จัจั จั นจั นทโครพ
คำนำ หนังสือ EBook เล่มนี้ เป็นส่วนหนึ่งของวิชาภาษาไทยเพื่อการสืบค้น โดยมีวัตถุประสงค์ จัดขึ้นเพื่อให้ศึกษาความรู้ในวรรณคดีไทยเรื่อง จันทโครพ และทราบถึงเรื่องราวของ เจ้า ชายจันทโครพ นางสาวกมลฉัตร อินทรสุนทร - ผู้จัดทำ -
ประเด็นปัญหา 4วิเคราะห์เนื้อหาเนื้อเรื่อง 617สารบัญตัวอย่างบทกลอน 9บทนำ 5ตัวละคร 18คิดสอนใจ 19บรรณานุกรม 20
ประเด็นปัญหา 4 จากการสืบค้นพบว่าชื่อของเรื่องมีการถูกเขียนไว้ สองแบบ คือ “จันทโครพ” และ “จันทโครบ” และเนื้อหาส่วนที่นางยักษ์กำ จัดนางมุจลินท์บางแหล่งข้อมูลก็บอกว่านางยักษ์ทุบ นางมุจลินท์จนตายก่อนขวางทิ้ง ส่วนอีกแหล่งข้อมูลนางยักษ์ก็ขวางนางมุจลินท์ทิ้งไปเลย ทำ ให้ผู้สืบค้นเกิดความสับสน และไม่รู้ถึงความถูกต้องที่ชัดเจนของตัวเนื้อหา และเนื่องจากวรรณคดีเรื่องนี้ ยังไม่แน่ชัดถึงต้นกำ เนิด และตัวผู้แต่ง ทำ ให้แหล่ง ข้อมูลที่ค้นหา กล่าวว่าเป็นนิทานพื้นบ้าน คำ กลอน โครง หรือเรื่องเล่าที่มีมาแต่ช้านาน เหล่าผ่านปากต่อปาก โดยไม่ปรากฏตัวผู้แต่ง แต่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา ดำ รงราชานุภาพทรงวินิจฉัยว่าเป็นสำ นวน กลอนของผู้อื่นแต่งตามอย่างสุนทรภู่ แล้วอาจขอให้สุนทรภู่ตรวจแก้ไข แต่นักวิชาการบาง ท่านมีความเห็นว่า สุนทรภู่เป็นผู้แต่งไว้ถึงตอนจันทโครพเข้าถํ้านางมุจลินท์แล้วคงจะมีผู้อื่น แต่งต่อ ทำ ให้เนื้อเรื่องถูกปรับเปลี่ยน หรือปรุบปรุงจากเดิมตามกาลเวลา
5 วรรณคดีกวีนิพนธ์เป็นมรดกศิลปวัฒนธรรมอันลํ้าค่าของชาติ มีคุณสมบัติสะท้อนภาพ สังคม วีถีชีวิต วัฒนธรรมของคนไทยในอดีต และความเจริญด้านต่าง ๆ ของประเทศ กรม ศิลปากรเป็นหน่วยงานที่มีภารกิจสำ คัญด้านการอนุรักษ์ สืบทอด และเผยแพร่วรรณคดีกวี นิพนธ์ของชาติ มีนโยนายจัดพิมพ์หนังสือเก่าที่มีคุณค่าสู่สังคมไทย เพื่อสืบทอดอายุของ หนังสือและฟื้นฟูทรัพย์สินทางปัญญา ที่บรรพชนอุตสาหะสร้างสรรค์ไว้ให้เป็นที่รู้จักแพร่ หลาย นิทานคำ กลอนเรื่องจันทโครพ เป็นวรรณคดีที่คนไทยรู้จักมาช้านาน ด้านประวัติผู้ แต่ง นักวิชาการมีความเห็นต่างกัน กล่าวกันว่า เรื่องจันทโครพนี้ มีเค้าโครงเรื่องบางส่วนคล้ายกับจุลธนุคคหชาดก ซึ่ง เป็นเรื่องที่ 374 ในนิบาตชาดก นิยมนำ ไปแสดงในรูปละครหรือลิเกในรัชกาลที่ 5 และ รัชกาลที่ 6 จึงทำ ให้วรรณคดีเรื่องนี้เป็นที่รู้จักแพร่หลาย บทนำ
