิการตาง ๆ ใหแกนักเรียนพัฒนาและประสานงานกิจกรรมเสริมหลักสูตร
15
2.4 รายงานพฤติกรรมของนักเรียนใหผูปกครองไดทราบ
3. ภาระกิจดานความสัมพันธระหวางโรงเรียนกับชุมชน ประกอบดวย
3.1 กําหนดนโยบายและมาตรการในการใหผูปกครองและชุมชนมีสวนรวมในกิจกรรมของ
โรงเรยี น
3.2 จดั ดาํ เนนิ การใหบ คุ ลากรของโรงเรยี นไดม สี ว นรว มในกจิ กรรมของชมุ ชน
3.3 เปน ตวั แทนของสถานศกึ ษาในกจิ กรรมของชมุ ชนทโ่ี รงเรยี นตง้ั อยหู รอื ในชมุ ชนอน่ื ๆ
4. ภารกิจดานพัฒนาหลักสูตรและการสอน ประกอบดวย
4.1 ชวยเหลือในการกําหนดเปาหมายของหลักสูตร จดั หาวสั ดุ อปุ กรณ เรียนการสอน
4.2 จัดการนิเทศการศึกษา การประเมินผลการเรยี นหกับบุคลากรเพื่อพัฒนาการสอน
5. ภารกจิ ดา นการเงนิ และพัสดุ ประกอบดวย
5.1 จัดทํางบประมาณ จดั ระบบตรวจสอบภายในโรงเรยี นเกี่ยวกบั การจดั ซอื้ จดั จาง
1.2 จัดระบบบัญชี - การพัสดุ
6. ภารกจิ ดา นอาคารสถานท่ี ประกอบดวย
6.1 จัดวางแผนเกี่ยวกับการใช การบํารุงรักษาและซอมแซมอาคารสถานที่
6.2 ดูแลคนงาน - ภารโรง
6.3 จัดระบบการจอดยานพาหนะ
7. ภารกิจดานอื่น ๆ ประกอบดวย
7.1 จดั การประชมุ หรอื สมั มนา การประชาสมั พนั ธสถานศกึ ษา
7.2 มสี วนรว มในกจิ กรรมตา ง ๆ ของโรงเรยี น เชน การประกวดตา ง ๆ กีฬากิจกรรมสงเสริม
วัฒนธรรมประเพณี เปน ตน
นอกจากนี้ในระบบบริหารการศึกษาของไทย การพจิ ารณาภาระหนา ทข่ี องผบู รหิ าร สํานักงาน
คณะกรรมการขา ราชการครู (ก.ค.) ไดจัดทํามาตรฐานกําหนดตําแหนงผูบริหารการศึกษาและลักษณะงานที่
ตองปฏิบัติในการดํารงตําแหนงทุกตําแหนงไวแลว เชน ตําแหนงอาจารยใหญในสถานศึกษา มีภาระหนาที่
ดงั ตอ ไปน้ี (สํานักงานคณะกรรมการขาราชการครู. 2540 : 8-9)
1. วางแผนการปฏิบัติงาน หนาที่และวิธีการดําเนินงานบุคลากรในสถานศึกษา
2. ควบคุมดูแลและติดตามผลการดําเนินงานดานวิชาการ เชน การเรยี นการสอนและฝก อบรม
3. จัดระเบียบและวัดผลการศึกษาใหเปนไปตามหลักสูตรแผนการสอนโครงการสอนทั้งวิชา
สามัญและวิชาชีพ
16
4. จดั โปรแกรมการเรยี น คมู อื ประกอบการเรยี นการสอนวสั ดุ อุปกรณการศึกษา
5. จดั บรกิ ารแนะแนว หองสมุดและสื่อทางการศึกษาใหใชไดในสถานศึกษา
6. จัดฝกอบรมและใหคําแนะนําเพื่อสงเสริมวิชาชีพใหสอดคลองกับความตองการของ
ประชนและทองถิ่น
7. ควบคุมดูแลงานธุรการหรืองานบริหารทั่วไปของสถานศึกษา เชน อาคารสถานท่ี การเงิน
พัสดุ - ครุภัณฑ ทะเบียนและเอกสารใหเปนไปตามระเบียบ
8. ควบคมุ ดแู ล ปกครอง จัดระบบงานในสถานศึกษา
9. กําหนดลักษณะงาน มอบหมายงานใหเหมาะสมกับความรูความสามารถ
10. ติดตามใหคําปรึกษา แกปญหาและนิเทศ บังคับบัญชาครู อาจารย นักเรียน นักศึกษา
ตลอดจนหนา ทอ่ี น่ื ๆ ใหสามารถปฏิบัติหนาที่อยางถูกตองครบถวน
11. ดูแลสวัสดิภาพความเปนอยูของนักเรียน นักศึกษา ครอู าจารย ผูเขารับการฝกอบรมและ
หนา ทอ่ี น่ื ๆ
12. ติดตามประสานงานสรางเสริมความสัมพันธกับประชาชนในทองถิ่น
13. วิเคราะหวิจัยและประเมินผลงาน รวบรวมขอ มลู และจดั ทาํ สถติ ติ า ง ๆ เพือ่ ปรบั ปรุงคุณภาพ
ดานการศึกษา
14. นําเทคนิคและวิธีการใหมๆ ทางการศึกษาทั้งวิชาสามัญและวิชาชีพมาใชและเผยแพรและ
พัฒนาสถานศึกษาใหไดมาตรฐานและเปนที่นิยมของประชาชน
15. เขารวมประชุมคณะกรรมการตาง ๆ ตามทไ่ี ดร บั แตง ตง้ั ตลอดจนปฏิบัติหนาที่อื่นที่
เกย่ี วขอ ง
สาํ หรบั ตาํ แหนง ผอู าํ นวยการโรงเรยี นนน้ั ก.ค. ไดกําหนดลักษณะงานที่กําหนดหนาที่อื่น ๆ กับ
ตาํ แหนง อาจารยใ หญ มีตางกันเล็กนอย เชน เพิ่มขอความขอ 6 วา “และสามารเผยแพรเปนตัวอยางได”
เพิม่ ขอ ความขอ 14 วา “และพัฒนาสถานศึกษาใหเปนที่นิยมของประชาชน” เพิ่มลักษณะงานอีกอยางหนึ่ง
คือ “จดั กจิ กรรมและสง เสรมิ การประกอบอาชพี ของประชาชนใหเ ปน ไปตามนโยบายของรฐั บาล”
ภาระหนาท่ีของผูบริหารสถานศึกษาจะมีมากหรือนอยยอมข้ึนอยูกับขนาดของสถานศกึ ษาและ
ระดบั ของการจดั การศกึ ษา แตขอบเขตของงานบริหารมักจะคลายคลึงกันแตกตางกันในรายละเอียดของ
หนา ทใ่ี นแตล ะขอบเขตการบรหิ าร ขอบเขตของงานบรหิ ารสถานศกึ ษาในระดบั ประถม
ศึกษาและระดับมัธยมศึกษา ที่สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ กําหนดไวมี 6 งาน คือ
(สํานักงานคณะกรรมการประถมศึกษาแหงชาต.ิ 2541 : 10-15 )
1. งานบริหารวิชาการ
17
2. งานบริหารบคุ คล
3. งานบริหารธุรการ
4. งานบริหารอาคารสถานที่
5. งานบริหารกจิ การนักเรียน
6. งานดานความสัมพันธกับชุมชน
สรุป ภาระหนาที่ของผูบริหารโรงเรียน ในดานตางๆไดแก ดานบุคคลากร ดานความ
สัมพันธระหวางโรงเรียนกับชุมชน ดานกิจการนักเรียน ดานหลักสูตรและการสอน ดานอาคารสถานที่และ
พัสดุ คลอดจนภาระดา นกจิ กรรมอน่ื ๆ นน้ั ภาระหนาที่ดังกลาวของผูบริหารจะมีมากนอยเพียงใดนั้นขึ้นอยู
กับขนาดของโรงเรยี น สถานศึกษาและระดับการจัดการศึกษา สวนขอบขายในการบริหารจะมีความ
คลายคลึงกัน ซึ่งภาระหนาที่เหลานี้ เปนภาระที่ผูบริหารทุกคนตองยึดถือและปฏิบัติจนเกิดทักษะ เพอ่ื ให
ประสิทธิภาพการบริหารเปนไปตามที่ กําหนดและเหทาะสมสอดคลองกับภารระหนาที่ดังกลาวได
การบรหิ ารงานในโรงเรยี นประถมศกึ ษา
การบรหิ ารโรงเรยี น คือ การดําเนินงานของกลุมบุคคลในสวนที่ปฏิบัติตามหนาที่ความรับผิด
ชอบของโรงเรยี น อนั ไดแ ก การใหบริการทางการศึกษาแกสมาชิกของสังคม และการดูแลจัดกิจกรรมตาง ๆ
ทเ่ี ปน ภาระกจิ ของโรงเรยี น เพอื่ ใหบรรลผุ ลตามจุดมงุ หมายท่กี ําหนดไว (สมบูรณ พรรณาภพ, (2521 :15)
เพอ่ื ใหเ กดิ ความชดั เจนของการบรหิ ารตามทก่ี ลา วขา งตน สามารถกําหนดกรอบในการสรางความเขาใจใน
การบรหิ ารโรงเรยี นของผบู รหิ ารดงั น้ี
1. แนวคดิ ในการบรหิ ารงานโรงเรยี น
1.1 โรงเรียนเปนหนวยงานทางการศึกษาระดับปฏิบัติการที่สําคัญที่สุด และผลการจัดการ
ประถมศึกษาจะเปนเชนใดนั้นขึ้นอยูกับการปฏิบัติงานของโรงเรียน
1.2 ภารกิจหลักของโรงเรียน คือ การจดั การเรยี นการสอน เพื่อใหนักเรียนบรรลุจุดมุง
หมายที่กําหนดไวในหลักสูตร นน่ั คอื มีคุณภาพที่พึงประสงคทางดานผลสัมฤทธิ์ทาง
การเรียนทุกกลุมประสบการณ คุณลักษณะที่พึงประสงค และสุขภาพอนามัยดี
1.3 ปจจัยที่มีผลกระทบตอคุณภาพการประถมศึกษามีหลายอยาง เชน ระบบการบรหิ ารของผู
บริหารโรงเรียนและผูปกครองนักเรียน ปจจัยที่สําคัญที่สุดคือ การบรหิ ารโรงเรยี น
18
1.4 การทผ่ี บู รหิ ารโรงเรยี นจะประสบความสาํ เรจ็ ในการปฏบิ ตั งิ านไดน น้ั ยอมตอ งอาศยั
ความรู ความสามารถ คณุ ธรรม และคุณลักษณะที่ดีของผูบริหาร ผูบริหารโรงเรียนที่มีประสิทธิภาพคือ
ผูบริหารที่สามารถใชทรัพยากรที่มีอยูจํากัดใหเกิดประโยชนสูงสุดตอการเรียนการสอนบรรลุจุดหมายที่
