1610854123245_สำนวน สุภาษิต คำพังเพย

สํานวน สุภาษติ คาํ พงั เพย

ด.ช.อฑั ฒกร นุชอม.ิ ม.0/2 เลขท2.ี 0

สารบญั

หน้า

สํานวนทม4ี าจากธรรมชาติ ;

สํานวนทเี4 กดิ จากศาสนา >

สํานวนทเี4 กืดจากวฒั นธรรมและประเพณี ;;

สํานวนทเี4 กดิ จากกฬี าและวถิ ชี ีวติ ;>

บทท$%ี
สาํ นวนท$เี กดิ จากธรรมชาต ิ

นํา# ขนึ# ปลากนิ มด นํา# ลดมดกนิ ปลา

ความหมาย ยามชะตาขนึ< ทาํ อะไร
ไม่ดกี ับใครไว้ ยามชะตาตกเขาทาํ

กับเราไ ม่ดเี หมือนกัน

ความเป็ นมา เปรียบได้กับเวลานํา5 ขนึ5 ปลาก็
ว่ายร่าเริง แต่พอนํา5 ลดแห้งปลาขาดนํา5 กต็ ้อง

ตาย มดกก็ ลับมาตอมกนิ ปลา

1

นํา< ขนึ< ให้รีบตกั

ความหมาย กาํ ลังชะตาขนึ5 จะต้องการอะไรหรือทาํ
อะไรทEเี ป็ นประโยชน์แก่ตนกใ็ ห้รีบทาํ เสีย

ความเป็ นมา สาํ นวนนีเ# อานํา# ในแม่นํา# ในแม่นํา# ลาํ
คลองมาเปรียบเวลานํา# ขนึ# ให้รีบตกั ใส่ตุ่มไว้ ถ้า

เพกิ เฉยนํา# ลดแห้งไป กต็ กั ไม่ได้

2

ใจเป็ นปลาซวิ

ความหมาย ใช้เปรียบเทยี บกับคนท4ขี ีข6 ลาด ขีก6 ลัว



ความเป็ นมา ปลาซวิ เป็ นปลาชนิดหนGึงตวั เลก็ ๆ
ตายง่าย คือ พอเอาขนึ# จากนํา# กต็ าย

3

เต่าใหญ่ไข่กลบ

ความหมาย ทาํ อะไรท4เี ป็ นพริ ุธแล้วพยายามกลบ
เพ4อื ไม่ให้คนอ4ืนรู้

ความเป็ นมา สาํ นวนนีเ# อาแต่มาเปรียบ คือเต่า
ใหญ่ เช่น เต่าตวั ทGอี ยู่ในทะเลเวลาจะไข่กค็ ลาน
ขนึ# มาทGหี าดทราย คุ้ยทรายให้เป็ นหลุมแล้วไข่ ไข่
สุดแล้วมักเขGียทรายกลบไข่ แล้วเอาอกของมันถู
ไถทราย ปราบให้เรียบเหมือนทรายเดมิ เป็ นการ

ป้องกัน ไม่ให้ใครไปทาํ อันตรายไข่ของมัน

4

นํา< เช$ียวขวางเรือ

ความหมาย ขัดขวางเรGืองหรือเหตุการณ์ ต่าง ๆ ทGี
เกดิ ขนึ# และกาํ ลังเป็ นไปอย่างรุ่นแรง ซGงึ เมGือทาํ แล้ว

กเ็ ป็ นอันตรายต่อตนเอง



ความเป็ นมา สาํ นวนนีเ5 อากระแสนํา5 ทEกี าํ ลังไหล
เชEียวมาเปรียบ คือเมEือนํา5 กาํ ลังไหลเชEียว

กระแสนํา5 จะพุ่งแรง ถ้านําเรือไปขวางเรือกจ็ ะล่ม

5

บทท$ี E
สาํ นวนท$เี กดิ จากศาสนา

ขนทรายเข้าวัด

ความหมาย การทาํ ประโยชน์ให้กับส่วนรวม

ท#มี าของสาํ นวน ในอดตี วัดส่วนใหญ่มีบริเวณท#เี ป็ นพนื> ทราย เม#ือมี
พุทธศาสนิกชนมาทาํ บุญหรือทาํ กจิ ธุระต่างๆท#วี ัด ตอนขากลับอาจจะมีทรายตดิ
เท้าออกนอกวัดไปด้วย ซ#งึ เช#ือกันว่าเป็ นบาป เป็ นหนีส> งฆ์ จงึ ได้มีประเพณีขน