6 “เจ้าชายจันทโครพ” พระราชโอรสของพระเจ้าพรหมทัต แห่งแห่งเมืองพาราณสี พระองค์ทรงรักพระโอรสดั่งดวงพระทัยของพระองค์เลยที่เดียว ดังนั้นพระกุมารจึงแวดล้อมไป ด้วยพระพี่เลี้ยงอยู่ตลอดเวลา เนื่องจากพระกุมารจะต้องปกครองบ้านเมืองในภายภาคหน้า จึง จำ เป็นจะต้องศึกษาวิชาทุกแขนงอันเป็นประโยชน์ต่อการปกครองของตนในอนาคต วันหนึ่ง ในขณะที่ทรงเพลิดเพลินอยู่ในพระราชอุทยานนั้น พระราชาก็ทรงรับสั่งให้พระกุมารเข้าเฝ้า แล้วรับสั่งให้พระกุมารไปศึกษาศิลปวิชาการกับพระฤๅษีในป่า พระกุมารก็ยินดีปฏิบัติตามพระ ประสงค์พระราชบิดา และเดินทางไปอยู่กับพระฤๅษี และได้ร่ำ เรียนวิชาจากท่านจนสำ เร็จ เจ้าชายจันทโครพก็เข้าไปกราบลาพระอาจารย์ กลับบ้านเกิดเมืองนอน ของตน ว่าแล้วพระฤๅษีจึงหยิบผอบเล็ก ๆ ส่งให้พร้อมกับกำ ชับอย่าง หนักแน่น “ เจ้าจงเก็บไว้กับตัว แต่จงจำ ไว้ว่าเจ้าจะเปิดผอบได้ก็ต่อเมื่อถึงเมืองของตนแล้วเท่านั้น อย่าเปิดในระหว่างเดินทาง มิฉะนั้นเจ้าจะประสบอันตรายถ้าไม่เชื่อฟัง ” พระฤๅษีกล่าวขึ้น “ ครับท่านอาจารย์ หลานจะเปิดผอบก็ต่อเมื่อหลานถึงบ้านเมืองของหลานแล้วเท่านั้น ” เจ้าชายยืนยันหนักแน่น และแล้วจันทโครพก็มุ่งหน้าเดินทางกลับบ้านเมืองของตน เมื่อถึงเวลาเสวยอาหารกลาง วันก็เข้าไปนั่ง ใต้ต้นโคนร่มไม้แล้วควักห่ออาหารแห้งที่เตรียมไว้ก่อนลาพระอาจารย์มาเสวย หลังจากเสวยเสร็จก็เกิดเคลิ้มหลับไป และก็สุบินว่า ผอบที่พระอาจารย์ให้ไว้นั้นหลุดจากมือตน ตกลงน้ำ ไปแล้ว ซึ่งเป็นพระสุบินนี้เองที่กระตุ้นให้พระองค์เกิดความอยากที่จะเปิดผอบดู แต่ก็ ยังคงกังวลถึงคำ สั่งของพระอาจารย์ ในระหว่างทาง เจ้าชายจันทโครพก็ทรงครุ่นคิดถึงผอบที่ติดตัวมาตลอดเวลา และแปลก พระทัยว่า อะไรหนอที่อยู่ข้างในนั้น ยิ่งนึกก็ยิ่งอยากเปิดดูให้แน่ และในที่สุด พระองค์ก็ตัดสิน พระทัยผิดคำ พูดโดยการเปิดผอบออก และในทันทีที่ฝาผอบถูกเปิดออก ก็มีหญิงสาวผู้เลอโฉม ปรากฏออกมาจากผอมใบนั้น เธอส่งยิ้มหวาน ๆ ให้เจ้าชายจันทโครพผู้ซึ่งทอดพระเนตรอยู่ ด้วยความตื่นเต้นและแนะนำ ตัวนางว่า “ นายจ๋า หม่อนฉันชื่อโมราเพคะ พระฤๅษีใส่หม่อมฉันไว้ในผอบใบนี้ หม่อมฉันดีใจมาก ที่ได้เป็นอิสระเสียที ” ทันทีที่เห็นหญิงสาว เจ้าชายจันทโครพก็ตกหลุมรักนางในทันที และขอให้นางเป็นชายา ของพระองค์ และแล้วทั้งคู่ก็เดินทางกันในป่า เจ้าชายจันทโครพดีพระทัยอย่างมากที่มีเพื่อน ร่วมเดินทาง แต่ในขณะเดียวกันก็ทรงกังวลว่าทำ ไมพระฤๅษีจึงห้ามไม่ให้เปิดผอบในระหว่าง ทาง ทรงครุ่นคิดเพียงลำ พังแล้วก็สรุปเอาเองว่า พระฤๅษีอาจจะทดสอบดูว่าตนเป็นคนสอดรู้ สอดเห็นหรือไม่เท่านั้นเอง เนื้อเรื่อง
