ตุงไสหมู กับการเรียนรูศิลปวัฒนธรรมลานนา
ตุงไสหมู “ตุงไส้หมู” เครื่องสักการะในพิธีกรรมของชาวล้านนา พบได้ในงานมงคลและอวมงคล ชาวล้านนาเชื่อว่าการ “ตานตุง” หรือการถวายตุงเป็นพุทธบูชาได้อานิสงส์มาก อีกด้านหนึ่ง กระบวนการจัดทำตุง สามารถนำไปใช้ในการกระตุ้นการเรียนรู้ ของผู้เรียนได้เป็นอย่างดี จากกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องราวเกี่ยวกับชุมชน ของนักศึกษาครูรัก(ษ์)ถิ่น มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ และ การทำกิจกรรมเทคนิคการตัดตุงเพื่อการสร้างสรรค์กิจกรรมและสื่อการเรียนรู้โดยใช้ท้องถิ่น เป็นฐาน พบว่ารูปแบบ “ตุงไส้หมู” แพร่หลายในกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ แต่มีชื่อเรียกที่ต่างกันอาทิ ไทยวน หรือ คนเมือง เรียกว่า ตุงไส้หมู ตุงไส้ช้าง ตุงพญายอ ตุงดอกบ้วง ตุงดอกบ้อง ตุงพญายอ พวงเต่าร้าง ไทใหญ่ หรือ คนไต เรียกว่า ตุงโย้ง และเรียกตามภาษาม่าว่า หมอกเลปวา กะเหรี่ยง เรียกว่า ซะเดาะก๊ะ เส่เดาะกะพอ ลัวะ เรียกว่า ตุง ซึ่งคงเรียกตามคนเมือง และแถบภาคกลางเรียกว่า พวงมโหตร นอกจากความเทคนิค วิธีการ ความหมาย ความงดงาม ซึ่งครูสามารถนำองค์ความรู้ไป ต่อยอดในการสร้างสรรค์กิจกรรมได้อย่างหลากหลายแล้ว รูปแบบของ “ตุงไส้หมู” สะท้อน ให้เห็นความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์ของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในล้านนา และสิ่งที่น่าสนใจ อย่างยิ่งสำหรับนักศึกษาครูรัก(ษ์)ถิ่น มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ อาจกล่าวได้ว่า “ตุงไส้หมู” เป็นจุดร่วมทางวัฒนธรรมที่น่าสนใจ และมีความหมายอย่างยิ่ง
การตัดตุงไสหมู การตัดตุงไสหมู วัสดุ / อุปกรณ 1. กระดาษว่าว 2. กระดาษแข็ง (สี) 3. กรรไกร 4. เข็ม / ด้าย
1. 2. ขั้นตอนการทำ ตัดกระดาษว่าวให้ใด้สี่เหลี่ยม จตุรัสยาวด้านละ 15 นิ้ว จำนวน 2 แผ่น (2 สี) ช้อนกระดาษทั้งสองแผ่น ( 2 สี )แล้วพับครึ่ง ให้เป็นรูปสามเหลี่ยม ไปตามลำดับ 1 - 4 จนได้รูปทรงตามรูปที่ 5 1 2 3 4 5
3. 4. ใช้กรรไกรตัดลวดลาย ในส่วนหางของตุง ดังภาพตัวอย่าง ใช้กรรไกรตัดกระดาษทั้ง 2 แผ่น เป็นเส้นตรง สลับกันแบบฟันปลา โดยให้เหลือส่วนริมกระดาษ ประมาน 0.5 ซม. ระยะห่งแต่ละเส้น ประมาน 1 ซม. ตัดจนเกือบถึงปลายยอดรูปสามเหลี่ยม 1 2 1 2 3
5. คลี่กระดาษที่ตัดเสร็จหมดแล้วจากข้อ 4 แล้วกางออก ให้เต็มแผ่น จากนั้นตัดกระดาษแข็งเป็นรูปวงกลม เส้นผ่าศูนย์กลางประมาน 2 นิ้ว ใช้เข็มร้อยด้าย ติดกับหัวตุง โดยให้กระดาษสีฟ้าอยู่ด้านใน 1 2 3
6. ใช้ด้ายร้อยประกอบเข้ากับหัวตุง แล้วดึงขึ้นในแนวดิ่ง จะได้ตุงไส้หมูที่สมบูรณ์
7. นำ “ตุง” ผูกติดกับด้ามไม้ หรือ “คันตุง” จะได้ตุงไส้หมูที่สมบูรณ์ สามารถนำไปใช้ สำหรับการประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อ หรือนำไปประยุกต์ใช้ ตามความเหมาะสม
ศูนย์พัฒนาครูและการเรียนรู้ศิลปวัฒนธรรม สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่