Module 1-การนวดเพื่อสุขภาพแบบราชสำนัก

การนวดเพ่อื สุขภาพแบบราชสานัก (เทคนคิ การนวดแบบซ้อนมอื )

ระเบียบแบบราชสานัก เปน็ ธรรมเนียมปฏิบัติแตโ่ บราณท่ีสบื ทอดมาจากหมอท่ีนวดถวายพระมหากษัตยแ์ ละ
เจ้านายชน้ั สูงในราชสานกั ถงึ แมว้ า่ ในปจั จุบนั น้กี ารนวดไทยแบบราชสานกั จะได้รับความนยิ มในกลุ่มประชาชน
ท่วั ไปแค่ก็ยังคงเรียนระเบยี บราชสานักน้ีไว้อันแสดงถึงการมีมรรยาทและความสุภาพและงดงาม

ระเบียบปฏิบตั ปิ ระกอบดว้ ย
 การเดินเข่า
 การนั่งพับเพยี บ
 การยกมือไหว้ เพื่อระลกึ ถึง ครู อาจารยแ์ ละขอขมาผถู้ ูกนวด
 การตรวจจบั ชีพจรทีข่ ้อมือเพื่อตรวจลมเบื้องสูงและการตรวจจบั ชพี จรที่หลงั เทา้ เพ่ือตรวจลม
เบ้ืองต่า วา่ มีความสมั พันธ์ระหวา่ งลมเบือ้ งสูงและลมเบื้องต่า
 การไม่ก้มหนา้ หรือแหงนหนา้ ในขณะกาลงั นวด

การนวดแบบซ้อนมือ เป็นการนวดในขนั้ เทคนิคของการนวดสายราชสานัก มปี ระโยชน์ในการเพิ่ม
ประสิทธภิ าพในการนวด ชว่ ยเสริมประคองแรง แต่งรสมือให้นุ่มนวลและบงั คบั พลังเส้นจุดนวดให้วิ่งแล่นรอ้ นไดด้ ี
ยิง่ ขน้ึ ซึง่ ใช้หลักการจากขัน้ พ้ืนฐานการนวดแบบไมซ่ ้อนมอื

การนวดแบบซ้อนมือ มี 2 แบบ คือ

1. การนวดซอ้ นมือแบบกากบาท จะได้รสมือท่ีแหลมคมเหมาะกบั อาการโรคทีเ่ รอ้ื รงั กลา้ มเน้อื แข็งตึง
2. การนวดซอ้ นมือแบบสน้ มอื หรอื การวางปลิง จะไดร้ สมือท่ีน่มุ นวลเหมาะกบั อาการโรคท่ีมีการอักเสบ

กล้ามเนอ้ื ไม่แขง็ ตึงมากนัก

การแตง่ รสมือ ใช้หลกั การ หน่วง เน้น นิง่ ในแต่ละจดุ นวด

การหนว่ ง คอื ชว่ งการลงนา้ หนักแรงกดช้า ๆ ลงบนตาแหนง่ จุดทต่ี ้องการนวด

การเนน้ คอื ช่วงการเพิม่ นา้ หนักแรงกดให้มากขน้ึ จนถงึ ขนาดทตี่ ้องการ

นงิ่ คอื ช่วงการกดด้วยแรงขนาดนา้ หนักท่ตี ้องการจนถึงช่วงท่ีถอนมือจากตาแหน่งท่นี วด

ระยะเวลาในการนวดแต่ละจุด เรียกวา่ คาบ แบง่ เป็น 2 ชนดิ คอื

คาบนอ้ ย หมายถงึ การใช้ระยะเวลาในการกดแต่ละจดุ ประมาณ 10-15 วนิ าที

การนวดเพ่ื อสุขภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 2

คาบใหญ่ หมายถึง การใช้ระยะเวลาในการกดแต่ละจดุ ประมาณ 30-45 วินาที

การนวดเพ่ือสุขภาพ คือ การนวดทั้งตัวเพือ่ เปิดทางเลือดทางลม เน้นความผ่อนคลายระบบกล้ามเนื้อ เสน้
เอน็ กระตุน้ ระบบไหลเวียนของเลอื ด ระบบการหายใจและจิตใจ