7 อย่างไรก็ตามสิ่งที่พระฤๅษีพูดนั้นก็ปรากฏว่ากำ ลังจะเป็นจริงแล้วพระว่า มีโจรป่าแอบ ซุ่มอยู่ในพุ่มไม้ใกล้ ๆ นั้น เขาแอบดูความเคลื่อนไหวของทั้งคู่อยู่อย่างเงียบ ๆ และเมื่อได้เห็น ความงามของนางโมราก็อยากได้ไปเป็นภรรยา ช่วงเวลานั้นโมรารู้สึกกระหายน้ำ มาก คอของ นางแห้งผาก ไม่มีแม้น้ำ สักหยดให้นางดื่มกินได้ เจ้าชายจันทโครพก็ใช้พระขรรค์แทงเนื้อริน พระโลหิตให้โมราดื่มกินแก้กระหาย ในขณะนั้นเองโจรป่าก็โผล่ออกมาจากพุ่มไม้ทันทีและ ยืนอยู่เบื้องหน้าของทั้งคู่ โจรป่ากล่าวหาทั้งคู่ว่า บุกรุกเข้ามายังถิ่นของตน แต่เจ้าชายยืน กรานว่าป่าไม้ใช่ที่ของผู้หนึ่งผู้ใดโดยเฉพาะ ชายทั้งสองจึงเกิดโต้เถียงกันอย่างรุนแรง ทันใดนั้น เจ้าโจรพุ่งเข้าใส่จันทโครพแล้วชกเขาล้มลงกับพื้นก่อนที่ จันทโครพจะมี โอกาสชักพระขรรค์ออกมาเสียด้วยซ้ำ ไป ทั้งคู่ต่อสู้กันอยู่บนพื้นอยู่พักหนึ่งก่อนที่โจรป่าได้ เปรียบ แต่เจ้าชายมีทักษะในการต่อสู้ได้ดีกว่าเพราะได้รับการสั่งสอนมาจากพระฤๅษี จันทโค รพจึงสามารถผลักโจรป่าและเรียกให้ภรรยานำ พระขรรค์ให้ตน โมราจับพระขรรค์ไว้แต่ลังเล ที่จะส่งให้สามีตนเพราะไม่ต้องการให้เจ้าชายฆ่าโจรป่าผู้ซึ่งเป็นคนที่นางมีใจให้อยู่ด้วย เหมือนกันในตอนนี้ เมื่อไม่สามารถจะตัดสินใจได้ในยามคับขันเช่นนี้ นางก็วางพระขรรค์ไว้ ตรงกลางชายทั้งสอง แต่ว่าให้ด้ามหันไปทางโจรป่า ในขณะที่ด้านคมหันไปทางสามี ทั้งคู่จึง กรูกันไปแย่งอาวุธในเวลาพร้อมกัน จันทโครพถูกคมมีดบาดจึงปล่อยพระขรรค์ เป็นจังหวะที่ โจรป่าได้โอกาสเพราะกำ ด้ามพระขรรค์ได้โอกาสเพราะกำ ด้ามพระขรรค์ได้ จึงแทงเจ้าชาย จันทโครพจนสิ้นพระชนม์อยู่ตรงนั้นเอง และปล่อยร่างของเจ้าชายนอนจมกองเลือดอยู่อย่าง นั้น ตอนนี้เองที่โมรารู้สึกใจที่เห็นร่างอันไร้วิญญาณของเจ้าชายจันทโครพแต่ก็สายเกินไป ที่จะช่วยชีวิตให้ฟื้นคืนมาได้ และแล้วนางก็ตามโจรป่าผู้ซึ่งจูงมือนางนำ ทางไป หลังจากได้ โมราเป็นภรรยาแล้ว โจรป่าก็มาคิด ตรึกตรองว่า หญิงผู้นี้เป็นคนชั่วร้ายเพราะแม้แต่สามีของ นางก็ยังทรยศได้ลงคอ นางฆ่าได้แม้กระทั่งชายผู้ซึ่งเสียสละเลือดให้นางดื่มกินแทนน้ำ ใน ภายภาคหน้านางก็อาจจะกระทำ แบบนี้กับเขาก็ได้ ในขณะที่โมรานอนหลับโจรป่าก็ทิ้งนางไว้ ในป่าแต่เพียงลำ พัง เมื่อตื่นขึ้นมา ไม่พบสามีใหม่ โมราก็หลงทางในป่าแต่เพียงลำ พัง และรู้สึกหิวอย่างมาก นางไม่รู้ว่าจะหาอาหารอย่างไร นางโมราเดินทางระหกระเหินมาถึงริมฝั่งมหาสมุทร พระอินทร์เล็งทิพยเนตรทราบเหตุการณ์ทั้งหมด จึงแปลงเป็นพญาเหยี่ยวคาบเนื้อย่างมากิน อยู่ที่ฝั่งพระสมุทรนั้น เมื่อนางโมราแลเห็นจึงขอแบ่งเนื้อย่างเพื่อประทังความหิว พญาเหยี่ยว จึงแกล้งลองใจนางด้วยการพูดเกี้ยวพาราสี นางโมราได้ฟังก็พูดในเชิงตอบสนองพญาเหยี่ยว เพื่อตอบแทนพระคุณที่จะแบ่งเนื้อย่างให้ พระอินทร์แจ้งประจักถึงจิตใจนางโมรา จึง กลายร่างเป็นพระอินทร์อย่างเดิม พระองค์ ชี้นิ้วไปที่โมราและกล่าวว่า “ เจ้าเป็นหญิงชั่วร้าย