นางนลินรัตน์

ความสําเร็จของครัวเรือนต้นแบบ
ในโครงการพฒั นาพืน้ ท่ตี ้นแบบการพฒั นาคุณภาพ
ชีวติ ทฤษฎใี หม่ ประยกุ ต์สู่ “โคก หนอง นา โมเดล”

พฒั นาชุมชน

นางนลนิ รัตน์ สีผกั แว่น
บ้านหนองเจริญสุข ตาํ บลชุมแสง
อาํ เภอนางรอง จังหวดั บุรีรัมย์

สาํ นกั งานพฒั นาชุมชนอาํ เภอนางรอง

คาํ นาํ

เอกสารฉบบั บน้ีจดั ทาํ ข้ึนเพื่อสรุปการดาํ เนิน
กิจกรรมและถอดบทเรียนตามโครงการพฒั นา
พ้ืนท่ีตน้ แบบการพฒั นาคุณภาพชีวิตตามหลกั
ทฤษฎีใหม่ ประยกุ ตส์ ู่ โคก หนอง นา โมเดล

บา้ นหนองเจริญสุข หมู่ท่ี๑๑ ตาํ บลชุมแสง
อาํ เภอนางรอง จงั หวดั บุรีรัมย์ โดยรวบรวม
เน้ือหาการดาํ เนินกิจกรรมการพฒั นาหมู่บา้ น
ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง แบบ “พออยู่
พอกิน พอใช้ พอเพียง” ศาสตร์ของพระราชาใน

หลวงรัชกาลท่ี9...

สารบญั ๑
๔
บทนาํ ๖
ประวตั ิครัวเรือน ๘
ทาํ งานตามหลกั กสิกรรม ๙
พ้นื ที่ครัวเรือน ๑๑
เขา้ รับการอบรม ๑๒
ออกแบบพ้ืนท่ีตามภูมิสงั คม ๑๕
ดาํ เนินการขดุ ๑๖
ติดตามสนนั สนุนแปลงครัวเรือน ๑๗
ฐานการเรียนรู้
หลกั ปรัชญา

1

บทนาํ

โครงการขบั เคลื่อนการพฒั นาพืน้ ทต่ี ้นแบบการพฒั นาคุณภาพชีวติ New
Normal มหาดไทย เปิ ดตวั โครงการขบั เคลื่อนการพฒั นาพืน้ ทตี่ ้นแบบการ
พฒั นาคุณภาพชีวติ ผลกระทบจากการระบาดของโรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา
2019 พ.ศ. 2563 โดยมจี ุดมุ่งหมายสําคญั คือเพื่อแก้ไขปัญหาการระบาดของ
โรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 เพื่อช่วยเหลือ เยยี วยา และชดเชยให้แก่ภาค
ประชาชน เกษตรกร และผ้ปู ระกอบการ ซึ่งได้รับผลกระทบจากการระบาด
ของโรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 และเพื่อฟื้ นฟูเศรษฐกจิ และสังคมทไ่ี ด้รับ
ผลกระทบ กระทรวงมหาดไทย โดยกรมการพฒั นาชุมชน ได้เสนอโครงการ
ภายใต้กรอบนโยบายการฟื้ นฟูเศรษฐกจิ และสังคมของประเทศ อกี ท้ังฟื้ นฟู
เศรษฐกจิ ท้องถน่ิ และชุมชน โครงการพฒั นาพืน้ ท่ตี ้นแบบการพฒั นาคุณภาพ
ชีวติ ตามหลกั ทฤษฎใี หม่ ประยุกต์สู่ “โคก หนอง นา โมเดล” เป็ นการพฒั นา
พืน้ ที่เรียนรู้ชุมชนต้นแบบ โคก หนอง นา โมเดล ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ
พอเพยี งและฟื้ นฟูเศรษฐกจิ ท้องถน่ิ และชุมชน เป็ นการสร้างงาน สร้างรายได้
ให้กบั ครัวเรือนและชุมชน เกดิ การกระตุ้นเศรษฐกจิ ฐานราก ฟื้ นฟูและพฒั นา
ท้องถน่ิ ของตนเอง

