สื่อประกอบการสอน_เรื่อง_สำนวน_สุภาษิต_คำพังเพย-11241324

รายวชิ า ภาษาไทย
รหสั วิชา ท๒๑๑๐๑
เรื่อง

สานวน สภุ าษิต คาพังเพย

ผสู้ อน ครนู สิ าชล รุ่งเนย

ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี ๑

สานวน สภุ าษิต คาพงั เพย

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้

๑. อธบิ ายความหมายของสานวน สภุ าษติ
และคาพังเพยได้

๒. จาแนกความแตกต่างของสานวนทเ่ี ป็นสภุ าษติ
และคาพังเพยได้



















“ตาน้าพรกิ ละลายแมน่ า้ ”

มีความเหมอื น
และต0่างกนั
หรือไมอ่ ยา่ งไร

สานวน คาพังเพย
สภุ าษติ

สานวน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (๒๕๕๔ : ๑๒๒๗)

ไดอ้ ธบิ ายความหมาย “สานวน” ไว้ว่า “ถอ้ ยคาท่ีเรียบเรียง โวหาร

บางทีก็ใชว้ ่า สานวนโวหาร ถ้อยคาหรือข้อความที่กลา่ วสืบตอ่ กนั มา
ช้านานแล้วมีความหมายไม่ตรงตามตัวหรือมีความหมายอื่นแฝงอยู่
เชน่ สอนจระเข้ใหว้ า่ ยนา ราไมด่ ีโทษปี่โทษกลอง”

คาพังเพย

ถอ้ ยคาท่ีกล่าวใหข้ ้อคดิ โดยจะกล่าวถึงพฤติกรรม
การกระทาบางอย่างในสถานการณ์ต่าง ๆ เช่น
ปดิ ทองหลงั พระ

ดงั นัน้

สุภาษิต คาพังเพย จึงจัดรวมอยู่ใน “สานวน”
ด้วยกันทังคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ
และเป็นถอ้ ยคาที่ใชส้ บื เน่ืองกนั มานาน

ลกั ษณะของสุภาษิต
และคาพังเพย

สุภาษิต มีลักษณะเป็นถ้อยคาที่มักใช้สัน ๆ

กะทัดรัด แต่มีความหมายลึกซึง มีสัมผัสคล้องจอง
หรือบางครงั อาจใชค้ าแปลกชวนให้สะดดุ ใจ คิดตคี วาม
ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้กันในสังคมไทย มักมีที่มาจาก
คาสอนทางพุทธศาสนา ธรรมะในพทุ ธศาสนา

เช่น

ทาดไี ดด้ ี สอนวา่ หากทาดีกจ็ ะไดร้ บั ผลดตี อบแทน

ทาชวั่ ได้ชวั่ สอนวา่ หากทาชว่ั กจ็ ะไดร้ บั สิ่งไมด่ ีตอบแทน

น้าข้ึนใหร้ บี ตกั สอนให้รบี ทา เม่ือมโี อกาสดี

อยา่ ไวใ้ จทาง อย่าวางใจคน สอนไมใ่ หไ้ วใ้ จหรือเชอ่ื อะไรใครงา่ ย ๆ

พึงเอาชนะความโกรธด้วยความไมโ่ กรธ สอนให้รจู้ ักระงับความโกรธ

คาพังเพย มีลักษณะเป็นถ้อยคาท่ี ให้ข้อคิด โดย
กล่าวถึงพฤติกรรม หรือธรรมชาติรอบตัว โดยมากมัก
เป็นถ้อยคาที่เป็นข้อสรุปการกระทาหรือพฤติกรรม
ทวั่ ไป อาจมที ่ีมาจากนิทาน ตานาน วรรณคดี เป็นตน้

เช่น

ทองไม่รู้รอ้ น หมายถงึ ทาตวั ไมม่ คี วามรสู้ กึ ไมม่ ปี ฏกิ ริ ิยา
ขม้ินกบั ปนู หมายถึง ไม่ถกู กัน ทะเลาะกนั เปน็ ประจา
กบเลอื กนาย หมายถงึ คนช่างเลอื ก เลอื กมากจนตวั เองเดือดรอ้ น
ทาคณุ บชู าโทษ หมายถงึ ทาความดีแต่กลบั ได้รับสง่ิ ไมด่ ตี อบแทน

เกมต่อคา
สานวนไทย

เกมตอ่ คาสานวนไทย

๑. กรวดนา้ ......................... ๕. ใกล้เกลือ.............................
๒. กลงิ้ ครก.......................... ๖. .....................คนงามเพราะแตง่
๓. กลนื ไม่เข้า...................... ๗. ...................ข้างในเป็นโพรง
๔. กินปูน............................. ๘. .....................ออกตามประตู

เกมต่อคาสานวนไทย

๙. ....................ถากด้วยตา ๑๓.จระเข.้ ..........อยถู่ า้ เดียวกัน..........
๑๐. ...................ลบด้วยเทา้ ๑๔. จอดเรอื ............ขี่มา้ ...........
๑๑. คับที่............คับใจ............ ๑๕. ช้างตาย........เอาใบบวั ........
๑๒. งานหลวง..................งานราษฎร์................