กาํ หนด
1.5 การบริหารโรงเรียนจะบรรลุผลสําเร็จตามจุดหมายของหลักสูตรไดดีนั้นยอมตองอาศัย
การบรหิ ารงานอยา งนอ ย 6 งาน คือ งานวิชาการ งานกิจการนักเรยี น งานธุรการและการเงิน งานอาคาร
สถานที่ และงานความสัมพันธระหวางโรงเรียนและชุมชน
1.6 ทรพั ยากรในการบรหิ ารโรงเรยี นทง้ั 4 อยาง คือ บุคลากร เงนิ วัสดุ และระบบการ
จัดการ ทรัพยากรดานบุคคลเปนทรัพยากรที่สําคัญที่สุด ดงั นน้ั ในการบรหิ ารโรงเรยี นจาํ เปน
1.7 ตองใหความสําคัญตองานและบุคลากรไปพรอม ๆ กัน นั่นคือทําอยางไรจึงจะไดงานที่
มีคุณภาพและใหคนทํางานอยางมีความสุข
1.7 การบรหิ ารงานทง้ั 6 งานของโรงเรยี น จะเปนไปไดยอมตองอาศัยกระบวนการอยางนอย
4 ขั้นตอน คือ การศึกษาสภาพปจจุบัน ปญ หาและความตอ งการของโรงเรยี น การวางแผน การดําเนินการ
ตามแผน การประเมนิ ผล
1.8 การบริหารโรงเรียนจะเปนไปโดยราบรื่นและไดผลดียิ่งขึ้น ถาผูบริหารโรงเรียนไดใช
แนวทางและเทคนิควิธีการตาง ๆ ประกอบ เชน การบริหารโดยยึดผลที่จะเกิดขึ้นตอเด็กนักเรียนเปนหลัก
สําคัญ การบรหิ ารโดยใหบ คุ คลมสี ว นรว ม เชน การใชกระบวนการกลุมทักษะในการบริหารประกอบดวย
ทักษะดานเทคนิควิธี ดานมนุษยสัมพันธ และดานความคิดรวบยอดของงาน (สํานักงานคณะกรรมการการ
ประถมศึกษาแหงชาต,ิ 2528 : 15)
2. งานบรหิ ารโรงเรยี น ในฐานะที่โรงเรียนเปนสถาบันทางสังคมสถาบันหนึ่ง ภารกจิ หรอื หนา
ทส่ี าํ คญั ของโรงเรยี น การบริหารทางการศึกษาที่เหมาะสมและสอดคลองกับความตองการของสังคม งาน
ในหนาที่ของโรงเรียนแบงออกเปน 3 ลักษณะ คือ การอนรุ กั ษ และการถายทวัฒนธรรมของ สังคม การปรบั
ปรุงวัฒนธรรมของสังคมและการคิดคนสรางสรรคสิ่งใหม กระตุนใหเกิดการเปลี่ยนแปลง เพือ่ ใหก าร
ปฏิบัติเกี่ยวกับภาระกิจหรือหนาที่ของโรงเรียนบรรลุตามเปาหมายที่วางไว งานโรงเรยี นทต่ี อ งดาํ เนนิ การให
ตรงตามหลักสูตรของโรงเรียน (Instruction Program) งานที่เกี่ยวกับการปลูกฝงนิสัยอันดีงาม ไดแก โครง
การกิจกรรมนักเรียน บางครง้ั เรยี กวา โครงการกจิ กรรมเสรมิ หลกั สตู ร และงานที่เกี่ยวกับการใหบริการเพื่อ
อํานวยความสะดวกดา นการเรยี นการสอน และการประกอบกิจกรรมของนักเรยี น (สมบูรณ พรรณาภพ,
2521 : 19)
19
นักวิชาการบริหารการศึกษาหลายคนไดแบงงานบริหารโรงเรียนออกเปนดานตาง ๆ ดงั น้ี
ฟสค (Fisk, 1963 : 31) ไดแบงงานบริหารการศึกษาไวเปน 4 ประการ คือ ความรับผิดชอบเกี่ยวกับชุมชน
ทโ่ี รงเรยี นตง้ั อยู การปรบั ปรงุ ดา นวชิ าการ การบรหิ ารงานบคุ คล และการบริหารงานดานตาง ๆ
มิลเลอร (Miller, 1965 : 45) กลาววา งานของผูบริหารโรงเรียนที่จะตองปฏิบัติมีอยู 8 ประการ
คือ งานวางโครงการการเรียนการสอน งานดา นกจิ การนกั เรยี น งานดา นอาคารสถานท่ี งานพัสดุและ
อปุ กรณ งานการเงินและธุรการ งานประชาสัมพันธ งานการวางแผนและการประเมินผลแคมพเบลล
(Campbell, 1972 : 16) แบงงานบริหารการศึกษาออกเปน 6 ดา น คอื ความสมั พนั ธร ะหวา งบา นกบั โรง
เรยี น หลักสูตรและการสอน บคุ ลากรในโรงเรยี น กิจกรรมนักเรียน สิ่งอํานวยความสะดวกทางกาย การ
เงินและธุรการ
เคลลอกก (Kellogg, 1976 อางถึงใน ชารี มณศี รี, 2527 : 19) ไดสรุปวา ภารกจิ ของโรงเรยี นท่ี
สําคัญประกอบดว ย
1. งานวิชาการ งานบริหารบุคคล งานบริหารกิจการนักเรียน การเงินและพัสดุ งานอาคาร
สถานที่ งานการเงนิ และธรุ การของโรงเรยี น
2 งานขนสง ของโรงเรยี นและจดั องคก ารของโรงเรยี น
กลาวโดยสรุป งานของผบู รหิ ารโรงเรยี นทน่ี กั วชิ าการทางการบรหิ ารการศกึ ษาไดแ บง ไวแ ตกตา ง
กัน ถาจะจําแนกออกเปนงานใหญ ๆ จะได 6 งาน คือ
1. งานวิชาการ
2. งานบริหารบุคลากร
3. งานกิจการนักเรียน
4. งานธุรการการเงินและพัสดุ
5. งานอาคารสถานที่และสิ่งแวดลอม
6. งานความสัมพันธกับชุมชน
ในจาํ นวน 6 งานน้ี จะแบง ออกเปน 2 งานใหญ ๆ คือ งานวิชาการ และงานสนับสนุนงานวิชา
การ (สํานักการศึกษา กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 29)
1. งานวิชาการ งานวิชาการเปนหัวใจของการทํางานในโรงเรียน เพื่อพัฒนาผลผลิต คือ นกั เรียน
ใหมีคุณลักษณะอันพึงประสงคตามเปาหมายของหลักสูตรองคประกอบที่มีสวนเกี่ยวของกับ งานดาน
วิชาการ ไดแก ผบู รหิ าร ซึ่งทําหนาที่บริหาร และบรกิ ารหลกั สตู ร ครูผูสอนเปนผูดําเนินการจัดกิจ
กรรมการเรยี นการสอน นักเรียนเปนผลผลิตของการจัดการดานวิชาการ โปรแกรมการเรยี นการสอนเปน
20
แกนหลักของการจัดการเรียนการสอน รวมทั้งวัสดุอุปกรณและเทคโนโลยีทางการศึกษาเปนสวนสนับสนุน
และอํานวยความสะดวกในการดําเนินงานดานวิชาการ (สํานักการศึกษา กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 30)
ภิญโญ สาธร (2523 : 29) กลาววา งานวิชาการเปนงานที่เกี่ยวกับโครงการดําเนินงาน การทํา
โครงการ การเรยี นการสอนใหเ ปน ไปตามหลกั สูตร การแนะนาํ ควบคมุ การเรยี นการสอน การจัดกิจกรรม
ตา ง ๆ การวัดผลการศึกษา การคนควาทดลอง ปรับปรุงวิธีสอน และจัดใหมีการประชุมอบรมนิเทศ
เอกชยั กี่สุขพันธ (2527 : 16) สรุปวาการบริหารงานวิชาการ หมายถึง การดาํ เนนิ งานทกุ ชนดิ
เพอ่ื สงเสรมิ พัฒนาหรอื ปรบั ปรงุ การเรยี นการสอนของโรงเรยี น ใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ ไมว า จะ
เปนงานที่เกี่ยวของกับครูหรือนักเรียนก็ตาม
ดาวเรอื ง รตั นนิ (2518 : 35) กลาววา งานบรหิ ารวชิ าการในโรงเรยี นประถมศกึ ษา ไดแก การ
ควบคุมดูแลหลักสูตร การจัดแบบเรยี น คมู อื ครู การจัดชั้นเรียน การปรบั ปรงุ การเรยี นการสอน การจดั ฝก
อบรมครปู ระจาํ การ เผยแพรวิชาการ การวัดผลการศึกษา การวจิ ยั คน ควา การประเมนิ มาตรฐานโรงเรยี น
ตลอดจนการตรวจเยี่ยมและนิเทศการศึกษาแกโรงเรียน
หวน พินธุพันธ (2528 : 49) กลาววา งานบริหารวิชาการ จําแนกได 3 ประการ คือ
1. งานเกย่ี วกบั การสอนโดยตรง เชน การรับนักเรียน การจดั ครเู ขา ประจาํ ชน้ั การจดั ตารางสอน
การเตรียมงานกอนเปดเรียน
2. การจัดบริการวัสดุอุปกรณการสอนประกอบหลักสูตร เชน โครงการสอน แบบเรียน ระเบยี บ
วิธีวัดผล สมุดประจําชั้น วัสดุอุปกรณการสอน งานสงเสรมิ การเรยี นการสอน
3. งานสงเสรมิ การเรยี นการสอน เชน งานกจิ กรรมแนะแนว ลูกเสือ - ยุวกาชาด กิจกรรมกีฬา
ตา ง ๆ และงานเกี่ยวกับบุคลากร เชน การจัดครูเขาสอน การแบง งานรบั ผดิ ชอบ งานวิชาการเปนงานที่มี
ความเกี่ยวของกับเรื่องตาง ๆ ดังตอไปนี้ (เอกชยั กี่สุขพันธ, 2527 : 17)
1. หลักสูตร
2. การเรยี นการสอน
3. การบรหิ ารบคุ ลากรทางวชิ าการ
4. การนิเทศการศึกษา
5. การบรหิ ารสอ่ื การศกึ ษา
6. กิจกรรมอน่ื ๆ ที่เกี่ยวของกับการเรียนการสอน