ทรายเข้าวัด เพ#อื ให้ชาวบ้านนําทรายมาคืนวัด จะได้ไม่ตดิ หนีส> งฆ์ ซ#งึ ช#ือ
ประเพณีนีก> ไ็ ด้ถกู นําไปใช้เป็ นสาํ นวนคาํ พงั เพยเปรียบเปรยถงึ การทาํ ประโยชน์

เพ#อื ส่วนรวม

6

ปิ ดทองหลังพระ

ความหมาย การประกอบคุณงามความดี โดยไม่ได้มุ่งหวังจะให้ใครรู้
หรือไม่ได้ป่ าวประกาศให้ผู้อ4ืนรับรู้หรือต้องการช4ือเสียงและคาํ
สรรเสริญจากผู้อ4ืน
ท4มี าของสาํ นวน เปรียบเปรยถงึ การปิ ดทองท4ดี ้านหลังของ
พระพุทธรูป ซ4งึ คนส่วนใหญ่จะมองแต่ทางด้านหน้าของ
พระพุทธรูป แต่การปิ ดทองท4วั ทงั6 องค์พระจะทาํ ให้องค์พระมี
ความสวยงามท4วั ทงั6 องค์

7

กนิ บุญเก่า

ความหมาย ได้รับผลแห่งความดที Gที าํ ไว้แต่ปางก่อน
(มักใช้เป็ นสาํ นวนอุปมาแก่คนทGนี อนกนิ นGังกนิ สมบตั ิ

เก่า)

ท#มี าของสาํ นวน กนิ บุญเก่า นัน6 คนไทยส่วนใหญ่มีความเช#ือว่า บุญเป็ น
ผลของการทาํ ความดี คนทาํ ดจี ะได้ประสบกับส#งิ ท#ดี ตี ่างๆ ส#งิ ต่าง ๆ ท#เี รา
ได้รับในชาตนิ ี6 เป็ นผลจากการทาํ ความดใี นชาตกิ ่อน ดงั นัน6 สาํ นวน “ กนิ
บุญเก่า ” หมายความว่า “ ได้รับผลบุญท#ไี ด้กระทาํ ไว้แต่ก่อนเก่า หรือ ใน

ชาตกิ ่อน ” น#ันเอง

8

กรวดนํา< คว$าํ ขัน

ความหมาย การตดั ขาดความสัมพนั ธ์ ไม่ขอ
เก#ียวข้องด้วย

ไม่คบค้าสมาคมกันอีกต่อไป อย่าได้มาเจอกันอีก

ท4มี าของสาํ นวน สาํ นวนนี6 มาจากการกรวดนํา6 โดยเป็ น
การคว4าํ ภาชนะบรรุจนํา6 เช่นการคว4าํ ขัน,คว4าํ กะลา ส4ือ

ความว่าไม่ยุ่งด้วย หรือตดั ขาดจากกัน

9

ผ้ าเหลืองร้ อน
ความหมาย อยากสกึ ออกไปเป็ นฆราวาส

ทGมี าของสาํ นวน มาจากศาสนาพุทธ ปรากฏในวรรณคดี
เรGืองขุนช้างขุนแผน ตอนทGเี ณรแก้วผ้าเหลืองร้อน อยากสกึ

จากเณรเพGอื ไปขอนางพมิ ”

10

บททEี N
สาํ นวนทEเี กดิ จากประเพณีและวัฒนธรรม

ไปไหว้พระจุฬามณี

ความหมาย ตาย

ความเป็ นมา มูลของสาํ นวนมาจากพธิ ีศพคนตาย มี
อาบนํา# ศพ ตราสังแล้วทาํ กรวยใส่ดอกไม่รูปเทยี นให้ศพ

