ทะเบียนมรดกภาพยนตร์ของชาติ ครั้งที่ 5 พ.ศ. 2558

สายเลอื ดเดียวกนั

THE SPREAD OF KINSHIP

[ก่อน พ.ศ. ๒๕๑๑] เดียวกัน จึงเป็นเร่ืองที่แสดงให้เห็นความชั่วช้า
ความยาว ๑๐๓ นาที ของพวกคอมมิวนิสต์ ที่มีการใช้อาวุธมาเข่นฆ่า
ฟลิ ม์ ๑๖ มม. / สี / เสียง จ�ำนวน ๑ มว้ น คนไทยด้วยกันและขัดขวางการพัฒนาประเทศ
อำ� นวยการสรา้ ง สำ� นกั ขา่ วสารอเมรกิ นั กรงุ เทพ โดยเฉพาะหมู่บ้านในชนบทห่างไกล ซึ่งรัฐบาล
สร้าง เทพพนมภาพยนตร์ พยายามเขา้ ไปสรา้ งถนนหนทางให้ กจ็ ะถกู พวก
คอมมวิ นสิ ตข์ ดั ขวาง เพราะพวกนไี้ มต่ อ้ งการให้
สายเลอื ดเดยี วกนั เปน็ ภาพยนตรโ์ ฆษณา ประเทศไทยเจริญ
ชวนเชื่อประเภทด�ำเนินเรื่องหรือเร่ืองแสดง มี
พระเอก นางเอก ผรู้ า้ ย ซง่ึ สนบั สนนุ เงนิ ทนุ สรา้ ง ภาพยนตร์จ�ำลองเหตุการณ์ให้เกิดขึ้นท่ี
โดยสำ� นกั ขา่ วสารอเมรกิ นั กรงุ เทพ แตใ่ หเ้ อกชน หมู่บ้านดงบงั บา้ นเกดิ ของ ค�ำสงิ ห์ ชายหนุ่มซ่งึ
คอื บริษัทเทพพนมภาพยนตร์ เปน็ ผ้ดู �ำเนนิ การ เพ่ิงปลดประจ�ำการจากเป็นทหารรับใช้ชาติ
ผลติ (เทพพนมภาพยนตร์ เปน็ บรษิ ทั ทไี่ ดร้ บั การ ค�ำสิงห์เดินทางกลับมายังหมู่บ้านของตนด้วย
จดั ตง้ั ขน้ึ มาเพอ่ื รบั งานจากสำ� นกั ขา่ วสารอเมรกิ นั ความเอื้อเฟื้อจากชาวบ้านซ่ึงเป็นญาติพี่น้องที่
โดยตรง นอกจากนี้ยังมีอีกบริษัทหนึ่ง คือ พบเจอระหว่างการเดินทาง เมื่อมาถึงหมู่บ้าน
เอราวัณภาพยนตร์ ซึ่งทั้งสองบริษัทน้ีล้วนมี เขาพบว่าบัดนี้สามารถเดินทางมาได้สะดวกยิ่ง
ความโยงใยมาจากหน่วยงานด้านความม่ันคง ขนึ้ เพราะทางราชการไดจ้ ดั สรา้ งถนนเพอ่ื อำ� นวย
ของรฐั ) ความสะดวกแกช่ าวบา้ น แตก่ ระนนั้ ถนนกย็ งั มา
ไม่ถึงหมู่บ้านดงบังซึ่งอยู่ห่างไกลออกไปกว่า
ปี พ.ศ. ๒๕๑๑ นั้นเป็นช่วงเวลาที่ หมูบ่ า้ นอ่ืน ๆ
สงครามเยน็ ในประเทศปะทเุ ปน็ สงครามไฟแลว้
เพราะมีการรบกันด้วยอาวุธปืนระหว่างกองทัพ อีกฟากหนึ่ง ปลัดทรงพล ซึ่งเป็นปลัด
รัฐบาลกับกองก�ำลังของพรรคคอมมิวนิสต์ไทย พัฒนาคนใหม่ก�ำลังครุ่นคิดหาวิธีที่จะท�ำความ
ท่ีเรียกว่ากองทัพปลดแอกประชาชนแห่ง เข้าใจกับชาวบ้านให้ยอมเสียสละท่ีนาเพื่อน�ำ
ประเทศไทย ซง่ึ เกดิ ขนึ้ ตง้ั แต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๗ ใน มาสร้างถนนเป็นเส้นทางออกสู่โลกภายนอก
ภาคอีสาน และขยายไปทั่วประเทศ สายเลือด ของหมบู่ า้ น และยงั จะตอ้ งขอความรว่ มแรงจาก
ชาวบา้ นชว่ ยกนั ลงมอื สรา้ งถนนดว้ ย ปลดั ทรงพล

50

เรยี กก�ำนัน ผใู้ หญ่บ้าน และชาวบ้านมาประชมุ เมอื่ ไดข้ อ้ สรปุ แลว้ กำ� นนั จงึ ชกั ชวนคำ� สงิ ห์
ชแ้ี จง แตห่ ลายคนยงั ลงั เลใจ ซง่ึ กไ็ มไ่ ดท้ ำ� ใหป้ ลดั ไปบอกปลัดทรงพลด้วยกันท่ีอ�ำเภอ ซ่ึงท่ีนั่น
ทรงพลย่อทอ้ แตอ่ ยา่ งใด กำ� นนั และคำ� สงิ หไ์ ดเ้ หน็ ฝรงั่ ชาตอิ เมรกิ นั ทม่ี าให้
คำ� ปรกึ ษาเรอื่ งการทำ� นาแกช่ าวนาไทย ไมเ่ พยี ง
เลิกการประชุมแล้ว ก�ำนันและผู้ใหญ่ เทา่ นน้ั พวกฝรงั่ อเมรกิ นั ยงั สนบั สนนุ ทนุ รอนและ
บา้ นกลบั มาหารอื กนั เอง ไดข้ อ้ สรปุ วา่ หากถนน เครื่องไม้เครื่องมือให้กับทางราชการอีกด้วย นี้
ตัดผา่ นหมู่บา้ น กจ็ ะน�ำความเจรญิ มาส่หู มู่บา้ น ยง่ิ สรา้ งความเชอ่ื มนั่ แกก่ ำ� นนั วา่ หมบู่ า้ นจะเจรญิ
ดงบังโดยรวม คนหนมุ่ สาวอยา่ งคำ� สงิ ห์กแ็ สดง แน่ จึงตกลงรว่ มมือกบั ทางราชการในการสร้าง
ความเหน็ วา่ จะเปน็ เรยี่ วแรงสำ� คญั ในการพฒั นา ถนนและสะพานทหี่ มบู่ า้ นดงบงั ปลดั ทรงพลรบี
หมู่บ้านของเรา ในระหว่างที่พูดคุยกนั นั้นเอง มี สั่งให้รถบรรทุกน�ำสิ่งก่อสร้างและเคร่ืองมือมา
ชายคนหนึ่งเงี่ยหูฟังอย่างต้ังใจ ชายคนนั้นคือ ส่งท่ีหม่บู ้าน
เทียม คนเร่ขายยาตามหม่บู ้าน

51

ข่าวการสร้างถนนยังความร้อนใจให้แก่ บรรทุกท่ีโดนพวกคอมมิวนิสต์ยิง ค�ำสิงห์จึงรีบ
เทียมผู้ซึ่งไม่ต้องการเห็นหมู่บ้านดงบังพัฒนา นำ� ความไปบอกกำ� นนั แตก่ ารกระทำ� ของคำ� สงิ ห์
เทียมรีบน�ำความมาบอกแก่หัวหน้าขบวนการ ก็ไม่อาจรอดพ้นสายตาของพวกคอมมิวนิสต์
คอมมิวนิสต์และพรรคพวก ท้ังหมดเห็นพ้อง พวกมันจึงบุกเข้ามาข่มขู่ไม่ให้แพร่งพรายความ
ต้องกันท่ีจะต้องขัดขวางการสร้างถนน โดย ไปมากกวา่ น้ี แลว้ จบั ตวั จำ� ปา คนรกั ของคำ� สงิ ห์
อาศัยช่องโหว่ท่ีชาวบ้านบางคนยังลังเลใจท่ีจะ ไว้เป็นตัวประกัน ค�ำสิงห์ไม่ยอมอยู่น่ิงเฉย เขา
เสียผืนดินท�ำกิน พวกมันวางแผนจะยับยั้งรถ สะกดรอยตามพวกคอมมวิ นสิ ตไ์ ปจนรทู้ ซ่ี อ่ งสมุ
บรรทุกท่ีจะน�ำส่ิงของส�ำหรับการก่อสร้างถนน แล้วรีบกลับมาเตือนชาวบ้านให้รู้ถึงภัยร้ายท่ี
ไมใ่ หเ้ ขา้ ถงึ หมบู่ า้ น เพอื่ ใหช้ าวบา้ นเขา้ ใจวา่ ปลดั กำ� ลงั ซอ่ นตวั อยู่ ชาวบา้ นจงึ ไดร้ วู้ า่ ขา่ วลอื รา้ ย ๆ
ทรงพลโกหก เทยี มกระพอื ขา่ วเปา่ หชู าวบา้ นวา่ เกยี่ วกบั ทางราชการทแี่ ทม้ าจากเทยี มกขุ นึ้ และ
ราชการไม่ได้ส่งความช่วยเหลือมาให้จริงหรอก ทา้ ยที่สดุ พวกคอมมวิ นสิ ตก์ ็ถกู ปราบปราม
เคราะห์ดีท่ีค�ำสิงห์ข่ีม้าผ่านมาพบคนขับรถ ภาพยนตร์แสดงภาพลักษณ์อันโหดร้าย

52

ของลัทธิคอมมิวนิสต์ โดยใส่บทพูดให้ตัวละคร รอ้ งกลอนลำ� ซง่ึ มเี นอื้ หาโนม้ นา้ วใหช้ าวบา้ นเหน็
กล่าวถึงการปกครองในระบบคอมมิวนิสต์ว่าไม่ ความช่วยเหลือจากรัฐบาล อันเป็นยุทธวิธีหนึ่ง
ใหน้ ับถอื ศาสนา ชาวบา้ นจะตอ้ งท�ำงานหามรุ่ง ทร่ี ฐั นำ� การแสดงพน้ื บา้ นมาปรบั ใชใ้ นการสอ่ื สาร
หามคำ่� หากใครขดั ขึน้ จะตอ้ งถกู กำ� จดั ท้ิง และ กับชาวบ้านให้เข้าถึงได้ดีย่ิงข้ึน เช่น ในภาค
ภัยร้ายนั้นจะคลี่คลายไปได้ก็ด้วยชาวบ้านต้อง อสี านใชก้ ารแสดงหมอลำ� ในภาคใตใ้ ชก้ ารแสดง
ให้ความร่วมมือและคอยเป็นหูเป็นตาให้แก่ หนังตะลุง โดยมีการจัดอบรมให้ศิลปินพื้นบ้าน
ทางการ ได้ซึมทราบถึงนโยบายของภาครัฐ เพ่ือน�ำไป
สายเลือดเดียวกัน เป็นภาพยนตร์ สอดแทรกในการแสดงใหช้ าวบา้ นชม
ประเภทเรอ่ื งแสดง ผสู้ รา้ งไดจ้ า้ งนกั แสดงอาชพี สายเลือดเดียวกัน เป็นตัวอย่างการใช้
มาเปน็ ตัวละครส�ำคัญ เชน่ ทานทตั วิภาตโยธิน ภาพยนตร์ในยุคสงครามเย็นของรัฐบาลสหรัฐ
ประมนิ ทร์ จารจุ ารตี และตวั เอกหรอื พระเอกคอื อเมริกาในประเทศไทย ในสถานการณ์ท่มี กี ารสู้
คำ� สงิ ห์ ไดน้ กั แสดงหนมุ่ หนา้ ใหมค่ อื พศิ าล อคั ร- รบดว้ ยอาวธุ ระหวา่ งรฐั บาลกบั กองทพั ปลดแอก
เศรณี ซึ่งมีผลงานจากวงการละครวิทยุ จึงถือ ประชาชนของพรรคคอมมิวนิสต์ไทย และ
เปน็ ผลงานการแสดงภาพยนตรเ์ รอ่ื งแรกของเขา นับเป็นตัวอย่างที่หายาก เพราะแม้ว่าในยุคท่ี
ก่อนจะมีผลงานตามมามากมายและเป็นนัก ภาพยนตรอ์ อกฉาย สำ� นกั ขา่ วสารอเมรกิ นั ไดท้ ำ�
แสดงและผู้ก�ำกับภาพยนตร์ส�ำคัญคนหน่ึงใน สำ� เนาภาพยนตรอ์ อกเผยแพรห่ ลายกอ๊ ปป้ี และ
วงการภาพยนตร์ไทย ให้หนว่ ยงานต่าง ๆ ท้งั ภาครัฐและเอกชนยมื ไป
ผู้แต่งเรื่องและเขียนบท รวมท้ังก�ำกับ จัดฉายทั่วประเทศ โดยบางทีก็ไม่ต้องส่งฟิล์ม
การแสดง คอื ป. พมิ ล แตพ่ ศิ าลเคยใหส้ มั ภาษณ์ คืน แต่หลังจากส้ินสุดสงครามเย็น และส�ำนัก
ว่าได้ร่วมงานแสดงภาพยนตร์เรื่อง สายเลือด ข่าวสารอเมริกัน กรุงเทพถูกยุบเลิกไปแล้ว
เดยี วกนั เป็นเร่อื งแรก โดยการกำ� กบั ของ “ครู ภาพยนตร์เหล่านี้ถูกท�ำลายไปมาก ดังนั้น
มารตุ ” หรือ ทวี ณ บางชา้ ง บรมครูท่านหน่งึ ภาพยนตร์ที่เหลืออยนู่ จี้ งึ มคี า่ สำ� หรบั การศกึ ษา
ของวงการภาพยนตรไ์ ทย ซงึ่ อาจจะเปน็ ไดว้ า่ ครู เรยี นรปู้ ระวตั ศิ าสตรก์ ารเมอื ง การปกครอง และ
มารุตเปน็ ผ้รู ว่ มงานทีไ่ ม่ได้ปรากฏช่ือในโตเติล้ ประวัติศาสตร์สังคมไทยในยุคสมัยหน่ึงได้เป็น
ฉากทนี่ า่ สนใจเปน็ อยา่ งมากอกี ฉากหนงึ่ อย่างดี
ในภาพยนตร์ คือหลังจากพวกคอมมิวนิสต์ถูก
ปราบปรามจนส้นิ แล้ว เปน็ ฉากทชี่ าวบา้ นได้มา
รว่ มมอื รว่ มใจลงแรงกนั สรา้ งถนน โดยมีหมอลำ�

53

ชู้

วนั แรกฉาย ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ ชอ่ื ผกู้ ำ� กบั ภาพยนตรช์ น้ั นำ� ของวงการภาพยนตร์
ความยาว ๑๔๕ นาที ไทย ทต่ี ลอดชว่ งชวี ติ การทำ� งาน เปย๊ี ก โปสเตอร์
ฟลิ ์ม ๓๕ มม. / สี / เสียง ได้สร้างสรรค์ผลงานภาพยนตร์ไทยคุณภาพ
ทปี่ รึกษา เกยี รติ เอ่ยี มพ่ึงพร จ�ำนวนมาก และถือเป็นผู้ก�ำกับท่ีพร้อมจะน�ำ
ผู้จัดจ�ำหน่าย อศั วนิ ภาพยนตร์ เสนอเรอ่ื งราวและรปู แบบใหม่ ๆ ที่แตกต่างไป
ผสู้ ร้าง เป๊ยี ก โปสเตอร์ จากท่ีภาพยนตร์ไทยทั่วไปนิยมกัน ภาพยนตร์
ผดู้ ำ� เนนิ งานสร้าง สปุ ราณี โพธิ์ชัยแสน เรื่อง ชู้ เป็นหน่ึงในผลงานท่ีแสดงให้เห็นศักย-
ผกู้ �ำกบั เปีย๊ ก โปสเตอร์ ภาพอันเปย่ี มลน้ ของเป๊ยี ก โปสเตอร์
ผปู้ ระพันธ ์ “จำ� ลักษณ”์
ผเู้ ขยี นบท “วศิ ณุศษิ ย”์ ในกจิ กรรม ชน้ั ครู ๔ ที่หอภาพยนตรฯ์
ผกู้ ำ� กบั บท “นันทวตั ” จัดขึ้น เปี๊ยก ได้เล่าท่ีมาของภาพยนตร์เน้ือหา
ผ้กู �ำกบั ภาพ สมบูรณ์สขุ แหวกแนวอย่าง ชู้ ว่า ในช่วงหลังจากที่เขา
ผู้ถา่ ยภาพ โสภณ เจนพานิช, โชน ประสบความสำ� เรจ็ อยา่ งสูงจากภาพยนตรเ์ รอ่ื ง
บนุ นาค, พลู สวสั ด์ิ ธมี ากร โทน และ ดวง เขากก็ ำ� ลังอยู่ในชว่ ง “หมดพงุ ”
ผลู้ �ำดบั ภาพ สมบูรณส์ ุข จงึ ไดป้ ระกาศหาพลอ็ ตเรอ่ื งดี ๆ เพอ่ื ใหเ้ ขาจะนำ�
ผู้กำ� กับศิลป ์ พชิ ัย เดชะวนิช ไปพฒั นาตอ่ เปน็ บทภาพยนตรต์ อ่ ไป สดุ ทา้ ยเขา
ผสู้ รา้ งเพลง ประสทิ ธ์ิ พยอมยงค์ ก็ตัดสินใจเลือกพล็อตความยาว ๓ บรรทัด ท่ี
ผ้ปู ระกอบเพลง ประเสรฐิ จุลเกศ มีชื่อถูกใจเขาเป็นอย่างยิ่งว่า ชู้ ซ่ึงเมื่อถึงเวลา
ผู้บันทกึ เสียง สหสั ตู้จนิ ดา จะจ่ายค่าเรื่องให้กับผู้เขียน เปี๊ยกจึงได้พบว่า
ผู้แสดง มานพ อัศวเทพ, กรุง เจ้าของพล็อตแปลกดังกล่าวคือ ส�ำเนา หิริโอ-
ศรีวิไล, วันดี ศรตี รัง, ด.ญ. ไขนภา เจยี รบุตร, ตปั ปะ นกั เขยี นหนงั สอื ผมู้ ชี อ่ื เสยี งและเคยเขยี น
นันทวตั , โชน บนุ นาค บทภาพยนตร์และกำ� กับภาพยนตร์มาแล้ว

ช่ือของ สมบูรณ์สุข นิยมศิริ หรือท่ีคน ภาพยนตร์เล่าถึง เหตุเรืออับปางท�ำให้
ไทยรู้จกั กนั ในนาม เป๊ียก โปสเตอร์ เป็นหน่งึ ใน หญงิ เคราะหร์ ้ายอยา่ ง เรยี ม ถกู พัดมาติดหาดที่
เกาะแหง่ หนง่ึ ทซ่ี ง่ึ นายเชงิ ชาวประมงใชเ้ ป็นท่ี
อาศัยอยู่แต่เพียงคนเดียว จึงได้ช่วยเหลือเรียม