21
กลาวโดยสรุป งานบริหารวิชาการก็คือ การบรหิ ารกจิ กรรมทกุ ชนดิ ของโรงเรยี น (สํานักการ
ศึกษา กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 30) มขี น้ั ตอนดงั น้ี
1. การศึกษาสภาพปจจุบันและปญหา
2. .การวางแผน
3. การดาํ เนนิ งานตามแผน
4. การประเมนิ ผล
5. ขอ มลู ยอ นกลบั
เพอ่ื ใหง านวชิ าการในโรงเรยี นมปี ระสทิ ธภิ าพ ผูบริหารจะตองหาความรูในเรื่องหลักสูตรทฤษฎี
การเรยี นรู หลักการสอนทั่วไป หลักการสอนแตละกลุมประสบการณ และควรสงเสริมใหมีการใชสื่อการ
เรยี นการสอน การใชชุดการสอน การใชแบบเรียนสําเร็จรูปและการใชหองสมุด (สํานักการศึกษา
กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 30)
2. งานบุคลากร มีคํากลาววา “ชัยชนะของสงครามไมไดขึ้นอยูกับองคยุทธวิธีและองควัตถุเทา
นน้ั ตองอาศัยบุคลากรเปนปจจัยสําคัญและกองทัพใดมีบุคลากรที่ไรความสามารถ กองทพั นน้ั ยอ มหมด
สมรรถภาพ” คํากลาวทั้งสองเนนเรื่องบุคคล ดงั นน้ั จะเหน็ ไดว า งานบรหิ ารบคุ คลเปน งานทส่ี าํ คญั มาก
(นพพงษ บญุ จติ ราดลุ ย, 2529 : 21) บุคลากรทุกฝายในโรงเรียนเปนปจจัยสําคัญที่ทําใหการดําเนินงาน
พัฒนาการศึกษาในโรงเรียนบรรลุเปาหมาย ดงั นน้ั การบริหารงานบุคลากรจึงมีความสําคัญอยางยิ่งที่จะตอง
ดําเนินการในครบถวนและมีประสิทธิภาพ(สํานักการศึกษากรุงเทพมหานคร,2542 : 61)
สุกิจ จุลละนันท (2510:21) กลาววา การบรหิ ารบคุ คลเปน กระบวนการวางแผน นโยบาย
ระเบียบ และกรรมวิธีในการดําเนินการเกี่ยวกับตัวบุคคลที่ปฏิบัติงานในองคการ โดยใหไดบุคคลที่
เหมาะสมและบํารุงรักษาไวซึ่งทรัพยากรมนุษยที่มีประสิทธิภาพ โดยใหมีทั้งปริมาณเพียงพอและมีคุณภาพ
ภิญโญ สาธร (2523 : 41) สรุปวา การบรหิ ารงานบคุ คล คือ การใชคนใหทํางานใหไดผลดีที่สุด
โดยใชเวลานอยที่สุด สิ้นเปลืองเงินและวัสดุในการทํางานนอยที่สุด และในขณะเดียวกันคนที่เราใชนั้นตอง
มีความสุข ความพอใจที่จะทํางานตามที่ผูบริหารตองการ
สมพงษ เกตนุ อ ย (2523 : 45) สรุปไววา การบรหิ ารงานบคุ คล คือ ศิลปะในการเลือกสรรคน
ใหม และการใชคนเกาเพื่อใหไดผลงานและการบริการจากการปฏิบัติงานของบุคคลทั้งในดานปริมาณและ
คุณภาพ
สุรพันธ ยันตทอง (2526: 36) ไดกําหนดภารกิจและขอบขายของงานบริหารงานบุคคลไว
ดงั น้ี
22
1. วางแผนบุคลากร ไดแก การรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับบุคลากร
2. การเตรียมตัวบุคลากร ไดแ ก การพิจารณาจัดคนเขาทํางานใหเหมาะสมกับความรูความ
สามารถ การปฐมนิเทศ การมอบหมายงาน
3. การพัฒนาและการบํารุงรักษา ไดแก การใหความรูการใหการศึกษาอบรมแกบุคลากร รวม
ตลอดถึงการใหขวัญกําลังใจและการประเมินผลงานบุคลากร
สมบูรณ พรรณาภพ (2521 :26) กลาววา การบรหิ ารงานบคุ คลมกี ระบวนการและขน้ั ตอนดงั น้ี
1. การวางแผน วางนโยบาย จดั อตั รากาํ ลงั
2. การสรรหา
3. การกาํ หนดอตั ราเงนิ เดอื น
4. การประเมินผลงานบําเหน็จความชอบ
5. การปกครองบังคับบัญชา
6. การพฒั นา
7. การจัดประโยชนเกื้อกูล
8. การวจิ ยั
ปกรณ ศรดี อนไผ (2528 : 48) กลาววา ขอบขายการบริหารบุคลากรมี 4 ประการ คือ
1. การไดมาซึ่งตัวบุคคล หมายถึง การสรรหา
2. การบาํ รงุ รกั ษาบคุ คล
3. การพัฒนาบุคคล
4. การใหพนจากงาน ซึ่งหมายถึงเรื่องวินัย การยาย โอน
กลาวโดยสรุป การบรหิ ารงานบคุ คล คือ การบริหารงานเพื่อการจัดการเกี่ยวกับบุคคลอยางมี
กระบวนการ เพื่อใหสามารถปฏิบัติงานไดอยางมีประสิทธิภาพ บรรลเุ ปา หมายของโรงเรยี น โรงเรยี นเปน
สถาบัน ความสําเร็จของโรงเรยี นขึน้ อยูกบั คนในโรงเรียน ซึ่งจะตองเปนคนดี มีประสิทธิภาพ
3. งานกิจการนักเรียน เปนงานที่เกี่ยวของกับตัวนักเรียนและกิจกรรมนักเรียนทั้งหมด ซึ่งจะชวย
สงเสริมการเรยี นการสอนในหลักสูตรใหบรรลุผลสําเรจ็ (สํานักการศึกษา กรุงเทพมหานคร, 2542 : 51)
งานกิจการนักเรียน มีแนวดําเนินการดังนี้ (สํานักการศึกษา กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 51-54)
1. การเกณฑเด็กในวัยเรียนเขาเรียน
2. การบริการดานสุขภาพอนามัย
3. การบรกิ ารอาหารกลางวัน
23
4. การบรกิ ารแนะแนว
5. การบรกิ ารหอ งสมดุ
6. การบรกิ ารชว ยเหลอื นกั เรยี นทข่ี าดแคลน
7. การจดั กจิ กรรมสหกรณน กั เรยี น
8. การสงเสริมวิถีชีวิตแบบประชาธิปไตย
9. การจดั กจิ กรรมสงเสรมิ ความปลอดภยั ในโรงเรยี น
10. การจดั กิจกรรมปอ งกันยาเสพตดิ ในโรงเรยี น
จงึ สรปุ ไดว า การบรหิ ารงานกิจการนักเรียนก็คือ การจัดการเกี่ยวกับกิจกรรมตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับ
ตัวนักเรียน ยกเวน การเรยี นการสอนในหอ งเรยี น เพราะกจิ การนกั เรยี นเปน งานทม่ี งุ ใหน กั เรยี นไดร บั ความรู
ประสบการณตาง ๆ เพิ่มขึ้นจากการเรียนการสอนในเวลาปกติ บางครั้งอาจเรียกวากิจกรรมเสริมหลักสูตร
4. งานธุรการการเงินและพัสดุ นับวาเปนงานที่สําคัญประการหนึ่งของโรงเรียน แมวางานธุร -
การการเงินและพัสดุ จะไมเกี่ยวของกับการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมโดยตรงของนักเรียนเหมือนงานวิชาการ
แตก็เปนงานสนับสนุนการเรียนการสอน ทาํ ใหก ารเรยี นการสอดาํ เนนิ ไปอยา งเรยี บรอ ย ราบรน่ื คลองตัว
และเกิดผลดีตองานดานวิชาการ อยางไรก็ตามแมวาเด็กจะอานหนังสือไมออก เขียนหนงั สือไมไ ด ครผู ู
สอนหรือผูบริหารโรงเรียนก็จะไมถูกลงโทษทางวินัย แตถามีการปฏิบัติงานผิดพลาดทางการเงินผูรับผิด
ชอบหรอื ผบู รหิ ารโรงเรยี นจะตอ งถกู กรรมการสอสวนลงโทษทางวนิ ยั บางครง้ั อาจตอ งรบั ผดิ ทางแพง และ
ยิ่งกวานั้นอาจผิดทางอาญาถึงขั้นจําคุก ดงั นน้ั งานธุรการ การเงิน และพัสดุ จงึ ถอื วา เปน งานทม่ี อี นั ตรายตอ
ชีวิตราชการ ผูบริหารโรงเรียนจะตองอาศัยความสุขุมรอบคอบ รูและเขาใจในระเบียบ ไมประมาทเลินเลอ
สุรพันธ ยันทอง (2526 : 55) กลาววา งานธุรการโรงเรียน หมายถึง งานที่เกี่ยวกับเอกสารตาง ๆ
ของโรงเรียนที่ตองปฏิบัติ ทั้งเปนงานภายในและงานติดตอกับบุคคลหรือหนวยงานภายนอก เพื่อใหโรง
เรียนสามารถดําเนินกิจการไปไดเปนอยางดี มีประสิทธิภาพ ทาํ ใหก ารเรยี นการสอนเปน ไปอยา งคลอ งตวั
ดงั นน้ั ประสิทธิภาพของโรงเรียนก็ขึ้นอยูกับงานธุรการดวย
สํานักการศึกษา กรงุ เทพมหานคร ไดแบงงานออกเปน 4 ประเภท ดงั น้ี (สํานักการศึกษา
กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 57)
1. งานธุรการทั่วไป ไดแก จัดทําทะเบียนรับ-สงหนังสือ จดั ทาํ ทะเบยี นประวตั ิ จัดทําทะเบียน
นักเรียน และจดั หาเครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชท เ่ี ออ้ื ตอ งานสารบรรณ