การนวดเพ่ือสุขภาพแบบราชสานกั ประกอบด้วย

โครงสรา้ งเน้ือหา
Module 1 ประกอบไปดว้ ย
เรื่องที่ 1 - การนวดพน้ื ฐานขา
เร่อื งที่ 2 - การนวดสญั ญาณเขา่ 3 จดุ
เรื่องที่ 3 - การนวดสญั ญาณขอ้ เท้า
เรื่องที่ 4 - การนวดพน้ื ฐานหลัง
- การกดจดุ สัญญาณหลัง 5 จุด
Module 2 ประกอบไปด้วย
เรื่องที่ 5 - การนวดพน้ื ฐานขาด้านนอก
- การกดจดุ สัญญาณขาด้านนอก 5 จุด
เรื่องที่ 6 – การนวดพนื้ ฐานขาดา้ นใน
- การกดจุดสัญญาณขาดา้ นใน 5 จุด
เรื่องที่ 7 - การนวดพน้ื ฐานแขนดา้ นใน
- การกดจุดสญั ญาณแขนด้านใน
เรื่องที่ 8 - การนวดพ้นื ฐานแขนด้านนอก
- การกดจุดสัญญาณแขนดา้ นนอก
Module 3 ประกอบไปดว้ ย
เรอ่ื งที่ 9 - การนวดพ้นื ฐานบ่า
เรื่องท่ี 10 - การนวดพื้นฐานโคง้ คอ
เรื่องที่ 11 - การนวดสญั ญาณศรี ษะด้านหลัง

การนวดเพื่ อสขุ ภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 3

Module 1

เรอ่ื งท่ี 1 การนวดพ้นื ฐานขา
ท่านวด

ภาพท่ี 1

ผู้ถกู นวด อยูใ่ นทา่ นอนหงาย ขาเหยยี ดตรงท้ังสองข้าง (ภาพท่ี 1)

ผู้นวด อยูใ่ นทา่ นั่งคกุ เขา่ (ภาพท่ี 1)

ประโยชน์ ชว่ ยผ่อนคลายกลา้ มเนื้อและเส้นเอ็นบรเิ วณขา

การนวดพ้ืนฐานขาแนวเส้นที่ 1 เร่ิมนวดขาด้านขวาของผ้ถู ูกนวด

จุดที่ 1 จุดนาคบาท ผู้นวดวางนวิ้ หวั แม่มือขา้ งขวาคว่ามือลงเฉยี ง 45 องศา (ภาพท่ี 2)

ตาแหน่งต่าจากข้อเขา่ ประมาณ 2 นว้ิ มอื จากนน้ั ใช้นวิ้ หัวแมม่ ือข้างซ้ายกดทบั ซอ้ นแบบกากบาท ภาพท่ี 3
นา้ หนกั ในการกดอยู่ท่ี 50 ปอนด์ หรือ 50 เปอรเ์ ซน็ ต์ของผู้นวด ระยะเวลาในการกดจุดประมาณ 10-15
วินาที

ภาพที่ 2 ภาพท่ี 3

การนวดเพื่ อสขุ ภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 4

จดุ ท่ี 2 เรยี งน้วิ ถดั ตอ่ จากจดุ นาคบาท โดยผนู้ วดวางนวิ้ หัวแม่มือข้างขวาควา่ มือลงเฉียง 45
องศา ภาพท่ี 4 จากนัน้ ใช้นวิ้ หวั แมม่ ือข้างซ้ายกดทับซ้อนแบบกากบาท ภาพท่ี 5 น้าหนักในการกดอยทู่ ่ี 50
ปอนด์ หรอื 50 เปอร์เซน็ ต์ของผู้นวด ระยะเวลาในการกดจุดประมาณ 10-15 วนิ าที