แม้ว่าเจ้าจะมีสามีที่ดีแสนดีก็ยังแบ่งใจให้ชายอื่นที่ตนไม่รู้จักมา ก่อน เมื่อโจรป่าหนีไปจากเจ้าตอนนี้ เจ้าก็ยังจะอยากยกกายให้เป็นภรรยาของเหยี่ยวอีกเพียง เพื่อ ให้ได้มาซึ่งชื้นเนื้อเท่านั้น เจ้าพร้อมที่จะสมสู่กับสัตว์เดรัจฉานโดยปราศจากยางอาย ” ทันทีที่สิ้นคำ กล่าวของพระอินทร์ ร่างของโมราก็กลายเป็นชะนี พร้อมน้ำ ตานองหน้า ร้องเรียกหา ผัว ผัว ผัว ผัว แล้วนางชะนีที่มีหน้าเศร้าก็โดดเข้าป่าหายไป
8 หลังจากนั้นพระอินทร์ทรงร่ายมนต์ชุบเจ้าชายจันทโครพให้ฟื้นคืนชีพกลับมาอีกครั้ง และทรงตรัสสอนเจ้าชาย “ เราคือพระอินทร์ เจ้ามีกรรมแต่หนหลัง โมราเป็นหญิงชั่วร้ายไม่เหมาะสมที่จะเป็นคู่ ครองของเจ้า หญิงที่เกิดมาเพื่อเป็นภรรยาของเจ้าแท้ที่จริงแล้วเป็นธิดาพญานาค ที่อยู่ในถ้ำ ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ” พระอินทร์ทรงตรัสแล้วก็หายไป จันทโครพจึงได้เดินทางไปทางที่พระอินทร์บอก ได้ต่อสู้ชนะทหารของพญานาค และ ทำ ลายผ้าพยนต์ยักษ์ซึ่งเฝ้าอยู่ปากถ้ำ ได้สำ เร็จ จากนั้นจึงเข้าไปพบผู้หญิงคนหนึ่งชื่อ “นางมุ จลินทร์” ธิดาพญานาค จึงอยู่กินกัน พอเวลาผ่านมาจันทโครพคิดถึงพ่อแม่จึงพานางมุจลินทร์ หนี ในตอนนั้นนางมุจลินทร์ท้องอ่อน ๆ ด้วย เมื่อเดินไปสักพักก็เหนี่อยทั้งคู่ก็เผลอหลับไป นางยักษ์ที่อยู่บริเวณลุ่มน้ำ เห็นเจ้าชายจันท โครพ ก็ตกหลุมรักเข้า จึงนำ ตัวนางมุจลินทร์ไปฟาดกับต้นไม้แล้วเหวี่ยงไปสุดแรง จากนั้นก็ ปลอมตัวเป็นนางมุจลินทร์ไปนอนข้างจันทโครพ หลังจากที่นางมุจลินทร์โดนยักษ์จับฟาดกับ ต้นไม้ก็ถูกพระพายและพระแม่คงคาช่วยเอาไว้ และนางมุจลินทร์ก็ไปอยู่กับพระบิดา รุ่งเช้าจันโครพก็เดินทางมาถึงเมืองพร้อมกับนางมุจลินทร์ตัวปลอมและขอนอนพักผ่อน จากความเหนื่อยก่อนจะขอเข้าเฝ้าพระราชา หรือพระเจ้าพรหมทัต ตกกลางคืนนางยักษ์ที่ หิวโหยก็แอบไปกินวัวของชาวบ้าน โดยหารู้ไม่ว่าเจ้าของวัวดูอยู่ เจ้าของวัวจึงไปบอกพระ ราชา ซึ่งนางยักษ์ได้นำ เสื้อผ้าที่เลอะเลือดไปซ่อนไว้ แต่ตอนนั้นดึกมากแล้วจึงพูดกันพรุ่งนี้ เช้า เมื่อถึงรุ่งเช้าจันทโครพ ได้ปลุกนางมุจลินทร์ตัวปลอม แต่เพราะนางยักษ์ไม่ได้นอนมา ทั้งคืนเลยแสร้งบอกว่าไม่สบาย จันทโครพออกมาเข้าเฝ้าคนเดียว แล้วพระโหราธิบดีก็ตรวจ ดูดวงให้จันทโครพ แล้วบอกว่าพรุ่งนี้ให้จันทโครพพานางมุจลินทร์มาด้วยพอวันรุ่งขึ้นพระ โหราธิบดีถามนางมุจลินทร์เกี่ยวกับเวลาที่เกิด แต่นางยักษ์ไม่รู้จึงบอกวันผิดๆไป พระโหราจึง บอกว่า บัดนี้ความจริงเปิดเผยแล้ว เจ้าไม่ใช่คนแต่เจ้าเป็นนางยักษ์ที่ปลอมตัวมา นางยักษ์ หน้าถอดสีและพยายามหนี จันทโครพจึงฆ่านางยักษ์ แล้วออกตามหานางมุจลินทร์จนพบ และ ตอนนั้นนางมุจลินทร์ได้คลอดบุตรชายชื่อ”จันทวงศ์” ทั้งสามจึงอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข
๏ จะกล่าวกาลกิณีนารีร้าย ให้แจ้งชายกุลบุตรที่ฝึกสอน ยังมีราชนิเวศน์เขตนคร นรินทรพรหมทัตกระษัตรา มีเมืองขึ้นอัติเรกเสกรฉัตร กรุงกระษัตริย์มีองค์โอรสา ชื่อพระจันทโครบกุมารา พระชันษาถ้วนถึงสิบสองปี ด้วยสมเด็จพระบิดาชรานัก พระลูกรักจะให้ครองบูรีครี พระตรึกความตามในประเพณี จึ่งมีเทวราชเรียกโอรสพลัน เจ้าพ่อเอ๋ยพระบิดาชราแล้ว อันลูกแก้วจะให้ครองมไหศวรรย์ ประเพณีมีมาแต่สามัญ ทุกเขตขัณฑ์แว่นแคว้นในแดนดิน กระษัตริย์ใดให้เมืองกับโอรส ย่อมปรากฏเรียนรู้ธนูศิลป์ เจ้าจะสืบสุริวงศ์ดำ รงดิน ไปเรียนศิลปศาสตร์ให้เชี่ยวชาญ อันฤๅษีชีไพรวิไสยเพท ย่อมเรืองเดชวิทยามหาศาล สันโดษเดียวเปลี่ยวองค์ในดงดาล นมัสการกองกูณฑ์ทุกเวลา ฯ ๏ บัดนั้นพระจันทโครบ ก็นอบนบอภิวันท์ด้วยหรรษา ลูกตั้งจิตคิดไว้แต่ไรมา ขอกราบลาสององค์พระทรงธรรม์ แล้วทรงเครื่องกัมพลสุคนธรส ละไมหมดแม้นเทพรังสรรค์ เครื่องบุปผามาลัยกระแจะจันทน์ สารพันธูปเทียนปทุมา จึงกราบลาพระบิดาแลมารดร ก็อวยพรลูกน้อยเสน่หา พอฆ้องคํ่าย่ำ แสงพระสุริยา กุมาราออกจากพระบูรี ตั้งพระพักตร์จำ เพาะหิมพานต์ เข้าดงดาลแดนด้าวคิรีศรี 9 ตัวอย่างบทกลอน ตอนจันทโครบเรียนศิลปศาสตร์กับพระฤๅษี
10 อรหันผันพักตร์กระพือบิน กินรินเคียงข้างนางกินรี ฝูงเลียงผาเลียบเหลี่ยมผาโผน กิเลนโจนไล่นางกิเลนหนี มโนมัยไล่หานางพาชี ราชสีห์แอบอิงนางสิงหรา ครั้นยามเย็นยอแสงพระสุริเยศ คชเรศเริงร้องก้องพฤกษา ฝูงปิศาจกราดเกริ่นเนินวนา กุมาราวังเวงประหวั่นใจ จะเหลียวซ้ายแลขวาน่าอนาถ ถึงที่ลาดเหลี่ยมผาเข้าอาศัย พอรุ่งแสงสุริยาก็คลาไคล ประมาณได้สามเดือนแต่เดินดง พระเกศาคลี่คลายสยายเกล้า พระสร้อยเศร้าเปลี่ยวจิตพิศวง พระทรวงชํ้าซํ้าแสบบาทบงสุ์ พระโฉมยงปิ้มกายจะวายปราณ พอลุถึงอัศโมพระโคดม ที่จงกรมสร้างพรตในไพรสาณฑ์ นิยมปองกองกูณฑ์นมัสการ เข้านั่งฌานหลับเนตรภาวนา ฯ ๏ หน่อกระษัตริย์ขัตติยาวราเดช ทอดพระเนตรแลเห็นก็หรรษา ค่อยลอดลัดดัดดั้นอรัญวา ถึงศาลาเห็นองค์พระทรงธรรม์ ชักประคำ สำ รวมพระเนตรนิ่ง ดั่งขอนพิงพาดไว้ในไพรสัณฑ์ จึงกราบลงตรงบาทพระทรงธรรม์ ใบไม้ลั่นเสียวโสตพระสิทธา เธอเหลือบลืมนัยนาเห็นมาณพ นั่งเคารพบาทบงสุ์อยู่ตรงหน้า สำ อางนวลล้วนเลิศวิไลตา พระมหาโคดมก็ยินดี จึ่งกล่าวรสพจนารถปราศรัยสาร ประสกหลานมาไยในไพรศรี ฤๅเดินดงหลงป่าพนาลี ฤๅมามีสุขทุกข์ประการใด ฯ