คนตายในมือสาํ หรับไปใหว้พระจุฬามณีบนสวรรค์

11

ไม่รู้จกั หม้อข้าวหม้อแกง

ความหมาย ยังไม่เป็ นการบ้านการเรือน ไม่รู้จกั ทาํ งาน
บ้าน ยังไม่เป็ นบ้านแม่เรือน สาํ นวนนีใ6 ช้กับหญิงสาว
ความเป็ นมา ประเพณีไทยมีการให้เดก็ สาวเข้าครัว ฝึ ก
ทาํ อาหาร แปลว่าให้รู้จกั หม้อข้าวหม้อแกงๆไว้ คือรู้ว่าหงุ

ข้าวและทาํ กับข้าว

12

ลงขัน

ความหมาย ช่วยกันออกค่าใช้จ่าย

ความเป็ นมา ลงขันเป็ นประเพณีให้ของขวัญแบบโบราณ เช่น ในงาน
โกนจุกมีการเอาขันเชงิ มาตงั6 สาํ หรับญาตพิ #นี ้อง แขกท#ไี ปร่วมงานเอา
เงนิ หรือส#งิ ของเคร#ืองรูปพรรณใส่ลงขัน เป็ นการทาํ ขวัญเดก็ โกนจุก
เรียกว่า ลงขัน ในประกาศรัชกาลท#Qี เร#ืองสมโภชรับพระสุพรรณบตั ร
มีความตอนหน#ึงว่า ส่วนซ#งึ สมโภชใช้แรงกันในส่วนเฉพาะพระองค์ ๆ
กค็ งจะมีกันอยู่ได้เป็ นการเหมือนลงแขกกันในส่วนพระองค์ นีก6 ค็ ือ

ถวายของขวัญ ประเพณีลงขันปัจจุบนั นับว่าหมดไป แต่มีการให้
ของขวัญอย่างท#นี ิยมทาํ กันทกุ วันนี 6

13

ลงแขก

ความหมาย ขอแรงคนให้ช่วยทาํ งาน

ความเป็ นมา สาํ หรับสาํ นวนนีใ6 ช่สาํ หรับงานอะไรกไ็ ด้ แต่
ท4ใี ช้กันส่วนมาเป็ นการทาํ นาเก4ียวข้าว คือข้าวนาในสุก
แล้วเก4ียวคนเด4ยี วไม่ไหว กเ็ ลยต้องขอแรงจากเพ4อื นบ้าน
แล้วพลัดกัน เขามาช่วยเรา และเรากไ็ ปช่วยเขา เป็ น

ธรรมเนียมเรียกว่า “ลงแขก”

14

ครอบ

ความหมาย สอนวชิ า ความรู้

ความเป็ นมา “คาํ ว่า “ครอบ” มาจากพธิ ีครอบโขนละคร” ซ=งึ ทาํ กันมาตงัB แต่สมัยโบราณ
คือ ผู้ฝึ กหดั เป็ นตวั โขนตวั ละครรํา เม=ือหดั รําจนรําเพลงช้าเพลงเร็วได้ดแี ล้ว ครูอาจารย์ก็

จดั ทาํ พธิ ี ครอบให้ พธิ ีมีหลายระยะแต่ท=สี าํ คัญกค็ ือ ครุซ=งึ แต่งตวั เป็ นฤาษีออกครอบ
ศีรษะ ให้ศษิ ย์ แล้วเอาหวั โขนอ=ืนๆ มีหวั พระอศิ วร หวั พระพริ ามฯลฯ ครอบเป็ นลาํ ดบั ไป
เสร็จพธิ ีแล้วศษิ ย์ท=คี รูครอบให้นันB กน็ ับว่า เป็ นตวั โขนตวั ละครออกโรงเล่นได้ สรุปความ
ว่า “ครอบ” คือครอบหวั โขนท=คี รูใช้ศษิ ย์ แสดงว่าศษิ ย์นันB ความรู้วชิ า รําดแี ล้ว ต่อมาเรา
เอาคาํ “ครอบ” นีใB ช้พดู เป็ นสาํ นวนหมายถงึ สอนอะไรให้ทกุ อย่าง “ครอบ” เป็ นสาํ นวนใช้
คู่ขับ ” ขนึB ครู” จงึ หมายความเรียน ”ใครครอบให้” หมายความว่าใครสอนให้ ”ขนึB ครูแล้ว

