ครูเฉลย ศุขะวณิช

บุคคลสำคัญของนาฎศิลป์ไท ย

ครูเฉลย ศุขะวณิช

คำนำ

สื่อนี้เป็นส่วนนึงของรายวิชาทัศนศิลป์ ศ33102
โดยมีจุดประสงค์เพื่อหาความรู้เกี่ยวบุคคลสำคัญใน
วงการนาฎศิลป์ไทย ซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับ ชีวประวัติ การ
ทำงาน ประวัติการรับราชการ การแสดงเป็นตัวนางผล
งานด้านการประดิษฐ์ท่ารำ,ผลงานค้านการสร้างสรรค์

ผู้จัดทำหวังว่ารายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่
สนใจหรือผู้ที่กำลังศึกษาเรื่องนี้ หากมีข้อผิดพลาด
ประการใด ขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย

นภัสสร

สารบัญ

ชีวประวัติ ๑-๓


ประวัติการเข้ารับราชการ ๔


ผลงานด้านการละครไทย ๕


ผลงานด้านสร้างสรรค์ ๖


ผลงานด้านการคิดท่ารำ
๗

๑

ชีวประวัติ

เฉลย ศุขะวณิช เกิดเมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน พุทธศักราช
๒๔๔๗ เป็นผู้เชี่ยวชาญการสอนและ ออกแบบนาฏศิลป์ไทย
แห่งวิทยาลัยนาฏศิลป์ กรมศิลปากร เป็นศิลปินอาวุโส ซึ่งมี
ความรู้ความสามารถสูงใน กระบวนท่ารำทุกประเภท เป็นผู้
อนุรักษ์แบบแผนเก่า และยังได้สร้างสรรค์และประดิษฐ์ผลงาน
ด้านนาฏศิลป์ ขึ้นใหม่มากมาย ซึ่งกรมศิลปา กรและวงการ
นาฏศิลป์ทั่วประเทศได้ถือเป็นแบบ ฉบับของศิลปะการร่ายรำ

สืบทอดต่อมาจนถึงทุกวันนี้

๒

เป็นบุตรีของนายเงินและนางเน้ย แต้สุข ชื่อเดิมท่านชื่อกิมฮวย เมื่อ
เติบโตพอสมควร บิดามารดานำไปฝากเรียนวิชาสามัญในชั้นประถม
ณ โรงเรียนราษฎร์ใกล้บ้าน
ต่อมาอายุประมาณ ๗ ปี พ่อ-แม่ท่านแยกทางกัน คุณแม่ได้นำลูกสาว
มาเลี้ยงดูเอง โดยอยู่ในความอุปการะของคุณหญิงจรรยายุทธกิจ
(เอี่ยม ไกรฤกษ์) น้องสะใภ้ของคุณท้าวนารี วรคณารักษ์ พระอภิบาล
(ปกครอง) สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรม
หลวงนครราชสีมา เจ้าของวังสวนกุหลาบ ซึ่งคุณท้าวนารีวรคณารักษ์
นี้ เป็นผู้ควบคุมดูแลนางละครวังสวนกุหลาบด้วย คุณครูเฉลย
ต้องการฝึกละครวังสวนกุหลาบ แต่แม่ไม่อนุญาต จึงหนีตามคุณท้าวฯ
เข้าวัง

