ภูมิปัญญาการสานตะกร้าด้วยไม้ไผ่

การอนุรักษ์ภูมิปัญญาไทย

“เครื่องจักรสานการสานตะกร้าด้วยไม้ไผ่”
วิชา ส32104 ประวัติศาสตร์ไทย4 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่5

รายชื่อสมาชิก
นางสาว นันทนา อินพยัคฆ์ เลขที่14

นางสาว เครือมาศ ชนะเลิศชัยมงคล เลขที่20

นางสาว จุภากาญจน์ บุญเนตร เลขที่22

นางสาว อนันญา ธารีรักษ์ เลขที่24

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่5/3
โรงเรียน ภาชี “สุนทรวิทยานุกูล”
อำเภอภาชี จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
สำนักงานพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาพระนครศรีอยุธยา

ภูมิปัญญาที่สนใจ คือ “เครื่องจักรสานการสานตะกร้าด้วยไม้ไผ่

1.จัดเป็ นภูมิปั ญญาสาขาด้านหัตถกรรม
หัตถกรรมเครื่องจักสานเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชนที่
สำคัญยิ่งต่อการดำรงชีวิตตั้งแต่อดีตตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึง
ปัจจุบัน หัตถกรรมเครื่องจักสานเป็นตัวอย่างหนึ่งที่แสดงให้
เห็นภูมิปัญญาอันเฉลียวฉลาดของคนในท้องถิ่น ที่ใช้ภูมิปัญญา
สามารถนำสิ่งที่มีอยู่ในชุมชนมาประยุกต์ทำเป็นเครื่องมือเครื่อง
ใช้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งมีประโยชน์ในการดำรงชีวิต

2.ลักษณะเด่นของภูมิปัญญา

ตะกร้าไม้ไผ่สาน คือ เครื่องใช้ที่ทำด้วยไม้ไผ่ จากฝีมือความคิด ภูมิปัญญาของชาวบ้านมี
ลักษณะรูปทรงแตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่นทั้งนี้ขึ้นอยู่กับภูมิประเทศโดยการทำให้
เป็นแฉก เป็นหยักๆ ด้วยฟันเลื่อย หรืออีกวิธีการหนึ่ง การที่ชาวบ้านใช้คมมีดผ่าไม้ไผ่
แล้วทำให้เป็นเส้นบางๆ วิธีการอย่างนี้ก็เรียกว่า จัก เช่นกัน ส่วนไม้ไผ่ ที่จักออกมาเป็น

เส้นบางๆ นั้นเรียกว่า ตอก ถึงตอนนี้การที่ชาวบ้านนำตอกมาขัดจนเกิดลวดลายที่
ต้องการ เราเรียกว่า สาน ต่อจากนั้นแล้วก็จะเป็นการสร้างสรรค์ให้เกิดรูปทรงต่างๆ จน

ท้ายที่สุดเป็นภาชนะสามารถนำไปใช้สอยได้ตามต้องการ

3.ความสำคัญของภูมิปัญญา “เครื่องจักรสาน
การสานตะกร้าด้วยไม้ไผ่”ต่อชุมชน

วัตถุประสงค์เพื่อนำภูมิปัญญาไทยด้านการจักสาน ลวดลายต่างๆ มาประกอบกับการใช้วัสดุที่มี
อยู่ในท้องถิ่น ทำเป็นตะกร้าสาน เพื่อใช้ประโยชน์ และเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาด้านการจักสาน
สืบทอดไว้ให้อนุชนรุ่นหลังได้เรียนรู้ต่อไปทำให้ได้ประโยชน์ดังนี้
1. ได้รู้จักฝึกหัดการสาน ได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์
2. สร้างรายได้ จากการจำหน่ายผลิตภัณฑ์เครื่องจักสาน
3. ผลิตภัณฑ์เครื่องจักสานเป็นเอกลักษณ์ ในการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ ให้บุคคลทั่วไป รู้จักงาน
ฝีมือจักสาน

4.เเนวทางการอนุรักษ์ภูมิปั ญญา

1. ฝึกสอนให้แก่เยาวชนในท้องถิ่น และผู้สนใจ ได้เรียนรู้และฝึกหัดการจักสาน ผลิตภัณฑ์
เพื่อร่วมกันอนุรักษ์และสืบทอดภูมิปัญญาด้านการจักสาน ให้คงไว้สืบต่อไป ไม่สูญหาย
2.เผยแพร่ประชาสัมพันธ์ ให้บุคคลทั่วไป รู้จักงานฝีมือจักสานตะกร้า
3. การนิยมในสินค้าไทย อุดหนุนสินค้าที่ผลิตจากภูมิปัญญาไทย
4. การรวมกลุ่มเพื่อร่วมอนุรักษ์ภูมิปัญญาในด้านต่างๆ ตามความสนใจ ความสามารถของ
ตนเอง นำไปประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิต
5. ปลุกจิตสำนึกให้คนในท้องถิ่นตระหนักถึงคุณค่าแก่นสาระและความสำคัญของภูมิปัญญา
ท้องถิ่น ส่งเสริมสนับสนุนการจัดกิจกรรมตามประเพณีและวัฒนธรรมต่างๆ

5.ประมวลภาพขั้นตอนการสร้างสรรค์ภูมิปั ญญา

วิธีการทำตะกร้าสานไม้ไผ่

1. ตัดไม้ไผ่แก่มาผ่าซีกและผ่าแบ่งเป็นเสี้ยวเล็ก ๆ
ขนาดประมาณ 1ซม. และอีกส่วนหนึ่งผ่าประมาณ
1นิ้ว เพื่อใช้ทำขอบปากตะกร้าและมือจับ

2. นำแต่ละชิ้นที่ผ่าไว้ ลอกใช้แต่ส่วนเปลือก
โดยใช้มีดคม ๆ เหลาหรือขูดเนื้อไม้ออกและ
เหลือแต่ส่วนเปลือกบาง ๆ และเหนียว

3. เริ่มต้นสานตะกร้า โดยเริ่มที่ก้นก่อน โดยใช้ส่วนที่แข็งกว่าและ
หนากว่าสานที่ก้น ความยาวของไม้ตามขนาดของตะกร้า เส้นที่แข็ง
กว่าสานขึ้นตามแนวตั้ง ความห่างเท่า ๆ กัน ส่วนเส้นไม้ไผ่ที่บาง นิ่ม

สานตามขวางชั้นมาเรื่อย ๆ แน่น มีลักษณะเป็นวงกลมแต่ปาก
ตะกร้าจะกว้างกว่าก้นตะกร้า พอได้ขนาดตามต้องการใช้ไม้ไผ่
ขนาด1 นิ้ว ทำให้เป็นวงกลมและวางไว้ที่ขอบปากตะกร้า ใช้ไม่ไผ่
ส่วนที่ตั้งขึ้น พัน หรือ บิดลงไปด้านล่าง สานลงไปประมาณ 1 นิ้ว

จนแน่นไม่หลุด ตัดเศษที่เหลือทิ้ง ตกแต่งให้สวยงาม

4. ใส่หูหรือที่หิ้ว ซึ่งทำจากไม้ไผ่และโค้งงอได้ ใช้เชือกหรือหวายพันให้แน่น
หรือใช้เชือกที่เป็นสีพันที่มือจับจนมิด นำไปใช้งานหรือขายได้

5. หากต้องการเก็บไว้ใช้งานได้นาน ทาเล็กเกอร์เคลือบ
ไม้ไผ่ทั้งด้านในและด้านนอก แล้วนำไปตากแดดให้แห้ง