ภาพที่ 4 ภาพท่ี 5

จุดท่ี 3 อยบู่ นร่องกลา้ มเน้ือชิดกระดูกสนั หนา้ แข้ง ผู้นวดวางนิ้วหัวแม่มอื ข้างขวาชิดสนั หน้าแข้งมือ
ซา้ ยซ้อนทับนวิ้ หวั แมม่ ือขา้ งขวาแบบกากบาท ภาพท่ี 6 หรอื ซอ้ นแบบส้นมือดว้ ยนา้ หนกั 50 ปอนด์หรอื
50 เปอรเ์ ซ็นต์ของผนู้ วด กดไล่เรียงตามแนวชดิ กระดูกสนั หนา้ แขง้ ไปจนถึงขอ้ เท้า

ภาพที่ 6

การนวดเพ่ื อสุขภาพแบบราชสานัก (เทคนคิ การนวดแบบซ้อนมือ) 5

การนวดแนวเส้นท่ี 2 ของพื้นฐานขา

เริม่ นวดจากขอบลูกสะบา้ เขา่ ด้านนอกเหนือข้อเข่าประมาณ 2 น้วิ มือ

ผนู้ วดวางนว้ิ คู่ ปลายนิว้ หวั แม่มอื ช้ีขน้ึ ภาพที่ 7 กดนวดไลเ่ รียงตามแนวเสน้ ไปจนถงึ หัวตะคากด้วย
น้าหนัก 50 ปอนด์ หรือ 50 เปอร์เซน็ ตข์ องผนู้ วด ระยะเวลาในการกดแตจ่ ดุ ประมาณ 10-15 วินาที

ภาพที่ 7 ภาพที่ 7

การนวดแนวเส้นท่ี 3 ของพ้ืนฐานขา

เร่มิ นวดจากแนวหัวตะคาก จุดเร่มิ ต้นจะอยู่บรเิ วณกึง่ กลางสะโพกทางด้านนอก ผนู้ วดควา่ มอื ปลาย
น้วิ หัวแมม่ ือชล้ี ง มอื ขวาวางมือซา้ ยซ้อนแบบกากบาทภาพท่ี 8 กดนวดไลเ่ รียงลงมาทางด้านล่างจนถึงเหนือข้อ
เข่าประมาณ 2 นิว้ มอื ดว้ ยน้าหนักประมาณ 50 ปอนด์ หรือ 50 เปอร์เซ็นตข์ องผนู้ วดระยะเวลาในการกดแต่
จุดประมาณ 10-15 วนิ าที

ภาพที่ 8

การนวดเพื่ อสุขภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 6

การนวดแนวเส้นที่ 4 พื้นฐานขา

เริม่ นวดตา่ จากข้อเข่าประมาณ 2 น้ิวมอื ผนู้ วดควา่ มือปลายน้วิ หวั แมม่ อื ชีล้ งกดซ้อนมือ มอื ขวา
วางมอื ซา้ ยแบบกากบาท ภาพที่ 9 กดไล่เรียงลงถึงข้อเท้าเปน็ จดุ สุดทา้ ย ด้วยน้าหนกั ประมาณ 50 ปอนด์
หรอื 50 เปอรเ์ ซน็ ตข์ องผนู้ วด ระยะเวลาในการกดแตจ่ ุดประมาณ 10-15 วนิ าที

ภาพท่ี 9

การคลายหลังเทา้ ผู้นวดควา่ มอื ปลายน้ิวหวั แมม่ ือชี้ลง มือขวาวางมือซา้ ยซ้อนแบบกากบาท กดจาก
ขอบฝา่ เท้าทางด้านนอกไปทางขอบฝา่ เท้าด้านใน ภาพที่ 10 ประมาณ 4 แนวไปจนถงึ โคนนิ้ว จากนั้นแบะ
ปลายเท้าของผู้ถูกนวดออกทางด้านนอก