11 ตอนจันทโครบเปิดผอบ โจรป่าชิงนางโมรา ๏ ชะเสนาะเพราะลํ้าคำ สนอง ดังพิณทองมัฆวานประสานสาย รูปคารมสมทรงที่ร่างกาย ช่างแย้มพรายมธุรสวราคำ จะอยู่ไยในผอบกะจิหริด ไปสถิตปัจถรณ์เถิดงามขำ แม้นเสร็จสมที่พี่หมายจะให้ทำ แผ่นทองคำ หุ้มเจ้าให้อุ่นองค์ นี่เรียมจนด้นเดินมากลางเถื่อน เอาโขดเขื่อนมิ่งไม้ไพรระหง เป็นปราสาทราชวังบัลลังก์ทรง เอาเนื้อนกต่างอนงค์กำ นัลใน เอารุกขาเป็นระย้าระยาบกั้น ลดาวัลย์ต่างพวงบุปผาไสว จักระจั่นพรรณฝูงเรไรไพร เป็นมไหมโหระทึกประโคมกลอง จะเษกเจ้าเสาวภาคกับตัวพี่ ให้เป็นมิ่งมเหสีประสมสอง เอาเพิงผาศิลาแก้วเป็นกองทอง นวลละอองเจ้าอย่าเขินสะเทิ้นที เป็นกุศลเราสองได้ครองสร้าง พระดาวบสจึ่งให้นางมากับพี่ เป็นเพื่อนไร้ในป่าพนาลี จงปรานีเถิดนะน้องอย่าโกรธา ฯ
12 แต่สั่งมาให้รักษาผอบทอง พระมาลองโลมเล่นที่กลางทาง ซึ่งจะให้ไปเป็นเพี่อนในป่าชัฏ สารพัดไม่คุ้มทั้งเสือสาง พระเป็นชายฤๅจะหมายมาพึ่งนาง ไม่มีอย่างเขาจะเย้ยระยำ ใจ น้องจะขอลาองค์พระทรงฤทธิ์ ไปอาศรมนักสิทธิ์ตามวิสัย ทำ ขยับกายาจะคลาไคล ภูวไนยกุมกรนางกัลยา เจ้าจะด่วนไปไหนหาไม่นี่ ไม่รักพี่ดอกฤๅยอดเสน่หา พระฤๅษีมีญาณประทานมา จำ เพาะว่าเจียวฤๅเจ้าจะยอมใจ อันพระองค์ทรงศักดิ์เป็นนักสิทธิ์ เมื่อผิดกิจท่านจะสั่งอย่างไรได้ อันเรื่องรักก็ประจักษ์อยู่เต็มใจ ผู้ใดใครจะไม่ร่วมประเวณี ถึงเนื้อเย็นมิได้เป็นบุตรกระษัตริย์ ศรีสวัสดิ์ก็เป็นบุตรพระฤๅษี ก็สมแล้วแก้วกัลยาณี พระฤๅษีจึ่งประทานนางโฉมยง ซึ่งจะพาเนื้อเย็นไปเป็นเพื่อน ใช่จะเกลื่อนกลัวภัยในไพรระหง พี่กลัวหนาวนํ้าค้างในกลางดง จะแอบองค์เจ้าให้อุ่นอุระนอน ถึงอุ่นอื่นก็ไม่ชื่นเหมือนอุ่นอก ได้กอดกกแนบกายสายสมร พระว่าพลางทางกอดประคองกร พระหัตถ์ช้อนต้องเต้าประทุมทอง ฯ
13 กูเป็นเจ้าดาวดึงส์วิมานมาศ อันสัญชาติหญิงร้ายไม่หมายสมาน กูรู้เช่นว่ามึงนี้กาลีพาล จะประจานไว้ให้ทั่วทั้งโลกา หญิงกาลกิณีกาลีทวีป จนสิ้นชีพมิให้ชายเสน่หา ให้ฝูงค่างกลางดงเป็นภัสดา ชาวโลกาจึงเรียกชะนีนาง ให้สมจิตแพศยามึงฆ่าผัว ทั้งกายตัวก็ให้คล้ายกับกายค่าง พอขาดคำ อำ มรินทร์ที่สาปนาง สารพางค์กายกลับไปฉับพลัน ทั้งแข้งขาหน้าเนื้อแต่พื้นขน ก็วิ่งซนเข้าป่าพนาสัณฑ์ อันภูษาผ้าผ่อนไม่มีพัน แต่กายนั้นเปลี่ยวเปล่าไปกลางไพร ให้คลับคล้ายคลับคลาภาษาคน ที่บาปตนฆ่าผัวนั้นนึกได้ ที่เคยมีความอายให้หายไป ขึ้นไต่ไม้ทรมานประจานตัว ครั้นสิ้นสายสุริยแสงแดงอากาศ รำ ลึกชาติขึ้นมาได้ว่าเลือดผัว เที่ยวร่ายไม้ห้อยโหนแล้วโยนตัว ร้องเรียกผัวเสียงชัดภาษาคน นั่นแลชะนีจึ่งไม่มีตัวผู้ผัว เพราะหญิงชั่วสาระยำ ทุกแห่งหน ได้เชยค่างต่างเพศเป็นผัวตน ด้วยเดิมคนต้องคำ อำ มรินทร์ ตอนที่พระอินทร์สาปนางโมรา