เกมต่อคาสานวนไทย

๑. กรวดน้า...ค...ว..่า..ข...ัน............ ๕. ใกลเ้ กลือ....ก..ิน...ด..า่..ง................
๒. กลง้ิ ครก....ข..้นึ...ภ...ูเ.ข..า...........
๓. กลืนไม่เข้า.ค...า..ย..ไ..ม..่อ...อ..ก..... ๖.ไ.ก..ง่ .า..ม..เ.พ...ร.า..ะ..ข..น..คนงามเพราะแต่ง
๔. กินปนู ...ร..้อ...น..ท...้อ...ง............. ๗. ข..้า..ง.น..อ..ก..ส..กุ ..ใ.ส...ข้างในเปน็ โพรง
๘. เ.ข...้า..ต..า..ม..ต..ร..อ..ก...ออกตามประตู

เกมต่อคาสานวนไทย

๙. ข...ุด..ด..ว้..ย..ป...า..ก....ถากด้วยตา ๑๓.จระเข.้ส..อ..ง..ต..ัว..อย่ถู า้ เดยี วกนั ..ไ.ม...่ไ.ด..้.
๑๐. .เ.ข..ยี..น..ด..้ว..ย..ม..ือ...ลบด้วยเท้า ๑๔. จอดเรือ.ไ..ม..่ด.ูท..า่....ขี่มา้ .ไ.ม..่ด..ทู ..า.ง..
๑๑. คบั ท่ี..อ..ย..ูไ่..ด..้ ..คบั ใจ..อ..ย..ู่ย..า..ก.. ๑๕. ช้างตาย.ท..ั้ง..ต..วั .เอาใบบวั ม..า..ป..ิด..
๑๒. งานหลวง...ไ..ม..ใ่ .ห..้ข...า.ด....งานราษฎร์..ไ..ม..่ใ.ห..้เ.ส..ีย....

ใบงาน
เร่ือง สานวน สภุ าษิต คาพงั เพย

ใบงาน เรอื่ ง สานวน สุภาษติ คาพงั เพย
หน่วยการเรียนร้ทู ี่ ๒ แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี ๒ สานวน สุภาษิต คาพงั เพย
รายวิชาภาษาไทย รหสั ท๒๑๑๐๑ ภาคเรียนท่ี ๑ ชน้ั มัธยมศึกษาปีที่ ๑

ตอนที่ ๑ จงตอบคาถามตอ่ ไปนี้ใหถ้ กู ต้องสมบรู ณ์

สุภาษิตคาพังเพย จัดรวมอยูใ่ น “สานวน” ดว้ ยกนั ทังคู่ เพราะ

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

ใบงาน เรอ่ื ง สานวน สุภาษติ คาพังเพย
หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ แผนการจัดการเรียนรทู้ ่ี ๒ สานวน สภุ าษิต คาพงั เพย
รายวิชาภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๑ ภาคเรียนท่ี ๑ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๑

ตอนท่ี ๒ จงจาแนกสานวนไทยตอ่ ไปนว้ี ่าสานวนใดเป็นสภุ าษติ สานวนใด

เป็นคาพงั เพย

๑. บัวไมใ่ ห้ชา นาไม่ให้ขุ่น เปน็ ........................................................

๒. มสี ลึงพึงบรรจบให้ครบบาท เปน็ ........................................................

๓. มอื ถือสาก ปากถือศลี เป็น ........................................................

๔. นาขนึ ให้รีบตกั เปน็ .........................................................

๕. กบเลือกนาย เปน็ .........................................................

ใบงาน เรื่อง สานวน สุภาษิต คาพงั เพย
หน่วยการเรยี นร้ทู ี่ ๒ แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี ๒ สานวน สภุ าษิต คาพังเพย
รายวิชาภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นที่ ๑ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๑

๖. ขมนิ กบั ปูน เป็น ...........................................................................

๗. นาข่นุ อยู่ใน นาใสอย่นู อก เปน็ ...........................................................................

๘. อยา่ ไว้ใจทาง อย่าวางใจคน เป็น ...........................................................................

๙. ทาคุณบชู าโทษ เป็น ...........................................................................

๑๐. พงึ เอาชนะความโกรธดว้ ยความไม่โกรธ เปน็ ............................................................