๓

เมื่อคุณครูเฉลย อายุประมาณ ๑๖-๑๗ ปี
(พ.ศ.๒๔๖๓-๖๔) ได้ย้ายออกจากวังสวนกุหลาบมาอยู่วัง
เพชรบูรณ์ ของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก
กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย (สร้างเสร็จ พ.ศ.๒๔๖๒)
คุณครูเฉลยมีหน้าที่เป็นหัวหน้าควบคุมตัวละครน้องๆ ซึ่งมี ๔
หมู่ๆ ละ ๓๐ คน
ขณะนี้คุณครูเฉลยถือว่าเป็นข้าหลวงละครรุ่นใหญ่แล้ว เช่นเดียว
กับคุณครูลมุลตัวละครในวังเพ็ชรบูรณ์จะต้องซ้อมละครทุกวัน
ในเวลา ๒๐.๐๐ น. สมเด็จฯ จะเสด็จทอดพระเนตรการฝึกซ้อม
ละครแทบทุกคืน ตรัสเรียกซ้อมชุดใดๆ ก็ต้องได้ การฝึกซ้อมมาก
จึงเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ตัวละครจดจำท่ารำได้แม่นยำ สถานที่ที่
ใช้ในการฝึกซ้อมละคร คือ ใต้ถุนของเรือนกินกรรำ ในระหว่าง
ซ้อม มีอาหารว่างเลี้ยงทุกคน และจะทำการซ้อมจนถึงเที่ยงคืน
ละครวังเพชรบูรณ์อยู่ได้ ๓-๔ ปี
ก็เลิกล้ม เพราะทูลกระหม่อมเจ้าฟ้าจุฑาธุชฯ สิ้นพระชนม์
(พ.ศ.๒๔๖๖)
ขณะพระชนมายุเพียง ๓๑ พรรษา

ชีวิตสมรสคุณครูเฉลย สมรสกับพระยาอมเรศร์สมบัติ
(ต่วน ศุขะวณิช) มีบุตร-ธิดา ๔ คน

๔

ประวัติการรับราชการ

๑.) รับราชการในปี พ.ศ.๒๕๐๐ คุณครูเฉลย อายุได้ ๕๓ ปี คุณ
ครูลมุล ได้ชักชวนให้
ท่านมาเป็นครูสอนละครนาง ณ โรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์
(วิทยาลัยนาฏศิลปในปัจจุบัน) เพื่อสอนแทนหม่อมครูต่วน
(ศุภลักษณ์ ภัทรนาวิก) ซึ่งถึงแก่กรรม

​๒.) คุณครูเฉลย ได้สร้างคุณูปการมากมายให้แก่วิทยาลัยนาฏ
ศิลป กรมศิลปากร และวงการนาฏศิลป์ไทย จนได้รับการ
ยกย่องเป็น “ศิลปินแห่งชาติ” สาขาศิลปะการแสดง ประจำปี
พ.ศ.๒๕๓๐ สิ่งที่นับว่าเป็นเกียรติยศสูงสุดของชีวิตความเป็น
ครูของคุณครูเฉลย ศุขะวณิช คือ การได้ถวายการสอนแด่องค์
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

​๓.) ครูชำนาญการพิเศษ สาขานาฏศิลป์ไทย (โขน
ยักษ์)วิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

๔.) ต่อมาท่านรับราชการจนเกษียณอายุเมื่อ พ.ศ.๒๕๐๗ และ
ได้ดำรงตำแหน่งผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ ประจำวิทยาลัย
นาฏศิลป กรมศิลปากร จนสิ้นอายุของท่าน เมื่อวันที่ ๑๔
เมษายน ๒๕๔๔ รวมอายุท่านได้ ๙๖ ปี

๕

ผลงานด้านการละครไทย
๑.) ผลงานด้านการถ่ายทอด
รำกริชดรสา (ดรสาแบหลา) รำเชิดฉิ่งศุภลักษณ์ รำศุภ
ลักษณ์อุ้มสม รำฝรั่งคู่ รำฉุยฉายวันทอง รำฉุยฉาย
เบญกาย รำฉุยฉายศูรปนขา รำฉุยฉายยอพระกลิ่น รำ
ฉุยฉายกิ่งไม้เงินทอง (สองนางเนื้อเหลือง) รำเชิดฉิ่ง
เมขลา รำเมขลา-รามสูร รำรจนาเสี่ยงพวงมาลัย ท่าน
ได้แสดงเป็ นตัวนางขณะอยู่วังสวนกุหลาบมีดังนี้
(๑.) ละครใน
เรื่อง อิเหนา แ​ สดงเป็น มะเดหวี ดรสา
เรื่อง อุณรุท ​แสดงเป็น นางศุภลักษณ์
เ​รื่อง รามเกียรติ์ ​แสดงเป็น ชมพูพาน
(๒.) ละครนอก
เรื่อง สังข์ทอง ​แสดงเป็น นางมณฑา นางจันทร์
เรื่อง สังข์ศิลป์ไชย ​แสดงเป็น นางเกสรสุมณฑา
เรื่อง คาวี​แสดงเป็น นางเฒ่าทัศประสาท
​นางคันธมาลี
เรื่อง พระอภัยมณี ​แสดงเป็น นางวารี นางสุวรรณมาลี
เรื่อง เงาะป่า แสดงเป็น นางฮอยเงาะ