54

ไว้ใหม้ ีชวี ติ รอด จนรา่ งกายเรียมดีข้ึน เชงิ กถ็ ูก คดิ หนกั แต่เมือ่ คดิ ตกกป็ ระกาศวา่ ขอให้เรยี ม
ตัณหาเข้าครอบง�ำจับเธอเป็นเมียกระทั่งมีลูก เป็นคนเลือกแล้วกันว่าจะอยู่กับใคร แต่ด้วย
ด้วยกัน วันหนึ่งเชิงลงไปด�ำน�้ำหาไข่มุกและถูก ความชั่วช้า เทพได้โอกาสหยิบปืนขึ้นมาจะฆ่า
ปะการังพิษเข้าตาจนตาแทบมองไม่เห็น เรียม เชิง แต่เชิงรู้ตัวจึงเกิดการต่อสู้กับเทพอย่าง
ตอ้ งเดนิ ทางออกจากเกาะไปตามหมอในตวั เมอื ง ดุเดือด แล้วเกิดปืนลั่นไปถูกเรียม และเทพถูก
มาชว่ ยรกั ษา แตป่ รากฏวา่ หมอทเี่ ธอพบคอื นาย เชิงตีจนสลบไป เชิงน�ำเรียมขึ้นเรือออกไปจาก
เทพ คนรกั เกา่ ของเธอ เทพมาชว่ ยรกั ษาเชงิ และ เกาะ ทงิ้ ใหเ้ ทพซงึ่ ฟน้ื ขน้ึ มารบั รวู้ า่ กำ� ลงั ถกู ทง้ิ ให้
เกิดสงสัยในเหตุท่ีเชิงหลบมาอยู่เกาะร้างล�ำพัง รอความตายอยบู่ นเกาะน้�ำท่วมถงึ น้ันโดยล�ำพงั
ว่าน่าจะมีไข่มุกมูลค่ามหาศาลซ่อนอยู่ จึงวาง
แผนให้ยารักษาที่ยิ่งท�ำให้ตาบอด เทพหว่าน ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า พล็อตเรื่องที่มีตัว
เสน่ห์ปั่นหัวเรียมเพ่ือให้เธอมีใจกับเขามากกว่า ละครน�ำอยู่เพียง ๓ ตัวละคร ที่มีด้านมืดด้าน
คนพกิ าร และใหช้ ว่ ยสบื ถามหาทซ่ี อ่ นของไขม่ กุ สว่าง ไม่ใช่เพียงแค่ตัวแทนความดีช่ัวแบบ
แตท่ รี่ า้ ยไปกวา่ นน้ั คอื ทง้ั สองลกั ลอบเปน็ ชกู้ นั ถงึ พระเอกนางเอกและตัวร้ายแบบท่ีมักปรากฏใน
ขนั้ ตอ้ งการกำ� จดั เชงิ เสยี ใหพ้ น้ ในเรว็ วนั โดยมไิ ด้ ภาพยนตรไ์ ทยเรอื่ งอน่ื และเนอ้ื หาของภาพยนตร์
คาดการณไ์ วเ้ ลยวา่ เชงิ จะรแู้ กว ไมใ่ ชย้ าของเทพ
และแกลง้ ทำ� เปน็ ตาบอด ทง้ั ทคี่ วามจรงิ เขาหาย
จากอาการมานานแล้ว เร่ืองราวชั่ว ๆ ของท้ัง
สองจึงมิอาจรอดพ้นไปจากสายตา กระท่ัง
เร่ียวแรงของเชิงกลับฟื้นคืน เขาจึงวางแผน
หลอกใหเ้ ทพและเรยี มชว่ ยพาไปหาไขม่ กุ ทซ่ี อ่ น
ไว้ เพอ่ื ทจ่ี ะพาทง้ั คไู่ ปยงั เกาะเลก็ ๆ ทนี่ ำ้� ทว่ มถงึ
แหง่ หนง่ึ เมือ่ สบจังหวะเชงิ ชกั ปืนออกมาหมาย
ฆา่ ชายชแู้ ละนงั เมยี แพศยาใหต้ ายเสยี ทงั้ คู่ เรยี ม
จงึ ยอมรบั การกระทำ� นอกใจผวั แตเ่ ปดิ ปากบอก
ความจริงมากไปกว่าน้ันว่า เธอกับเทพนั้นเคย
เป็นผัวเมียกันมาก่อนท่ีเรือจะอับปางและร่าง
เธอลอยไปติดเกาะ ชู้ในความหมายของเธอนั้น
จงึ ไมใ่ ช่เทพแต่เป็นเชิงน่ันเอง เม่อื เชิงรู้ดงั นั้นจึง

55

มีการพยายามต้ังค�ำถามถึงศีลธรรมของมนุษย์ แหวกแนว ซง่ึ อาจจะกลา่ วไดว้ า่ ความแปลกจาก
ซง่ึ เป็นเร่ืองราวท่แี ตกต่างไปจากภาพยนตรไ์ ทย ปกติของภาพยนตร์ ท�ำให้กรรมการไม่กล้าให้
แทบจะทกุ ยุคทกุ สมัย รางวลั ปกต ิ แตค่ วามแปลกอนั โดดเดน่ นกี้ ท็ ำ� ให้
กรรมการไมก่ ลา้ ทจี่ ะไมใ่ หร้ างวลั เชน่ กนั จงึ ตอ้ ง
ความแตกต่างของเนื้อหาภาพยนตร์ ให้เปน็ รางวัลพเิ ศษ
เรอื่ งนก้ี ลา่ วไดว้ า่ แปลกแยกจากขนบหรอื กระแส
ความนิยมของภาพยนตรไ์ ทยทว่ั ไป อาจจะเป็น ชู้ จึงเป็นตัวอย่างอันหายากของภาพ-
ส่วนหน่ึงที่ท�ำให้ภาพยนตร์เรื่องน้ีไม่ประสบ ยนตร์ไทย เป็นตัวอย่างของภาพยนตร์ที่ผู้สร้าง
ความส�ำเร็จทางรายได้เหมือนภาพยนตร์ก่อน มีเจตนาใช้ศิลปภาพยนตร์แสดงธรรม ว่าด้วย
หนา้ ของเปย๊ี ก โปสเตอร์ แต่ ชู้ ไดร้ บั การคดั เลอื ก กิเลส ตัณหา ราคะ ความโลภความเห็นแก่ตัว
โดยสมาคมผู้อ�ำนวยการสร้างภาพยนตร์ไทย ของมนุษย์ ซ่ึงไมจ่ ำ� กัดวา่ เป็น มนษุ ยชาติ ภาษา
ให้เป็นตัวแทนภาพยนตร์ไทยเข้าประกวดใน หรอื กาลสมัยใด
มหกรรมภาพยนตร ์ เอเซยี - แปซิฟกิ คร้งั ท่ี ๑๙
ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๑๖ ณ ประเทศสงิ คโปร์ และ
ท่ีสุดกไ็ ดร้ บั เลือกใหไ้ ดร้ างวลั พเิ ศษ ท่ไี มม่ ีสาขา
คือในฐานะภาพยนตร์ที่มีเน้ือหาโดดเด่นแปลก

56

วัยตกกระ

วนั แรกฉาย ๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๑ ๒๕๒๑ - ๒๕๒๒ รางวัลภาพยนตร์สร้างสรรค์
ความยาว ๑๒๒ นาที สังคมยอดเยี่ยม และรางวัลพิเศษ ดาราอาวุโส
ฟิล์ม ๓๕ มม. / สี / เสียง ยอดเยีย่ ม หนู สวุ รรณประกาศ
บรษิ ทั ผูส้ รา้ ง นครพิงค์โปรดกั ชนั่
ผ้อู ำ� นวยการสร้าง ชนะ คราประยูร ปี พ.ศ. ๒๕๒๑ เป็นปีที่มีการสร้าง
ผ้กู ำ� กับ ชนะ คราประยูร ภาพยนตร์ไทยออกฉายเปน็ จำ� นวนมากผิดปกติ
ผู้ประพันธ์ “ศริ มิ าดา” ซ่ึงน่าจะมีสาเหตุมาจากการท่ีรัฐบาลข้ึนภาษี
ผ้เู ขยี นบท สดี า วิษณุภพ ศุลกากรการน�ำเข้าภาพยนตร์ตั้งแต่ปี พ.ศ.
ผถู้ ่ายภาพ กวี เกยี รตนิ นั ท์ ๒๕๒๐ มีผลให้บริษัทภาพยนตร์หลัก ๆ ของ
ผู้ลำ� ดับภาพ “นิราพรรณ” สหรัฐอเมริกาประท้วงโดยการไม่ส่งภาพยนตร์
ผู้ออกแบบเครอ่ื งแตง่ กาย “คณุ ต”ุ๊ เข้ามาฉาย และท�ำให้เกิดช่องว่างในตลาด
ผู้จัดเพลงประกอบ นพดล บุษปเกศ ภาพยนตร์ ซึง่ เคยรับภาพยนตรต์ า่ งประเทศเขา้
ผปู้ ระพันธเ์ พลง เสกสรร สอนอมิ่ ศาสตร์ ใน มาฉายในสัดสว่ นท่ีมากกว่าภาพยนตรไ์ ทย เป็น
เพลง “จะไปไหน” “ไมใ้ กลฝ้ ง่ั ” โอกาสให้ผู้สร้างภาพยนตร์ไทยสามารถสร้าง
บันทกึ เสยี ง อัศวนิ ภาพยนตร์ ภาพยนตร์เข้าฉายแทนภาพยนตร์ต่างประเทศ
ผแู้ สดง สรพงศ์ ชาตรี, ทาริกา ธิดาทิตย์, และเปน็ ชว่ งเวลาทมี่ ภี าพยนตรไ์ ทยทมี่ เี รอ่ื งราว
นิรุตต์ิ ศริ จิ รรยา, สมภพ เบญจาธกิ ลุ , สมจนิ ต์ แปลกใหม่หลากหลายกว่าที่เคยสร้างกันมา
ธรรมทตั , ชศู รี มสี มมนต,์ วไิ ลวรรณ วฒั นพานชิ , ภาพยนตรเ์ ร่ือง “วยั ตกกระ” เปน็ ตัวอย่างหนงึ่
จรุ ี โอศริ ,ิ ประพศิ แพรวพรรณ, ชนิ ดษิ ฐ์ บนุ นาค, ของภาพยนตร์ไทยท่ีมีเน้ือหาต่างไปจากเดิม ๆ
สายพณิ จินดานชุ , อุ่นเรือน ธรรมานนท,์ ด.ช. อาจกล่าวได้ว่าเป็นภาพยนตร์ไทยเร่ืองแรกท่ี
อ๊อด จินดานุช, ด.ญ. จอย จินดานุช, วิเวียน แสดงเรื่องของคนแก่หรือผู้สูงอายุเป็นตัวละคร
สุขสม, หนู สวุ รรณประกาศ, กุมารี โกมารกลุ หลัก มีบทบาทเป็นตัวน�ำเรื่อง มิใช่เป็นตัว-
ณ นคร ประกอบตามท้องเร่ือง ซ่ึงควรจะเรียกว่าเป็น
รางวลั รางวลั ภาพยนตรแ์ หง่ ชาติ ตัวเอก และในเร่ืองน้ีคือคุณยาย (ซึ่งผู้สร้างใช้
สุพรรณหงส์ทองค�ำ คร้ังที่ ๑ ประจ�ำปี พ.ศ. นักแสดงที่เป็นผู้สูงวัยจริง ๆ มิใช่ใช้คนอ่อนวัย

57

58

แต่สมมุติเป็นคนแก่หรือแต่งหน้าให้ดูแก่) จึง ไม่ข้ึนไม่แยแสแม้กระท่ังค�ำตักเตือน ซ�้ำยัง
ควรเรียกว่านางเอก แต่ขนบของภาพยนตรไ์ ทย เกรย้ี วกราดใสม่ ารดาหาวา่ เขา้ มายงุ่ ยากกบั ชวี ติ
เดมิ พระเอกนางเอก ตอ้ งเปน็ หนมุ่ เปน็ สาว เปน็ ทั้งหลายท้ังปวงท�ำให้หญิงชราที่เคยให้ก�ำเนิด
คทู่ จี่ ะตอ้ งมารกั กนั หรอื กวา่ จะรกั กนั ไดต้ อ้ งเลน่ เล้ียงดลู กู รักทงั้ สาม ถูกมองข้ามและถูกทอดทิง้
แงง่ อน หรอื มอี ปุ สรรคกดี ขวางมากมาย คณุ ยาย ให้กลายเป็นคนแก่ที่เดินผ่านไปผ่านมาภายใน
ในเรื่องน้ีจึงไม่สามารถเป็นนางเอกได้ แม้จะ บ้าน ดีที่ได้ทรงพลเด็กหนุ่มบ้านใกล้เรือนเคียง
แสดงได้ดี จนได้รับรางวัล ก็กลายเป็นรางวัล คอยเติมเต็มความรู้สึกท่ีดีราวกับหลานรัก แต่
ผู้แสดงประกอบไป กระนั้นนางก็มิอาจทนถูกดูแคลนจากลูกบังเกิด
เกล้าจึงตัดสินหนีออกจากบ้านไปโดยไม่บอก
อยา่ งไรกด็ ี ภาพยนตร์เร่ืองนี้ กลา้ หาญ กลา่ ว เหตนุ ้จี ึงท�ำให้ บุตรและธดิ าทัง้ สามกลบั
ที่จะแสดงเร่ืองของคนแก่เป็นตัวหลักของเร่ือง มาทบทวนตวั เองอกี ครง้ั นสิ าออกตามหามารดา
เป็นครั้งแรกท่ีคนแก่มีพ้ืนที่ในการสื่อสารเร่ือง อยา่ งสดุ กำ� ลงั วฒั นต์ ดั สนิ ใจเลกิ สมคบกนั คอรปั -
ของตัวเองบนจอหนังไทย แต่เป็นธรรมดาท่ี ช่นั กบั นายทนุ อยา่ งเด็ดขาด ในขณะที่เล็กก็รซู้ ึง้
ปรากฏการณ์น้ีมิได้ก่อกระแสนิยมเสนอเร่ือง ถึงค�ำเตือนของมารดาเมื่อผู้ชายของเธอน้ันเป็น
คนแกใ่ นหนงั ไทยแตอ่ ยา่ งไร และนา่ จะไมม่ พี น้ื ที่ เพียงคนหลอกลวงที่ท้ิงเธอไป ทั้งสามออกตาม
เชน่ นใ้ี หค้ นแกอ่ นื่ ๆ อกี จนในระยะหลงั เมอื่ เกดิ หามารดาพร้อมด้วยการช่วยเหลือจากทรงพล
วงการหนงั สน้ั ขน้ึ ในทศวรรษของปี พ.ศ. ๒๕๔๐ เด็กหนุ่มซึ่งดูจะห่างเหินจากคนบ้านนี้แต่กลับ
และมีผลให้เกิดหนังนอกกระแสหรือหนังอิสระ กลายเป็นคนท่ีเข้าใจมารดาของคนบ้านหลังนี้
หรือหนังอินด้ีขึ้นในวงการหนังไทย จึงเร่ิมมี ทสี่ ดุ กระทงั่ ไดม้ าพบกบั มารดาทบี่ า้ นพกั คนชรา
พ้ืนที่ให้ผู้คนและเร่ืองราวท่ีหลากหลายขึ้นใน ท้ังสามจึงขออโหสิกรรมและวิงวอนให้มารดา
หนังไทย กลับไปอยู่พร้อมหน้ากันอีกคร้ัง โดยสัญญาว่า
เร่ืองท่ีเคยผ่านมาจะไม่มีทางเกิดข้ึนต่อมารดา
ภาพยนตร์เล่าถึง ความสมบูรณ์พร้อม ผู้เปน็ ท่ีรักยิง่ อกี แล้ว
ด้วยเกียรติและทรัพย์สินของครอบครัว มิได้
ท�ำให้ นสิ า, วัฒน์ และ เล็ก สามพีน่ อ้ งไดค้ �ำนึง
ถึงความกตัญญูต่อมารดาเลยแม้แต่นิด นิสา
เอาแตเ่ ปน็ สาวสงั คมปลอ่ ยใหส้ ามซี ง่ึ เปน็ คนรวย
คอยว่าร้ายมารดาเธอ วัฒน์ซึ่งเป็นข้าราชการ
ชนั้ ผใู้ หญก่ ม็ ที า่ ทจี ะคอรปั ชนั่ โดยไมใ่ สใ่ จคำ� สอน
ของมารดา ในขณะที่เล็กก็หลงผู้ชายจนโงหัว

59

เงาะปา่

วันแรกฉาย ๒๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๓ พ่อของล�ำหับคอยกีดกันและบังคับให้เธอต้อง
ความยาว ๘๖.๒๑ นาที แต่งงานกบั ฮเนา เงาะหนมุ่ ผ้มู ฐี านะดี ทำ� ไดแ้ ม้
ฟิลม์ ๓๕ มม. / สี / เสยี ง กระทั่งเฆี่ยนตีและไม่ยอมให้ล�ำหับลูกสาวตน
สถานทฉี่ ายคร้งั แรก โรงภาพยนตร์เอเธนส์ ออกไปไหน จนลำ� หบั ต้องจำ� ใจทิ้งรักของเธอไป
บทประพันธ์ พระบาทสมเด็จพระจุล- แต่งงานกับฮเนา แต่เมื่อลำ� หับกับฮเนาแตง่ งาน
จอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว กันจนได้ร่วมหอ ซมพลาก็ใช้อุบายลักพาตัว
ผูอ้ �ำนวยการสรา้ ง ปริม บุนนาค, เกียรติ ลำ� หบั หนมี า ครั้นเมอื่ ฮเนารู้ความกร็ บี ออกตาม
เอี่ยมพึ่งพร ลา่ ซมพลาจนพบซมพลาขณะกำ� ลังลา่ สตั ว์ ทัง้ คู่
ผกู้ �ำกับการแสดง ภานพุ นั ธ,์ุ เปย๊ี ก โปสเตอร์ จึงได้ต่อสู้กันตามค�ำท้าของซมพลาที่ว่าหาก
ผู้เขียนบท พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระ- ฮเนาชนะเขาจะยอมบอกที่ซ่อนของล�ำหับ แต่
องคเ์ จ้าภาณพุ นั ธย์ุ คุ ล ทวา่ ในระหวา่ งทซ่ี มพลากำ� ลงั จะมชี ยั เหนอื ฮเนา
ผถู้ า่ ยภาพ สามคั คี ร�ำแก้วซ่ึงเป็นพ่ีชายของฮเนาที่ติดตามมาด้วยก็
ผู้ประพันธ์ดนตรี บญุ ยงค์เกตคุ ง,บรซู๊ แกสตนั รบี เปา่ ลกู ดอกอาบยาพษิ ใสซ่ มพลาจนเขาลม้ ลง
ผ้แู สดง จตุพล ภูอภิรมย์, ศศิธร ลำ� หบั ซงึ่ ไมเ่ หน็ ซมพลากลบั มา จงึ ออกมาตามหา
ปยิ กาญจน,์ ภญิ โญ ปานนยุ้ , ปู จนิ ดานชุ , สมคดิ ซมพลา และเจอเขาในขณะเกดิ เหตุ ในจงั หวะที่
ทองเงนิ , อำ� นวย แจม่ ใส, ลาวลั ย์ บวั ทง่ั , สงั เวยี น ซมพลาก�ำลังจะสิ้นใจ ด้วยความโศกเศร้าล�ำหับ
ยอดนิล, ส�ำรวย ธรรมสาคร, พิบูลย์ สดช่ืน, จงึ ใชม้ ดี ฆา่ ตวั เองตายตามซมพลา สว่ นฮเนาเมอ่ื
สทุ ศั น์ เพง็ ขำ� ได้รู้ว่าล�ำหับกับซมพลารักกันและได้เห็นความ
รักอันเด็ดเดี่ยวของท้ังสอง ก็ได้แต่โศกเศร้ากับ
ซมพลา เงาะหนมุ่ แหง่ ชายปา่ เมอื งพทั ลงุ ส่งิ ทที่ ำ� ไป พรอ้ มกับฝงั รา่ งของทั้งคู่ไวด้ ้วยความ
ได้พบรักกับ ล�ำหบั เงาะสาว หลงั จากท่ซี มพลา อาลยั รัก
ได้ช่วยชีวิตล�ำหับให้รอดพ้นจากการถูกงูกัดใน
ระหว่างเท่ียวป่า จนถูกเน้ือต้องตัวล�ำหับกลาย เปน็ ภาพยนตรเ์ รอ่ื งแรกและเรอ่ื งเดยี วท่ี
เปน็ เรอ่ื งผดิ ผี เกดิ กลายเปน็ ความรกั ฉนั ทผ์ วั เมยี สร้างจากบทละครร้องพระราชนิพนธ์ในพระ-
แตท่ ง้ั คกู่ ็ต้องแอบรกั กนั เรื่อยมา เพราะ ตองยบิ บาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เร่ือง
“เงาะปา่ ” ซง่ึ เปน็ บทละครรอ้ งทถี่ อื กนั วา่ ดที ส่ี ดุ