ภาพที่ 10 ภาพที่ 10

การนวดเพ่ื อสุขภาพแบบราชสานัก (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 7

การเปดิ ประตูลมขา ผนู้ วดน่ังคกุ เข่าอยู่ด้านขา้ งของผู้ถูกนวดโดยหันหน้าไปทางด้านศีรษะของผถู้ ูก
นวด ภาพที่ 11.1

วางมอื ขวาปลายนว้ิ เฉยี ง 45 องศา วางมือซา้ ยซ้อนประคองทับมือขวา ตรงตาแหน่งหน้าขาของผถู้ ูก
นวด ภาพที่ 11.2 ลงนา้ หนักประมาณ 50 ปอนด์ หรอื 50 เปอรเ์ ซ็นต์ของผ้นู วด ระยะเวลาในการกด คอื
คาบใหญ่ ประมาณ 30-45 วนิ าที

ภาพท่ี 11.1 ภาพท่ี 11.2
เปลี่ยนสลบั มานวดขาข้างซ้าย

การนวดเพื่ อสุขภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 8

เรือ่ งท่ี 2 สญั ญาณเข่า 3 จดุ

การนวดสัญญาณเข่า 3 จุด
จุดท่ี 1 ผู้นวดหงายมอื น้ิวหัวแม่ขวา วางกดชดิ ขอบสะบา้ บนดา้ นนอก นิ้วหวั แมม่ ือซ้ายซ้อนแบบกากบาท
ภาพท่ี 12 ระยะเวลาการกดแบบคาบใหญ่ 30-45 วินาที

ภาพท่ี 12

จุดที่ 2 ผนู้ วดเลื่อนตาแหน่งกดที่บรเิ วณชิดขอบสะบ้าเข่าดา้ นในวางมือซ้อนแบบกากบาทปลาย
น้ิวหัวแมม่ อื ชี้ลง ภาพที่ 13 ระยะเวลาการกดแบบคาบใหญ่ 30-45 วนิ าที

ภาพที่ 13

การนวดเพ่ื อสุขภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซ้อนมือ) 9

จดุ ที่ 3 ผูน้ วดน่งั คุกเข่าหันหน้าขึ้นไปทางด้านศีรษะของผูถ้ กู นวดวางนว้ิ หวั แม่มือขวาตรง
ตาแหนง่ กึง่ กลางใตล้ ูกสะบ้าเข่า ภาพท่ี 14 ผนู้ วดสามารถใชม้ ือข้างซ้ายกดซ้อนแบบกากบาท
ระยะเวลาการกดแบบคาบใหญ่ 30-45 วินาที

ภาพท่ี 14

เร่อื งท่ี 3 การนวดสัญญาณขอ้ เทา้

ทา่ นวด
ผู้ถกู นวด อยใู่ นทา่ นอนหงาย ขาเหยียดตรงท้ังสองข้าง
ผนู้ วด อยูใ่ นท่าน่ังคกุ เขา่ หันหน้าเข้าหาตัวผ้ถู กู นวด ใชน้ วิ้ หัวแมม่ อื ปลายน้วิ ชไ้ี ปทางด้านหน้าของผนู้ วด

กดตรงบรเิ วณกึ่งกลางพับของขอ้ เท้า มอื อีกขา้ งซ้อนประคองมือแบบกากบาท ตั้งเข่าท่ีอยู่ด้าน
ปลายเท้าของผ้ถู ูกนวดเพ่ือใช้ดันปลายฝ่าเท้าของผ้ถู ูกนวดขนึ้ ไปพรอ้ มกบั กดทข่ี ้อเท้า
ระยะเวลาในการนวดแตล่ ะจุด ใชร้ ะยะเวลาในการกดแบบคาบใหญ่ 30 – 45 วนิ าที
ประโยชน์ แกโ้ รคเกีย่ วกบั ข้อเทา้ เช่นข้อเทา้ แพลง ทาให้ข้อเทา้ มกี าลัง