14 ๏ สมเด็จท้าวมัฆวานประธานภพ เลิศลบดินฟ้าชลาสินธุ์ เมื่อเสร็จสาปโมรายุพาพิน อำ มรินทร์รีบเหาะระเห็จไป ครั้นถึงที่กเฬวรากซากอศภ เห็นพระจันทโครบที่ตักษัย ท้าวโกสินทร์รินน้ำ มันออกทันใด แล้วลูบไล้สารพางค์ชะโลมทา จึ่งซ้ำ เสกทิพมนต์สมานจิต ก็กลับติดขึ้นได้ดั่งปรารถนา อ่อนละมุนอุ่นจิตดั่งนิทรา อำ มราตรัสเรียกให้รู้องค์ ฯ
15 โอ้กำ จัดเหมือนเจ้าพลัดมานอกใจ พฤกษ์ไพรนั้นยังพ้องทำ นองนาง อินทนิลเหมือนพระอินทร์มาชุบช่วย กรมกรวยเหมือนพี่กรมอารมณ์หมาง ขอนดอกเหมือนพี่บอกยุบลนาง พฤกษาทรางสว่างจิตอุตส่าห์จร เห็นนกแก้วโอ้แก้วของพี่เอ๋ย เมื่อไรเลยจะได้ชมสมสมร เห็นนางนวลโอ้นวลเจ้าลอยนอน พี่รีบจรดั่งจะมาด้วยลมลอย เห็นฝูงหงส์ร่อนลงคูหากว้าง หงส์เอ๋ยขอยืมหางกับปีกหน่อย จะรีบร่อนเข้าไปนอนกับน้องน้อย จะมิคอยพี่อยู่แล้วฤๅแก้วตา นกเอ๋ยมุจลินท์ขมิ้นอ่อน ค่ำ แล้วเจ้าจะนอนในคูหา โอ้ว่าอกเจ้านกสาลิกา จับค่าคบไม้อยู่เคียงกัน โนรีสัตวาถลาร่อน วะว้าว่อนเวียนระไวในไพรสัณท์ จัตุบาทกลาดเกริ่นเนินอรัญ บ้างโผผันแผดร้องคะนองไพร กระบือเปลี่ยวเที่ยวเดินสะบัดเขา พยัคฆ์เหย่าเหยาะย่องขยับไล่ กระบือเบิ่งเบือนคอไม่ท้อใจ พยัคฆ์ใหญ่แยกเขี้ยวกระโดดดัง ตอนจันทโครบพบนางมุจลินท์ธิดาพญานาค
16 แสงสว่างวามแวมแจ่มจำ รัส จำ รูญแสงนพรัตน์วิเชียรฉาน วิเชียรฉายลายเลื่อมศิลาลา ศิลาล้วนชัชวาลสว่างพลอย สว่างพลามตามเพลิงศิลาลาด ศิลาแลเดียระดาษดั่งพู่ห้อย เป็นฟองหินสินธุก็หยดย้อย ก็หยาดหยั่งดั่งพลอยดาดกระเด็น ล้วนประดับซับซ้อนเป็นรูปสัตว์ เป็นรูปสิงห์ยืนหยัดอยู่แลเห็น เป็นทีหงส์ปีกหางเหมือนอย่างเป็น เหมือนอย่างปั้นไว้เล่นประหลาดตา ที่ลางแห่งก็เหมือนแกล้งไปกั้นห้อง เป็นช่องช่องตะละฉากกำ บังฝา เป็นที่อาสน์ลาดเลี่ยนสำ อางตา แผ่นศิลาหลากหลายสลับกัน ที่สีแดงแสงสุกดั่งน้ำ ครั่ง ที่ลังก้อนสีเขียวก็เขียวขัน ที่สีขาวขาวช่วงดั่งดวงจันทร์ เป็นสีมันหมอกเมฆประราคำ ที่สีเหลืองเรืองรองดั่งทองแท่ง ที่ลางแห่งดูดำ ก็ดำ ขำ มีดวงแก้วสุริยกานต์ลอยประจำ ในท้องถํ้ามิได้รู้ว่าราตรี ตอนบรรยายความงดงามภายในถํ้านางมุจลินท์
17 วิเคราะห์เนื้อเรื่อง เนื้อหาของเรื่องจันทโครพแสดงให้เห็นโทษของการคบหญิงกาลกิณี อย่างนางโมรา นางเสกที่พระอาจารย์ของจันทโครพเสกมาให้ โดยก่อนกลับพระอาจารย์บอกว่าห้ามเปิด ผอบออกก่อนจะถึงพระราชวัง แต่ก็เพราะความอยากรู้และสงสัยของมนุษย์ที่ยากจะห้าม ก็ ทำ ให้จันทโครพเปิดผอบออก ทำ ให้โจรป่าที่แอบมองอยู่เจอกิเลสอยากได้ในตัวนางโมรา และเข้ามาสู้และฆ่าจันทโครพ พร้อมทั้งคำ สอนที่มีคุณค่าต่อการดำ เนินชีวิต และเนื่องจาก ค่านิยม และลักษณะการปกครองของผู้คนสมัยก่อน ที่ต้องการให้พระโอรสสืบทอดบัลลังก์ ต่อจากตน จึงมีการส่ง จันทโครพไปร่ำ เรียนวิชาจากพระฤาษีในป่า เพื่อนำ วิชาความรู้นั้น มาบริหารบ้านเมือง ถ้าจันทโครพเก็บความอยากรู้อยากเห็น ความสงสัยไว้ ก็คงไม่เจอเรื่องต่าง ๆ แต่ก็ คงจะไม่ได้เจอกับเนื้อคู่แท้