บทนาํ (ต่อ) 2

โคก หนอง นา โมเดล คืออะไร
โคก หนอง นา โมเดล คือ การจดั การพืน้ ทซ่ี ่ึงเหมาะกบั พืน้ ท่ี

การเกษตร ซ่ึงเปน ผสมผสานเกษตรทฤษฎใี หม เขากบั ภมู ปิ ญ ญาพนื้ บานท่ี
อยูอยางสอดคลอ งกับธรรมชาติในพน้ื ทน่ี น้ั ๆ โคก-หนอง-นา โมเดล เปนการ
ท่ีใหธ รรมชาตจิ ัดการตวั มันเองโดยมี มนษุ ยเปน สวนสงเสริมใหมันสําเรจ็ เร็ว
ข้ึน อยา งเปนระบบ ซงึ่ โคก-หนอง-นา โมเดล ซง่ึ เปน แนวทางทาํ เกษตร
อนิ ทรยี แ ละการสรา งชีวติ ทยี่ ่งั ยืน โดยมีองคประกอบดังน้ี
1. โคก: พนื้ ทสี่ ูง ดนิ ทขี่ ุดทาํ หนองนาํ้ นั้นให้นาํ มาทาํ โคก บนโคกปลูก
“ป่ า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อยา่ ง” ตามแนวทางพระราชดาํ ริ / ปลูกพชื
ผัก สวนครัว เลีย้ งหมู เลยี้ งไก่ เลีย้ งปลา ทาํ ใหพ้ ออยู่ พอกิน พอใช้
พอร่มเยน็ เป็ นเศรษฐกิจพอเพยี งขัน้ พนื้ ฐาน ก่อนเข้าสู่ขนั้ ก้าวหน้า
คอื ทาํ บุญ ทาํ ทาน เก็บรักษา คา้ ขาย และเชอื่ มโยงเป็ นเครือข่าย /
ปลูกทอ่ี ยอู่ าศัยให้สอดคล้องกับสภาพภมู ปิ ระเทศ และภมู อิ ากาศ
2. หนอง: หนองนํ้าหรือแหล่งนา้ํ ขุดหนองเพอื่ กักเกบ็ นํา้ ไวใ้ ช้ยาม
หน้าแล้งหรอื จาํ เป็ น และเป็ นทรี่ ับนา้ํ ยามนํา้ ทว่ ม (หลุมขนมครก) / ขุด
“คลองไส้ไก่” หรือคลองระบายนาํ้ รอบพนื้ ทต่ี ามภมู ปิ ัญญาชาวบา้ น
โดยขุดให้คดเคยี้ วไปตามพนื้ ทเ่ี พอ่ื ใหน้ าํ้ กระจายเตม็ พนื้ ทเ่ี พมิ่ ความ
ชุม่ ชนื้ ลดพลังงานในการรดนํ้าต้นไม้ / ทาํ ฝายทดนํ้า เพอื่ เกบ็ นํา้ เข้า
ไว้ในพนื้ ทใ่ี หม้ ากทสี่ ุด โดยเฉพาะเมือ่ พนื้ ทโ่ี ดยรอบไม่มกี ารกักเกบ็ นํา้
นา้ํ จะหลากลงมายังหนองนาํ้ และคลองไส้ไก่ ใหท้ าํ ฝายทดนาํ้ เกบ็ ไว้ใช้
ยามหน้าแล้ง / พัฒนาแหล่งนาํ้ ในพนื้ ท่ี ทัง้ การขุดลอก หนอง คู คลอง
เพอ่ื กักเกบ็ นํา้ ไว้ใชย้ ามหน้าแล้ง และเพมิ่ การระบายนํา้ ยามนาํ้ หลาก

3

บทนาํ (ต่อ)

3. นา: พนื้ ทนี่ านั้นใหป้ ลูกข้าวอนิ ทรียพ์ นื้ บา้ น โดยเริ่มจาก
การฟื้ นฟดู นิ ดว้ ยการทาํ เกษตรอนิ ทรียย์ ่งั ยนื คนื ชวี ติ เล็ก
ๆ หรือจุลินทรียก์ ลับคนื แผ่นดนิ ใช้การควบคุมปริมาณนา้ํ
ในนาเพอ่ื คุมหญ้า ทาํ ใหป้ ลอดสารเคมไี ด้ ปลอดภยั ทงั้ คน
ปลูก คนกนิ / ยกคันนาใหม้ คี วามสูงและกว้าง เพอื่ ใช้เป็ น
ทร่ี ับนาํ้ ยามนา้ํ ทว่ ม ปลูกพชื อาหารตามคันนา