หรือยัง” หมายความว่าเรียนจากครูแล้วหรือยัง

15

บทท$ี Q

สาํ นวนทGเี กดิ จากกีฬาและวถิ ชี ีวติ

เลือดเข้าตา
หมายถงึ มุทะลุ ดอื# ทาํ ไม่คดิ ฯลฯ

มีท#มี าจากการชกมวยหรือการต่อสู้ เม#ือถกู ต่อยหรือถกู ตี ฟันแทงแถว
หน้าผาก หรือควิ6 แตกเป็ นแผล เม#ือเลือดไหลเข้าตากเ็ กดิ มานะมุเข้าสู้
อย่างไม่คดิ ชีวติ ดงั นีเ6 ม#ือเกดิ อะไรท#ที าํ ให้มุมานะสู้อย่างไม่คดิ หน้าคดิ

หลัง หรือคดิ ได้คดิ เสีย เช่น
“นรากรเลือดเข้าตาไล่สามีออกจากบ้าน เน#ืองจากนําเงนิ เกบ็ ไปเล่นการ

พนันจนหมด”

16

ศอกกลับ

หมายถงึ แก้เรEืองหรือข้อทEถี กู กล่าวหา
ย้อนกลับไปยังผู้กล่าวหาให้เรEืองตกอยู่

กับผู้กล่าวหา

มาจากการชกมวยไทย เวลาเข้าประชดิ ใช้ศอกแว้งกลับ
หลังให้ถกู คู่ต่อสู้ ถ้าถกู แล้วจะถกู อย่างจงั เรียกว่า “ศอก
กลับ” นํามาใช้ในการพดู หรือทาํ อะไรเป็ นการแก้เรGือง

หรือข้อหาให้ย้อนกลับไปทGตี ้นเรGือง

17

มวยล้ม

หมายถงึ ทาํ ให้เหน็ เอาจริงเอาจงั แต่แล้วกไ็ ม่เป็ นไป
จริง, ทาํ หลอกลวงเป็ นทที ่าเอาจริงแล้วกไ็ ม่จริง

มีท#มี าจากการ แข่งขันชกมวยท#คี ู่ชกรู้กันว่าจะให้ใครแพ้
ใครชนะ หากทาํ เป็ นให้เหน็ ว่าต่อยกันจริงจงั แต่แล้วกใ็ ห้แพ้
ชนะตามท#ตี กลงกันไว้ การกระทาํ เท่ากับเป็ นการหลอกลวง

คนดู เรียกว่า “มวยล้ม” คือสมยอมกันโกงคนด ู

18

ลาํ2 หน้า

หมายถงึ ทาํ อะไรเกนิ ไป หรือแสดงตวั เกนิ ไปอย่างท#ไี ม่
บงั ควรจะทาํ เช่นนัน6 หรือไม่ใช่เวลาจะทาํ เช่นนัน6 ในเม#ือ

ผู้อ#ืนเขาไม่ทาํ
สาํ นวนนีเ6 กดิ จากสาเหตุท#กี องหน้าของฝ่ ายหน#ึงขนึ6 สูง จนเลยเข้า
ไปอยู่ด้านหลังของกองหลังอีกฝ่ ายหน#ึง เรียกว่า ออฟไซด์ แต่
ก่อนเรียกเป็ นคาํ ไทยว่า “ขาดไตรบุรุษ” ซ#งึ ต่อมาเรียกว่า “ลาํ6 หน้า”

19

งงเป็ นไก่ตาแตก

หมายถงึ งงมากจนทาํ อะไรไม่ถกู

มีท4มี าจากการชนไก่ ไก่ใช้เดอื ยของมันเป็ นอาวุธ
แทง ถ้าแทงถกู ตาตากแ็ ตก ไก่ท4ถี กู เดอื ยแทงตา
แตกมองไม่เหน็ อะไรกง็ ง คนท4งี งจบั ต้องทาํ อะไร

ไม่ถกู จงึ พดู กันว่า “งงเป็ นไก่ตาแตก”

20

ด.ช.อัฑฒกร นุชอิ.ม ม.0/2 เลขท.ี 20