2. งานสารบรรณ ไดแก การรบั -สงหนังสือ โตต อบหนงั สอื และเก็บหนังสือเปนระบบ
24
3. งานการเงินและบัญชี ไดแก การจัดทําบัญชีรับ-จายเงนิ เก็บรักษาเงิน วางแผนการใชเงิน
ของโรงเรียนใหตรงตามวัตถุประสงคของงานและโครงการ
4. งานพัสดุและครุภัณฑ ไดแก การจัดหา จดั สรร และจําหนายพัสดุครุภัณฑใหถูกตองตาม
ระเบียบของทางราชการ
สุรพันธ ยันตทอง (2526 : 55) ไดกลาวถึง งานธุรการ การเงิน และพัสดุโรงเรยี นประถมศึกษา
วาประกอบดวยงานตาง ๆ ดงั น้ี
1. งานสารบรรณ ไดแก การรับสงหนังสือ โตตอบหนังสือ และเก็บหนังสือราชการที่สําคัญ
5. งานการเงนิ ไดแก การรับเงิน จา ยเงนิ การบัญชี การจัดซื้อวัสดุครุภัณฑตาง ๆ
3. การจัดงบประมาณประจําป ไดแก การจัดทาํ งบประมาณรายจา ยของเงินงบประมาณแผน ดิน
และการจัดทํางบประมาณเงินนอกงบประมาณ
4. งานควบคุมพัสดุครุภัณฑ ไดแก การเบิกจายครภุ ัณฑ การลงบัญชี การจําหนายใหเปนไป
ตามระเบียบของทางราชการ
6. งานทะเบียนนักเรียน ไดแก การจัดทะเบียนนักเรียน การออกใบรบั รองและใบสทุ ธิ
6. งานดูแลรักษาอาคารสถานที่ และการควบคุมดูแลความปลอดภัยทรัพยสินของทางราชการ
5. งานอาคารสถานที่และสิ่งแวดลอม อาคารสถานที่เปนปจจัยสําคัญอยางหนึ่งที่ชวยใหโรงเรียน
ดาํ เนนิ งานไดโ ดยสะดวก เปนสิ่งที่จําเปนตอการดําเนินงานของโรงเรียนเชนเดียวกับบานจําเปนตอการดํารง
ชวี ติ ของคน จึงควรที่ผูบริหารจะตองใหความสําคัญตอการบริหารอาคารสถานที่ใหเหมาะสมกับความ
สําคัญของงาน การบริหารอาคารสถานที่ หมายถึงการใชทรัพยากรที่มีอยูในการดําเนินงานรวมกับบุคลากร
ในโรงเรยี นใหบ รรลเุ ปา หมายทก่ี าํ หนดไว (สมบูรณ พรรณาภพ, 2521 : 25)
ภิญโญ สาธร (2523 : 39) ไดกลาวถึงการบริหารอาคารสถานที่วา ประสทิ ธภิ าพของการบรหิ าร
อาคารสถานทใ่ี นโรงเรยี นประถมศกึ ษา มิไดขึ้นอยูกับงบประมาณ อาคารหรู หรืออุปกรณแพง ๆ อยูกับการ
รูจักดัดแปลงอาคารสถานที่ที่มีอยูใหทันสมัยและใชประโยชนใหเต็มที่มากกวา
พนัส หนั นาคนิ ทร (2531 : 31) ไดก าํ หนดหลกั เกณฑในการบรหิ ารอาคารสถานท่ีไว 3 ประการ
คือ การบํารุงรักษาใหอยูในสภาพดีอยูเสมอ ซึ่งไดแกการซอมแซม ตรวจตรา ดูแลความสะอาด การใช
ประโยชนใหมากที่สุด คือ การใชหองและอาคารตาง ๆ ที่มีอยูอยางเต็มที่คุมคากับการลงทุน ประการสดุ
ทายคือ การตกแตงบริเวณใหสวยงาม ไดแก การจัดสภาพแวดลอมใหสวยงาม
ในการบริหารอาคารสถานที่นั้น ผูบริหารโรงเรียนมีบทบาทหนาที่ในการดําเนินการตามขอบขาย
ของอาคารสถานที่ดังนี้ (มาตรฐานโรงเรยี นประถมศกึ ษา สังกัดกรุงเทพมหานคร, 2540:28)
25
1. การวางแผนดานอาคารสถานที่ โดยจัดใหมีแผนงานโครงการและปฏิทินปฏิบัติงานมีแผนผัง
แสดงแมบท (Master Plan)
7. การรักษาความสะอาดและสุขาภิบาล โดยจดั ใหบ รเิ วณโรงเรียนสะอาดเปนระเบียบมีระบบ
นาํ้ ทด่ี ี สวมใชงานไดไมมีกลิ่นเหม็น จัดโรงอาหารไดถูกหลักสุขาภิบาลตลอดจนทําบอดักไขมัน
3. การจัดบรรยากาศและสิ่งแวดลอม รม รน่ื สวยงาม มีไมยืนตน ไมป ระดบั มีการตกแตงบริเวณ
อาคารและจัดสถานที่พักผอน เพื่อเปนมุมพักผอนและสถานที่ออกกําลังกายสําหรับนักเรียน
4. การใชอ าคารสถานท่ี โดยจดั ใหบ รหิ ารชมุ ชนมกี ารปรบั ปรงุ แกไขใหอ ยใู นสภาพใชก ารไดด ี
จดั หาพสั ดุ อปุ กรณ เครื่องมือเครื่องใช สนับสนุนการพัฒนาอาคารสถานที่
5. การจัดสถานที่บริการนักเรียน โดยจดั ใหม โี รงอาหารหรอื สถานทร่ี บั ประทานอาหาร
หองพยาบาล จดั นาํ้ ดม่ื และจัดใหมีหองกิจกรรมสหกรณนักเรียน
6. งานความสัมพันธกับชุมชน ปจจับันการสรางความสัมพันธระหวางโรงเรียนกับชุมชนเปนสิ่ง
จําเปนในการบริหารการศึกษา เพราะโรงเรียนตองอาศัยทรัพยากรจากชุมชนชวยในการพัฒนาโรงเรียน ไม
วาจะเปนดานอาคารสถานที่ หรอื การจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอน จะเห็นไดจากแนวการจัดกิจกรรมการ
เรียนการสอนตามหลักสูตรที่กําลังใชอยูในปจจุบันไดมุงเนนใหใชแหลงวิทยากร สถานประกอบการ และ
สถานประกอบอาชพี อสิ ระของชมุ ชนมาเสรมิ การเรยี นรใู นโรงเรยี น ดงั นน้ั โรงเรียนกับชุมชนจึงจําเปน
ตองมีความรวมมือและมีความสัมพันธอันดีตอกัน
เพื่อใหการจัดการศึกษาของโรงเรียนมีคุณภาพตรงตามความตองการของหลักสูตร (สํานักการ
ศึกษา กรงุ เทพมหานคร, 2542 : 71)
ขอบขายของงานความสัมพันธกับชุมชนมีดังนี้
1. การใหชุมชนมีสวนรวมในการจัดการศึกษาของโรงเรียน
1.1 มคี ณะกรรมการการศกึ ษาของโรงเรยี น
1.2 จัดประชุมปรึกษาหารือเกี่ยวกับการจัดการศึกษาและกิจกรรมตาง ๆ ของโรงเรยี น
ระหวางผูปกครอง ผนู าํ ชมุ ชนหรอื คณะกรรมการการศกึ ษากบั บคุ ลากรในโรงเรยี น
3. การรว มกจิ กรรมของชมุ ชน โรงเรียนเขารวมกิจกรรมของชุมชนและองคกรตาง ๆ ตามเทศ
กาลและวันสําคัญ
4. การประชาสมั พนั ธโ รงเรยี น จัดกิจกรรมประชาสัมพันธในรูปแบบตาง ๆ ใหครอบคลุมงาน
ของโรงเรียนและกลุมเปาหมายในพื้นที่ และประชาสัมพันธอยางตอเนื่อง
5. การใหบริการแกชุมชน
26
4.1 รวบรวมขอมูลเกี่ยวกับบุคลากร วสั ดอุ ปุ กรณ อาคารสถานทท่ี โ่ี รงเรยี นสามารถให
บริการแกช มุ ชนได
4.2 มกี ารบรกิ ารทางวชิ าการ บุคลากร วสั ดอุ ปุ กรณ อาคารสถานที่แกชุมชน
5. การสรางเสริมความสัมพันธกับชุมชนและองคกรตาง ๆ ในทองถิ่น
5.1 จัดใหมีกิจกรรมรวมกันระหวางผูปกครอง ชุมชน และองคก รตา ง ๆ ขึ้นในโรงเรียน
5.2 มผี ปู กครอง ชุมชน และองคกรตาง ๆ ใหการสนับสนุนทุนทรัพยและแหลงวิทยากรมา
เสรมิ การเรยี นรใู หแ กโ รงเรยี น
สรุปไดวา แนวคดิ ในการบรหิ ารโรงเรยี นทส่ี าํ คญั กค็ อื โรงเรยี นจะดาํ เนนิ การหรอื ปฏบิ ตั งิ านใหม ี
คุณภาพนั้นขึ้นอยูกับภาระกิจของโรงเรียน ไดแก หลักสูตรการสอน และคุณภาพที่ตองการก็คือผลสัมฤทธิ์
ในการเรยี นการสอน ทง้ั นต้ี อ งอาศยั องคป ระกอบดา นตา งๆ มาชวยเสริม เชน บุคคลากร เงนิ การจัดการ
และวัสดุ โดยเฉพาะคณุ สมบตั ขิ องผบู รหิ ารโรงเรยี น ทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ ารโรงเรยี นจะมสี ว นใน
การผลักดันใหเกิดการปฏิบัติ ทั้งนี้ปจจัยสําคัญของการบริหารและการจัดการที่โรงเรียนยึดถือและปฏิบัติ ไม
วา โรงเรยี นจะมขี นาดตา งกนั อยา งไรกต็ าม สิ่งที่ตองปฏิบัติและนํามาเปนหลักในการบริหาร ก็คือ งาน
บรหิ าร 6 ดาน ไดแก งานวิชาการ งานบุคคลากร งานกิจการนักเรยี น งานธุรการการเงินและพัสดุ งาน
อาคารสถานที่และสิ่งแวดลอมและสุดทายคืองานความสัมพันธกับชุมชน
ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียน
การบรหิ ารหนว ยงานหรอื องคก ร เปนกระบวนการดําเนินงานที่ประกอบดวยการวางแผน การ
จัดรูปงานและระบบกําลังคน การจูงใจ และการควบคุมการดําเนินงานของบุคลากรภายในหนวยงานหรือ