4

ประวตั ิครัวเรือน

นางนลินรัตน์ สีผกั แวน่ อยบู่ า้ นเลขท่ี ๑๑๓ หมู่
๑๑ บา้ นหนองเจริญสุข ตาํ บลชุมแสง อาํ เภอนางรอง
จงั หวดั บุรีรัมย์ มีบุตร ๑ คน
อาชีพหลกั ทาํ การเกษตร เช่น ทาํ นา ทาํ ไร่มนั
สาํ ปะหลงั
อาชีพเสริม เยบ็ ผา้

ชีวติ ชาวนา ชาวไร่ ชาวสวน ในชนบทของนาง
นลินรัตน์ สีผกั แวน่ ตอ้ งสูก้ บั ภาวะช่วงฤดูแลง้ ใหน้ ้าํ ไม่
พอใชแ้ ปลง ไม่ไดผ้ ลผลิตในการเพาะปลูกและการทาํ
เกษตรราคาป๋ ุยกแ็ พงข้ึนทุกปี ประกอบกบั สภาพดินของ
ครัวเรือนขาดความอุดมสมบูรณ์จะทาํ การปลูกอะไรก็
ไม่ประสบผลสาํ เร็จขาดทุนเพิม่ ข้ึนทุกๆปี แต่กต็ อ้ งทาํ
เพ่ือใหช้ ีวติ ครอบครัวอยรู่ อด

5

เดือนตุลาคม พ.ศ.๒๕๖๓ สาํ นกั งานพฒั นาชุมชน
อาํ เภอนางรอง จงั หวดั บุรีรัมย์ ประกาศรับสมคั ร
ผเู้ ขา้ ร่วม” โครงการพฒั นาพ้ืนที่ตน้ แบบการพฒั นา
คุณภาพชีวติ ตามหลกั ทฤษฎีใหม่ ประยกุ ตส์ ู่ โคก หนอง
นา โมเดล นางนลินรัตน์ สีผกั แวน่ จึงตดั สินใจสมคั ร
เขา้ ร่วมโครงการโดยมีสมาชิกในครอบครัวใหก้ าร
สนบั สนุนอยา่ งเตม็ ท่ี
ในหว้ งระยะเวลารอเขา้ รับการอบรมเพิ่มทกั ษะระยะส้ัน
และก่อนการดาํ เนินการขดุ พฒั นาการอาํ เภอเนางรอง
ไดม้ อบหมายให้ นางสาวละอองดาว กองศรี
นกั วชิ าการพฒั นาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวมนปรีญา
ดอกขาวรัมย์ และ นางสาวอนุชิดา พธุ ชุมแสง
นกั พฒั นาพ้ืนที่ตน้ แบบประจาํ ตาํ บลชุมแสง เขา้ มา
รับผดิ ชอบพ้ืนที่และเตรียมความพร้อมใหก้ บั ครัวเรือน
ตน้ แบบอยา่ งสม่าํ เสมอ

6

ทาํ งานตามหลกั กสิกรรม
ธรรมชาติ

กอ่ นไดร้ บั การอบรมเพ่มิ เตมิ เสรมิ
ทกั ษะระยะสนั้ การพฒั นากสกิ รรมสู่
ระบบเศรษฐกิจพอเพียงรูปแบบ
โคก หนอง นา โมเดล พฒั นากรและ
นกั พฒั นาพืน้ ท่ีตน้ แบบสง่ เสรมิ และ
สนบั สนนุ ความรูศ้ าสตรพ์ ระราชา
พาทาํ งานตามหลกั กสกิ รรม
ธรรมชาติ เชน่ การทาํ ป๋ ยุ หมกั แหง้
จากมลู สตั ว์ นา้ํ หมกั รสจืดจากหนอ่
กลว้ ย การเพาะหญา้ พนั ธหุ์ ญา้ แฝก
การทาํ จลุ ทรยี ส์ งั เคราะหแ์ สง

