NOTA LENGKAP ASAS TAJWID (BAHAGIAN 1)

DR. HJ. MOHD SALEH BIN RAMLI AL-HAFIZ
PENGARAH

MAAHAD TAHFIZ TURATH
NEGERI PAHANG

BAHAGIAN 1

MAKHRAJ-MAKHRAJ HURUF
SIFAT-SIFAT HURUF

HUKUM NUN MATI & TANWIN
HUKUM MIM MATI

Tajwid dari segi bahasa ialah
mecantikkan atau
memperindahkan.

Dari segi istilah iaitu kaedah atau
tatacara membaca al-Qur'an
dengan sebaik-baiknya.



 Mempelajari ilmu tajwid hukumnya adalah
fardhu kifayah.

 Manakala hukum membaca al-Qur'an dengan
bertajwid adalah fardhu 'ain iaitu setiap orang
Islam wajib mempelajarinya.

 Setiap orang Islam wajib membaca al-Qur'an
sesuai dengan ketentuan dan kaedah tajwid
tetapi tidak wajib mengetahui nama dan hukum
tajwidnya secara ditil dan mendalam.

Tujuan dari ilmu tajwid ialah untuk
memelihara bacaan al-Qur'an
daripada kesalahan dan
perubahan yang merosakkan
makna dan keindahannya
ayatnya.

‫لحن الجلي‬

•Tertukar huruf/ baris

‫لحن الخفي‬

•Tertinggal dengung/ mad/ sifat



Lidah Rongga
Mulut

Kerongkong
(HALQUM)

Hidung Bibir

• Makhrajnya : dari rongga
kerongkong hingga rongga mulut
• Terdapat 3 huruf yang keluar iaitu
huruf mad ;

‫ي‬,‫و‬,‫ا‬

• Digelar huruf ‫ َهَوائَِيّة‬atau ‫ َجْوفَِيّة‬.



 Terdapat 3 bahagian makhraj

pada rongga kerongkong :-

◦ Pangkal kerongkong hurufnya : ‫ ق‬, ‫ء‬
◦ Tengah kerongkong : ‫ ح‬, ‫ع‬
◦ Hujung kerongkong : ‫ خ‬, ‫غ‬



 Terdapat 2 bahagian makhraj

pada bibir :-

◦ Bibir mulut dalam : ‫ؼ‬
◦ Bibir mulut luar : ‫ ـ‬, ‫ ب‬, ‫و‬

 Terdapat 2 bahagian makhraj
pada hidung :-

◦ Dengung huruf mim
◦ Dengung huruf nun

 Terdapat 4 bahagian makhraj pada lidah :-

‫ ؾ‬, ‫ؽ‬1. Pangkal lidah :
‫ ي‬, ‫ ش‬, ‫ج‬2. Pertengahan lidah :
‫ ؿ‬, ‫ض‬3. Tepi lidah :

4. Hujung lidah :

‫ذ‬,‫ث‬,‫ظ‬,‫س‬,‫ز‬,‫ص‬,‫ط‬,‫د‬,‫ت‬,‫ر‬,‫ف‬

Pangkal lidah mengenai langit-langit Pangkal lidah mengenai langit-
terkeluar sikit dari anak tekak langit berhampiran anak tekak

Tengah lidah menepati langit-langit atas

Tepi lidah bertentangan Tepi lidah menepati
gusi gigi kapak geraham atas

Hujung lidah bertentangan Hujung lidah bertentangan
gusi gigi kapak gusi gigi kapak (bawah
sikit dari makhraj lam)

Hujung lidah menekan Hujung lidah menekan
siratan gusi (pengikat gigi) siratan gusi (pengikat gigi)

dan pangkal gigi kapak dan pangkal gigi kapak

Hujung lidah di bawah Hujung lidah di bawah
hujung dua gigi kapak hujung dua gigi kapak

Hujung lidah mengenai Hujung lidah mengenai
tengah dua gigi kacip tengah dua gigi kacip







SIFAT-SIFAT HURUF

SIFAT HURUF ADA 17 (10 BERPASANGAN/ 7 TUNGGAL)

SIFAT BERLAWAN TUNGGAL

JAHAR HAMAS TAFASSYI

SYIDDAH RAKHAWAH SOFIR
ISTI’LA’ ISTIFAL LIN
ITBAQ INFITAH
ISMAT IZLAQ INHIRAF
TAKRIR
QALQALAH
ISTITOLAH

• JAHAR ialah nafas tertahan ketika menyebut
hurufnya. Terdapat 19 huruf iaitu :-

‫َعظَُم َكْزُف قَاِر ٍئ ِذي َغ ٍّض ِج ٍّد طَلَ َب‬

• HAMAS ialah nafas terlepas ketika menyebut

hurufnya. Terdapat 10 huruf iaitu :-

‫فَ َحَثّهُ َش ْخ ٌص َس َك َت‬

PERHATIAN : Hati-hati ketika menyebut huruf ta’ dan
kaf yang berbaris kerana sifat syiddahnya

• SYIDDAH ialah suara tertahan ketika menyebut
hurufnya. Terdapat 8 huruf iaitu :-