องคก รนน้ั ผูบริหารจะตองมีทั้งวิธีการ ปจ จยั หรือทรัพยากรเปนวัตถุดิบสําหรับการดําเนินงาน นอกเหนือ
จากนี้แลวความรูความสามารถและทักษะของผูบริหาร เปนปจจัยสําคัญที่สุดที่จะสงผลตอความสําเร็จของ
การบรหิ ารหนว ยงานหรอื องคก ร
กิติมา ปรดี ดี ลิ ก (2529 : 274) ไดส รปุ ไวว า การปฏิบัติงานใด ๆ หากคาดหวังจะใหผลการปฏิบัติ
งานนั้นมีประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผลแลว จําเปนที่ผูปฏิบัติงานคนนั้นจะตองมีความชํานาญเปนอยาง
ดีในสิ่งที่ตนปฏิบัติ น่นั คอื ทักษะในการปฏบิ ัตงิ านของตนนน่ั เอง ในทาํ นองเดยี วกนั ผบู รหิ ารทด่ี มี คี วาม
สามารถในการบริหารงานจําเปนตองมีทักษะในการเปนผูนําการบริหารจึงจะประสบผลสําเร็จดวยดี ทักษะ
ทจ่ี าํ เปน ตอ งมี คือ ทักษะพื้นฐาน เปนทักษะพื้นฐานโดยทั่วไป ผูบรหิ ารสวนใหญพ ึงมี ไดแก
27
1. ทักษะดานความรูความสามารถ หมายถึง ทักษะที่เกี่ยวกับความรูความสามารถที่จะเขาใจ
เกี่ยวกับความสลับซับซอนภายในหนวยงาน
2. ทักษะดานมนุษยสัมพันธ หมายถึง ความสามารถในการทํางานกับบุคคลตาง ๆ ภายในหนวย
งาน
3. ทักษะทางดานวิธีการ หมายถึง ความสามารถในการใชเ ครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชต า ง ๆ ในการ
ทํางานใหถูกตองตามวิธีการ
นอกจากนี้ผูบริหารตองเสริมสรางและพัฒนาทักษะตาง ๆ เพม่ิ เตมิ ในการบรหิ ารงาน เชน ทักษะ
ทางดานวางแผน ทักษะในการแกปญหา ทักษะในการกระตุนและการจูงใจ ทักษะในการขจัดความแยง
ทักษะในการประเมินผลการปฏิบัติงาน ทักษะในการทํางานรวมกับผูอื่น ทักษะในการสรางขวัญในการ
ทํางาน ทักษะในการใชเวลา ทักษะในการเปนผูนําการประชุม ทักษะในการเกลี้ยกลอม ทักษะในการครอง
คน ทักษะในการติชม ทักษะในการสรางอารมณขัน ทักษะในการพูด ฟง เขียน และอาน ฯลฯ
ทักษะที่จะจําเปนสําหรับผูบริหารดังกลาวขางตน ลวนเปนทักษะที่จําเปนตองแสวงหาและพัฒนา
ใหมากยิ่งขึ้น เพื่อใหภาวะการเปนผูบริหารมีความสมบูรณยิ่งขึ้น ทักษะเหลานี้ผูบริหารแตละคนจะมีไมเทา
กัน ทั้งนี้ขึ้นอยูกับความสามารถของผูบริหารแตละคนที่จะแสวงหาเพื่อทําใหสภาพการเปนผูบริหาร
สมบูรณแบบที่สุด อันเปนที่พึงประสงคของผูบริหารทุกคน
พนัส หนั นาคนิ ทร (2529 : 75-76) ไดใหขอเสนอแนะในเร่อื งเดยี วกันนว้ี า นอกจากจะตอ ง
คํานึงถึงวิธีการที่เหมาะสมและแนบเนียนในการทํางานเพื่อใหบรรลุถึงจุดหมายที่ตองการแลวผูบริหารยังจํา
เปนตองสรางทักษะตาง ๆ ใหเกดิ ขึ้นเพอื่ วา ใหการทํางานเปน ไปอยางราบรน่ื ทกั ษะท่ผี บู ริหารจะเปน ตอง
สรา งขึน้ ใหเ ปนสมบัตปิ ระจาํ ตัว คือ
1. ทักษะในดานกลวิธีการทํางาน คือ รวู างานที่จะตองทําในหนาที่ของตนมอี ะไรบา งและจะ
ทํางานนั้น ๆ ไดอยางไร
2. ทักษะในดานความคิดรวบยอด คือ การเขาใจโครงสรางและความสัมพันธระหวางหนวยงาน
ทั้งภายในและภายนอกองคการ การเขาใจและมองเห็นแนวโนมของความเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้น เปน ผมู ี
สายตาไกลพอที่จะมองหยั่งรูถึงผลที่จะเกิดขึ้นจากการกระทํา และการเปลี่ยนแปลงตาง ๆ ทั้งภายในและภาย
นอกมีผลกระทบตอการทํางานในโรงเรียน หรอื องคก ารทต่ี นเปน ผบู รหิ าร
3. ทักษะในดานมนุษย คือ การรูจักสรางสัมพันธภาพระหวางบุคคลทั้งภายในและภายนอกองค
การ รจู กั ที่จะใชความสามารถทมี่ ีอยใู นตวั ครแู ตละคนใหเ ปน ประโยชนตอการดําเนินการของโรงเรียน รจู กั
ประพฤติปฏิบัติตนใหเปนที่ยอมรับนับถือแกบรรดาครู บุคคลอื่นในโรงเรียนและในสังคมโดยทั่วไป
28
ในขณะที่ วนิ ยั เกษมเศรษฐ (2521 : 45) ไดกลาววา ผบู ริหารโรงเรียนจะสามารถบริหารงานไดอยา งมีประ
สิทธิภาพ จําเปนตองมีทักษะสําหรับผูบริหารหลายประการดังนี้คือ
1. ทักษะดานความเปนผูนํา เปนทักษะพื้นฐานจําเปน ไดแก ทักษะในการเปนผูนําทางดาน
การวางแผน การประสานงาน การติดตอสื่อสาร การจัดการและการดําเนินงาน การมอบหมายงาน และการ
ประเมนิ ผล ทักษะในการแกปญหาความขัดแยง การบรหิ ารงานเปน ทมี การตดั สนิ ใจ เปน ตน ทักษะความ
เปนผูนํานั้นถือวาเปนยุทธวิธีการจัดการกับทุกสถานการณโดยมีจุดมุงหมายที่ผลงานหรือองคกรหรือหนวย
งานนน้ั
2. ทักษะดานมนุษยสัมพันธ เปนความสามารถในการเขากับบุคคลตาง ๆ ในบางครง้ั อาจจะ
เรียกวาทักษะในการครองคน (Human-Managerial Skills) ไดแก ทักษะในการติดตอระหวางบุคคล การ
ประสานงาน การแสดงภาวะผูนํา การจูงใจคน การสรางขวัญและกําลังใจ ความเอาใจใสการทํางานของกลุม
คน การจูงใจหรือชักจูงใหสมาชิกในกลุมรวมกันทํางาน
3. ทักษะดานการบริหารงานบุคคล เปนความสามารถทางการสนับสนุนพัฒนาบุคคลใหเจริญ
กาวหนาในอาชีพ
4. ทักษะดานเทคนิค (Technical Managerial Skills) ไดแก ทักษะในการจัดหา คือ การซื้อ การ
จาง การเงินและการบัญชี งานสารบรรณ งานบุคคล และการจัดระบบงาน
5. ทักษะดานการศึกษา (Technical Educational Skills) ไดแก ทักษะการสอบ การวัดผลการ
ศึกษา การนิเทศ การนาํ แหลงวทิ ยาการมาใชใ หเ กิดประโยชน
6. ทักษะการสรางความคิด (Speculative-Creative Skills) เปนทักษะที่สําคัญอยางหนึ่งสําหรับ
ผบู รหิ าร เพราะเปนทักษะในการคาดการณลวงหนา การวิเคราะหปญหา การบรกิ าร การวางแผน และการ
แกปญหาเฉพาะหนา
7 ทักษะดานการประเมิน เปนความสามารถทางดานการประเมินผลงาน ซง่ึ อาจประเมนิ ได
โดยการออกแบบสอบถาม การสัมภาษณ และการสังเกต
ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษาที่ใชในการศึกษาครั้งนี้ ไดยึดตามทฤษฎี
ของ แคทซ (Katz, 1955 : 33-42) ซึ่งไดเสนอแนวคิดเกี่ยวกับทักษะของผูบริหารที่มีประสิทธิภาพ 3 ดาน
คือ
1. ทักษะดานเทคนิควิธี ไดแ ก ความสามารถที่จะใชความรูในกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่งซึ่งจําเปน
ตองใชวิธีการ กระบวนการ ขน้ั ตอนหรอื เทคนคิ ตา ง ๆ ที่จําเปนคือการปฏิบัติงานในหนาที่
29
2. ทักษะดานมนุษย ไดแก ความสามารถที่จะทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพในฐานะสมาชิกของ
กลุมและสรางความรวมมือกับกลุมในฐานะผูนํา รวมถึงความเขาใจความตองการของคนอื่น และกระตุน
คนอื่นในองคกรหรือหนวยงานใหมีสวนรวมในการวางแผนกิจกรรมตาง ๆ ใหบรรลุเปาหมาย
3. ทักษะดานความคิดควบยอด เปนความสามารถในการมองเห็นความสัมพันธของกิจกรรมตาง
ๆ ในองคก ารหรอื หนว ยงาน รวมถึงความสัมพันธของบุคคลอื่น ๆ การสื่อสารและลักษณะทางการเมือง
สังคม พลังเศรษฐกิจชองชาติทั้งหมด
ทักษะทางดานเทคนิคหรืองานเฉพาะอยาง หมายถึง ความรูค วามเขาใจ ความสามารถและความ
ชาํ นาญในกจิ กรรมเฉพาะ โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับวิธีกระบวนการดําเนินการหรือเทคนิคตาง ๆ ที่จําเปนตอการ