๖

ผลงานด้านการสร้างสรรค์
รำหน้าพาทย์โปรยข้าวตอก ระบำเทพนพ
เคราะห์ ระบำอยุธยา ฟ้อนชมสวน ฟ้อนลาว
สมเด็จ ฟ้อนชมเดือน ระบำเทพอัปสร ฉุยฉาย
นาฏศิลป์ ระบำทวาราวดี ระบำศรีวิชัย ระบำ
ลพบุรี ระบำเชียงแสน ระบำฉิ่ง ระบำกรับ ฟ้อน
แคน เซิ้งสัมพันธ์ ลำหับชมป่า รำราชสดุดีจักรี
วงศ์ ระบำมิตรไมตรีญี่ปุ่น-ไทย ระบำสตวาร รำ
พราหมณีถวายพระพร ระบำศรีชยสิงห์ ระบำ
เทพประชุมพร ระบินรี-กินรา ระบำงู

๗

ผลงานด้านการประดิษฐ์ท่ารำ : เช่น รำแม่บทสลับคำ
รำพัดรัตนโกสินทร์ ชุดศุภลักษณ์อุ้มสม ฉุยฉายวันทองแป
ลง ฉุยฉายศูรปนขา ฉุยฉายยอพระกลิ่น รำกริชดรสา รำ
ฝรั่งคู่ ระบำศรีชัยสิงห์ ระบำ กาญจนาภิเษก ระบำเทพ
อัปสรพนมรุ้ง ระบำขอม ระบำกินนร ระบำมิตรไมตรีซีเกมส์
ฟ้อนลาวสมเด็จ เซิ้งสราญ

จากผลงานต่าง ๆ นี้ ทำให้นางเฉลย ศุขะวณิช ได้รับการ
ยกย่องและได้รับเกียรติคุณต่าง ๆ มากมาย เช่น ได้รับเครื่อง
ราชอิสริยารณ์ ตริ ตราภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.) รับพระราชทาน
โล่กิตติคุณจาก สมเด็จพระเทพรัตนราช สุดาฯ สยามบรมราช
กุมารีในงานเชิดชูเกียรติ ศิลปินอาวุโส เนื่องในวโรกาส งาน
สมโภช กรุงรัตน โกสินทร์ ๒๐๐ ปี ซึ่งธนาคารกรุงเทพ จำกัด
เป็นผู้จัดเมื่อ วันที่ ๑๙พฤษภาคม ๒๕๒๕ และรับพระราชทาน
ปริญญา กิตติมศักดิ์ สาขานาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยครู
บ้านสมเด็จเจ้าพระยา พ. ศ.๒๕๓๐

บรรณานุกรม

https://sites.google.com/site/bukhkhlsakhaynatsilpm4/b
ukhkhl-sakhay-khxng-natsilp-thiy/khru-chely-sukha-
wnich
https://www.facebook.com/406733203407028/po
sts/408732383207110/

http://art.culture.go.th/art01.php?nid=89

ค้นเมื่อวันที่17 พฤศจิกายน 2565

จัดทำโดย

นางสาวนภัสสร ไชยบุตร
ม.6\15
เลขที่5