60

61

62

เรอื่ งหน่งึ ของชาติ เปน็ เรื่องโศกนาฏกรรมความ ด้วยระบบซีเนมาสโคปซึ่งมีจุดอ่อนเร่ืองความ
รักท่ีถูกขัดขวางและน�ำไปสู่ความตายที่คู่รัก คมชดั ของภาพ ดนตรปี ระกอบภาพยนตรซ์ ง่ึ เปน็
ยอมสละชพี เพ่ือพสิ จู น์รกั สว่ นสำ� คญั กใ็ ชน้ กั ดนตรที ม่ี ผี ลงานเดน่ ในการทำ�
ดนตรีไทยเดิมแบบสมัยใหม่ คือ บรูซ แกสตัน
ขอ้ เดน่ ประการหนง่ึ ของภาพยนตรน์ ้ี คอื และ บุญยงค์ เกตคุ ง
เป็นผลงานที่ท�ำงานร่วมกันระหว่างผู้ก�ำกับ
ภาพยนตรส์ องวยั และสองยคุ คนเกา่ และคนใหม่ หัวใจของภาพยนตร์นี้คือ การถ่ายทอด
คือ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ หัวใจของบทพระราชนิพนธ์คลาสสิกนี้ให้ได้
ยุคล หรือ เสด็จพระองค์ชายใหญ่ ผู้ก�ำกับ ซึ่งคือความสะเทือนใจในท้ายสุดของเรื่องท่ีน�ำ
ภาพยนตรร์ นุ่ ทสี่ องของวงการภาพยนตรไ์ ทย คอื ไปสู่โศกนาฏกรรมอันสร้างความรู้สึกเห็นหัวอก
รุ่นก่อนสงครามโลกคร้ังท่ี ๒ และ สมบูรณ์สุข หัวใจแห่งความรักบริสุทธ์ิของคู่หนุ่มสาวและ
นยิ มศริ ิ หรอื เปย๊ี ก โปสเตอร์ ผกู้ ำ� กบั รนุ่ ทส่ี ี่ หรอื บังเกิดความสลดสังเวชในชะตากรรมของคนคู่
คล่ืนลูกใหม่ของวงการภาพยนตร์ไทย เป็นการ นัน้ ซงึ่ ภาพยนตรน์ ้ีท�ำไดเ้ ชน่ กัน
ผสานระหวา่ งเกา่ กบั ใหม่ เพอ่ื ถา่ ยทอดบทละคร
รอ้ งและรำ� ซง่ึ เปน็ ภาษานาฏศลิ ปะแบบประเพณี ในฐานะท่ีเป็นภาพยนตร์ท่ีท�ำจากบท
ใหอ้ อกมาเปน็ ภาษาภาพยนตรไ์ ทยสมัยใหม่ จะ พระราชนิพนธ์ “เงาะป่า” เร่ืองแรกและเรื่อง
เห็นได้จากการใช้วิธีถ่ายท�ำในสถานท่ีจริง คือ เดียว ภาพยนตร์น้ีจึงเป็นภาพแทนหรือภาพจ�ำ
สร้างฉากหมู่บ้านเงาะขึ้นในป่าในดงจริง และ อันมีชีวิตชีวาเสมือนมีตัวตนจริงของตัวละครท่ี
แตง่ หนา้ แตง่ ตวั ผแู้ สดงใหด้ เู ชอื่ วา่ เปน็ ชาวปา่ จรงิ เคยมีอยู่แต่ในจินตนาการเม่ืออ่านบทพระราช
ซ่ึงอาจเป็นการตีความลึกลงไปถึงท่ีมาของบท นิพนธ์หรือดูการแสดงละครจากบทพระราช
พระราชนิพนธ์ซ่ึงกล่าวกันว่าพระบาทสมเด็จ นิพนธด์ ังกล่าวตลอดมา
พระจุลจอมเกล้าฯ ทรงได้สดับเค้าเร่ืองมาจาก
การเล่าขานของพวกเงาะซาไก แลว้ น�ำมาพระ-
ราชนิพนธ์เป็นบทละคร

ภาพยนตรน์ ผ้ี สู้ รา้ งใชว้ ธิ กี ารถา่ ยทำ� ดว้ ย
อปุ กรณท์ ท่ี นั สมยั โดยจา้ งบคุ ลากรและอปุ กรณ์
จากต่างประเทศ นับเป็นภาพยนตร์ไทยเร่ือง
แรก ๆ ที่ถ่ายท�ำในระบบไวด์สกรีน ในขณะที่
ภาพยนตรไ์ ทยเกอื บทง้ั หมดในเวลานนั้ นยิ มถา่ ย

63

ประชาชนนอก

ON THE FRINGE OF SOCIETY

พ.ศ. ๒๕๒๔ เกิดเหตกุ ารณ ์ ๖ ตลุ าคม ๒๕๑๙ สังคมไทยก็
ความยาว ๙๐ นาที เข้าสู่ยุคปิดกั้นเสรีภาพ ความขัดแย้งทางการ
ฟลิ ์ม ๑๖ มม. / สี /เสียง จ�ำนวน ๓ ม้วน เมืองกลายเป็นสงครามระหว่างอ�ำนาจรัฐกับ
ผู้สร้าง สภาคาทอลิกแห่งประเทศไทยเพ่ือการ พรรคคอมมวิ นสิ ต์ นกั ศกึ ษาและประชาชนทถ่ี กู
พฒั นา ปราบปรามกวาดล้างต้องหนีเข้าไปร่วมต่อสู้กับ
พรรคคอมมวิ นสิ ต์ กอ่ นทสี่ ถานการณจ์ ะคลค่ี ลาย
หากจะไลเ่ รยี งรายชอ่ื ผกู้ ำ� กบั ภาพยนตร์ ลงด้วยนโยบาย ๖๖/๒๓ ของรฐั บาล
ไทยที่สร้างผลงานสะท้อนสภาพสังคม ช่ือของ
มานพ อุดมเดช จะปรากฏเป็นอนั ดบั ตน้ ๆ คน หลงั ๑๔ ตลุ าคม มภี าพยนตรน์ อกระบบ
หน่ึง ด้วยผลงานการก�ำกับภาพยนตร์เรื่องแรก อุตสาหกรรมภาพยนตร์ออกมาเรื่องหน่ึง คือ
ของเขา “ประชาชนนอก” ซึ่งแม้จะไม่ใช่ ทองปาน ซ่ึงเป็นภาพยนตร์ที่แสดงพลังบริสุทธิ์
ภาพยนตร์ในอุตสาหกรรมภาพยนตร์โดยตรง อันอุดมคติของคนหนุ่มสาวในยุคสมัยน้ัน คน
แต่เป็นภาพยนตร์ที่ผลิตข้ึนโดยองค์กรพัฒนา หนุ่มสาวและนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยท่ี
เอกชน หรือ เอน็ จโี อ และมวี ัตถุประสงคเ์ พื่อใช้ สนใจวิพากษ์วิจารณ์ปัญหาสังคมไทย พูดถึง
ในการศึกษาอบรมโดยตรง มิใช่เพ่ือการค้าแต่ ปัญหาคอรัปชั่นของอ�ำนาจรัฐไทย ปัญหาทุน-
อยา่ งใด แตก่ ส็ รา้ งแรงกระเพอื่ มใหอ้ ตุ สาหกรรม นยิ มทส่ี มคบกบั ตา่ งชาตกิ อบโกยทรพั ยากรของ
ไทยไดบ้ า้ ง โดยเฉพาะเมอ่ื มานพ อดุ มเดช กา้ ว ชาติ ปัญหาการสร้างเขอ่ื นซึง่ ไมใ่ หป้ ระโยชนต์ ่อ
เข้าไปเป็นผู้ก�ำกับภาพยนตร์ในอุตสาหกรรม ราษฎรในชนบท นักศึกษาได้ลงไปสัมผัสชาวไร่
ภาพยนตร์ ชาวนาและกรรมกร แตภ่ าพยนตร์ซ่งึ ถา่ ยทำ� จบ
แล้ว ก�ำลังยังอยู่ในข้ันตัดต่อ ก็เกิดเหตุการณ์
ปี พ.ศ. ๒๕๒๔ เปน็ ชว่ งเวลาทส่ี งั คมไทย ๖ ตลุ า ท�ำให้ผู้สรา้ งซึ่งเป็นนกั ขา่ ว นักวิชาการ
ได้ผ่านเหตุการณ์ส�ำคัญทางการเมือง คือ ๑๔ และศิลปินต้องลี้ภัยกระจัดกระจายกันไป และ
ตลุ าคม ๒๕๑๖ ซง่ึ มผี ลสะเทอื นอยา่ งใหญห่ ลวง เมอ่ื ตดั ตอ่ จนสำ� เรจ็ กไ็ มส่ ามารถนำ� ออกฉายเปดิ
ต่อสังคมท้ังประเทศ เป็นการเปิดเสรีภาพทาง เผยไดใ้ นประเทศไทย ตอ้ งแอบลกั ลอบฉายดกู นั
การแสดงความคิดเห็นอย่างกว้างขวาง แต่เม่ือ ในวงแคบ แต่ปรากฏว่า ทองปาน ได้รับความ

64

สนใจให้จัดฉายในเทศกาลภาพยนตร์ในต่าง ท้ิงลูกเมยี ไปเป็นกรรมกรขายแรงงานในโรงงาน
ประเทศหลายสิบแห่ง กลายเปน็ ภาพยนตรไ์ ทย แหง่ หนง่ึ ในกรงุ เทพ ภาพยนตรเ์ ลา่ เรอื่ งตดั สลบั
ท่มี ีชือ่ เสยี งที่สุดเรือ่ งหนึ่งในนานาชาติ แต่คู่ขนานกันไปมาระหว่างนาฏกรรมชีวิตของ
ชายสองคน
ประชาชนนอก ซง่ึ สรา้ งขน้ึ หลงั ทองปาน
ประมาณ ๔ ปี แตเ่ น้ือหาปรากฏว่าเปน็ ตอนต่อ จ�ำรัสร่วมกับผู้ใหญ่ไสวชักชวนชาวบ้าน
หรือภาคสองของทองปาน คือ ได้แสดงสภาพ ให้ร่วมกันเป็นสหกรณ์ท�ำนาปรังซ่ึงเป็นการท�ำ
ของสังคมไทยหลัง ๑๔ ตลุ า ซ่ึงเปิดเสรีภาพขึ้น นานอกฤดูกาล ชาวนาจะไดม้ รี ายไดต้ ลอดท้งั ปี
เกิดการแสดงพลังเรียกร้องความยุติธรรมใน และทำ� โรงสเี ล็ก ๆ เอง ขายเอง ท�ำให้เถา้ แกเ่ ส็ง
ทุกส่วนของสังคม อย่างที่พูดกันว่าเดินขบวน พ่อค้าคนกลางขายข้าวเห็นว่าจะเป็นการขัดผล
รายวนั ซ่ึงน�ำไปสู่การปราบปรามจากอำ� นาจรัฐ ประโยชน์ของตน จึงไปหวา่ นลอ้ มแม่ของจำ� รสั
ในชนบทภาคเกษตร ชาวนาถกู ฆา่ และถกู จบั กมุ ใหจ้ ำ� นองทน่ี ากบั ตน แลว้ สมคบกบั เกษตรอำ� เภอ
คมุ ขงั ในขอ้ หาเปน็ คอมมวิ นสิ ต์ ในเมอื ง กรรมกร ซึง่ คอรปั ชั่น โกงป๋ยุ ของชาวนา ใสค่ วามวา่ จำ� รัส
ซึ่งก็คือชาวนาและลูกหลานชาวนาที่ล้มละลาย กบั พวกมพี ฤติกรรมเปน็ คอมมิวนิสต์
จากการท�ำนา อพยพเข้ามาขายแรงงานเป็น
กรรมกรในเมือง เม่อื ตอ่ สเู้ รียกร้องหาความเปน็ ส่วนกองแพงเข้าไปอยู่ในเมืองกรุงอย่าง
ธรรมก็ถูกฆ่าและถูกจับกุมคุมขังด้วยข้อหาเป็น อนาถา อาศัยอยู่กับเพ่ือนร่วมห้องอย่างแออัด
คอมมวิ นสิ ต์ เช่นเดียวกนั

มานพกล่ันกรองเรื่องราวจากประสบ-
การณข์ องคนใกลต้ วั ทงั้ จากชวี ติ จรงิ ของพอ่ และ
แมข่ องเขา เพอ่ื นรนุ่ พี่ มาเป็นบทภาพยนตรซ์ ึ่ง
เล่าเร่ืองผ่านหนุ่มอีสานสองคนที่เลือกเส้นทาง
ชีวิตไปคนละทางแต่สุดท้ายก็พบชะตากรรมไม่
ต่างกัน ชายคนหน่งึ ช่ือ จำ� รสั จากลูกชาวนาใน
หมบู่ า้ นหนงึ่ ของอสี านไปเปน็ นกั ศกึ ษาวชิ าเกษตร
ที่กรุงเทพ เรียนจบพร้อมอุดมการณ์ท่ีต้องการ
กลบั ไปชว่ ยพอ่ แมพ่ นี่ อ้ งทำ� นาทบี่ า้ นเกดิ อกี ชาย
หนึ่งคือ กองแพง หนุ่มชาวนาจากหมู่บ้าน
เดียวกัน แตล่ ้มละลายจากการทำ� นา ต้องด้นิ รน

65

ยัดเยียด เป็นกรรมกรขุดดินใช้แรงงานแลกกับ ตามดว้ ยภาพการชำ� แหละกบเพอ่ื ทำ� อาหาร เปน็
เงินอันน้อยนิด เมื่อมีโอกาสเปล่ียนงานไปเป็น สัญญาณของการที่พี่น้องชาวนาและกรรมกร
คนส่งน้�ำแข็งก็ดันขับสามล้อส่งน�้ำแข็งไปชนรถ กำ� ลงั ไปสชู่ ะตากรรมเดยี วกนั จำ� รสั ถกู ลอบสงั หาร
ต้องลาออกจากงานกลางคันเพ่ือเอาเงินที่ได้ไป กรรมกรถูกลอบท�ำร้ายจะเอาชีวิต และสุดท้าย
ชดใชค้ า่ เสียหาย เพ่ือนทอ่ี าศัยบา้ นพักเดยี วกัน ถูกจบั กมุ คุมขัง
พากองแพงมาสมัครงานท่โี รงงานทอผา้ แมก้ าร
ท�ำงานในโรงงานจะเส่ียงต่ออุบัติเหตุ แต่ก็ต้อง ทนายที่ไปเย่ียมผู้ต้องหาที่โรงพัก คือ
แลกกับการได้ท�ำงานเป็นหลักเป็นแหล่ง ที่ ทนายทองใบ ทองเปาว์ (แสดงเป็นตัวเอง) ผู้ซ่ึง
โรงงานน้ี มีสหภาพแรงงานท่ีช่วยแนะน�ำเร่ือง เคยโดนคุมขงั ข้อหาคอมมวิ นิสต์มากอ่ น ทนาย
สวัสดิการพื้นฐานต่าง ๆ ท่ีแรงงานพึงจะได้รับ ถามกรรมกรทอี่ ยใู่ นหอ้ งขงั อยา่ งเรยี บ ๆ วา่ เปน็
เชน่ วนั หยุด ค่าแรงขั้นตำ่� แตเ่ มื่อผนู้ ำ� สหภาพฯ อยา่ งไร โดนขอ้ หาอะไร ผูต้ อ้ งขงั ตอบว่า ขอ้ หา
นำ� คนงานตอ่ สคู้ วามอยตุ ธิ รรมดว้ ยการประทว้ ง มีการกระท�ำเป็นคอมมิวนิสต์ครับ ทนายก็ยิ้ม
โดยการหยุดงาน เขาก็ถูกนายจ้างไล่ออก โดน เสมอื นผเู้ หน็ ทะลปุ รโุ ปรง่ กบั ขอ้ หาครอบจกั รวาล
ดกั ทำ� รา้ ยรา่ งกาย และถกู ตำ� รวจบกุ จบั กมุ ทบ่ี า้ น นี้
พัก โดยต้ังข้อหาเป็นคอมมิวนิสต์ กองแพงซึ่ง
อาศยั อยทู่ เี่ ดยี วกนั จงึ พลอยตดิ รา่ งแหถกู จบั เขา้ ฉากจบของหนัง กลับไปปิดฉากที่
คุกไปด้วย หมู่บ้าน นายทุนเงินกู้และพ่อค้าคนกลางหน้า
เลือดก้าวข้ึนมาบนบ้านของผู้ใหญ่ไสว ซ่ึงก�ำลัง
ในขณะทเี่ หลา่ กรรมกรชายหญงิ ชกู ำ� ปน้ั ยกปืนยาวขึ้นเล็งใส่ผู้มาเยือน ภาพยนตร์หยุด
แสดงความสามคั คตี อ่ สู้ ภาพตดั ไปแสดงตน้ ขา้ ว ภาพค้างเป็นจุดฟูลสต๊อปไว้ตรงน้ัน ปล่อยให้
ในนาท่ีบ้านของกลุ่มสหกรณ์ชาวนาก�ำลังชูรวง ผชู้ มคดิ ตอ่ เอาเองวา่ ยงิ หรอื ไมย่ งิ หรอื วา่ เปน็ การ
สรปุ บทเรยี นของการตอ่ สขู้ องชนชนั้ ลา่ งวา่ เลอื ด

66

ต้องลา้ งด้วยเลือด หรอื ปนื ตอ้ งสดู้ ว้ ยปนื นกั ศกึ ษา ชาวบ้าน และคนจากสหภาพแรงงาน
มานพ อุดมเดช เคยท�ำงานเปน็ หัวหน้า มาร่วมแสดงเพ่ือให้เกิดความสมจริง อีกทั้ง
ฝ่ายผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ ของส่ือมวลชน ทีมงานก็เป็นคนรุ่นใหม่ท่ีเพ่ิงเริ่มแสดงฝีมือใน
คาทอลกิ แหง่ ประเทศไทย เมอ่ื องคก์ รมคี วามคดิ วงการภาพยนตร์ อาทิ พรนิติ วิรยศริ ิ ตากล้อง
จะผลิตภาพยนตร์เองจึงส่งมานพไปเรียนรู้และ ฝีมอื ดจี ากวงการโฆษณา นิวัติ สำ� เนยี งเสนาะ ผู้
ฝกึ หดั วธิ กี ารสรา้ งภาพยนตรจ์ ากบาทหลวงชาว บันทึกเสียงที่เพิ่งได้รับรางวัลจากเร่ือง อุกาฟ้า
อนิ เดยี คนหนงึ่ ทบ่ี า้ นซาเวยี ร ์ แตจ่ นแลว้ จนรอด เหลอื ง ของทา่ นมยุ้ และ สรุ พงษ์ พนิ จิ คา้ ผสู้ รา้ ง
มานพก็ไม่ได้ท�ำงานให้องค์กรของตนเองเพราะ ภาพยนตรส์ ารคดอี สิ ระฝมี อื ดเี ปน็ ผตู้ ดั ตอ่ ทส่ี ดุ
ลาออกเสียก่อน กว่าจะได้ใช้ความรู้ทางด้าน ภาพยนตรเ์ ร่ืองแรกของมานพ ชอื่ “ประชาชน
ภาพยนตร์ท่ีทดลองฝึกหัดมา ก็เมื่อมาท�ำงานที่ นอก” ซ่ึงเป็นช่ือท่ีล้อจากวรรณกรรมคลาสสิก
สภาคาทอลกิ แหง่ ประเทศไทยเพอื่ การพฒั นา ซงึ่ ของอลั แบร์ การ์มู ในชอื่ ไทย “คนนอก” ก็ออก
มโี ครงการจะจัดสรา้ งภาพยนตรเ์ พ่ือเผยแพร่ให้ ฉายสปู่ ระชาชน แตเ่ นอื่ งจากเปน็ ภาพยนตรน์ อก
ประชาชนเขา้ ใจปญั หาเศรษฐกจิ และปญั หาทาง กระแสหรอื นอกตลาด จึงได้รับการจัดฉายตาม
สงั คม สถาบันการศึกษา สมาคมแรงงาน หรอื องค์กร
หลังจากเพียรเขียนบทจนส�ำเร็จภายใน เอ็นจีโอต่าง ๆ ในฐานะเป็นสื่อการอบรมเพื่อ
หนึ่งเดือน มานพก็เร่ิมไปถ่ายท�ำท่ีหมู่บ้านหนึ่ง พัฒนามนุษย์ แต่ขณะเดยี วกนั กไ็ ด้รบั เชญิ ใหไ้ ป
ในจงั หวัดยโสธร แต่ยงั ไมท่ ันเดนิ กลอ้ ง กองถ่าย ฉายในเทศกาลภาพยนตร์ในต่างประเทศหลาย
กถ็ กู หนว่ ยงานภาครัฐส่ังหา้ ม มานพถูกคน้ บ้าน เทศกาลด้วยกัน เช่น ลอนดอนฟิล์มเฟสติวัล
และถูกต�ำรวจสะกดรอยตาม จนสุดท้ายเขาจึง ฮอ่ งกงอนิ เตอรเ์ นชน่ั แนลฟลิ ม์ เฟสตวิ ลั นอกจาก
ต้องล้มโครงการถ่ายท�ำภาพยนตร์ไปพักหน่ึง นี้ยังได้ไปฉายที่ประเทศฝร่ังเศส อิตาลี ญ่ีปุ่น
ข้อที่ว่าในภาพยนตร์พูดถึงระบบการรวมตัวท�ำ และเกาหลี
นาหรอื นารวมแบบคอมมวิ นสิ ต ์ มานพถกู จบั ตา ประชาชนนอก จึงมีคุณค่าส�ำคัญใน
มองว่าจะฝักใฝ่ในลัทธิคอมมิวนิสต์ไม่ต่างจาก ฐานะภาพยนตร์ที่เป็นผลพวงมาจากเหตุการณ์
จ�ำรสั ตวั ละครในเร่ือง เม่อื สถานการณท์ างการ ๑๔ ตลุ าคมอันยิง่ ใหญ่ เปน็ บนั ทกึ ความเป็นไป
เมืองผ่อนคลายลงในปี พ.ศ. ๒๕๒๓ ซ่ึงรัฐบาล ของสงั คมไทยในชว่ งเวลาแหง่ การรบั ผลกระทบ
ได้ปรับเปล่ียนนโยบายในการต่อสู้กับผู้ก่อการ นน้ั เปน็ ความทรงจำ� ทางอารมณแ์ ละเจตนารมณ์
ร้ายคอมมิวนิสต์ มานพจึงได้กลับมาถ่ายท�ำ ของผู้คนร่วมสมัย ซึ่งไม่อาจจัดแสดงจ�ำลองขึ้น
ภาพยนตรต์ อ่ จนสำ� เรจ็ ในปี พ.ศ. ๒๕๒๔ โดยได้ ใหม่ได้อีก