ปฏิบัติงานในหนาที่ไดอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งความคลองแคลวในการใชอวัยวะสวนตาง ๆ ของรา ง
กายดวย ทักษะทางดานเทคนิคที่สําคัญ คือ การบรหิ ารจะตอ งประกอบไปดว ย ทักษะทางดานการวางแผน
งานและโครงการ ทักษะทางดานกระบวนการกลุม และทักษะทางดานการจัดการ (Katz, 1955 : 33-34)
นอกจาก แคทซ ซึ่งไดรับการยกยองอยางกวางขวางในองคการบริหารในเรื่องทฤษฎี 3 ทักษะ
แลว ยังมีผูใหทัศนะเกี่ยวกับทักษะดานเทคนิคไวอีกหลายทาน เชน
กิติมา ปรดี ดี ลิ ก (2529 : 275) กลาววา ทักษะทางดานวิธีการ หมายถึงความเขาใจที่จะปฏิบัติ
งานอยางมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้รวมถึงการรูจักกระทํา ดาํ เนนิ การ และ เทคนิคในการปฏิบัติงาน โดยทั่วไป
แลวมักจะหมายถึงความรูความสามารถที่จะกระทํางานไดอยางดีในแตละอยาง
พนัส หนั นาคนิ ทร (2529 : 75) สรุปวา ทักษะในดานกลวิธีการทํางาน คือ รวู า งานทจ่ี ะตอ งทาํ
ในหนา ทข่ี องตนมอี ะไรบา ง และจะทํางานนั้น ๆ ไดอยางไร รวมทั้งบทบาทที่ตองกระทําเพื่องานสมบูรณดี
ยิ่งขึ้น
ไพฑูรย เจรญิ พนั ธวุ งศ (2530 : 106) สรุปวาทักษะดานเทคนิคเปนทักษะที่ตองการความ
สามารถในการใชความรูที่ไดร่ําเรียนมา การใชเทคนิคบางประการอยางเหมาะสมในการปฏิบัติงาน การใช
เครื่องมือ ตลอดจนวิธีการที่จําเปนตาง ๆ เพื่อการปฏิบัติงานเฉพาะอยางที่ตองการความสามารถพิเศษบาง
ประการจากผูปฏิบัติงานนั้น ๆ ทักษะนี้อาจไดมาดวยการศึกษาอบรมและการฝกฝน
ถวิล เกื้อกูลวงศ (2530 : 39) สรุปวา ทักษะเทคนิควิธีการ ไดแก ความสามารถที่จะใชความรู
ระบบวิธีการ เทคนคิ และเครื่องมืออุปกรณที่จําเปน สําหรับการปฏิบัติงานหนาที่เฉพาะดาน ความสามารถ
เหลานี้ไดมาจากประสบการณการศึกษาและการฝกฝน
อทุ ยั ธรรมเดโช (2531 : 47) สรุปวา ทักษะดานเทคนิควิธี มีความสามารถปฏิบัติงานดานกิจ
กรรมเฉพาะไดอ ยา งดี ซึ่งกิจกรรมเหลานั้นจะเกี่ยวกับวิธีการ กระบวนการ และเทคนิคการวิเคราะห และรู
30
จักใชเครื่องมือในการปฏิบัติงาน เชน การเขียนคําสั่งงาน การจดั ตารางการทํางาน การทํารายงาน การใช
แบบฟอรม ตา ง ๆ การใชเครื่องมือและอุปกรณตาง ๆ เปน ตน
กติ ติ ตยัคคานนท (2536 : 66) สรุปวา ทักษะในดานวิธีการเทคนิคหรือฝมือคือทักษะดาน
เทคนคิ
สมยศ นาวีการ (2536 : 119) สรุปวา ทักษะทางดานเทคนิค คือ ความสามรถใชเครื่องมือ
ระเบียบปฏิบัติงาน หรือเทคนิคตาง ๆ ของสาขาวิชาเฉพาะอยาง ศัลยแพทย วิศวกร นกั ดนตรี หรือนักบัญชี
ทุกคนตองมีทักษะทางดานเทคนิคในขอบเขตของพวกเขา ผูบริหารตองการทักษะทางดานเทคนิคที่เพียง
พอสําหรับ "ความสําเร็จของงานอยางใดอยางหนึ่งโดยเฉพาะ" ทเ่ี ขาตอ งรบั ผดิ ชอบอยู
จากแนวความคิดของนักวิชาการที่เกี่ยวของกับทักษะทางดานเทคนิคดังกลาว อาจสรปุ ไดว า
ทักษะทางดานเทคนิคเปนทักษะของผูบริหารดานกระบวนการและเทคนิค ตองอาศัยความรูการวิเคราะห
และการรูจักใชเครื่องมือในการปฏิบัติงานใหมีประสิทธิภาพนั่นเอง ทักษะดานเทคนิควิธีนี้เปนทักษะที่ผู
บริหารสามารถพัฒนาตนเองไดไมยากนัก สวนมากจะบรรจุไวในวิชาตาง ๆ ทางการบริหาร เชน การเขียน
คําสั่งเปนลายลักษณอักษร การพูด การอานแผนผัง การสรา งอาคาร การรูจักจัดตารางทํางาน การจัดทําสํามะ
โนประชากร เกี่ยวกับนักเรียน แบบฟอรมทะเบียนและการใชสอยตาง ๆ การสอนการรูจกั ใชอุปกรณและ
เครื่องมือตาง ๆ เปน ตน
ไพฑูรย เจรญิ พนั ธุวงศ (2530 : 106) ไดกลาวถึงทักษะดานมนุษยสัมพันธ เปน ความสามารถใน
การพิจารณาหรือพินิจพิเคราะหคนเม่ือตองการทํางานรวมกับคนอื่นทั้งนี้รวมถึงความสามารถในการทํา
ความเขาใจเกี่ยวกับการสรางแรงจูงใจใหเกิดขึ้นในการทํางาน ตลอดทั้งการรูจักใชความสามารถในการเปน
ผนู าํ ดว ย
ถวิล เกื้อกูลวงศ (2530 : 39) สรุปวา ทักษะบุคคล ไดแก ความสามารถและการใชดุลพินิจ
วินิจฉัยในการทํางานรวมกันกับบุคคลอื่นหรือโดยบุคคลอื่น(หลักมนุษยสัมพันธ) รวมทั้งการเขาใจเรื่องการ
จูงใจและการประยุกตใชภาวะผูนําที่มีประสิทธิผล
อทุ ยั ธรรมเดโช (2531 : 48) สรุปวา ทักษะดานมนุษยสัมพันธ ผูบรหิ ารจะตองศกึ ษาพฤติกรรม
ของมนุษยและพยายามเขาใจบุคคลทุกประเภททั้งผูบังคับบัญชา คนเสมอกัน และประชาชน การใชศิลป
ดานมนุษยสมั พันธใ หเ กดิ ประโยชนเ พือ่ ใหไดมาซง่ึ ความรกั ความเขาใจของความรวมมอื ในการบรหิ าร การ
ศกึ ษาภายในขอบเขตหนา ทร่ี บั ผดิ ชอบ
กติ ิ ตยัคคานนท (2536 : 66) สรุปวา ทักษะในดานการติดตอและมีสัมพันธภาพกับมนุษยหรือ
การทาํ งานรว มกบั ผอู น่ื คือ ทักษะดานมนุษยสัมพันธ
31
สมยศ นาวีการ (2536 : 119) สรุปวา ทักษะทางดานมนุษยเปนควาสามารถทํางานรวมกับคนอื่น
เขาใจและจูงใจบุคคลอื่น ไมวาจะเปนบุคคลหรือกลุม ผูบริหารตองการทักษะดานมนุษยสัมพันธเพื่อความ
มีประสิทธิภาพในการเปนผูนําของกลุม
ไพฑูรย เจรญิ พนั ธวุ งศ (2530 : 107) ไดกลาววา ทักษะในการมองภาพรวมของหนวยงานเปน
ความสามารถที่จะทําความเขาใจถึงความสลับซับซอนของหนวยงานทั้งมวล และรวมทั้งรูวาใครเหมาะสมที่
จะทํางานอยูในตําแหนงใดของหนวยงานดวย ความรูความสามารถในการมองเห็นภาพรวมของหนวยงาน
น้ี จะชวยใหบุคคลปฏิบัติตนใหเปนไปตามวัตถุประสงคของหนวยงานโดยสวนรวมแทนที่จะปฏิบัติตนไป
บนพืน้ ฐานแหงความตอ งการของตนหรือกลมุ ของตนเทาน้นั
ถวิล เกื้อกูลวงศ (2530 :39) ไดส รปุ ไวว า ทักษะมโนทัศน ไดแก ความสามารถที่เขาใจความ
สลับซับซอนขององคการโดยภาพรวม และเขาใจวาการปฏิบัติงานของใคร เหมาะสมกับตําแหนง
ใดในองคการโดยสวนรวมมากกวาที่จะดําเนินการใหเปนไปตามหลักการเปาหมาย และความตองการของ
กลุมใดกลุมหนึ่งโดยเฉพาะ
อทุ ยั ธรรมเดโช (2531 : 48) กลาววา ทักษะทางคตินิยม ผบู รหิ ารการศกึ ษาจะตอ งมคี วามรู
ความเขาใจงานในหนาที่ของตนเปนอยางดี มีความเขาใจในกระบวนการของงานทุกขั้นตอน รูความเกี่ยว
พันระหวางหนวยงานของตนกับหนวยงานอื่น มีความคิดริเริ่มพัฒนางานในหนาที่ มีความคิดกวางขวางมอง
การไกล กลาวคือ รูเรื่องการศึกษาทั้งหมด ระบบบรหิ ารการศกึ ษา หลกั การบรหิ ารการศกึ ษา
ภารกิจที่ผูบริหารการศึกษาจะตองทํานโยบายทางการศึกษาของรัฐบาล กระทรวงศึกษาธิการ แผนการศึกษา
แหงชาติและระเบียบแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ
กติ ติ ตยัคคานันท (2536 : 66) สรุปวา ทักษะในดานการใชความคิด และการมีความริเริ่มสราง
สรรค เรียกวา ทักษะดานความคิด
สมยศ นาวีการ (2536 : 119) สรุปวา ทักษะทางดานความคิด คือ ความสามารถทางดานสมอง
ประสานงานและการทําใหเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของผลประโยชนและกิจกรรมตาง ๆ ขององคก าร
ทักษะดานความคิดเปนความสามารถของผูบริหารในการมององคการโดยสวนรวมและมีความเขาใจวาสวน