การนวดเพ่ื อสุขภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซ้อนมือ) 10

เรื่องท่ี 4 การนวดพื้นฐานหลัง สัญญาณหลัง

การนวดพน้ื ฐานหลัง

ทา่ นวด
ผถู้ กู นวด นอนตะแคง ขาด้านบนงอค้เู ข่า 90 องศา ขาดา้ นลา่ งเหยยี ดตรง
ผ้นู วด นง่ั คกุ เขา่ คู่หนั หน้าเขา้ หาตัวผถู้ กู นวด
ระยะเวลาในการนวดแต่ละจุด คาบนอ้ ย ประมาณ 10-15 วนิ าที
ประโยชน์ เป็นการส่งนา้ ลย้ี งข้ึนสมอง คลายกล้ามเนือ้ และเส้นเอ็นบริเวณหลัง เพ่ิมการไหลเวยี น
ของเลือดบริเวณแนวกระดูกสนั หลัง

แนวเส้นของการนวด

อยูบ่ ริเวณร่องกลา้ มเน้ือ ชิดกระดูกสนั หลงั เรมิ่ ตน้ นวดจากบ้ันเอวบริเวณหัวตะคากตรงกระดูกสนั หลังข้อ
ที่ 5 ขึน้ ไปจนถงึ กระดกู ตน้ คอข้อท่ี 7 นวดลงจากกระดกู ต้นคอข้อที่ 7 จนถึงบรเิ วณหวั ตะคากตรงกระดูกสันหลัง
ข้อท่ี 5

ข้นั ตอนการนวดพ้ืนฐานหลัง ขา้ งขวา

ผูน้ วดคว่ามอื ปลายน้ิวหวั แมม่ ือข้างขวาช้ีลงวาง ภาพท่ี 15 มอื ซ้ายซ้อนประคองทับมือขวาแบบกากบาทภาพที่ 16
กดบรเิ วณรอ่ งกลา้ มเนื้อชดิ กระดูกสันหลังข้อที่ 5 กดนวดไล่เรียงน้ิวไปจนถึงจุดสดุ ท้ายคือกระดูกต้นคอข้อที่ 7 โดย
ใช้นา้ หนักมอื 50 ปอนด์ หรอื 50 เปอรเ์ ซ็นต์ของผู้นวด ใช้ระยะเวลาการกดคาบน้อย 10-15 วินาที

ภาพท่ี 15 ภาพท่ี 16

การนวดเพื่ อสุขภาพแบบราชสานัก (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมือ) 11

นวดลงจากกระดูกตน้ คอขอ้ ท่ี 7 ภาพท่ี 17 จนถงึ บริเวณหวั ตะคากตรงกระดกู สนั หลังขอ้ ท่ี 5 ภาพท่ี 18
ใช้นา้ หนกั ในการนวด 70 ปอนด์ หรือ 70 เปอรเ์ ซ็นต์ของผนู้ วด

ภาพท่ี 17 ภาพท่ี 18
เปล่ียนสลับมานวดหลังขา้ งซ้าย

สัญญาณหลัง 5 จดุ

ท่านวด

ผถู้ ูกนวด นอนตะแคงคู้เขา่ 90 องศาขา ดา้ นล่างเหยียดตรง

ผ้นู วด น่ังคกุ เขา่ คู่หนั หนา้ เขา้ หาตัวผู้ถกู นวด

ระยะเวลาในการนวดแตล่ ะจุด คาบใหญ่ ประมาณ 30- 45 วินาที

ประโยชน์ เปน็ การสง่ น้าลย้ี งขนึ้ สมอง คลายกลา้ มเนอ้ื และเสน้ เอน็ บริเวณหลัง เพม่ิ การไหลเวยี น