67

เพ่อื น-แพง

PUEN-PAENG

วนั แรกฉาย ๒๔ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๖ รางวลั รางวลั ภาพยนตรแ์ หง่ ชาติ สพุ รรณหงส์
ความยาว ๑๓๑ นาที ทองคำ� ครงั้ ท่ี ๕ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๒๖ ภาพยนตร์
ฟิลม์ ๓๕ มม. / สี / เสียง ยอดเยยี่ ม, รางวัลตุ๊กตาเงนิ ผูแ้ สดงนำ� ฝา่ ยหญงิ
บรษิ ัทสรา้ ง เชิดไชยภาพยนตร์ ยอดเย่ียม ชณุตพร วิศิษฏโสภณ, ผู้แสดง
ผู้อ�ำนวยการสร้าง จันทนา ทรงศรี ประกอบหญิงยอดเยย่ี ม คนงึ นิจ ฤกษะสาร
ผ้กู �ำกบั เชิด ทรงศรี
ผู้ประพนั ธ์ “ยาขอบ” ภาพยนตร์ท่ี เชิด ทรงศรี ดัดแปลงข้ึน
ผเู้ ขยี นบท “ธม ธาตร”ี จากเร่ืองสัน้ แนวลูกทุ่งเรือ่ ง “เพื่อน-แพง” ของ
ผู้ถา่ ยภาพ กวี เกียรตินันท์ ยาขอบ (โชติ แพรพ่ นั ธ)์ุ ภายหลงั ประสบความ
ผู้ลำ� ดบั ภาพ คชา ราชประทาน ส�ำเร็จอย่างสุดยอดจากการน�ำนิยายลูกทุ่งเรื่อง
ผจู้ ดั เคร่อื งแตง่ กาย จนั นภิ า เจตสมมา, เจริญ “แผลเก่า” ของไม้ เมืองเดิม (ก้าน พ่ึงบุญ ณ
แสงเดือน อยุธยา) มาสร้างเป็นภาพยนตร์เมื่อปี พ.ศ.
ผปู้ ระพนั ธเ์ พลง “พรานบูรพ์” ในเพลง ๒๕๒๐
“จันทรเ์ จ้าขา” “กระจ๋มุ กระจม๋ิ ” “ลืมเสียแล้ว
หรือเพ่อื นแพง” เพ่ือน–แพง บอกเล่าต�ำนานรักสามเส้า
ผูท้ ำ� ดนตรปี ระกอบ สมาน กาญจนะผลิน, คดี แหง่ ทอ้ งทงุ่ ระหวา่ ง ลอ ชายหนมุ่ ผผู้ ดิ คำ� สาบาน
อรรถกร กับ เพอื่ น และ แพง สองพีน่ ้องผ้มู ีใจรกั ชายคน
ผู้บนั ทกึ เสียง เกษม มลิ นิ ทจินดา เดียวกัน โดยยาขอบได้หยิบยืมความสัมพันธ์
ผู้แสดง สรพงศ์ ชาตรี, ชณุตพร และชอ่ื ตวั ละครเอกมาจากวรรณคดโี บราณเรอื่ ง
วศิ ิษฏโสภณ, คนงึ นิจ ฤกษะสาร, ปิยะ ตระกูล- ลิลิตพระลอ เขียนออกตีพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรก
ราษฎร,์ วโิ รจน์ ควนั ธรรม, โดม สงิ หโ์ มฬ,ี สรุ ชาติ ในวารสารของโรงเรียนเทพศิรินทร์เม่ือปี พ.ศ.
ไตรโภค, ม.ร.ว. สดุ จยั ยะ ชมพนู ทุ , เกษม มลิ นิ ท- ๒๔๗๖ ก่อนหน้า “แผลเก่า” ซง่ึ เป็นนยิ ายเรอื่ ง
จินดา, วงจันทร์ ไพโรจน์, พริ าวรรณ ประสพ- แรกของไม้ เมืองเดิม ผู้เป็น “จ้าวแห่งนิยาย
ศาสตร,์ ถนอม รุ่งพวงเงิน, สุรพล แก้วอำ� ไพ ลูกทุ่ง” “เพื่อน-แพง” จึงถือเป็นหลักหมาย
แรก ๆ ของงานประพนั ธ์ไทยแนวนี้ และเปน็ ท่ี

68

จดจ�ำได้ดีของผู้คนในวงการวรรณกรรมในขณะ หลายเพลงมาใช้ประกอบภาพยนตรเ์ ร่ืองนี้
นัน้ ในแง่หน่ึง เพ่ือน-แพง จึงเป็นเสมือน

ด้วยความท่ีต้นฉบับเป็นเรื่องสั้น เชิด มหรสพที่ท�ำขึ้นเพื่อบูชามหรสพท้ังหลายซ่ึง
ทรงศรี จึงได้เพิ่มเติมตัวละครและขยายความ หล่อเลี้ยงจิตใจของบรรพชนไทยมาก่อนหน้า
ออกไปใหไ้ ดเ้ นอื้ เรอื่ งและความยาวอยา่ งภาพยนตร์ และท่ีส�ำคัญ คือการเป็นบทบันทึกถึงโศกนาฏ-
สว่ นหนง่ึ มาจากการศกึ ษาชวี ติ และเรอื่ งราวของ กรรมความรักอันเรียบง่ายกินใจของหนุ่มสาว
ผู้แตง่ อยา่ งเอาจรงิ เอาจงั เชน่ เดียวกับเม่อื คราว แหง่ ทอ้ งทงุ่ ชนบท ในยคุ ทยี่ งั คงเชอ่ื มน่ั ศรทั ธาใน
ที่ดัดแปลง แผลเก่า รวมทั้งยังคง “ส�ำแดง อานภุ าพของค�ำสาบาน รวมทง้ั เป็นผลงานอันมี
ความเป็นไทยต่อโลก” ด้วยการบรรจงสอด เลือดเนื้อและตอกย้�ำให้เห็นถึงความรักความ
แทรกวิถีชีวิตชาวไทยในช่วงประมาณ พ.ศ. ชน่ื ชมและความเขา้ ใจในความเปน็ ไทยอยา่ งลกึ
๒๔๗๖ เอาไวอ้ ยา่ งกลมกลนื โดยเฉพาะดา้ นการ ซ้งึ ของ เชดิ ทรงศรี ผูพ้ ิถีพิถนั และละเมียดละไม
บันเทิงและมหรสพ ทีม่ ใี หเ้ ห็นตัง้ แต่ เพลงล�ำตดั ไม่ต่างกับการเขียนด้วยภาษาอันวิจิตรบรรจง
เพลงเกีย่ วขา้ ว หนงั ใหญ่ หนุ่ กระบอก ไปจนถงึ ของ ยาขอบ ทงั้ ยงั เปน็ “จา้ วแหง่ หนงั ไทยลกู ทงุ่ ”
ละครร้องเร่ือง จันทร์เจ้าขา ของพรานบูรพ์ ในแบบเดียวกับที่ ไม้ เมืองเดิม โดดเด่นอยู่ใน
ศิลปินช้ันครูผู้ที่เขาเคารพและน�ำเพลงเอก วงการวรรณกรรม

69

ดว้ ยเกลา้

วนั แรกฉาย ๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๓๐ ยอดเยี่ยม, นักแสดงน�ำชายยอดเยี่ยม จรัล
ความยาว ๑๐๗ นาที มโนเพ็ชร, บทภาพยนตร์ยอดเย่ียม, เพลงและ
ฟลิ ม์ ๓๕ มม. / สี / เสยี ง ดนตรีประกอบยอดเยี่ยม
บรษิ ทั สรา้ ง ไฟว์สตาร์โปรดกั ชัน่
ผอู้ �ำนวยการสรา้ ง เจริญ เอีย่ มพึ่งพร
ผู้ก�ำกับ บณั ฑิต ฤทธ์ถิ กล ถงึ แมว้ า่ ภาพยนตรเ์ รอ่ื ง ดว้ ยเกลา้ จะถกู
ผเู้ ขยี นบท บัณฑติ ฤทธ์ิถกล สร้างข้ึนเพ่ือเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จ
ผู้ก�ำกบั ภาพ พิพฒั น์ พยัคฆะ พระเจา้ อยหู่ วั เนอ่ื งในวโรกาสฉลองสริ ริ าชสมบตั ิ
ผลู้ ำ� ดบั ภาพ พูนศกั ด์ิ อุทยั พนั ธ์ ครบ ๔๐ ปี ผู้ก�ำกับฝีมือเย่ียมอย่างบัณฑิต
ผกู้ ำ� กบั ศิลป ์ กฤษพงษ์ หาญวริ ยิ ะกติ ชิ ยั ฤทธ์ิถกลก็สามารถเช่ือมโยงเรื่องราวของความ
ผ้ปู ระพันธเ์ พลง พระบาทสมเด็จพระเจ้า- ยากล�ำบากของชาวนาผู้เป็นสันหลังของชาติ
อยหู่ วั ในเพลง “สายฝน” “ลมหนาว” ความเอารัดเอาเปรียบของนายทุนในท้องถิ่น
ผู้ทำ� ดนตรปี ระกอบ ดำ� รงค์ธรรมพทิ กั ษ,์ มนตรี และพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จ
อ่องเอ่ียม พระเจ้าอยู่หัวท่ีมีต่อชาวนาผ่านโครงการพระ-
ผู้บันทึกเสียง ชาย คงกระโทก ราชด�ำริฝนหลวง โครงการหลวงส่งเสรมิ การทำ�
ผแู้ สดง สนั ตสิ ขุ พรหมศริ ,ิ จนิ ตหรา สวนพืชไร่แทนการปลูกฝิ่น พระราชพิธีจรด
สขุ พฒั น,์ จรลั มโนเพช็ ร, นฤมล นลิ วรรณ, ไกรลาศ พระนังคัลแรกนาขวัญ รวมไปถึงโครงการใน
เกรยี งไกร, โรม อศิ รา, กฤษณ์ ศกุ ระมงคล, ตอ่ ลาภ พระราชดำ� ริอืน่ ๆ อยา่ ง โครงการทุนการศกึ ษา
กำ� พุศริ ,ิ มนตรี ตระหงา่ น, ชาลี อนิ ทรวจิ ิตร พระราชทาน โครงการแพทย์อาสา ได้อย่าง
รางวลั รางวัลพระราชทานพระ- ประณตี พถิ พี ถิ นั เปน็ ธรรมชาติ เปน็ เนอื้ เดยี วกนั
สุรัสวดี คร้ังท่ี ๑๑ ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๓๐ ไปกับภาพยนตร์
ภาพยนตร์เกียรติยศแนวสร้างสรรค์ยอดเยี่ยม, บณั ฑิต ฤทธิก์ ล เป็นผูก้ ำ� กบั ภาพยนตร์
เพลงนำ� ภาพยนตรย์ อดเย่ยี ม ท่ีผู้ชมชาวไทยมักคุ้นกับผลงานภาพยนตร์ตลก
รางวัลภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์ อยา่ ง บญุ ชู มากทส่ี ดุ แตต่ ลอดระยะเวลาทำ� งาน
ทองคำ� ครงั้ ท่ี ๗ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๓๐ ภาพยนตร์ ของเขา บณั ฑติ ไดต้ ง้ั ใจทจี่ ะขอโอกาสจากบรษิ ทั
ภาพยนตร์และผู้อ�ำนวยการสร้างเพื่อจะสร้าง

70

71

ภาพยนตร์ท่ีมีเนื้อหาวิพากษ์วิจารณ์สังคมหรือ เป็นกระดูกสันหลังของชาติ เป็นปัญหาเรื้อรัง
แสดงให้เห็นปัญหาที่สังคมก�ำลังเผชิญอยู่เสมอ ในประเทศไทยมาอย่างช้านานมาจนถึงปจั จุบัน
แม้ว่าภาพยนตร์เหล่าน้ีจะไม่ได้รับความนิยม บัณฑิตท�ำให้ผู้ชมได้เห็นต้นเหตุของปัญหา
มากเทา่ ผลงานตลกของเขาเลยก็ตาม ดงั กล่าว น่นั คอื การทช่ี าวนาต้องฝากชะตาชีวิต
ด้วยเกล้า เล่าเร่ืองราวของชาวนา ซ่ึง ไวก้ ับแผ่นดินและดินฟา้ อากาศ ดินฟ้าอากาศท่ี
ไม่ว่าใครเล่าก็มักไม่พ้นไปจากเร่ืองของความ ไม่สามารถคาดเดาได้ และพ่ึงพาได้ ไม่มีทาง
ยากจนข้นแค้นของชาวนาไทยโดยเขาเลือก เลือกนอกจากต้องพ่ึงนายทุนเงินกู้ท้องถิ่นท่ีหา
ชาวนาในภาคเหนอื ซง่ึ วา่ กนั วา่ เปน็ ภาคทชี่ าวนา ผลประโยชน์ทุกอย่างจากชาวนา หรือท่ีพูดกัน
มีปัญหาหน้ีสินมากท่ีสุด ปัญหาเร่ืองความยาก ว่าทำ� นาบนหลงั คน แตใ่ นยุครชั กาลท่ี ๙ ชาวนา
จนของผู้ประกอบอาชพี ชาวนา ผ้เู ปรียบเสมือน ไทยเริ่มมีความหวัง ท่ีพึ่งดินฟ้าอากาศไม่ได้ ก็

72

เร่ิมพ่ึงผู้ท่ีทรงเป็นพลังของแผ่นดินได้ นั่นคือ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่มีเนื้อหาให้ก�ำลังใจคนท่ี
ในหลวงของชาวไทย หรอื พอ่ หลวงของคนเมอื ง ตกยาก มาเรยี บเรยี งเสยี งประสานเพอ่ื ใหเ้ ขา้ กบั
เหนือ ภาพยนตร์เริ่มเปิดเร่ืองด้วยฉากงาน ภาพยนตรไ์ ดอ้ ย่างไพเราะและลงตัวอยา่ งย่ิง
พระราชพธิ จี รดพระนงั คลั แรกนาขวญั ในกรงุ เทพ
ซึ่งเป็นพิธีที่ท�ำให้ชาวนาเกิดขวัญก�ำลังใจ ตัว- ฉากสุดท้ายของหนัง เป็นวันที่ชาวบ้าน
ละครส�ำคญั ตัวหนง่ึ ของหนังคือ เสาคำ� พ่อแหง่ ทั้งหมดแห่แหนมาคอยเฝ้ารับเสด็จพ่อหลวง
ครอบครัวชาวนาที่ภาคเหนือมาดูงานพระราช- ซ่ึงเสด็จไปทรงเย่ียมเยียนราษฎรของพระองค์
พธิ แี ละเกบ็ เมลด็ ขา้ วทปี่ ระกอบพธิ ไี ปหนง่ึ กำ� มอื ทั่วทุกหนแห่งของประเทศ ภาพยนตร์แสดง
เอาไปหวา่ นเปน็ ขวญั ในผนื นาตนและแบง่ ปนั ให้ ภาพเสมือนแทนสายพระเนตรของเจ้าฟ้า
เพื่อนบ้าน ภาพยนตร์ยังได้แสดงให้เห็นว่า เจ้าแผ่นดินท่ีทรงทอดพระเนตรเห็นพสกนิกร
พ่อหลวงมิได้ท�ำแต่สิ่งท่ีเป็นพิธีกรรมทางจิตใจ ผลู้ ำ� บากยากเขญ็ ของแผน่ ดนิ เสมอ ในขณะทเี่ รา
เทา่ นนั้ แตไ่ ดท้ รงทำ� สง่ิ ทเ่ี ปน็ ของจรงิ ดว้ ย นน่ั คอื เห็นใบหน้าและดวงตาอันเปี่ยมไปด้วยความ
โครงการในพระราชด�ำริต่าง ๆ มากมาย โดย ยนิ ดที ัว่ ทกุ ดวงหน้า
เฉพาะท่ีเกี่ยวกับการเกษตร ท่ีชาวนาเห็นชัด
และพง่ึ ไดจ้ รงิ คอื โครงการฝนหลวง สว่ นโครงการ ด้วยเกล้า จึงเป็นตัวแทนของวงการ
อื่น ๆ ก็ท�ำให้ชาวนามีก�ำลังใจท่ีจะฝ่าฟัน ภาพยนตรไ์ ทย ทท่ี ำ� ขน้ึ เพอื่ ถวายความจงรกั ภกั ดี
อปุ สรรคตา่ ง ๆ เพราะรสู้ กึ วา่ มพี อ่ หลวงคอยดแู ล และบูชาน�้ำพระราชหฤทัยของพระราชาผู้ทรง
ทุกข์สุขอยู่เสมอ ความส�ำเร็จจึงเป็นเสมือน เป็นพลังของแผ่นดินในวโรกาสท่ีทรงครองสิริ
รางวัลของผู้ท่ียังคงไว้ซึ่งความดี และตอนท้าย ราชสมบัติถงึ ๔๐ ปี เท่ากับพระพุทธเจา้ หลวง
นอกจากโครงการพระราชด�ำริจะสามารถแก้ไข ซึ่งขณะน้ันถือว่าเป็นพระเจ้าแผ่นดินสยามที่
ปญั หาภยั แลง้ ไดแ้ ลว้ ยงั ทำ� ใหน้ ายทนุ หนา้ เลอื ด ทรงครองราชยย์ ืนนานท่สี ดุ ในประวตั ิศาสตร์
ในหมบู่ า้ นอยา่ งแมเ่ ลยี้ งบวั เรยี นตอ้ งตระหนกั ใน
น้�ำพระทัยและพระบารมีของพ่อหลวงที่มีต่อ ในปี พ.ศ. ๒๕๔๙ สมาคมผู้ก�ำกับ
ทกุ คนในแผน่ ดนิ ในขณะทตี่ วั นางเองไดแ้ ตเ่ บยี ด ภาพยนตร์ไทยและบริษัท ไฟว์สตาร์โปรดักช่ัน
เบยี นคนอนื่ จนทสี่ ดุ ตอ้ งระเหจ็ ออกจากหมบู่ า้ น จ�ำกดั ได้นำ� ด้วยเกล้า กลับมาฉายในโรงภาพ-
ไปในท่ีสดุ ยนตรอ์ กี ครง้ั โดยมกี ารทำ� เสยี งใหมใ่ หเ้ ปน็ ระบบ
ดอลบี สเตอรโิ อ ๕.๑ (ซงึ่ เปน็ ระบบเสยี งทดี่ ที สี่ ดุ
อีกหน่ึงความโดดเดน่ ของ ดว้ ยเกลา้ คือ ท่ีใช้อย่างแพร่หลายในโรงภาพยนตร์ขณะนั้น)
การอัญเชิญบทเพลงพระราชนิพนธ์ในพระบาท เพื่อเป็นส่วนหน่ึงของการเฉลิมพระเกียรติ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเน่ืองในวโรกาส
ทรงครองสิริราชสมบตั ิครบ ๖๐ ปี