ตา ง ๆ ขององคการขึ้นอยูกับสวนอื่น ๆ อยางไร และการเปลี่ยนแปลงของสวนใดสวนหนึ่งจะมีผลกระทบ
ตอองคการโดยสวนรวมอยางไร ผูบริหารตองการทักษะทางดานความคิดที่เพียงพอในการพิจารณาวาปจจัย
ตา ง ๆ ของสถานการณใดสถานการณหนึ่ง มีความเกี่ยวพันระหวางกันและกันอยางไร เพอ่ื ทาํ ใหก ารกระทาํ
ของเขาเปนผลดีกับองคการ
32
ดังที่กลาวมานี้ จงึ พอสรปุ ไดว า จากทัศนะของนักวิชาการเกี่ยวกับทักษะดานความคิดรวบยอดดัง
กลาว เปนทักษะที่เกี่ยวกับความสามารถของผูบริหารในการเขาใจระบบการปฏิบัติงานในหนวยงาน หรอื
เกี่ยวกับโครงสรางและระบบการบริหาร โครงสรา งงาน โครงสรา งตาํ แหนง และนโยบายของหนวยงาน
หรือองคการอันจะสงผลใหการปฏิบัติงานตาง ๆ ในองคการหรือหนวยงานบรรลุวัตถุประสงคอยางมีประ
สิทธิภาพและเกิดประสิทธิผล
ในการแยกการบริหารที่มีประสิทธิภาพออกมาเปนทักษะทั้ง 3 ประการน้ี เปน ประโยชนส าํ หรบั
เปาหมายของการวิเคราะห แตในทางปฏิบัติแลวทักษะทั้ง 3 มีความสัมพันธซึ่งกันและกันอยางใกลชิด และ
ไมอาจตัดสินใจวาทักษะใดเกิดขึ้นกอนและทักษะใดเกิดหลังสุด ทักษะทั้ง 3ประการ เปนสิ่งจําเปน
สาํ หรบั ผบู รหิ ารในทกุ ระดบั องคก าร แตความจําเปนในแตละเรื่องนั้นมีความแตกตางกันไปตามระดับชั้น
ของการบรหิ าร กลาวคอื สาํ หรบั ผูบรหิ ารระดบั ตน นน้ั ทักษะดานความคิดรวบยอดไมสูจะจําเปนตองมีมาก
เมอ่ื เปรยี บเทยี บทกั ษะดา นอน่ื ๆ แตจ ะตอ งมคี วามเชย่ี วชาญในเรอ่ื งเทคนคิ ของงานทต่ี นรบั ผดิ ชอบ สวนผู
บริหารระดับกลางทักษะดานมนุษยมากที่สุด เปนบุคคลอยูตรงกลาง จึงตองมีบทบาทหนาที่เปนผูเชื่อมโยง
ผบู รหิ ารระดบั สงู และระดบั ตน ทักษะดานความคิดรวบยอด และทักษะดานเทคนิคในประมาณที่ใกลเคียง
กัน สําหรับผูบริหารระดับสูงนั้นจําเปนตองมีทักษะทางดานการวางแผนและความเขาใจถึงความสัมพันธ
ระหวา งสวนตา ง ๆ ขององคการเปนอยา งดี ทักษะดานมนุษยตองมีมาก ตองใชความสามารถในทางมนุษย
สัมพันธ เพื่อใหสามารถจูงใจ และรูจักใชบุคคลตาง ๆ แตความรูความชํานาญทางดานเทคนิคนั้นไมสูจะมี
ความสําคัญเทาใดนัก เพราะสามารถมอบหมายความรับผิดชอบทางดานนั้นแกผูใตบังคับบัญชาได แตอ ยา ง
ไรกด็ คี งจะเปน ทส่ี งั เกตเหน็ ไดว า ทักษะดานบุคคลนั้นเปนทักษะที่ดูเหมือนจะมีอัตราสวนมากที่สุดใน
บรรดาทักษะท้ังหลายที่นักบริหารพึงมีและทักษะดานนั้นก็มีอยูเกือบสม่าํ เสมอไมวาจะเปนผูบริหารระดับ
ใดก็ตาม ทั้งนี้เนื่องจากเงื่อนไขสําคัญในการเปนนักบริหารนั้นก็คือ จะตองทํางานใหสําเร็จโดยอาศัยผูอื่น
ดงั นน้ั ทักษะทั้ง 3 ดังกลาว จึงมีความสัมพันธซึ่งกันและกันและมีความสําคัญมากสําหรับผูบริหารที่จะนํา
ไปใชใ หเ กดิ ประโยชนต อ การบรหิ ารงานของผบู รหิ ารโรงเรยี น อันเปนเปา หมายสาํ คญั ของการดําเนินงาน
และการที่ผูบริหารมีทักษะในการบริหารดีก็จะเปนการสรางศรัทธาและความเชื่อถือในตัวผูบริหาร รวมทง้ั
การปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ตา ง ๆ ของการจัดการศึกษาก็จะประสบความสําเร็จไดเปนอยางดี ดังแผนภาพที่ 3
33
ทักษะที่ตองการ
ผบู รหิ ารระดบั สงู ทักษะดานความคิดรวบยอด
ผบู รหิ ารระดบั กลาง ทกั ษะดา นมนษุ ย
ผบู รหิ ารระดบั ตาํ่ ทกั ษะดา นเทคนคิ
แผนภาพที่ 3 แสดงทักษะการบริหารที่จําเปน
( กติ ิ ตยัคคานนท, 2536 : 28)
สรุปไดวา ความแตกตางในการใชทักษะที่จําเปนของผูบริหาร ในแตละดับชั้น ไดแก ผบู รหิ าร
ระดบั ตน ตอ งมคี วามเชย่ี วชาญในเรอ่ื งเทคนคิ ของงาน และผูบริหารระดับกลางตองมีทักษะดานมนุษยมากที่
สุด เพราะเปนบุคคลอยูตรงกลางระหวางระดับสูงและระดับตน สวนผูบริหารระดับสูง จําเปนตองมีทักษะ
ในการวางแผนและความเขาใจในความสัมพันธระหวางสวนตางๆ ขององคก รเปน อยา งดี สําหรับทักษะดาน
ความคดิ รวบยอด ผบู รหิ ารระดบั กลางและระดบั สงู มีความจําเปนมากแตทักษะดานมนูษย ยังมีความจําเปน
มากสุดไมวาจะเปนผูบริหารในชั้นใดก็ตาม เพราะผบู รหิ ารจะตอ งทาํ งานใหส าํ เรจ็ โดยอาศยั ผอู น่ื ดงั นน้ั
ทักษะทั้ง 3 ดังกลาว จึงมีความสัมพันธซึ่งกันและกันและมีความสําคัญมากสําหรับผูบริหารที่จะนําไปใชให
เกดิ ประโยชนต อ การบรหิ ารงานของผบู รหิ ารโรงเรยี นตอ ไป
งานวจิ ยั ทเ่ี กย่ี วขอ ง
วริ ชั ธรี ประยูร (2532 : 67-69) ไดทําการวิจยั เร่อื ง ความคดิ เหน็ ของผบู รหิ ารโรงเรยี นเกย่ี วกบั
ทักษะการบริหารที่พึงประสงคของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษา สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการ
ประถมศึกษาแหงชาติ เขตการศกึ ษา 1 ผลการวิจัยพบวา ความคดิ เหน็ ของผบู รหิ ารโรงเรยี นเกย่ี วกบั ทกั ษะ
ทางการบรหิ ารทพ่ี งึ ประสงคข องผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษา เรียงลําดับตามคาเฉลี่ยจากมากไปหานอย
ไดด งั น้ี
1. ทักษะทางการบริหารที่พึงประสงคดานความคิดรวบยอด ผบู รหิ ารโรงเรยี นมคี วามคดิ
เห็นเกี่ยวกับทักษะทางการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษาในดานความคิดรวบยอดอยูในเกณฑ
เหน็ ดว ย
34
2. ทักษะทางดานการบริหารที่พึงประสงคดานมนุษยสัมพันธ ผบู รหิ ารโรงเรยี นมคี วามคดิ เหน็
เกี่ยวกับทักษะทางการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษาในดานมนุษยสัมพันธอยูในเกณฑเห็นดวย
3. ทักษะทางดานการบริหารที่พึงประสงคดานเทคนิค ผูบริหารโรงเรียนมีความคิดเห็นเกี่ยวกับ
ทักษะทางการบริหารของผูบริหารโรงเรียนประถมศึกษาในดานเทคนิคอยูในเกณฑเห็นดวย
นวลศรี ตาสนิ (2533 : 53) ไดทําการศึกษาเรื่อง ทักษะการนิเทศการศึกษาของผูบริหารโรงเรียน
ประถมศึกษาดีเดน สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติตามการรับรูของตน ผลการ
วิจัยพบวา ผบู รหิ ารโรงเรยี นประถมศกึ ษาดเี ดน สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ
ประจําปการศึกษา 2531 มีทักษะทางการนิเทศการศึกษาตามการรับรูของตนเอง ตามลําดับคาเฉลี่ยดังนี้
1. ทักษะทางดานมนุษยสัมพันธ
2. ทักษะดานเทคนิค
3. ทักษะทางดานความคิดรวบยอด
ทวิ า พุทธรกั ษา (2534 : 100-102) ไดท าํ การวจิ ยั เรอ่ื ง ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียน
สังกัดสํานักงานการประถมศึกษาจังหวัดชลบุรี 3 ดาน คือ ดานเทคนิควิธี ดานมนุษยสัมพันธ และดานความ
คดิ รวบยอดของหนว ยงาน ตัวแปรที่นํามาศึกษาในครั้งนี้ ไดแก ประสบการณใ นการบรหิ ารของผบู รหิ าร
โรงเรยี น โดยใชกลุมตัวอยาง คือ ผบู รหิ ารโรงเรยี นและครผู สู อน โรงเรียนสังกัดสํานักงานการประถมศึกษา
จงั หวดั ชลบรุ ี จาํ นวน 663 คน ผลการวิจัยพบวา ผูบริหารโรงเรียนสังกัดสํานักงานการประถมศึกษาจังหวัด