ของเลือดบรเิ วณแนวกระดูกสันหลัง

การนวดเพ่ื อสขุ ภาพแบบราชสานัก (เทคนคิ การนวดแบบซอ้ นมอื ) 12

ข้ันตอนการนวดสัญญาณ 1-5 หลัง
สญั ญาณ 1 หลงั

ผู้นวดคว่ามือขา้ งขวา กดนวดตรงตาแหน่งชดิ กระดูกสนั หลังบรเิ วณกระดูกเอวข้อท่ี 5 โดยใหป้ ลาย
นิว้ กอ้ ยของผนู้ วดแตะตรงตาแหน่งหวั ตะคากของผู้ถูกนวด ปลายนิว้ หัวแม่มอื ชิดกระดกู สนั หลัง จากน้นั ใชม้ ืออกี
ขา้ งกดซ้อนประคองมือแบบกากบาท ใชน้ า้ หนกั มือ 50 ปอนดห์ รอื 50 เปอรเ์ ซน็ ต์ ของผู้นวด ระยะเวลาในการกด
ใช้คาบใหญ่ 30-45 วินาที

สัญญาณ 2 หลัง
ผู้นวดคว่ามือขา้ งขวา นวิ้ ช้ีตรงกบั ตาแหน่งเอวคอดของผถู้ ูกนวด นวิ้ หวั แมม่ ือกดตรงตาแหน่งสนั กล้ามเนือ้

หลงั จากน้ันใชม้ ืออีกข้างกดซ้อนประคองมือแบบกากบาท ใช้นา้ หนกั มอื 50 ปอนด์หรอื 50 เปอรเ์ ซน็ ต์ ของผู้นวด
ระยะเวลาในการกดใช้คาบใหญ่ 30-45 วินาที

สญั ญาณ 3 หลัง
ผู้นวดควา่ มอื ขา้ งขวา เล่อื นนิ้วชข้ี องผ้นู วดให้ตรงกบั ขอบกระดูกซี่โครงซ่สี ุดทา้ ย กางนวิ้ หวั แม่มอื ขนานกบั

นิว้ ช้ี จากนั้นเลอ่ื นนิว้ หัวแมม่ ือชดิ ขอบกระดกู สันหลงั กดตรงตาแหน่งสัญญาณ 3 หลงั โดยผูน้ วดใช้มอื อีกข้างกด
ซ้อนประคองมือแบบกากบาท ใชน้ ้าหนักมอื 50 ปอนดห์ รือ 50 เปอร์เซ็นต์ ของผ้นู วด ระยะเวลาในการกดใช้คาบ
ใหญ่ 30-45 วินาที

การนวดเพื่ อสขุ ภาพแบบราชสานกั (เทคนคิ การนวดแบบซ้อนมอื ) 13

สญั ญาณ 4 หลัง

ผนู้ วดควา่ มอื ข้างขวา กดนวดตรงตาแหน่งชิดกระดกู สันหลังชว่ งอก แนวขอบปีกสะบกั ( T1 ) ปลาย
นิ้วหัวแมม่ อื ชิดกระดูกสนั หลังใช้มอื อีกขา้ งกดซ้อนประคองมือแบบกากบาทใชน้ า้ หนักมอื 50 ปอนด์หรอื 50
เปอร์เซ็นต์ ของผ้นู วด ระยะเวลาในการกดใช้คาบใหญ่ 30-45 วินาที

สัญญาณ 5 หลัง

ผู้นวดคว่ามือขา้ งขวา เลอ่ื นนิ้วหวั แมม่ ือถดั ขน้ึ ไปเหนือตาแหน่งสัญญาณ 4 หลงั กดชิดกระดูกตรง
ตาแหนง่ กระดูกต้นคอ ( C7) จากนัน้ ใช้มอื อีกขา้ งกดซ้อนประคองมือแบบกากบาท ใช้น้าหนกั มือ 50 ปอนดห์ รือ
50 เปอร์เซน็ ต์ ของผนู้ วด ระยะเวลาในการกดใช้คาบใหญ่ 30-45 วนิ าที