73

บ้านผปี อบ 2

วนั แรกฉาย ๓ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๓๓ อย่างกว้างขวางท่ัวประเทศ จนผู้สร้างสามารถ
ความยาว ๙๑ นาที สร้างภาคต่อออกมาอย่างต่อเน่ืองได้อีกถึง ๑๓
ฟิลม์ ๓๕ มม. / สี / เสียง ภาค ในชว่ งเวลา ๕ ปี ในขณะท่โี รงภาพยนตร์
บริษัทสร้าง กรุ๊ฟโฟรโ์ ปรดกั ชั่น ช้ันน�ำในกรุงเทพฯ ต้องยอมเปิดรอบฉายให้
ผอู้ ำ� นวยการสรา้ ง สุรินทร์ ชอมุ่ พานิช ภาพยนตรเ์ ร่อื งน้ีดว้ ย
ผกู้ �ำกบั ศรีสวัสด์ิ
ผปู้ ระพนั ธ์ พ. ชาญช�ำนิ บ้านผปี อบ ทั้ง ๑๓ ภาค ล้วนมีเน้ือหาที่
ผเู้ ขียนบท “ญณ” คล้ายกัน คือ มีผีปอบอาละวาดขึ้นในหมู่บ้าน
ผถู้ า่ ยภาพ สทุ ัศน์ อินทรานปุ กรณ์ แล้วใช้เวลาทั้งหมดในภาพยนตร์ไปกับการน�ำ
ผลู้ ำ� ดบั ภาพ สถาพร พายัพ เสนอฉากการวงิ่ หนผี ี ซงึ่ ทมี ผสู้ รา้ งและนกั แสดง
ผู้จดั เคร่อื งแตง่ กาย สมจติ ต์ หริ ัญบรู ณะ พยายามคิดค้นวิธีการหนีผีต่าง ๆ นานา เพื่อ
ผู้แสดง ตรรี กั รกั การด,ี เอกพนั ธ์ เรยี กเสยี งหวั เราะ
บรรลือฤทธ์ิ, ธงชัย ประสงค์สันติ, มณีรัตน์
วัยวุฒิ, แก้ว มะละกอ, อิทธิฤทธ์ิ สิงหรัตน์, สิ่งท่ีน่าสนใจอย่างย่ิง คือ ความส�ำเร็จ
ณัฐนี สิทธิสมาน, กล่ินสีซานโตส, กลิ่นสีชลิต, ของภาพยนตร์ชุด บ้านผีปอบ ย่อมสะท้อนให้
กลน่ิ สกี าลาแม, เฉลมิ พล สแี สด, เอก กฤษณชยั , เหน็ รสนิยมของผู้ชมภาพยนตร์ไทยไดเ้ ป็นอยา่ ง
จติ แจม่ จนั ทร,์ ประยรู แสงสที มิ , สงดั เหงอื กงาม, ดี โดยเฉพาะความนยิ มในภาพยนตรท์ ผ่ี สมผสาน
สมศกั ด์ิ ออ่ นวมิ ล, กุสมุ า โมพันธ์ ระหว่างหนังผีกับหนังตลกหรือความน่ากลัวกับ
ความนา่ ขบขนั ไว้ในภาพยนตร์เรอื่ งเดยี วกัน
ภาพยนตรไ์ ทยชดุ บา้ นผปี อบ กลายเปน็
ปรากฏการณ์อันส�ำคัญอย่างหนึ่งของวงการ รสนิยมน้ีมีมากอ่ นหนา้ นแ้ี ลว้ เชน่ หนัง
ภาพยนตรไ์ ทย เมอ่ื ภาพยนตรเ์ กรดรอง ทนุ สรา้ ง เรอื่ ง พรายตะเคยี น ออกฉายเมอื่ ปี พ.ศ. ๒๔๘๓
ไมส่ งู เน้ือหาไม่ซับซ้อน ออกฉายเนน้ ทีโ่ รงภาพ- (ได้รับการข้ึนทะเบียนเป็นมรดกภาพยนตร์ของ
ยนตร์ในต่างจงั หวดั และชานเมอื ง แต่ปรากฏว่า ชาติ ปี ๒๕๕๗) กม็ ีฉากการว่งิ หนผี ีแบบน่าตลก
ประสบความส�ำเร็จอย่างสูง ได้รับความนิยม ขบขันเป็นอย่างตลกสถานการณ์ ซึ่งน่าจะได้
แบบอยา่ งมาจากมกุ ตลกสถานการณ์ต่าง ๆ ใน
หนังตลกจากต่างประเทศที่ฉายกันอยู่ทั่วโลก
เม่ือจำ� เอามาใช้ต่อ ๆ กัน กก็ ลายเป็นขนบการ

74

แสดงตลกอย่างทเ่ี รยี กว่าจำ� อวด จ�ำอวดหนผี ใี น ตัวละครปอบหยิบ ซึ่งรับบทแสดงโดย ณัฐนี
ภาพยนตรไ์ ทย จึงสืบทอดมาเรื่อย ๆ ภาพยนตร์ สิทธิสมาน ซึ่งกลายเป็นตัวละครผีหลักใน
ผี แม่นาคพระโขนง ซึ่งสร้างมาก่อน พราย ภาพยนตรช์ ดุ นไ้ี ปจนถงึ ภาคลา่ สดุ ทา่ จบี มอื ของ
ตะเคียน ไม่มีฟิล์มเหลือให้เราเห็น จึงไม่รู้ว่ามี ปอบตวั น้ี เปน็ การสรา้ งเอกลกั ษณส์ ำ� คญั ประจำ� -
จำ� อวดหนผี หี รอื ไม่ แตฉ่ บบั ตอ่ ๆ มากม็ กั มเี สมอ ตวั ซงึ่ จะเปน็ ภาพจำ� อยใู่ นความทรงจำ� ของผคู้ น
จนแมม้ าถงึ ฉบบั ทสี่ รา้ งปรากฏการณใ์ นปจั จบุ นั สบื ไปแมจ้ ะมีการสรา้ งสรรคผ์ ปี อบตวั อืน่ ๆ ขนึ้
คือ พีม่ ากพระโขนง กย็ ังได้เห็นการวิง่ หนผี ีแบบ มากไ็ มไ่ ดร้ บั ความนยิ มเทา่ ตวั ละครปอบหยบิ ยงั
ตลกโปกฮาจากเหล่าบรรดานักแสดงตลกใน ได้รับความนิยมนอกเหนือจากในภาพยนตร์ชุด
เรื่อง น้ีแล้ว ยังไปปรากฏตัวในภาพยนตร์และละคร
เรอ่ื งอน่ื ๆ รวมไปถงึ สอ่ื โฆษณาสนิ คา้ ตา่ ง ๆ ดว้ ย
ในชว่ งท่ภี าพยนตรช์ ุด บา้ นผีปอบ ออก และกลายเป็นบทประจ�ำตัวของนักแสดง ณัฐนี
ฉาย ได้มีภาพยนตร์ผีหลาย ๆ เรื่องท่ีพยายาม สทิ ธสิ มาน ท่ียงั อยู่ในทรงจ�ำของผชู้ มภาพยนตร์
เลียนแบบความส�ำเร็จ แต่ก็ไม่ประสบความ ไทยทกุ คน
ส�ำเรจ็ มากเทา่

บ้านผีปอบ ภาค ๒ มีความส�ำคัญ
มากกว่าภาคอืน่ ๆ ตรงที่เปน็ ภาคแรกท่ีแนะน�ำ

75

เร่ืองตลก 69

6ixtynin9

วันแรกฉาย ๑๙ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๔๒ ยอดเยีย่ ม ศิรสิ ิน ศิรพิ รสมาธิกลุ , บทภาพยนตร์
ความยาว ๑๑๕ นาที ยอดเยีย่ ม
ฟลิ ์ม ๓๕ มม. / สี / เสยี ง
บริษัทสร้าง ไฟวส์ ตาร์โปรดักช่นั รางวัลภาพยนตร์ไทย ชมรมวิจารณ์
ผอู้ �ำนวยการสรา้ ง เจรญิ เอี่ยมพึ่งพร บนั เทงิ ครง้ั ที่ ๘ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ ผกู้ ำ� กบั การ
ผกู้ �ำกบั เปน็ เอก รัตนเรอื ง แสดงยอดเยี่ยม, ผู้แสดงน�ำฝ่ายหญิงยอดเยี่ยม
ผู้เขยี นบท เป็นเอก รตั นเรือง ลลิตา ปญั โญภาส, ผแู้ สดงสมทบชายยอดเย่ียม
ผู้กำ� กบั ภาพ ชาญกจิ ชำ� นิวกิ ัยพงศ์ แบลค็ ผมทอง, ผแู้ สดงสมทบหญงิ ยอดเยยี่ ม ศริ สิ นิ
ผู้ล�ำดับภาพ ม.ร.ว. ปัทมนดั ดา ยคุ ล ศิริพรสมาธกิ ุล, บทภาพยนตร์ยอดเยีย่ ม, กำ� กบั
ผกู้ ำ� กบั ศิลป์ ศกั ดศ์ิ ริ ิ จันทรังษี ภาพยอดเย่ยี ม
ผจู้ ัดเครอื่ งแต่งกาย สมบษั ร ถิระสาโรช
ผอู้ อกแบบเสียง อมรพงศ์ เมธาคณุ วุฒิ รางวลั Don Quixote Award, Special
ผบู้ นั ทึกเสียง นพิ ัฒน์ ส�ำเนียงเสนาะ Mention จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติ
ผู้แสดง ลลิตา ปญั โญภาส, สรุ พล เบอร์ลนิ
เมฆพงษ์สาธร, แบล็ค ผมทอง, อรุณ วรรณาด-
บดวี งศ,์ ทศั นาวลยั องอาจอทิ ธชิ ยั , ศริ สิ นิ ศริ พิ ร รางวัล FIPRESCI Prize จากเทศกาล
สมาธกิ ุล, สีเทา ภาพยนตรน์ านาชาตฮิ อ่ งกง
รางวลั รางวัลพระราชทานพระ
สรุ สั วดี ครง้ั ท่ี ๒๓ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ ผกู้ ำ� กบั รางวัล Best Feature จากเทศกาล
ยอดเยย่ี ม, บทภาพยนตรย์ อดเยย่ี ม, นกั แสดงนำ� ภาพยนตรน์ านาชาติบรูก๊ ลนิ
หญิงยอดเย่ียม
รางวัลภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์ ภาพยนตร์ที่เล่าเหตุการณ์ในภาวะ
ครงั้ ท่ี ๙ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ ดารานำ� ฝา่ ยหญงิ เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ไ ท ย ต ก ต่� ำ ยุ ค ฟ อ ง ส บู ่ แ ต ก ห รื อ
ยอดเยย่ี ม ลลติ า ปญั โญภาส, ดาราประกอบหญงิ วกิ ฤติการณ์ต้มย�ำกุง้ เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๔๐ ผา่ น
เรอื่ งราวของ ตมุ้ พนกั งานสาวประจำ� บรษิ ทั การ
เงนิ แหง่ หนงึ่ ทถ่ี กู ปลดออกจากงานเพราะปญั หา
เศรษฐกิจ ซ้�ำโชคชะตายังเล่นตลกเม่ือลูกน้อง
ของเจ้าพ่อแห่งวงการมวย น�ำกล่องบะหม่ี

76

ส�ำเร็จรูปที่เต็มไปด้วยเงินสดจ�ำนวนมหาศาล ผลงานภาพยนตรเ์ รอ่ื งทสี่ องของ เปน็ เอก
มาวางไวห้ น้าห้องพักหมายเลข ๖ ของเธอ ด้วย รัตนเรือง ผู้ก�ำกับโฆษณาที่ผันตัวมาก�ำกับ
ความเข้าใจผิดคิดว่าเป็นห้องหมายเลข ๙ ภาพยนตร์ในช่วงต้นทศวรรษ ๒๕๔๐ ด้วย
เพราะตวั เลข “6” หนา้ ห้องของตมุ้ บังเอิญพลกิ ผลงานเร่อื งแรก คือ ฝัน บา้ คาราโอเกะ ซึง่ เปน็
ตกกลับหวั กลายเป็น “9” เปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ ใหช้ ีวติ ชว่ งทว่ี งการหนงั ไทยกำ� ลงั ดงิ่ ลงไมต่ า่ งจากสภาวะ
ท่ีก�ำลังจนตรอก ต้องตกเข้าไปอยู่ในวังวนของ เศรษฐกจิ ของชาติ เปน็ ชว่ งที่ ผลผลติ ภาพยนตร์
อาชญากรรมโดยไมต่ ้ังใจ ไทยตกตำ่� ผลติ ออกมาปีละประมาณ ๑๐ กวา่

77

78

เร่ืองเท่านั้น ท่ามกลางความซบเซาที่เกิดขึ้น หน้าท่ีเป็นส่ือในการเรียนรู้และท�ำความเข้าใจ
เปน็ เอกไดเ้ ปน็ หนงึ่ ในผกู้ ำ� กบั หนา้ ใหมท่ กี่ า้ วเขา้ กับอารมณ์และจิตใจของผู้คนในสังคมที่เพ่ิง
มาสรา้ งปรากฏการณใ์ หม่ ๆ ใหแ้ กว่ งการ เรอ่ื ง ปั่นป่วนเซซวนจากการโดนพิษเศรษฐกิจครั้ง
ตลก 69 เปน็ ผลงานลำ� ดบั ทส่ี องของเขา เปน็ เอก ใหญท่ สี่ ดุ ครงั้ หนง่ึ ในประวตั ศิ าสตรข์ องประเทศ
ได้พัฒนาให้เห็นถึงความจัดเจนและช้ันเชิงใน เล่นงาน
การเลา่ เรื่องดว้ ยลีลาท่าทีแบบ “ตลกรา้ ย” ซึ่ง
เขายอมรบั วา่ ไดแ้ รงดลใจมาจากหนงั ไทยปี พ.ศ. เร่ืองตลก 69 จึงเป็นเอกสารบันทึก
๒๕๐๐ ของรัตน์ เปสตันยี เรื่อง โรงแรมนรก เรื่องราว และความรู้สึกหรืออารมณ์ของสังคม
และแม้เหตุการณ์ในหนังจะเป็นกระแสสังคมท่ี ไทย ในช่วงวิกฤตเศรษฐกจิ ยคุ ฟองสบูแ่ ตกและ
กำ� ลงั เกดิ ขน้ึ จรงิ ในเวลานน้ั แตด่ ว้ ยสญั ชาตญาณ โรคตม้ ย�ำก้งุ ทม่ี ชี วี ติ ชวี าท่ีสดุ ซึง่ ไมอ่ าจรับรู้ได้
และเอกลักษณ์เฉพาะตัวของผู้ก�ำกับ รูปแบบ จากส่ืออ่นื ๆ
และเน้ือหาของหนังจึงพ้นไปจากกระแสนิยม
โดยสงิ่ ทเ่ี ห็นได้อย่างเป็นรูปธรรมท่ีสุด คอื การ
น�ำ ลลติ า ปญั โญภาส ดาราระดบั นางเอกมารบั
บทบาททพี่ ลกิ ความคาดหมายอยา่ งสนิ้ เชงิ และ
ประสบความสำ� เรจ็ อยา่ งยอดเยย่ี มจนกลายเปน็
ผลงานที่ดีท่ีสุดเรื่องหน่ึงในอาชีพนักแสดงของ
เธอ

เร่ืองตลก 69 สามารถคว้ารางวัลใหญ่ ๆ
ในการประกวดภาพยนตร์ไทยประจ�ำปี พ.ศ.
๒๕๔๒ ได้อย่างมากมาย โดยเฉพาะรางวัลบท
ภาพยนตร์ยอดเยี่ยมและนักแสดงน�ำหญิงยอด-
เย่ียมท่ีชนะเลิศในทุกรายการประกวด รวมทั้ง
ยังเดินสายได้รางวัลจากเทศกาลภาพยนตร์ต่าง
ประเทศมาอีกจ�ำนวนหนึ่ง นับเป็นผลงานแห่ง
ยุคสมัยท่ีช่วยปลุกวงการหนังไทยซึ่งก�ำลังสลบ
ไสลใหฟ้ น้ื ตนื่ ขนึ้ มาพบเจอทศิ ทางใหม่ ๆ ในโลก
ภาพยนตร์ ในขณะเดยี วกนั ตัวภาพยนตรย์ ังทำ�

79

บางระจัน

BANG-RAJAN
The Legend of the Village Warriors

วันแรกฉาย ๒๙ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๔๓ ผู้ก�ำกับภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม ธนติ ย์ จิตนุกลู , ผู้
ความยาว ๑๑๘ นาที แสดงน�ำชายยอดเย่ียม บิณฑ์ บรรลือฤทธ์ิ, ผู้
ฟลิ ์ม ๓๕ มม. / สี / เสยี ง แสดงประกอบชายยอดเย่ียม ภูธฤทธิ์ พรหม-
บริษทั สร้าง ฟลิ ์มบางกอก บนั ดาล, กำ� กบั ภาพยอดเยยี่ ม วเิ ชยี ร เรอื งวชิ ญ-
ผู้อ�ำนวยการสรา้ ง อังเคลิ กุล, ออกแบบและจัดเคร่ืองแต่งกายยอดเย่ียม,
ผู้กำ� กบั ธนติ ย์ จติ นุกลู แต่งหน้าและท�ำผมยอดเย่ียม, บันทึกเสียง
ผเู้ ขยี นบท ธนติ ย์ จิตนุกลู ยอดเย่ียม, ภาพยนตร์ยอดนิยม รางวัลพิเศษ
ผูก้ ำ� กบั ภาพ วเิ ชยี ร เรืองวชิ ญกุล ตุ๊กตาเงินดาวรุ่งฝ่ายหญิง บงกช คงมาลัย, ผู้
ผลู้ �ำดบั ภาพ สนุ ติ ย์ อศั วนิ กิ ลุ , ธานนิ ทร์ ก�ำกบั ควิ บู๊ยอดเยี่ยม ธนบดี เช่อื มชุนทด, พชิ ัย
เทยี นแกว้ จนั ทมิ าธร, แผงฤทธ์ิ แสงชา
ผู้ออกแบบงานสร้าง บญุ ถน่ิ ทวยแกว้
ผู้ออกแบบเครอื่ งแตง่ กาย ธรี พันธ์ จนั ทร์เจรญิ รางวัลภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์
ผ้ทู �ำดนตรปี ระกอบ ชาตชิ าย พงษป์ ระภาพนั ธ์ ครงั้ ท่ี ๑๑ พ.ศ. ๒๕๔๔ ดนตรปี ระกอบยอดเยยี่ ม
บันทกึ เสียง หอ้ งบนั ทกึ เสยี งรามอนิ ทรา
ผ้แู สดง วนิ ยั ไกรบตุ ร, บณิ ฑ์ บรร- วรี กรรมของชาวบา้ นบางระจนั นน้ั เปน็ ที่
ลอื ฤทธ,์ิ จรญั งามด,ี ชมุ พร เทพพทิ กั ษ,์ อรรถกร รู้จักของคนไทยเป็นอย่างดีในฐานะภาพแทน
สุวรรณราช, บงกช คงมาลัย, สุนทรี ใหมล่ ะออ, ของความสมัครสมานสามัคคีอุทิศตนต่อสู้กับ
ภูธฤทธิ์ พรหมบันดาล, ธีรยุทธ ปรัชญาบ�ำรุง, ศัตรูท่ีเข้ามารุกรานประเทศชาติ และมักจะถูก
สุรเชษฐ์ เลาะสูงเนิน, ใจ พงษ์ศักดิ์, ภาสกร นำ� มาสรา้ งเปน็ ภาพยนตรใ์ นยามทบี่ า้ นเมอื งเขา้
อกั ษรสวุ รรณ, นริ ตุ สาวสดุ ชาต,ิ สมนกึ แกว้ วจิ ติ ร, สู่ภาวะวิกฤตเพ่ือสร้างขวัญและก�ำลังใจให้คน
กฤษณ์ สุวรรณภาพ ไทย
รางวัล รางวลั พระราชทานพระสรุ สั วดี ครง้ั ที่
๒๔ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๓ ภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม, เรื่องราวของชาวบ้านบางระจันนั้น
ปรากฏบนจอภาพยนตร์คร้ังแรก ในปี พ.ศ.
๒๔๘๒ ในช่ือ ค่ายบางระจนั สรา้ งโดย บรษิ ัท

80

81

ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง โดยให้ “พรานบูรพ์” บางระจนั กด็ ี เปน็ หนงั ไทยยคุ กอ่ นทนั สมยั หรอื
ผู้แต่งบทและก�ำกับละครเวทีชื่อดังท่ีสุดในยุค บางทีก็ใช้ค�ำเปรียบเปรยเชิงดูหมิ่นว่ายุคน้�ำเน่า
นน้ั เปน็ ผแู้ ตง่ เรอ่ื งเขยี นบทและกำ� กบั ภาพยนตร์ ขนบการแสดงและกระบวนการผลิตถือหลัก
นบั เปน็ ภาพยนตรท์ ส่ี นองนโยบายชาตนิ ยิ มของ อยา่ งลิเก คือ ไม่นบั ถอื วา่ ตอ้ งสมจรงิ สมมุตเิ อา
รฐั บาลพบิ ลู สงครามในเวลานนั้ โดยตรง และรฐั ได้ เชน่ การยกทัพรบกัน ก็อาจดเู หมอื นฉากยก
ก�ำลังปลุกกระแสให้คนไทยหวาดกลัวภัยจาก รบ พอให้เห็นวา่ ฟันดาบกันช้งเชง้ นกั รบพมา่ ก็
การรกุ รานของตา่ งชาติ และพรอ้ มทจี่ ะสละชวี ติ นงุ่ โสรง่ วง่ิ ไลฟ่ นั กบั นกั รบไทยทส่ี วมกางเกงและ
เพื่อปกป้องชาติ เพลงส�ำคัญในภาพยนตร์เรื่อง เส้อื ยันต์ แต่บางระจนั ในยุค พ.ศ. ๒๕๔๓ เปน็
น้ี กลายเปน็ เพลงปลกุ ใจประจำ� ชาติ ซง่ึ ใชก้ นั มา การแสดงภาพยนตร์ยุคท่ีถือความสมจริง หรือ
จนแม้ปัจจุบัน เช่น สยามานสุ ติ ตน้ ตระกูลไทย สรา้ งจินตนาการใหค้ นดเู ช่อื ว่าสมจริงจริง ๆ