ชลบรุ ี มีทักษะการบริหารทั้ง 3 ดาน อยูในดับสูง เมอ่ื เปรยี บเทยี บทกั ษะการบรหิ ารของผบู รหิ ารทม่ี ี
ประสบการณสูงกับผูบริหารที่มีประสบการณต่ํา พบวา ไมมีความแตกตางกันทั้ง 3 ดาน
วนิ คิ นาควิเชียร (2535 : 79-80) ไดท าํ การวจิ ยั เรอ่ื ง การศึกษาทักษะการบริหารของผูบริหาร
โรงเรยี นมธั ยมศกึ ษา ตามทศั นะของผบู รหิ ารโรงเรยี นและครู-อาจารย สังกัดกรมสามัญศึกษาจังหวัดสงขลา
ผลการวิจัยพบวา
1. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ตามทัศนะของผูบริหารโรงเรียน
และครู-อาจารย อยูในระดับปานกลาง
2. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ตามทัศนะของผูบริหารโรงเรียน และ
คร-ู อาจารย โดยสวนรวมและรายดานแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01
3. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ตามทัศนะของผูบริหารโรงเรียนมีประสบ
การณการดํารงตําแหนงตางกัน โดยสวนรวมและรายดานไมแตกตางกัน
35
4. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ตามทัศนะของผูบริหารโรงเรียนที่ปฏิบัติ
งานในโรงเรียนที่มีขนาดตางกัน โดยสวนรวมและรายดานไมแตกตางกัน
5. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ตามทศั นะของครอู าจารย ที่มีประสบ
การณ ดํารงตําแหนงตางกัน โดยสวนรวมไมแตกตางกัน สวนดานกรอบความคิดแตกตางกันอยางมีนัย
สําคัญทางสถิติที่ระดับ .05
6. ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ตามทศั นะของครู-อาจารย ที่ปฏิบัติงาน
ในโรงเรยี นทม่ี ขี นาดแตกตา งกนั โดยสวนรวมแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01 สวนดา น
งานเฉพาะอยางและดานกรอบความคิดแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01 สวนดานมนุษย
สัมพันธไมแตกตางกัน
วิเชียร เย็นกาย (2535 : 90-91) ไดท าํ การวจิ ยั เรอ่ื ง ทกั ษะทเ่ี ปน จรงิ ของผบู รหิ ารโรงเรยี นประถม
ศึกษาตามทัศนะของหัวหนาการประถมศึกษาอําเภอ และครูในสังกัดสํานักงานการประถมศึกษาจังหวัด เขต
การศึกษา 1 ผลการวิจัยพบวา ผูบริหารโรงเรียนสังกัดสํานักงานการประถมศึกษาจังหวัด เขตการศกึ ษา 1
มีทักษะการบริหารที่เปนจริง 3 ดา น คือ ดานเทคนิควิธี ดานมนุษย และดานความคิดรวบยอดของหนวยงาน
อยูในระดับมาก เมื่อเทียบกับทัศนะของหัวหนาการประถมศึกษาอําเภอกับครู พบวา แตกตางกนั อยางมนี ัย
สําคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ทุกดาน
โสภณ ชินคํา (2536 : 86-90) ไดทําการวิจัยเพื่อศึกษาความคิดเห็นของครูผูสอนที่มีตอทักษะ
การบรหิ ารของผบู รหิ ารโรงเรยี นมธั ยมศกึ ษาขนาดใหญ สังกัดกรมสามัญศึกษา เขตการศกึ ษา 7 ผลการวิจัย
พบวา
1. ความคิดเห็นของครูผูสอนในโรงเรียนมัธยมศึกษาที่มีตอทักษะการบริหารโรงเรียน
มัธยมศึกษาขนาดใหญ สังกัดกรมสามัญศึกษา เขตการศกึ ษา 7 ทั้ง 3 ทักษะ คือ
1.1 ทักษะดานเทคนิค โดยเฉลี่ยมีทักษะอยูในระดับมาก
1.2 ทักษะดานบุคคล โดยเฉลี่ยมีทักษะอยูในระดับมาก
1.3 ทักษะดานมโนคติ โดยเฉลี่ยมีทักษะอยูในระดับมาก
3. ความคิดเห็นของครูผูสอนกลุมวิชาสามัญกับกลุมวิชาการงานและอาชีพในโรงเรียนมัธยม
ศึกษา ที่มีตอทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา ทักษะดานเทคนิคดาน
บุคคล ทักษะดานมโนคติ ไมมีความแตกตางกัน
3. ความคิดเห็นของครูผูสอนที่มีประสบการณทางการสอนต่ํากวา 10 ป และมปี ระสบการณ
ทางการสอนตง้ั แต 10 ปขึ้นไป ทักษะการบริหารของผูบริหารโรงเรียนดานเทคนิคดานบุคคลไมมีความ
แตกตางกัน สวนทางดานมโนคติแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .05
36
นอกจากนี้ยังมีงานวิจัยในตางประเทศที่เกี่ยวของกับทักษะการบริหารโรงเรียนดังนี้
คนิ เดรค (Kindred, 1972) ไดว จิ ยั เรอ่ื ง ทกั ษะของผบู รหิ ารโรงเรยี น ผลการวิจัยพบวา ผบู รหิ าร
โรงเรยี นทไ่ี มม ที กั ษะการบรหิ ารทง้ั 3 ดาน คือ ทักษะดานกรอบความคิด ทักษะดานมนุษยสัมพันธและ
ทักษะดานเทคนิค จะทําใหเกิดปญหาดังนี้
เอคกานท (Eckhant, 1978 : 562-563) ไดศึกษาเกณฑคัดเลือกครูใหญในโรงเรียนประถมศึกษา
ที่มลรัฐอิลลินอยส ประเทศสหรฐั อเมรกิ า พบวา มีเกณฑคัดเลือกครูใหญโรงเรียนประถมศึกษาและโรงเรียน
มัธยมศึกษาแตกตางกัน มีความมั่นคงทางอารมณ มีทักษะในการตัดสินใจ มีทักษะในการติดตอสื่อสาร มี
มนุษยสัมพันธในบุคลิภาพ มกี ารปรบั ตวั โดยรอบคอบ มีลักษณะทางศีลธรรม
สโลน (Slone, 1983 : 38-A) ไดต ดิ ตามผลการปฏบิ ตั งิ านของผบู รหิ ารโรงเรยี นแหง รฐั ไมอาม่ี
ซึ่งผานการอบรมระยะส้ันโดยการพิจารณาความรูท่ีไดรับทัศนคติที่ปรากฎและการปฏิบัติงานงานเฉพาะ
อยางเปรียบเทียบกับกลุมตัวอยางอีกกลุมหนึ่ง ซึ่งไมไดผานการอบรมไดรับความรูในเรื่องการปฏิบัติงาน
และมีทัศนคติเปลี่ยนแปลงไปในทางบวกซึ่งสงผลสําเร็จในการทํางาน รวมทั้งมีทักษะในการปฏิบัติงาน
เฉพาะอยางและสามารถนําไปใชไดอยางไดผล สวนกลุมผูบริหารโรงเรียนที่ไดรับการสงเสริมใหศึกษา
สาระของการอบรมดว ยตนเอง มีแนวโนมที่จะไดรับความรูเปลี่ยนแปลงทัศนคติ และมีทักษะการปฏิบัติ
งานเฉพาะอยางนอยกวาผูบริหารที่ผานการฝกอบรมโดยเฉพาะ
เบลโล และโฮเวล (Bello & Howell, 2000 : 1-3) ไดเ สนอการเปน ผบู รหิ ารมอื อาชพี จะตอ งนาํ
เทคโนโลยีและนวัตกรรมที่ทันสมัยดวยคอมพิวเตอรและติดตั้งระบบอินเตอรเนท เพอ่ื การเรยี นรู การจัด
ระบบ การจัดการ การบรหิ ารองคก รของตนเอง เปนการนําไปสูการเรียนรูและทันตอการเปลี่ยนแปลงที่เปน
ไปอยา งรวดเรว็ ของโลก รวมถึงนําไปสูระบบวิชาการ การบรหิ ารการประชาสมั พนั ธ การบรกิ ารแกชมุ ชน
นอกจากนี้เปนการสรางสรรคผลงาน เพม่ิ ระดบั ความชาํ นาญการแกค รอู าจารย ซึ่งจะเปนการเตรียมการไป
สคู รูมืออาชีพและวิชาชพี ครู ในประการสุดทายเปนการสรางศักยภาพในวงการวิชาการ กอใหเกิดความ
สําเร็จในฐานะผูนําและประสิทธิภาพของผูบริหารโรงเรียน
จากผลการวิจัยทั้งภายในและตางประเทศ ที่เกี่ยวกับทักษะการบริหารงานทั้ง 3 ดา น คือทักษะ
ดา นเทคนคิ ทักษะดานมนุษย และทักษะดานความคิดรวบยอด จะเหน็ ไดว า ผบู รหิ าร ครู-อาจารย ใหความ
เหน็ ชอบวา ทักษะการบริหารทั้ง 3 ดานมีความจําเปน และมีความสําคัญตอการปฏิบัติงานของผูบริหารเปน
อยางยิ่ง และมีอิทธิพลตอประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการบริหารโรงเรียน จําเปนทผ่ี บู ริหารสถาน
ศึกษาตองมีความรู ความเขา ใจ และเสริมสราง ปรับปรุงการปฏิบัติงานใหเกิดทักษะการบริหาร ทั้งดาน
เทคนคิ ดานมนุษย และดานความคิดรวบยอด จึงจะสามารถบรรลุผลสําเร็จในการบริหารสถานศึกษาที่รับ
ผดิ ชอบ