7

ภาพการทาํ งาน

8

พ้นื ท่ีครัวเรือน

พ้ืนท่ีนาท้งั หมด ๘ไร่ นา แบ่งเขา้ ร่วม
โครงการพฒั นาพืน้ ท่ีตน้ แบบการพฒั นา
คณุ ภาพชีวิตตามหลกั ทฤษฎีใหม่ ประยกุ ตส์ ู่
โคก หนอง นา โมเดล จาํ นวน ๓ ไร่ ไดร้ ่วมกบั
พฒั นากรและนกั พฒั นาพ้นื ที่ตน้ แบบประจาํ
ตาํ บลชุมแสงทาํ การสาํ รวจวเิ คราะห์ตาม
หลกั การอบรมมาและสรุปร่วมกนั โดยใชแ้ บบ
มาตรฐาน “โคก หนอง นา โมเดล” พ้ืนท่ี ๓ ไร่
ใช่สดั ส่วน ๑:๒ และทาํ การปรับทิศทางให้
เหมาะสมกบั สภาพภูมิสงั คมและตามความ
ตอ้ งการของครัวเรือน

9
เขา้ รับการอบรม

สํานักงานพฒั นาชุมชนอาํ เภอนางรอง จงั หวดั บุรีรัมย์ ส่ง
นางนลนิ รัตน์ สีผกั แว่น เข้าฝึ กอบรมโครงการพฒั นา
พื้นที่ต้นแบบการพฒั นาคุณภาพชีวติ ตามหลกั ทฤษฎใี หม่
ประยุกต์สู่ "โคก หนอง นา โมเดล" หลกั สูตรเพม่ิ ทกั ษะ
ระยะส้ันการพฒั นากสิกรรมสู่ระบบ เศรษฐกจิ พอเพยี ง

รูปแบบ “โคก หนอง นา โมเดล” ณ ศูนย์ศึกษาและพฒั นา
ชุมชนนครราชสีมา” เมื่อ ๖ - ๑๐ เมษายน ๒๕๖๔ ซ่ึงทํา

ให้นางนลนิ รัตน์ สีผกั แว่น ประทับใจวทิ ยากร ผ้ใู ห้
ความรู้เกยี่ วกบั หลกั กสิกรรมธรรมชาติ การเรียนรู้ตาม
ฐานต่างๆ เช่น ฐานคนรักแม่ธรณี ฐานคนเอาถ่าน ฐานคน
มนี ํา้ ยา เป็ นต้น เพื่อท่ีจะนําเอามาปรับใช้ในแปลงของ
ครัวเรือน และมคี วามซาบซึ้งมคี วามภาคภูมใิ จในบุญคุณ
ของพระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมพิ ลอ
ดลุ ยเดชมหาบรมนาถบพติ รพ่อหลวงรัชกาลท่ี9 ทที่ รง
มอบมรดกอนั ทรงคุณค่าศาสตร์พระราชาไว้ให้พสกนิกร

ชาวไทยและชาวโลก....

10

รูปภาพกิจกรรม

11

ออกแบบพืน้ ทต่ี าม
ภูมิสังคม

12

นกั พฒั นาพ้ืนท่ีตน้ แบบตาํ บลชุมแส
งาและครัวเรือนร่วมแรงร่วมใจลงมือ
ปักสเกลดว้ ยกนั อยา่ งมีความสามคั คี

จนสาํ เร็จ

13

ดาํ เนินการระหวา่ งขดุ

14

ดาํ เนินการเสร็จแลว้

15

ตดิ ตามสนับสนุนแปลง
ครัวเรือนต้นแบบ

16

ฐานการเรยี นรู้ ครวั เรอื น....
“ฐานรกั แมธ่ รณี”

17

หลกั ปรัญา

18

เอกสารการจดั การความรู้ บทเรยี นความสาํ เรจ็ ของ
ครวั เรอื นตน้ แบบการพฒั นาคณุ ภาพชีวิตตามหลกั

ทฤษฎีใหมป่ ระยกุ ตส์ ู่ “โคก หนอง นา โมเดล”
นางนลนิ รตั น์ สผี กั แวน่

บา้ นหนองเจรญิ สขุ ตาํ บลชมุ แสง อาํ เภอนางรอง
จงั หวดั บรุ รี มั ย์