ปี พ.ศ. ๒๕๐๘ ยคุ หนังไทย ๑๖ มม. มี ส่งิ ทีน่ ่าสังเกตคอื ธนิตย์ จติ นุกูล สร้าง
ผู้สร้างหนังไทยน�ำประวัติศาสตร์บางระจันมา บางระจัน ขึ้นมาในช่วงเวลาที่ ม.จ.ชาตรีเฉลิม
สร้างแขง่ กันสองราย ยุคล กำ� ลังสรา้ งภาพยนตรม์ หากาพยว์ าระแห่ง
ชาติ สุรโิ ยไท ซึง่ ใช้เวลาสร้างนานแรมปแี ต่ก็ยงั
รายหนึ่งคือ ค่ายบางระจัน ของ ไม่มีก�ำหนดเสร็จและออกฉาย หากว่ามีหนัง
พรานบูรพ์ โดยให้ท่านก�ำกับเหมือนเมื่อศรีกรุง ตวั อยา่ งและขา่ วคราวการถา่ ยทำ� ออกมาประโคม
สรา้ ง ออกฉายปี พ.ศ. ๒๕๐๘ อกี รายหนงึ่ เร่อื ง ตลอดเวลาจนเป็นกระแส ซึ่งสังคมก็รับรู้และ
ศึกบางระจัน ของ ไม้ เมืองเดิม นักประพันธ์ เฝา้ รอชมอยู่ จู่ ๆ ปลายปี พ.ศ. ๒๕๔๓ บางระจนั
ลอื นาม ออกฉายทีหลงั ในปถี ดั มา บางระจนั จึง ก็ออกมาฉายสู่สาธารณะในรูปลักษณ์ที่ละม้าย
กลายเปน็ ศึกหนังไทยด้วยกนั เอง สุริโยไท ปรากฏว่าภาพยนตร๋ได้รับการต้อนรับ
จากสงั คมไทยอยา่ งมโหฬาร จะเปรยี บวา่ สรุ โิ ยไท
จนมาถึงปี พ.ศ. ๒๕๔๓ ในห้วงเวลาท่ี เป็นสึนามทิ ่ยี งั ไมท่ นั เกิด แต่ บางระจนั ชงิ เป็น
ประเทศไทยเพงิ่ จะผา่ นพน้ วกิ ฤตเศรษฐกจิ ตม้ ยำ� อาฟเตอรช์ อ็ คไปกอ่ นกก็ ระไรอยู่ อาจตอ้ งเปรยี บ
กุ้งไปได้ไม่นานและเป็นยุคท่ีวงการภาพยนตร์ วา่ เปน็ บีฟอรช์ อ็ ค
ไทยเพิ่งฟื้นตัวจากพิษเศรษฐกิจเช่นกัน ธนิตย์
จิตนุกูล หรือ ปื้ด ได้น�ำเรื่องราวของชาวบ้าน เนอ้ื เรอ่ื ง บางระจนั ฉบบั ปด้ื เรม่ิ ตน้ เรอ่ื ง
บ า ง ร ะ จั น ม า เ ล ่ า ข า น อี ก ค ร้ั ง ห น่ึ ง ใ น ช่ื อ ราวในปีพุทธศักราช ๒๓๐๖ เม่ือพระเจ้ามังระ
“บางระจนั ” เปน็ บางระจนั ในรปู แบบภาพยนตร์ เสดจ็ ขนึ้ ครองราชสมบตั กิ รงุ พมา่ ทรงเรมิ่ รชั กาล
ไทยยุคโพสท์โมเดิร์นหรือหลังสมัยใหม่หรือ ด้วยการปราบกบฏในแว่นแคว้นต่าง ๆ ของตน
หลังทันสมัย เพราะว่า ค่ายบางระจัน ก็ดี ศึก

82

ที่กรุงศรีอยุธยาคอยหนุนหลัง ล่วงเข้าปีพุทธ- ตน และใหไ้ ปนมิ นตพ์ ระอาจารยธ์ รรมโชติ พระ
ศักราช ๒๓๐๘ พม่าจึงจัดทัพเป็นสองเส้นทาง อาจารยซ์ งึ่ เปน็ ทเ่ี คารพรกั ของชาวบา้ น มาอยใู่ น
ใหญ่เส้นทางหน่ึงให้มังมหานรธาตีฟากทิศ ค่ายเปน็ ขวัญและกำ� ลังใจแก่ชาวบ้าน
ตะวันตก อีกเส้นทางทรงมอบให้เนเมียวสีหบดี
เป็นแม่ทัพเข้ามาทางเหนือ ตีเร่ือยลงมาจน นายจนั สบื ทราบวา่ พมา่ กำ� ลงั ขนปนื ใหญ่
กระทั่งถึงบ้านระจัน ก็สะดุด ปรากฏว่าไม่ เดนิ ทางมาหวงั เผดจ็ ศกึ บางระจนั ใหไ้ ด้ จงึ สงั่ การ
สามารถตีแตกได้ เนื่องจากชาวบ้านสามัคคีกัน ใหม้ กี ารสรา้ งคา่ ยเปน็ ปราการรบั ศกึ จดั เวรยาม
จบั อาวธุ ลกุ ขนึ้ ตอ่ สกู้ บั ทพั พมา่ ชาวบา้ นแหง่ หน ใหแ้ ขง็ แกรง่ และสง่ นายอนิ ไปเจรจาขอปนื ใหญ่
อนื่ ทไ่ี ดย้ นิ กติ ตศิ พั ทก์ ม็ ารวมตวั กนั กบั บางระจนั จากกรงุ ศรอี ยธุ ยา แตน่ ายทองเหมน็ นกั รบขเ้ี มา
รว่ มตอ่ สจู้ นไดร้ บั ชยั ชนะมาหลายครง้ั หลายครา ท่ีนิสัยมุทะลุเห็นว่าควรจะบุกไปท�ำลายทัพของ
แต่ต่อมา พ่อแท่น ซึ่งเป็นหัวหน้าผู้น�ำบ้าน พมา่ เสยี กอ่ นมากกวา่ จะมาคอยตงั้ รบั ทำ� ใหน้ าย
บางระจัน ได้รับบาดเจ็บจากการรบ และด้วย จันและนายทองเหม็นต่างไม่ถูกชะตากันตั้งแต่
สังขารท่ีถดถอยลงไปตามวัย พ่อแท่นจึงตัดสิน แรกพบ พ่อแท่นต้องห้ามปรามและให้ด�ำเนิน
ใจจะหาผนู้ ำ� คนใหม่ โดยใหน้ ายอนิ กบั นายเมอื ง การตามกลศึกของนายจนั แต่เม่ือนายอนิ กลบั
ไปชักชวนนายจันหนวดเขี้ยว ผู้ท�ำตัวอิสระกับ มาพรอ้ มขา่ วรา้ ยวา่ ทางกรงุ ศรีฯ ปฏเิ สธทีจ่ ะให้
พรรคพวกซ่องสุมก�ำลังซุ่มรบแบบกองโจรกับ ปนื ใหญ่ เพราะกลวั วา่ คา่ ยบางระจนั จะแตกพา่ ย
พวกพมา่ จนชำ� นาญศกึ หวังใหม้ าเปน็ ผ้นู ำ� แทน และถูกทัพพม่ายดึ ปืนไป ชาวบ้านบางระจนั จึง
ต้องตัดสินใจยอมตายรบกับพม่าอย่างโดดเด่ียว

83

มหิ น�ำซ้ำ� ยังต้องมามปี ญั หาภายในกนั อกี เพราะ โดยเฉพาะการคดั เลอื กนกั แสดงใหล้ ะมา้ ยคลา้ ย
ในคนื หนึง่ นายอนิ ซงึ่ เห็นต่างจากแผนของนาย กบั ตวั ละครนนั้ ๆ มากทสี่ ดุ โดยองิ จากอนสุ าวรยี ์
จัน ได้ละทิ้งเวรยามของตน หมายไปเด็ดหัว วีระชนค่ายบางระจัน นักแสดงส่วนใหญ่เป็น
แมท่ ัพพม่าทก่ี ำ� ลงั ตงั้ คา่ ย โดยหารูไ้ มว่ ่าในเวลา นักแสดงหน้าใหม่ที่ไม่เคยแสดงภาพยนตร์มา
เดียวกันน้ันกองทหารพม่าได้พรางตัวแทรกซึม ก่อนเพื่อสร้างความน่าเช่ือถือให้กับตัวละคร
เขา้ มาถงึ ในคา่ ยบางระจนั และดว้ ยกำ� ลงั นอ้ ยนดิ แล้วยังได้พระเอกร้อยล้าน วินัย ไกรบุตร ซ่ึง
ท่ีนายอินเตรียมไปปราบพม่า นอกจากจะไม่ กำ� ลงั โดง่ ดงั จากภาพยนตรเ์ ร่ือง “นางนาก” มา
สามารถทำ� อะไรทพั พมา่ ไดแ้ ลว้ เมอื่ กลบั มาถงึ ก็ สวมบท “อิน” เป็นการตอกย้�ำภาพลักษณ์
ต้องพบกับค่ายของตนในสภาพวอดวาย ชาว พระเอกย้อนยุคให้กบั วินยั ไกรบตุ ร นอกจากนี้
บ้านหลายคนล้มตาย หลายคนเตรียมอพยพ ยงั แจ้งเกดิ ให้นักแสดงหน้าใหมอ่ ย่าง ตั๊ก บงกช
ออกจากหมู่บ้าน นายอินและนายทองเหม็นจึง คงมาลัย และเชื่อว่าในขณะนั้นไม่มีใครไม่รู้จัก
ได้สำ� นึก บญุ เลศิ ควายเขางามทแ่ี สดงเปน็ ควายคบู่ ญุ ของ
นายจันหนวดเข้ียวถึงขนาดตกเป็นข่าวพาด
ไม่นานนัก พระยารัตนาธิเบศร์ซ่ึงเห็น หัวหน้าหนึ่งในหนังสือพิมพ์ หลังจากออกฉาย
ในความกล้าหาญของชาวบ้านบางระจัน ก็ได้ บางระจัน ท�ำลายสถิติรายได้สูงสุดในขณะนั้น
เดินทางมาช่วยหลอ่ ปืนใหญ่ ชาวบ้านมกี ำ� ลงั ใจ ไปถึง ๑๕๐ ล้านบาท อีกทั้งยังกวาดรางวัล
ข้ึนมาอีกครั้ง ทว่าปืนใหญ่ท้ังสองกระบอกท่ี พระราชทานพระสรุ สั วดหี ลายรางวลั ไมเ่ พยี งแต่
หล่อกลับร้าว มิหน�ำซ�้ำ กองทัพพม่าก็มาถึง ประสบความส�ำเร็จในประเทศ บางระจันยังได้
พรอ้ มแม่ทัพคนใหม่ท่ีเก่งกล้าคือ สกุ ี ้ และคราว รบั เกยี รตเิ ปน็ ภาพยนตรเ์ ปดิ เทศกาลภาพยนตร์
นยี้ กกำ� ลงั กนั มาอยา่ งมหาศาลและโหดกระหาย เดอวลิ ล์ ซงึ่ เปน็ เทศกาลภาพยนตรป์ ระวตั ศิ าสตร์
กวา่ ครั้งก่อน ๆ ชาวบ้านและนกั รบบางระจันจงึ ประเทศฝรง่ั เศสอีกดว้ ย
รวมพลกนั ครงั้ สดุ ทา้ ยเพอื่ จะประจนั บานกบั ทพั
พม่า แม้รู้ว่าศึกครั้งนี้จะน�ำไปสู่จุดจบของพวก บางระจัน ฉบับปื้ด จึงเป็นภาพยนตร์ท่ี
เขาท้งั หมด บันทึกและสะท้อนหรืออาจอธิบายอารมณ์แห่ง
กระแสสำ� นกึ ของสงั คมไทยในชว่ งปี พ.ศ. ๒๕๔๐-
แม้ตัวหนังจะไม่ได้เป็นการส�ำรวจตรวจ ๒๕๔๕ ได้เป็นอย่างดี ในขณะท่ียังเป็นหลัก
สอบข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ หากแต่เพิ่ม หมายอันหนึ่งในการเปล่ียนภาพจ�ำของการ
อรรถรสให้ตัวละครน�ำซึ่งเป็นชาวบ้านธรรมดา แสดงฉากสงครามไทยรบพม่าซ่ึงต่างจากที่เคย
ท้ัง ๑๑ คนให้มีมิติมากย่ิงข้ึน โดยการผูกปม มมี าตลอดกอ่ นหน้านี้
ตัวละครว่าอะไรเป็นแรงขับที่ท�ำให้ชาวบ้าน
ธรรมดาต้องลุกขึ้นมาหยิบดาบเข้าฟาดฟันศัตรู

84

สุรโิ ยไท

THE LEGEND OF SURIYOTHAI

วนั แรกฉาย ๑๗ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ สินจัย เปล่งพานชิ , อ�ำพล ลำ� พูน, ศุภกรณ์ กจิ -
ความยาว ๑๔๒ นาที สวุ รรณ, เพ็ญพักตร์ ศิริกุล, ศุภกจิ ตังทัตสวสั ดิ์,
ฟลิ ม์ ๓๕ มม. / สี / เสียง รณ ฤทธชิ ัย, สหรัถ สังคปรชี า, สมบตั ิ เมทะนี,
บริษทั สร้าง พรอ้ มมติ รภาพยนตร์ วรุฒ วรธรรม, พิมลรัตน์ พิศลยบุตร, สุเชาว์
ผ้อู ำ� นวยการสรา้ ง หมอ่ มกมลายคุ ลณอยธุ ยา พงษ์วไิ ล, พิศาล อคั รเศรณี
ผูก้ ำ� กับ ม.จ. ชาตรีเฉลมิ ยคุ ล รางวลั รางวลั พระราชทานพระสรุ สั วดี ครงั้ ที่
ผู้ก�ำกับกอง ๒ เปีย๊ ก โปสเตอร์ ๒๕ ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๔ ภาพยนตร์ยอดเยีย่ ม
ผู้เขยี นบท ม.จ. ชาตรเี ฉลมิ ยคุ ล, ดร. รางวัลพเิ ศษ, ภาพยนตร์ยอดนิยม
สุเนตร ชุตนิ ธรานนท์
ผ้กู ำ� กับภาพ Igor Luther, Stanislav ภาพยนตร์ท่ีสร้างโดย หม่อมเจ้าชาตรี-
Dorsic, อานภุ าพ บวั จันทร์ เฉลิม ยคุ ล ว่าดว้ ยทฤษฎีแหง่ ความสมจรงิ หรือ
ผู้ล�ำดับภาพ ม.จ. ชาตรีเฉลิม ยุคล, ความน่าจะเป็น โดยพลิกฟื้นเร่ืองราวหน้า
ม.ร.ว. ปทั มนัดดา ยคุ ล, Collin Green ประวัติศาสตร์พงศาวดารในสมัยกรุงศรีอยุธยา
ผกู้ ำ� กบั ศิลป์ ประสพโชค ธนะเศรษฐ- ตอนต้น เล่าเหตุการณ์ในรัชสมัยสมเด็จรามา-
วไิ ล, ประเสรฐิ โพธ์ิศรีรัตน์, เจษฎา ผนั อากาศ ธิบดีที่ ๒ ถึงศึกสงครามระหว่างสยามประเทศ
ผู้ออกแบบเคร่ืองแต่งกาย โกมล พานิชพันธ์, กับพม่า จนภาพยนตร์มายุติในช่วงสงครามศึก
อคั รเดช นาคบัลลงั ก,์ มีชัย แต้สจุ รยิ า, เผา่ ทอง ตะเบงชเวต ้ี ซงึ่ ภาพยนตรไ์ ดเ้ นน้ ไปทเ่ี หตกุ ารณ์
ทองเจือ ที่เกิดข้ึนกับพระสุริโยไท พระมเหสีของสมเด็จ
ผู้ทำ� ดนตรีประกอบ Richard Harvey พระมหาจักรพรรดิตั้งแต่ขณะทรงพระเยาว ์
ผบู้ ันทกึ เสยี ง Conrad Bradley Slater และต่อมาได้สมรสกับ พระเยาวราช หรือ
ผูแ้ สดง ม.ล. ปยิ าภสั ร์ ภริ มยภ์ กั ด,ี พระเฑียรราชา ท่ีต่อมาได้เสด็จเสวยราชย์เป็น
ศรัณยู วงษ์กระจ่าง, ฉัตรชัย เปล่งพานิช, สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ และภาพยนตร์เล่า
พงษพ์ ฒั น์ วชริ บรรจง, ใหม่ เจริญปุระ, จอนนี่ ไปจนถึงช่วงท้ายเร่ืองในเหตุการณ์ท่ีสมเด็จ
แอนโฟเน่, สรพงศ์ ชาตร,ี วรรณษา ทองวิเศษ, พระศรีสุริโยไทได้แสดงวีรกรรมความกล้าหาญ

85

86

ของพระองค์ ซ่ึงยอมสละชีพแทนพระสวามีใน ทัง้ ในแงข่ องล�ำดับเวลา สถานที่ เหตกุ ารณ์ ตัว-
สงครามยุทธหัตถ ี โดยไสชา้ งพระทีน่ ัง่ เข้าขวาง ละครหรือบุคคลในประวัติศาสตร์ เคร่ืองแต่ง
พระเจา้ แปร ด้วยเกรงว่าพระราชสวามจี ะเปน็ กาย พระราชพิธี อาวุธสงคราม ตลอดจนราย
อนั ตราย จนถกู พระแสงของา้ วของพระเจา้ แปร ละเอยี ดเกยี่ วกบั วถิ ชี วี ติ ของผคู้ น ซง่ึ บทหนงั ทใี่ ช้
ฟันพระอังสาขาดสะพายแล่งสิ้นพระชนม์อยู่ เวลารวบรวมขอ้ มลู และเขยี น ๕ ปี เวลาในการ
บนคอชา้ ง ณ ทงุ่ มะขามหยอ่ ง จนกลายเปน็ หนงึ่ ถ่ายทำ� พรอ้ มกับแกบ้ ทไปด้วยอกี ๒ ปีเตม็ โดย
ของวีรกรรมความกล้าท่ีถูกเล่าขานบนหน้า มนี กั ประวตั ศิ าสตรท์ คี่ อยชว่ ยใหค้ ำ� ปรกึ ษา และ
ประวัติศาสตร์ของชาติไทย มีจ�ำนวนผู้แสดงน�ำ และนักแสดงประกอบรวม
สุริโยไท นอกจากจะเป็นภาพยนตร์ท่ี สูงถึง ๒,๐๐๐ กว่าคน จนกลายออกมาเป็น
เปน็ บนั ทกึ ประวตั ศิ าสตรข์ องชาต ิ ซงึ่ นอกเหนอื ภาพประวัติศาสตร์ที่เคลื่อนไหวได้ ในรูปแบบ
จากตำ� ราหรอื ขอ้ มลู ดา้ นอนื่ ๆ ทสี่ ามารถสง่ เสรมิ ของภาพยนตร ์
ให้คนไทยได้เรียนรู้เร่ืองราวประวัติศาสตร์ของ ในแงข่ องรายไดน้ นั้ สรุ โิ ยไท กน็ บั วา่ เปน็
ชาติผ่านภาพยนตร์ ท่ีอาจจะยังไม่มีใครเคย ปรากฏการณข์ องหนงั ไทยทท่ี ำ� เงนิ สงู ทสี่ ดุ ในยคุ
รบั รขู้ อ้ เทจ็ จรงิ จนอาจนำ� ไปสกู่ ารพสิ จู น์ และยงั นั้น ท่ีอยู่ในปลายช่วงของยุคพิษเศรษฐกิจฟอง
อาจช่วยกระตุ้นจิตส�ำนึกให้คนไทยเกิดความ สบ่แู ตก ด้วยรายได้ราว ๓๒๔.๕ ลา้ นบาท จน
สนใจในประวตั ศิ าสตรช์ าตขิ องตนไดม้ ากขน้ึ ดว้ ย ต้องมาท�ำเพ่ิมเป็นฉบับสมบูรณ์ ที่ตัดต่อโดย
โดย สุริโยไท ยงั นับเป็นผลงานท่ดี ีท่ีสดุ ผกู้ �ำกับระดับโลก ฟรานซิส ฟอร์ด คอปโปลา่ ท่ี
ชิ้นหนงึ่ ของหมอ่ มเจา้ ชาตรีเฉลิม ยคุ ล เองด้วย มีความยาว ๕ ช่ัวโมง เพื่อจะฉายในตลาดต่าง
จนได้รับการขนานนามว่าเป็นหนังแห่งสยาม ประเทศในช่ือวา่ The Legend of Suriyothai
ประเทศ ซงึ่ หมอ่ มเจา้ ชาตรเี ฉลมิ ยคุ ลกส็ ามารถ ซง่ึ จะนำ� ประวตั ศิ าสตรข์ องชาตไิ ทยออกสสู่ ายตา
สรา้ งใหผ้ ้คู นเชื่อวา่ สรุ โิ ยไท มคี วามสมจรงิ ที่สดุ ชาวโลก