‫أَِج ْد قَ ٍّط بَ َك ْت‬

• RAKHAWAH ialah suara terlepas ketika menyebut

hurufnya‫ٍه‬.‫َسا‬Te‫ّي‬rَd‫َز‬ap‫ٍص‬at‫ْو‬1‫َش‬6‫ّض‬hَ uَr‫ف‬u‫ّظ‬fَ i‫َح‬ait‫ث‬uَّ :‫َغ‬- ‫ُخ ْذ‬

PERHATIAN : Terdapat 5 huruf ditengah-tengah antara dua

‫لِ ْن عُ َمْر‬sifat ini yang dipanggil TAWASSUT iaitu :-

• ISTI’LA’ ialah terangkat pangkal lidah ke
langit-langit ketika menyebut hurufnya.
Terdapat 7 huruf iaitu :-

‫ُخ َّص َض ْغ ٍط قِ ْظ‬

• ISTIFAL ialah tidak terangkat pangkal lidah
ketika menyebut hurufnya. Terdapat 22 huruf

iaitu :-‫أَنْ ِشْر َح ِدي َث ِعْل ِم َك َسْو َؼ ُتَِّهْز بَِذا‬

• ITBAQ ialah terangkat lidah menutupi langit-
langit ketika menyebut hurufnya. Terdapat 4
huruf iaitu :-

‫ظ‬,‫ط‬,‫ض‬,‫ص‬

• INFITAH ialah terbuka ruang antara lidah dan

langit-langit ketika menyebut hurufnya.

Terd‫ث‬aٍ p‫ْي‬a‫ َغ‬t 22 huruf iaitu :- ‫َك َج َد‬ ‫أَ َخ َذ‬ ‫َم ْن‬

‫َسَعةً فَػَزَكا َح ٌّق لَهُ ُشْر ُب‬

• ISHMAT ialah tertahan dari segera keluar

ketika menyebut hurufnya. Terdapat 23 huruf

iaitu :- ُ‫َك ْعظُه‬ ‫اِ ْذ‬ ً‫ثَِقة‬ ‫َص َّد‬ ‫َسا ِخ ٍط‬ ‫ِغ ٍّش‬ ‫َجُّز‬

‫َيُ ُّض َك‬
• IZLAQ ialah lancar dan mudah menyebut

kerana hurufnya keluar dari hujung lidah dan

dua bibir. Terdapat 6 huruf iaitu :-

‫فَِّر ِم ْن لُ ٍّب‬

• SOFIR ialah menyebut hurufnya dengan
bunyi desiran yang kuat menyerupai suara
binatang. Terdapat 3 huruf iaitu :-

‫س‬,‫ز‬,‫ص‬

• QALQALAH ialah lantunan suara yang kuat
pada makhraj kerana tekanan yang kuat

ketika menyebutny‫ٍد‬a‫َج‬. T‫ٌب‬erْ‫ط‬daَ‫ ق‬pat 5 huruf iaitu :-

PERHATIAN : Hati-hati dengan bentuk lantunan
bagi 3 jenis qalqalah

Qalqalah AKBAR
Qalqalah KUBRA

Qalqalah SUGHRA

• INHIRAF ialah melencong huruf dari
makhrajnya ke makhraj lain ketika
menyebutnya. Terdapat 2 huruf iaitu :-

‫ر‬,‫ل‬
• ISTITOLAH ialah memanjang iaitu makhraj

hurufnya memanjang dibahagian tepi lidah
sehingga ke makhraj lam. Terdapat 1 huruf
iaitu :-

‫ض‬

• LIN ialah huruf disebut keluar dari
makhraj dengan lembut :-
‫و‬,‫ي‬

(huruf ya dan wau yang sukun
di mana sebelumnya berbaris atas)

• TAFASSYI ialah berhamburan angin
antara gigi depan dan langit-langit
keras ketika menyebutnya :-
‫ش‬

• TAKRIR ialah keadaan hujung
lidah bergerak berulang-ulang
serta bergetar ketika
menyebutnya :-

‫ر‬





 Maksud dari segi bahasa : Menyatakan
sesuatu

 Maksud dari segi istilah ilmu tajwid :
Menjelaskan bunyi nun mati atau tanwin dari
makhrajnya tanpa dengung pada
pertemuannya dengan huruf izhar





 Menyatakan/menzahirkan bacaaan tanda
sukunnya dengan hujung lidah diangkat
menekan pada gusi gigi depan sebelah atas
makhraj nun.

 Bacaan tanpa dengung iaitu sifat dengung
pada nun mati dan tanwin tidak
disempurnakan dan tidak dipanjangkan
sampai dua harkat.



 Dari segi bahasa : Tersembunyi

 Dari segi Istilah ilmu Tajwid : membaca huruf
bertanda sukun dengan sifat bacaan antara
izhar dan idgham serta mengekalkan sifat
dengung huruf pertama









 IZHAR : mengekalkan zat huruf dengan
menyatakan mahkraj dan sifatnya

 IDGHAM KAMIL : menghilangkan mahkraj dan
sifat huruf

 IDGHAM NAQIS : menghilangkan mahkraj tapi
mengekalkan sifat huruf

 IKHFA’ : menyembunyikan makhraj dan sifat
huruf serta mengekalkan sifat dengung. Hujung
lidah diangkat tapi tidak menekan pada gusi gigi
depan sebelah atas makhraj nun.