ตัวละคร 18 1. จันทโครพ 2. นางโมรา 3. โจรป่า 4. พระฤๅษี 5. พระอินทร์ 6. นางยักษ์ 7. นางมุจลินท์ 8. ท้าวภุชงค์ 9.จันทวงศ์ เจ้าชายแห่งเมืองพาราณสี พระราชโอรสของพระเจ้าพรหมทัต เมื่อโต ขึ้น จึงได้รับคำ สั่งให้ไปศึกษาศิลปวิชาการกับพระฤๅษีในป่า และฝ่าฟัน อุปสรรคต่าง ๆ เป็นคนมีอุปนิสัยที่ มุ่งมั่น มีความขยัน เป็นนางเสกที่พระอาจารย์ของจันทโครพเสกมาให้ โดยก่อนกลับพระ อาจารย์บอกว่าห้ามเปิดผอบออกก่อนจะถึงพระราชวัง กลุ่มโจรที่จันทโครพเจอระหว่างเดินทางกลับเมือง ที่คิดจะชิงนางโมรา พระอาจารย์ของจันทโครพ พระอินทร์ทรงแปลงกลายเป็นพญานกลงมาช่วยจันทโครพ และสาปนาง โมรา นางยักษ์ที่อาศัยอยู่ลุ่มน้ำ ที่เห็นจันทโครพก็ตกหลุมรักทันทีหลงรัก จึง กำ จัดนางมุจลินท์และปลอมตัวเป็นมุจลินท์แทน ธิดาของท้าวภุชงค์ เนื้อคู่ที่แท้จริงของจันทโครพ บิดานางมุจลินทร์ พระโอรสของนางมุจลินทร์กับจันทโครพ
19 คิดสอนใจ - รู้จักยอมรับและกล่าวขอโทษเมื่อเราทำ ผิด - ควรเมตตาต่อสัตว์และช่วยเหลือคนที่ตกทุกข์ได้ยาก - เมื่อมีโอกาสต้องรู้จักตอบแทนบุญคุณต่อผู้มีพระคุณ - ความลับไม่มีในโลก - ควรเชื่อฟัง คำ สั่งสอนของพ่อแม่ ครูอาจารย์ - ความขยันหมั่นเพียร และความอดทนต่อความลำ บาก จะทำ ให้เราประสบความสำ เร็จ
ข้อมูลรายการบรรณานุกรมในสิ่งพิมพ์(CIP) ชลลดา ชะบางบอน./(2549)/จันทโครพ(ฉบับย่อ)/ปทุมธานี:/ สกายบุ๊กส์. ณัฐนภา. (2552). จันทโครพ. สืบค้น 11 พฤศจิกายน 2566, จาก https://kroobannok.com/blog/15324 สำ นักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์. (2557). นิทานคำ กลอนสุนทรภู่เรื่องจันทโครพ. สืบค้น 27 มกราคม 2567, จาก https://vajirayana.org ________. (2437). จันทโครพ, โคลง. สืบค้น 29 มกราคม 2567, จาก https://nitanstory.com/chanthakorop/ ________. (2565). จันทโครพ. สืบค้น 11 พฤศจิกายน 2566, จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ ________. (2559). นิทานพื้นบ้าน เรื่องจันทโครพ. สืบค้น 11 พฤศจิกายน 2566, จาก https://nitanstory.com/chanthakorop/ ________. (-------). วรรณคดีก่อนนอน จันทโครพ. สืบค้น 1 กุมภาพันธ์ 2567, จาก https://www.naiin.com/product/detail/ ________. (2555). อยากรู้เรื่องตัวละครในเรื่องจันทโครพว่ามีคัยบ้างมี ลักษณะอย่าง รัย ค๊า. สืบค้น 18 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.dek-d.com/board/view/2501675/ 20