87

๑๕ ค่ำ� เดอื น ๑๑

MEKHONG FULL MOON PARTY

วนั แรกฉาย ๑๑ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๔๕ รางวัล รางวลั พระราชทานพระสรุ สั วดี ครง้ั ที่
ความยาว ๑๒๐ นาที ๒๖ ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๔๕ บทภาพยนตร์
ฟลิ ์ม ๓๕ มม. / สี / เสยี ง ยอดเย่ยี ม, ภาพยนตรส์ ่งเสริมสังคม วฒั นธรรม
บริษัทสรา้ ง จีเอ็มเอม็ พิคเจอร์ส, หับ และการทอ่ งเทีย่ ว
โห้ ห้ิน ฟิล์ม
ผู้อ�ำนวยการสร้างฝ่ายบริหาร ไพบูลย์ ด�ำรง- รางวัลภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์
ชยั ธรรม, อภริ ักษ์ โกษะโยธิน, ยอด สขุ วิวัฒน,์ ครั้งที่ ๑๒ ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๔๕ ภาพยนตร์
จินา โอสถศิลป์, พนั ธุธ์ ัมม์ ทองสงั ข์ ยอดเยยี่ ม, ผกู้ ำ� กบั ภาพยนตรย์ อดเยย่ี ม, ผแู้ สดง
ผอู้ ำ� นวยการสรา้ ง ประเสรฐิ ววิ ฒั นานนทพ์ งษ,์ น�ำชายยอดเยีย่ ม นพดล ดวงพร, บทภาพยนตร์
ยงยทุ ธ ทองกองทุน ยอดเยี่ยม, ก�ำกับภาพยอดเยี่ยม, ล�ำดับภาพ
ผู้กำ� กับ จริ ะ มะลิกลุ ยอดเยย่ี ม, บนั ทกึ เสยี งยอดเยยี่ ม, ดนตรปี ระกอบ
ผเู้ ขยี นบท จริ ะ มะลกิ ลุ ยอดเยยี่ ม, การสร้างภาพยนตร์พิเศษยอดเยย่ี ม
ผูก้ ำ� กับภาพ สมบรู ณ์ พิริยะภักดีกุล
ผ้ลู ำ� ดับภาพ ปาน บษุ บรรณ รางวัลภาพยนตร์ไทย ชมรมวิจารณ์
ผู้ออกแบบงานสร้าง เอก เอยี่ มชนื่ บันเทิง ครั้งท่ี ๑๑ ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๔๕
ผอู้ อกแบบเคร่ืองแตง่ กาย ภาพยนตร์ยอดเย่ียม, ผู้ก�ำกับภาพยนตร์
เอกศิษฐ์ มปี ระเสริฐกุล ยอดเยี่ยม, ผู้แสดงน�ำชายยอดเยี่ยม นพดล
ผทู้ �ำดนตรปี ระกอบและออกแบบเสยี ง ดวงพร, บทภาพยนตร์ยอดเยี่ยม, ก�ำกับภาพ
อมรพงศ์ เมธาคณุ วุฒิ ยอดเย่ียม, ล�ำดับภาพยอดเย่ียม, ก�ำกับศิลป์
ผู้บนั ทกึ เสียง นิพัฒน์ ส�ำเนียงเสนาะ ยอดเย่ยี ม เอก เอยี่ มช่นื , ดนตรีประกอบยอด-
ผแู้ สดง อนชุ ติ สพนั ธพ์ุ งษ,์ ธดิ ารตั น์ เยีย่ ม
เจริญชัยชนะ, นพดล ดวงพร, บุญชัย ใจลิ่ม,
สมชาย ศักดกิ ุล, บุญศรี ยนิ ด,ี สุรสหี ์ ผาธรรม, ๑๕ ค�่ำ เดือน ๑๑ ภาพยนตรท์ สี่ รา้ งจาก
ยอดสน ลมพัดไผ่ เรื่องเล่าต�ำนานพื้นบ้านกับปรากฏการณ์บ้ังไฟ
พญานาค ที่เกดิ ข้ึนในค�่ำคนื วันออกพรรษาของ
ทุกปี และเป็นที่ขึ้นช่ือมากในอ�ำเภอโพนพิสัย

88

จังหวัดหนองคาย ภาพยนตร์ได้ผูกโยงเข้ากับ ท�ำให้ฝ่ายลูกศิษย์ปฏิเสธท่ีจะท�ำภารกิจนี้อีก
เรื่องราวของพระท่ีจ�ำวัดอยู่ในฝั่งลาวและได้ ต่อไป หลวงพ่อจึงต้องจ�ำใจเป็นผู้ที่จะน�ำลูก
ร่วมมือกับลูกศิษย์ที่เลี้ยงดูมาภายในวัดต้ังแต่ บ้งั ไฟไปวางใต้แมน่ ้�ำโขงเอง และท�ำใหห้ ลวงพ่อ
เล็ก โดยจะน�ำลูกบ้งั ไฟที่ทำ� ขึ้นเองไปวางไวต้ าม ต้องจบชีวิตจากการจมนำ้� ในภารกิจคร้ังสุดท้าย
จุดบริเวณใต้แม่น�้ำโขง ของคืนก่อนวันออก น้ี ภาพยนตรไ์ ดต้ ดั ไปยงั ชว่ งสดุ ทา้ ยทผี่ คู้ นแหก่ นั
พรรษาจะมาถึงและถือปฏิบัติท�ำกันมาประจ�ำ มารอดูปรากฏการณ์ลูกบั้งไฟเช่นเคยเหมือน
ทกุ ปี แตใ่ นปลี า่ สดุ ทภี่ าพยนตรเ์ ลา่ ลกู ศษิ ยห์ นมุ่ ทกุ ป ี และลกู บงั้ ไฟกค็ งยงั ปรากฏใหเ้ หน็ เชน่ เคย
ที่ชุบเลี้ยงมากลับคิดอยากถอนตัวเพราะเห็นว่า แมภ้ าพยนตรจ์ ะไมไ่ ดบ้ อกวา่ เปน็ เพราะลกู บงั้ ไฟ
สิ่งท�ำกันอยู่คือสิ่งท่ีผิดและเป็นการหลอกลวง ของหลวงพ่อหรือเกิดจากส่ิงใดก็ตาม วิถีชีวิต
ผู้คน แต่ในขณะที่ฝ่ายหลวงพ่อกลับคิดว่าสิ่งท่ี ของผู้คนก็ยงั คงเหมอื นเดมิ และด�ำเนินตอ่ ไป
พวกตนกระทำ� อยนู่ น้ั เปน็ สงิ่ ทถ่ี กู ตอ้ งเพราะเชอื่
ว่าการที่ผู้คนแห่กันมาดูปรากฏการณ์ลูกบ้ังไฟ ๑๕ คำ่� เดอื น ๑๑ เปน็ ภาพยนตรผ์ ลงาน
น้ัน จะเป็นการส่งเสริมให้ศาสนาพุทธคงอยู่ การก�ำกับเร่ืองแรกของ จิระ มะลิกุล ท่ีผันตัว
สบื ไปและผคู้ นทไี่ ดม้ าดลู กู บง้ั ไฟกม็ คี วามสขุ ทไ่ี ด้ มาจากการท�ำโฆษณามาก�ำกับภาพยนตร์
เห็นลูกบั้งไฟ และด้วยความเห็นท่ีแตกต่างกัน ภาพยนตร์หยิบเอาเร่ืองราวของชุมชนพื้นบ้าน
มาเล่าในแง่ของความเชื่อบางประการ ผ่าน

89

เรอ่ื งราวลกู บงั้ ไฟกบั ความเชอ่ื ในมมุ ของตวั ละคร ความประนีประนอมของคนไทย ซึ่งจุดน้ี
“หลวงพ่อกับลูกศิษย์วัด” ระหว่างการท�ำสิ่งท่ี ภาพยนตร์ก็สามารถท�ำให้ผู้ชมได้เรียนรู้วิถีชีวิต
ถูกต้องและท�ำสิ่งหลอกลวง หรือในมุมของ และวฒั นธรรมของคนในทอ้ งถนิ่ ไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ
หลวงพ่อที่เห็นว่าส่ิงท่ีท�ำไปนั่นคือ “ความดี” ผา่ นภาพยนตร์
และดว้ ยศรทั ธาทเ่ี หน็ วา่ เปน็ การสง่ เสรมิ ศาสนา ในขณะที่ภาพยนตร์ออกฉายได้กระตุ้น
ส่วนในมุมของลูกศิษย์ที่อยู่ในมุมของผู้มีการ ให้เกิดปรากฏการณ์ ความสนใจใคร่รู้จากผู้คน
ศึกษา ซึ่งมองว่าสิ่งที่ท�ำนั้นคือ “ความหลอก ในวงกว้าง ท่ีอยากรู้ว่าปรากฏการณ์ลูกบ้ังไฟ
ลวง” และควรจะทำ� ในสง่ิ ทถี่ กู ตอ้ ง ซง่ึ ภาพยนตร์ พญานาคน้ีเกิดข้ึนได้อย่างไร จนถูกตั้งเป็น
ก็ไม่ได้สรุปว่าส่ิงใดถูกหรือผิดและจริงหรือเท็จ คำ� ถามและหาขอ้ พสิ จู นซ์ ำ้� แลว้ ซำ�้ เลา่ ซง่ึ ในทาง
แตภ่ าพยนตรเ์ ปิดโอกาสใหค้ นดไู ดต้ ดั สินใจเอง วิทยาศาสตร์เองก็ยังหาค�ำตอบท่ีแน่ชัดให้ไม่ได้
ภาพยนตร์ยังสามารถถ่ายทอดวิถีชีวิต แม้ภาพยนตรจ์ ะท�ำรายได้ไปราว ๕๕ ล้านบาท
และวัฒนธรรมของคนในท้องถ่ินได้เป็นอย่างดี ๑๕ คำ�่ เดอื น ๑๑ กน็ บั วา่ เปน็ ภาพยนตรท์ ดี่ เี รอื่ ง
สอื่ ภาพชวี ิตความเปน็ อยทู่ ่ีตรงกบั ความจรงิ วธิ ี หน่ึง ท่ีสมควรส่งเสริมให้ผู้คนได้เรียนรู้ผ่าน
การใชภ้ าษาทอ้ งถน่ิ ในการสอ่ื สาร ความรกั สงบ ภาพยนตร ์

90

องค์บาก

ONG-BAK

วนั แรกฉาย ๓๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ผแู้ สดง เพช็ รทาย วงษค์ �ำเหลา, พนม ยีรัมย,์
ความยาว ๑๐๔ นาที ภุมวารี ยอดกมล, สุเชาว์ พงษ์วิไล, ชุมพร
ฟลิ ม์ ๓๕ มม. / สี / เสยี ง เทพพทิ กั ษ,์ เชษฐวฒุ ิ วชั รคณุ , วรรณกติ ย์ ศริ พิ ฒุ ,
บริษทั สรา้ ง สหมงคลฟิล์ม อินเตอร์ รุ่งระวี บริจินดากุล, ฉัฏฐพงศ์ พันธนะอังกูร,
เนช่นั แนล, บาแรมยู ณัฐพล อัศวโภคิน, พรพมิ ล ชขู ันทอง
ผู้อ�ำนวยการสร้าง สมศกั ด์ิเตชะรตั นประเสรฐิ รางวัล รางวลั สตารเ์ อนเตอรเ์ ทนเมนตอ์ วอรด์ ส
ผคู้ วบคมุ การสรา้ ง ปรชั ญา ปน่ิ แกว้ , สกุ ญั ญา นกั แสดงนำ� ชายยอดเย่ียม
วงศส์ ถาปตั ย์ KUNGFUCINEMA AWARD นกั แสดงนำ�
ผู้ดำ� เนนิ งานสรา้ ง สมศกั ดิ์ จว๋ิ สวุ รรณ ฝา่ ยชายทเ่ี นน้ ศลิ ปะการตอ่ สยู้ อดเยยี่ ม, ออกแบบ
ผู้กำ� กบั ปรชั ญา ปนิ่ แกว้ ฉากและศิลปะการต่อสูย้ อดเยีย่ ม พนม ยีรัมย์
ผู้แต่งเรื่อง พนั นา ฤทธิไกร, ปรชั ญา รางวัลทูตวัฒนธรรมด้านภาพยนตร์
ปน่ิ แก้ว ครัง้ ที่ ๑
ผเู้ ขียนบท ศุภชัย สทิ ธิอ�ำพรพรรณ
ผกู้ ำ� กับภาพ ณัฐวฒุ ิ กติ ตคิ ณุ ส�ำหรับคนดูภาพยนตร์ไทย คงไม่มีใคร
ผูล้ �ำดบั ภาพ ธนตั ิ สนุ สนิ , ฐานพฒั น์ ทวี ไม่เคยได้ยินค�ำประชาสัมพันธ์ของภาพยนตร์ท่ี
สุข ว่า “ไม่ใช้สลิง ไม่ใช้ตัวแสดงแทน” ของ
ผู้ออกแบบงานสร้าง อรรคเดช แก้วโคตร ภาพยนตร์เรื่อง องคบ์ าก ซึง่ ต่อมากลายเปน็ ค�ำ
ผู้กำ� กับการต่อส้ ู พันนา ฤทธไิ กร ที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย และกลายเป็นจุดขาย
ผอู้ อกแบบฉากต่อสู้ พนั นาฤทธไิ กร,พนมยรี มั ย์ ส�ำคัญของภาพยนตร์แนวนี้ รวมไปถึงนักแสดง
ผู้ออกแบบเคร่ืองแต่งกาย วรธน กฤษณะกลนิ นำ� พนม ยรี ัมย์ หรอื จา พนม ซึง่ ได้กลายเปน็
ดนตรปี ระกอบ อะตอมมกิ ซ์คลบั บงิ้ สตดู โิ อ นกั แสดงบขู๊ องไทยทม่ี ชี อ่ื เสยี งในระดบั โลกอยา่ ง
ออกแบบเสยี งและบนั ทกึ เสยี ง หอ้ งบนั ทกึ เสยี ง รวดเรว็
รามอินทรา ภาพยนตรเ์ ลา่ เรอ่ื งของ บญุ ทงิ้ หนมุ่ บา้ น
หนองประดู่ ท่อี อกตามหา เศียรองค์บาก พระ-

91

พุทธรูปศักด์ิสิทธิ์ อันเป็นที่เคารพบูชาของ นอกจากน้ียังผสมผสานไปด้วยอารมณ์ขันที่จัด
หมูบ่ ้านซึ่งถูกขโมยตัดเศยี รไป บญุ ทง้ิ อาสาออก วางให้เกิดขึ้นอย่างถูกจังหวะและลงตัวของ
ตามหา เศียรองคบ์ าก เพื่อน�ำกลับมาใหท้ นั งาน เพ็ชรทาย วงษ์ค�ำเหลา หรือ หม่�ำ จ๊กมก นัก
พิธีอุปสมบทหมู่ของชาวบ้านในอีก ๗ วันข้าง แสดงตลกท่ีมีช่ือเสียงโดดเด่นจากรายการ
หน้า โดยมุ่งไปตามท่ีกรุงเทพฯ ซึ่งเขาได้เจอ โทรทศั น์ องคป์ ระกอบสดุ ทา้ ยคอื ความสามารถ
แหล่ หรอื ยอรจ์ ลูกชายผ้ใู หญบ่ ้านทท่ี งิ้ ท้องนา ของ ปรัชญา ปิ่นแก้ว ผู้ก�ำกับภาพยนตร์ซึ่ง
และกลน่ิ โคลนสาปควายบา้ นนอก มารว่ มทมี กบั พยายามค้นหารูปแบบใหม่และการน�ำเสนอส่ิง
หมวยเลก็ ทำ� ตัวเป็นพวก ๑๘ มงกุฎ หากนิ ทาง ใหม่ ๆ มาใสใ่ นภาพยนตรไ์ ทย การผสมผสานกนั
ต้มตุ๋นชาวบ้านเพ่ือเล้ียงปากท้อง ทีแรกบุญทิ้ง ทำ� ใหเ้ กดิ ภาพยนตรป์ ระเภทศลิ ปะการตอ่ สแู้ บบ
เองตกเป็นเหย่ือแหล่กับหมวยเล็กเอาง่าย ๆ ไทย ท่ีมีเอกลักษณ์และเป็นเอกภาพ มีฉาก
เพราะเป็นคนซื่อ แต่ด้วยความที่เป็นคนดีและ แอค็ ชั่นทีน่ ่าตนื่ ตาตน่ื ใจตลอดท้งั เร่อื ง
ต่อมาได้บังเอิญมาช่วยเหลือชีวิตท้ังสองไว้ ภาพยนตร์เร่ือง องค์บาก ได้รับการ
บุญทิ้งจึงกลับได้รับความช่วยเหลือจากทั้งสอง ตอบรับอย่างดีท้ังในประเทศไทยและต่าง
ในการร่วมมือกันช่วยตามล่าหาองค์บาก ซ่ึง ประเทศ โดยเฉพาะในตา่ งประเทศ ซง่ึ ปรากฏวา่
เหตุการณ์บานปลายเข้าไปสู่การต่อสู้กับเจ้าพ่อ องค์บาก เป็นภาพยนตร์ไทยเพียงไม่ก่ีเร่ืองที่ได้
อิทธิพลมืด แทบจะเอาชีวิตไม่รอด เดชะบุญ ออกฉายในวงกว้างในตลาดต่างประเทศ กล่าว
บญุ ทง้ิ ไดต้ อ่ สอู้ ยา่ งถวายชวี ติ ดว้ ยศลิ ปะมวยไทย ได้ว่าสามารถสร้างปรากฏการณ์หนังไทยใน
โบราณ จนทสี่ ุดสามารถปราบเหล่ารา้ ยและน�ำ ตลาดโลกไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ และ จา พนม ไดก้ ลาย
องคบ์ ากกลบั คนื สหู่ มบู่ า้ นไดท้ นั พธิ อี ปุ สมบทหมู่ เป็นขวัญใจของผู้ชมทั่วโลกที่ได้ชมภาพยนตร์
ซ่งึ ชาวบา้ นจะจัดขึน้ เร่ืองนี้ ในขณะที่กระแสศิลปะการต่อสู้แบบ
หากจะวิเคราะห์ความส�ำเร็จของ มวยไทยก็ขึน้ สงู จนติดลมบนระดบั โลกด้วย
ภาพยนตรเ์ รอ่ื ง องคบ์ าก นา่ จะเกดิ จากการผสม ความส�ำเร็จอย่างใหญ่หลวงของ องค์
ผสานขององค์ประกอบต่าง ๆ ได้อย่างลงตัว บาก เป็นไปตามกฎธรรมดาของอุตสาหกรรม
ไมว่ า่ จะเปน็ ทกั ษะความสามารถสว่ นตวั ของ จา ภาพยนตร์ท่ีจะต้องมีการสร้างภาคต่อหรือภาค
พนม และความพร้อมของทีมงานนักแสดงฉาก สอง ทีมงานน้จี งึ สร้าง ตม้ ยำ� กุ้ง ออกมา ซึ่งแม้
ต่อสู้ จากการออกแบบและการก�ำกับคิวบู๊ของ จะไมใ่ ชภ่ าคตอ่ โดยตรง แตก่ เ็ ปน็ การทำ� ภาคสอง
พันนา ฤทธิไกร ที่บ่มฝีมือมาจากภาพยนตร์บู๊ หรืออาฟเตอร์ช็อคของ องค์บาก ซ่ึงดูเหมือน
เกรดบีมาอย่างโชกโชนจนพัฒนาถึงขีดสุด พยายามจะท�ำให้มีแรงสั่นสะเทือนมากกว่าเดิม

92

เนน้ ทกั ษะความสามารถของผแู้ สดงมากขน้ึ การ เจต็ ลี และ บรซู๊ ลี ซงึ่ ตอ่ มา เขากย็ ังได้มโี อกาส
ก�ำกับคิวบู๊แบบเสี่ยงชีวิตมากขึ้น และการใช้ แสดงในภาพยนตรต์ า่ งประเทศเรอื่ งดงั อกี หลาย
ศิลปะการต่อสู้ประจ�ำชาติมากข้ึน ปรากฏว่า เรอ่ื ง
ต้มย�ำกุ้ง ประสบความส�ำเร็จทางรายได้ใน สว่ น หมำ่� จก๊ มก หลงั จาก องคบ์ าก ยัง
ประเทศและต่างประเทศมากกว่า องคบ์ าก แต่ ได้ก้าวขึ้นไปเป็นนักแสดงตลกชั้นน�ำของภาพ-
น่าสังเกตว่าแรงสั่นสะเทือนท่ัวไปกลับน้อยกว่า ยนตร์ไทย รวมไปถึงเขายังได้รับโอกาสสานฝัน
ในแง่ค�ำวิจารณ์รวมไปถึงความแปลกใหม่ก็ไม่ ได้เป็นผู้ก�ำกับภาพยนตร์แนวตลกชวนหัวอีก
สามารถเทยี บชน้ั กับองค์บากได้ หลาย ๆ เร่ืองทีป่ ระสบความส�ำเรจ็ อย่างสงู
องค์บาก จึงเป็นภาพยนตร์ซึ่งสร้าง
มีแต่ จา พนม ท่ียังคงโดดเด่นเป็น
เอกลกั ษณข์ องตนเอง หลดุ ออกมาจากภาพยนตร์ ปรากฏการณ์ส�ำคัญไว้ในประวัติศาสตร์
จากหนึ่งในนักแสดงแทนในฉากแอ็คชั่นของทีม ภาพยนตร์ไทยและภาพยนตร์โลก เป็นความ
พนั นา กา้ วขน้ึ มาเปน็ นกั แสดงบทบทู๊ ไี่ ดร้ บั ความ ต่ืนตาตื่นใจแฟนภาพยนตร์ทั่วโลกในช่วงเวลา
ช่ืนชมในระดบั นานาชาติ ในนาม โทนี่ จา ฝมี ือ สองสามปที ห่ี นงั ออกฉายทว่ั โลก และจะประทบั
การแสดงฉากตอ่ สขู้ องเขาถกู นำ� ไปเปรยี บเทยี บ อยู่ในความทรงจ�ำตลอดไป
กับนักแสดงฉากบู๊ที่มีช่ือเสียงอย่างแจ๊กก้ี ชาน

93

ชัตเตอร์ กดตดิ วิญญาณ

SHUTTER

วนั แรกฉาย ๙ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๔๗ มตุ ตามระ, ชชั ชญา เจรญิ ผล, ขจรศกั ด์ิ นฤภทั ร,
ความยาว ๙๒ นาที อภชิ าติ ชสู กลุ
ฟิล์ม ๓๕ มม. / สี / เสียง รางวลั รางวลั Best Asian Film จากเทศกาล
บริษทั สรา้ ง จเี อม็ เอม็ พคิ เจอรส์ , จเี อม็ Fantasia Film Festival
เอ็ม ไท หบั , ฟโี นมีนา โมชนั่ พคิ เจอร์ส
ผู้อ�ำนวยการสร้างฝ่ายบริหาร ไพบูลย์ ด�ำรง- รางวลั หนงั แฟนตาซที ด่ี ที สี่ ดุ จากเทศกาล
ชยั ธรรม, บษุ บา ดาวเรอื ง Fantastic’s Arts Festival of Gerardmer
ผอู้ ำ� นวยการสรา้ ง ยอดเพชร สดุ สวาท
ผู้ก�ำกับ บรรจง ปิสัญธนะกูล, ภาพยนตร์ไทยแนวสยองขวัญท่ีได้รับ
ภาคภูมิ วงศภ์ ูม ิ การยกย่องว่าเป็นหนังผีไทยท่ีดีท่ีสุดตลอดกาล
ผูเ้ ขยี นบท ภาคภูมิ วงศ์ภูมิ, บรรจง เรื่องหนึ่ง เล่าเร่ืองราวของธรรม์ ช่างภาพหนุ่ม
ปสิ ญั ธนะกูล, โสภณ ศกั ดาพิศษิ ฐ์ ซ่ึงพบว่ารูปจ�ำนวนมากท่ีเขาถ่ายได้มีแสงเงา
ผกู้ ำ� กบั ภาพ นริ มล รอสส์ ประหลาดรวมถึงภาพท่ีดูคล้ายใบหน้าของ
ผ้ลู ำ� ดบั ภาพ มานพ บญุ วภิ าส, ลี ชาตะ- ผหู้ ญงิ ปะปนอยู่ ภายหลงั จากคืนทเ่ี ขาและแฟน
เมธกี ุล สาวบังเอิญประสบอุบัติเหตุขับรถชนร่างหญิง
ผอู้ อกแบบงานสร้าง สรุ าษฎร์ กาฎโี รจน์ สาวนิรนาม ซ่ึงเมื่อร่วมกันออกค้นหาความจริง
ผูก้ ำ� กับศลิ ป ์ ธีรเนศน์ จงอร่ามรุง่ เรอื ง, พวกเขาก็ได้ค้นพบถึงเบ้ืองหลังอันน่าสะพรึง
กมลวรรณ วิริยะภักดี กลัวของดวงวญิ ญาณทีย่ งั คงตามอาฆาต
ผูอ้ อกแบบเครอื่ งแตง่ กาย พชรพรรณ สะถิตร-
โชติ ชัตเตอร์ กดติดวิญญาณ นับเป็น
ผทู้ �ำดนตรปี ระกอบ ชาตชิ าย พงษป์ ระภาพนั ธ์ ภาพยนตร์ในยุคแรกเรม่ิ ของ จีเอ็มเอม็ ไท หับ
ผู้แสดง อนันดา เอเวอร์ร่ิงแฮม, บริษัทภาพยนตร์ไทยที่มีบทบาทโดดเด่นที่สุด
ณัฐฐาวีรนุช ทองมี, อชิตะ สกิ ขมานา, อรรณพ ในปจั จบุ นั โดยจดุ เรมิ่ ตน้ ในการสรา้ ง เกดิ ขน้ึ จาก
ชั้นไพบูลย์, ฐิติการ ทองประเสริฐ, สิวากร การร่วมมือกันของ จีเอ็มเอ็ม พิคเจอร์ส แห่ง
แกรมมี่ เอน็ เตอรเ์ ทนเมนต์ และ ฟโี นมนี า โมชน่ั
พิคเจอร์ส บริษัทผลิตโฆษณาไทยที่มีผลงาน

94

ระดบั โลก ซงึ่ ตอ้ งการหนั มาจบั งานสรา้ งภาพยนตร์ ด้วยบทภาพยนตร์ท่ีแข็งแรงกว่าหนังผีไทยเรื่อง
ในยุคสมัยที่คนจากวงการโฆษณาเร่ิมเข้ามามี อน่ื ๆ ทเ่ี คยมมี า รวมทงั้ ยงั เตม็ ไปดว้ ยเทคนคิ ทาง
บทบาทในวงการหนังไทยมากขึ้น ภาพยนตร์ ภาพยนตร์ทั้งภาพและเสียงที่ใช้เพ่ือปลุกเร้า
กำ� กบั โดยผกู้ ำ� กบั หนา้ ใหม่ คอื บรรจง ปสิ ญั ธนะ- และเขย่าขวัญคนดูอย่างเต็มท่ี จนส่งผลให้
กูล และ ภาคภูมิ วงศ์ภูมิ ซึ่งต่างเคยมีผลงาน ภาพยนตร์ประสบความส�ำเร็จอย่างยอดเยี่ยม
โดดเด่นมาจากการท�ำหนังสั้นมาต้ังแต่เม่ือครั้ง ดว้ ยรายไดท้ ท่ี ำ� ไดเ้ กนิ กวา่ ๑๐๐ ลา้ นบาท ทง้ั ยงั
เป็นนักศึกษาและก�ำลังเติบโตทางสายงาน ไดร้ บั ความนยิ มอยา่ งสงู ในระดบั นานาชาติ รวม
โฆษณาอยใู่ นขณะนนั้ ถึงได้รับการซ้ือลิขสิทธิ์น�ำไปสร้างใหม่ในฉบับ
ตา่ งประเทศ
ในช่วงเวลาที่หนังผีไทยก�ำลังหยุดน่ิง
และหนังผีเอเชียอย่างญ่ีปุ่นและเกาหลีใต้ก�ำลัง ชัตเตอร์ กดติดวิญญาณ จึงนับเป็น
ครองความนิยม ผลงานการก�ำกับภาพยนตร์ ผลงานท่ีปักธงหนังผีไทยให้เป็นที่รู้จักในแผนท่ี
เร่ืองยาวเรื่องแรกของสองผู้ก�ำกับดาวรุ่งท่ียังไม่ ภาพยนตร์โลกอย่างแท้จริง และธงน้ันก็เปรียบ
เป็นท่ีรู้จักนี้ ได้สร้างแรงกระเพื่อมคร้ังใหญ่ให้ เสมือนหมุดหมายใหม่ของวงการภาพยนตร์ใน
แก่วงการภาพยนตร์ไทย ด้วยการน�ำเรื่องราว ประเทศไทยเอง ท่ีก่อให้เกิดหนังผีในแนวทาง
ของรูปถ่ายติดภาพวิญญาณ ซ่ึงเป็นเร่ืองล้ีลับ เดียวกันตามมาอีกมากมายในช่วงระยะเวลาไม่
ยอดนิยมของผู้คนในสังคมมาเป็นประเด็นหลัก ก่ปี นี บั จากน้นั
ของเรอื่ ง และซอ่ นเงอื่ นคลายปมอยา่ งชาญฉลาด

95

รกั แหง่ สยาม

THE LOVE OF SIAM

วันแรกฉาย ๒๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๐ จริ ายุ ละอองมณี, ด.ช. อาทติ ย์ นิยมกุล
ความยาว ๑๗๑ นาที รางวัล รางวลั ภาพยนตรแ์ หง่ ชาติ สพุ รรณหงส์
ฟลิ ์ม ๓๕ มม. / สี / เสยี ง คร้ังท่ี ๑๗ ภาพยนตร์ยอดเย่ียม, ผู้ก�ำกับ
บรษิ ทั สรา้ ง สหมงคลฟิล์ม อินเตอร์ ภาพยนตร์ยอดเยี่ยม, ผู้แสดงสมทบหญิง
เนชนั่ แนล, บาแรมยู ยอดเยี่ยม เฌอมาลย์ บุญยศักด์ิ
ผอู้ �ำนวยการสรา้ ง สมศกั ด์ิเตชะรตั นประเสรฐิ
ผคู้ วบคมุ งานสร้าง ปรชั ญา ปน่ิ แกว้ , สกุ ญั ญา รางวัลภาพยนตร์ไทย ชมรมวิจารณ์
วงศ์สถาปตั ย์ บนั เทงิ ภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม, ผกู้ ำ� กบั ภาพยนตร์
ผดู้ ำ� เนนิ งานสรา้ ง ศติ า วอสเบียน ยอดเย่ียม, นักแสดงน�ำหญิงยอดเยี่ยม สินจัย
ผู้กำ� กบั ชูเกยี รติ ศักดิ์วรี ะกลุ เปล่งพานิช, ผู้แสดงสมทบหญิงยอดเยี่ยม
ผู้เขยี นบท ชเู กียรติ ศักด์วิ รี ะกุล เฌอมาลย์ บญุ ยศักด,์ิ บทภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม,
ผู้ก�ำกับภาพ จิตติ เอ้อื นรการกจิ ดนตรปี ระกอบยอดเย่ียม
ผ้ลู ำ� ดับภาพ ชูเกียรติ ศักด์ิวีระกุล, ลี
ชาตะเมธีกุล รางวลั สตารพ์ คิ สอ์ วอรด์ ภาพยนตรย์ อด
ผู้ออกแบบงานสร้าง มนตช์ ัย ทองศรสี ืบสกุล นิยม, ภาพยนตร์ยอดเยี่ยม, ผู้ก�ำกับยอดเย่ียม,
ผกู้ �ำกับศลิ ป์ ธนกร บุญลือ นักแสดงน�ำชายยอดเย่ียม มาริโอ้ เมาเร่อ,
ผอู้ อกแบบเครอื่ งแตง่ กาย เอกศษิ ฏ์ มปี ระเสรฐิ - นักแสดงน�ำหญิงยอดเยยี่ ม สินจัย เปล่งพานชิ ,
สกุล นักแสดงสมทบชายยอดเยี่ยม ทรงสิทธิ์ รุ่งนพ-
ผู้ท�ำดนตรีประกอบ กิตติ เครอื มณี คุณศรี, บทภาพยนตร์ยอดเยี่ยม, ก�ำกับภาพ
บนั ทึกเสยี ง หอ้ งบนั ทกึ เสยี งรามอนิ ทรา ยอดเยยี่ ม, ดนตรปี ระกอบยอดเยย่ี ม
ผแู้ สดง สนิ จยั เปลง่ พานชิ ,ทรงสทิ ธ์ิ
รงุ่ นพคุณศร,ี เฌอมาลย์ บญุ ยศักด์,ิ พิมพ์พรรณ รางวลั หนงั แหง่ ปขี องนติ ยสารไบโอสโคป
บรู ณะพมิ พ,์ มารโิ อ้ เมาเรอ่ , วชิ ญว์ สิ ฐิ หริ ญั วงษก์ ลุ , พ.ศ. ๒๕๕๐
อธชิ า พงศ์ศลิ ป์พิพัฒน์, กัญญา รัตนเพชร,์ ด.ช.
รางวลั คมชดั ลกึ อวอรด์ ครงั้ ที่๕ภาพยนตร์
ยอดเย่ียม นักแสดงน�ำหญิงยอดเยี่ยม สินจัย
เปล่งพานิช

รางวลั สตารเ์ อนเตอรเ์ ทนเมนตอ์ วอรด์ ส

96

97

ภาพยนตร์ยอดเย่ียม, ผู้ก�ำกับภาพยนตร์ คาดหวังของผู้ชมภาพยนตร์จ�ำนวนมาก เมื่อ
ยอดเย่ียม, ผู้แสดงน�ำหญิงยอดเยี่ยม สินจัย ภาพยนตร์น�ำเสนอเร่ืองราวของครอบครัวหนึ่ง
เปล่งพานิช, ผู้แสดงสมทบหญิงยอดเยี่ยม ที่ต้องผจญกับเหตุการณ์การหายตัวไปอย่างไร้
เฌอมาลย์ บุญยศักด์,ิ บทภาพยนตรย์ อดเย่ียม, รอ่ งรอยของลกู สาววยั รนุ่ และกลายเปน็ บาดแผล
เพลงและดนตรีประกอบยอดเยี่ยม ของสมาชิกทุกคนในบ้าน ส่วนเรื่องความรัก
กลับไม่ใช่แค่ความรักระหว่างชายหญิง แต่เป็น
ไนน์เอ็นเตอร์เทนอวอร์ดส นักแสดงน�ำ ของวัยรุ่นผู้ชายหน้าตาดีสองคนผู้ท่ีเติบโตและ
หญิงแห่งปี สินจยั เปล่งพานชิ ผูกพันกันมาต้ังแต่เด็ก และภาพยนตร์ยังน�ำ
เสนอความสบั สนในเพศวถิ ขี องตวั ละคร อยา่ งไร
ทนั ทที ภี่ าพยนตรเ์ รอื่ ง รกั แหง่ สยาม เขา้ ก็ตามท่ามกลางกระแสการวิพากษ์วิจารณ์ที่ไม่
ฉายในปี พ.ศ. ๒๕๕๐ ก็ก่อกระแสวิพากษ์ ชื่นชอบภาพยนตร์เร่ืองนี้ ก็มีผู้ท่ีช่ืนชอบ
วิจารณ์เป็นอย่างมากอันเนื่องมาจากการ ภาพยนตรเ์ รอื่ งนอี้ ยา่ งมาก จนมกี ารรวมตวั เปน็
ประชาสัมพันธ์ของภาพยนตร์เร่ืองน้ี และ แฟนคลับสนับสนุนภาพยนตร์เรื่องนี้ ถึงแม้
ภาพยนตร์ตัวอย่างที่ดูเหมือนเป็นภาพยนตร์รัก ภาพยนตร์จะทำ� รายไดเ้ พยี ง ๔๒ ลา้ นบาท แต่
วัยรุ่นใส ๆ ทั่วไป รวมทั้งมีนักแสดงหน้าใหม่ หลังจากท่ีภาพยนตร์ออกจากโรงภาพยนตร์
หน้าตาดี แต่เนื้อหาภาพยนตร์กลับพลิกความ

98

เหล่าแฟนคลับก็มีการเรียกร้องให้บริษัทสห- กระแสความนิยม Yaoi หรือเรียกส้ัน ๆ ว่า
มงคลฟิล์มฯ ผู้สร้างภาพยนตร์เรื่องนี้น�ำ กระแส Y ซ่ึงนิยมส่ือท่ีมีเน้ือหาเก่ียวกับชายรัก
ภาพยนตรฉ์ บบั ผกู้ ำ� กบั ออกฉาย โดยมคี วามยาว ชายในตวั ละครวยั รนุ่ เกดิ ขน้ึ ในวงการภาพยนตร์
เพิ่มขึ้นประมาณ ๒๐ นาที ซ่ึงถูกตัดออกจาก ไทย
ฉบับท่อี อกฉายในโรงภาพยนตรก์ อ่ นหนา้ น้ี ผู้ที่อยู่เบื้องหลังความส�ำเร็จของภาพ-
นอกจากกระแสความนิยมของภาพ- ยนตรเ์ รอื่ งนอี้ ยา่ งสำ� คญั คอื ชเู กยี รติ ศกั ดวิ์ รี ะกลุ
ยนตร์เรื่องน้ีในกลุ่มผู้ชมภาพยนตร์ทั่วไปแล้ว ผกู้ ำ� กับภาพยนตร์รุ่นใหมซ่ ่งึ โดดเด่นจากการทำ�
ภาพยนตร์เรื่องนี้ยังได้รับรางวัลภาพยนตร์ยอด ภาพยนตร์ส้ันและภาพยนตร์เรื่องยาวเพื่อเข้า
เยี่ยมจากสถาบันต่าง ๆ ที่มีการจัดประกวด ฉายในโรงภาพยนตร์มาต้ังแต่สมัยยังเป็นนิสิต
ภาพยนตร์ในปนี นั้ รวมท้งั ได้รบั คดั เลือกใหเ้ ป็น คณะนเิ ทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ใน
ตัวแทนของภาพยนตร์ไทย ส่งเข้าชิงสาขา ขณะนนั้ ชเู กยี รตถิ อื เปน็ ผกู้ ำ� กบั ทมี่ อี ายนุ อ้ ยทส่ี ดุ
ภาพยนตร์ต่างประเทศยอดเยี่ยมของรางวัล ที่ได้รับโอกาสให้ท�ำงานกับบริษัทภาพยนตร์
ออสการอ์ กี ดว้ ย และหลังจากสร้างผลงานภาพยนตร์แนวสยอง
ภาพยนตร์เรื่องน้ีเป็นผลงานแจ้งเกิดให้ ขวัญ ๒ เร่อื ง คือ คน ผี ปีศาจ และ 13 เกม
แก่นักแสดงหน้าใหม่ แต่ท่ีโดดเด่นท่ีสุดคงหนี สยอง ชเู กยี รตกิ ไ็ ดก้ ำ� กบั ภาพยนตรเ์ รอ่ื ง รกั แหง่
ไม่พ้น มาริโอ้ เมาเร่อ ท่ีต่อมาได้กลายเป็น สยาม ซง่ึ เปน็ โครงการภาพยนตรเ์ รอ่ื งทเ่ี ขาอยาก
พระเอกหนุม่ ยอดนยิ มของประเทศไทย รวมไป จะทำ� ตัง้ แตแ่ รก แต่ยังไมไ่ ด้รบั โอกาส หลังจาก
ถึง จริ ายุ ละอองมณี ซงึ่ รับบทเป็นตัวละครนำ� รักแห่งสยาม ออกฉาย ชื่อของชูเกียรติก็กลาย
ในตอนเด็ก นอกจากน้ีภาพยนตร์เรอื่ งนี้ยงั ผลัก เป็นผู้ก�ำกับที่มีกลุ่มผู้ชมที่ช่ืนชอบและรอคอย
ดนั ให้ วชิ ญว์ สิ ฐิ หริ ญั วงษก์ ลุ อกี หนง่ึ นกั แสดงนำ� ผลงานเรื่องใหม่ ๆ ของเขาอยเู่ สมอ
และ นกั รอ้ งนำ� วงดนตรอี อกสั (ซง่ึ กแ็ จง้ เกดิ จาก รักแห่งสยาม จึงเป็นภาพยนตร์ท่ีทั้ง
ภาพยนตรเ์ รอื่ งนเ้ี ชน่ กนั ) ไปมชี อื่ เสยี งอยา่ งมาก สะทอ้ นอารมณร์ ว่ มของยคุ สมยั และสรา้ งกระแส
ในประเทศจีน ความรสู้ กึ อยา่ งหนงึ่ ขนึ้ ในสงั คมไทย ในระดบั ทว่ั
ความส�ำเรจ็ ของ รักแหง่ สยาม ยงั ท�ำให้ ประเทศ
เกิดกระแสภาพยนตร์ไทยที่น�ำเสนอเรื่องราว
ความรักของคนเพศเดียวกันในวัยเรียน โดย
เฉพาะในวยั มธั ยมศกึ ษา ทม่ี าพรอ้ มกบั นกั แสดง
หนา้ ตาดี ออกมาเปน็ จำ� นวนมาก รวมทงั้ ยงั ทำ� ให้

99