๑๑. คบคนใหด้ ูหนา้ ซือผ้าให้ดูเนอื เปน็ ............................................................

๑๒. เขา้ เมืองตาหล่ิว ตอ้ งหลิ่วตาตาม เปน็ ............................................................

ใบงาน เรอ่ื ง สานวน สภุ าษติ คาพงั เพย
หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี ๒ แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ ๒ สานวน สภุ าษิต คาพงั เพย
รายวิชาภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นท่ี ๑ ชัน้ มธั ยมศึกษาปีที่ ๑

ตอนท่ี ๓ จงบอกความหมายของสานวนต่อไปน้ี
๑. สจู้ นยิบตา หมายถงึ ................................................................
๒. งอมพระราม หมายถงึ ................................................................
๓. เจ้าไมม่ ศี าล สมภารไมม่ ีวดั หมายถึง...........................................
๔. ตนี แมว หมายถงึ ..........................................................................
๕. เข้าตามตรอกออกตามประตู หมายถึง...........................................

ใบงาน เรอ่ื ง สานวน สภุ าษติ คาพังเพย
หนว่ ยการเรียนรู้ที่ ๒ แผนการจดั การเรียนรูท้ ่ี ๒ สานวน สภุ าษิต คาพังเพย
รายวชิ าภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นที่ ๑ ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๑

ตอนท่ี ๔ จงเติมสานวนลงในชอ่ งวา่ งใหถ้ กู ตอ้ งตรงความหมาย
๑. หาประโยชน์ใส่ตนโดยขูดรดี จากคนอื่น

..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

๒. สร้างเรอ่ื งไมจ่ ริงให้เปน็ เรอ่ื งจรงิ
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

ใบงาน เรื่อง สานวน สุภาษติ คาพังเพย
หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ ๒ แผนการจดั การเรียนรูท้ ่ี ๒ สานวน สภุ าษิต คาพงั เพย
รายวชิ าภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นที่ ๑ ช้ันมธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๑

ตอนที่ ๔ จงเตมิ สานวนลงในชอ่ งว่างใหถ้ กู ต้องตรงความหมาย

๓. คาพดู ตรง แต่ไมน่ า่ ฟัง
....................................................................................................................................

๔. เอาความลับไปบอกใหใ้ คร ๆ รู้
...................................................................................................................................

๕. ชอบว่าคนอืน่ ไมด่ ี แต่ตัวกบั ทาเสียเอง
.....................................................................................................................................

ใบงาน เรื่อง สานวน สภุ าษติ คาพังเพย
หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ ๒ แผนการจดั การเรยี นร้ทู ่ี ๒ สานวน สุภาษติ คาพงั เพย
รายวิชาภาษาไทย รหัส ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นท่ี ๑ ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๑

ตอนท่ี ๕ คาชแี้ จง : พจิ ารณาสถานการณต์ อ่ ไปนว้ี า่ ตรงกับสานวนใด
๑. สมชายไมช่ ่วยเพ่ือนทารายงาน แล้วยังเปดิ วิทยุเสียงดังรบกวนเพ่ือน

ตรงกับสานวนใด...........................................................................................................
๒. พอ่ แม่อตุ สา่ ห์กู้หนียืมสนิ หาเงนิ มาใหเ้ รยี นหนังสือกลับหนีโรงเรยี นเอาเงิน

ไปเทยี่ วกับเพือ่ น ตรงกับสานวนใด...........................................................................

ใบงาน เรือ่ ง สานวน สภุ าษิต คาพังเพย
หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ ๒ สานวน สุภาษิต คาพังเพย
รายวิชาภาษาไทย รหสั ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นที่ ๑ ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๑

๓. ครขู องฉันสอนลูกศษิ ยไ์ ดผ้ ลดยี ิ่ง ลูกศษิ ย์สอบไดย้ กชนั ทุกปี ทา่ นทางานมาเกอื บสบิ ปแี ลว้ เพิ่งได้
เงินเดอื นขนึ ครังเดียวเท่านัน ทังนีเพราะท่านไม่ต้องการโฆษณาความดีของทา่ น การกระทาของครูนี
ตรงกบั สานวนใด.............................................................................................................................................
๔. นักการเมอื ง ๒ คนนี เขาร้จู ดุ ออ่ นและเล่หเ์ หล่ียมของกนั และกนั ตรงกับสานวนใด
.........................................................................................................................................................................
๕. นายแดงเปน็ คนจน งานหาเลียงชพี ก็ไมม่ ที า แตน่ ายแดงชอบแต่งตัวหรหู ราจนคนอืน่ ๆ เข้าใจวา่
เปน็ คนรา่ รวย ลักษณะของนายแดงตรงกับสานวนใด
.........................................................................................................................................................................

คณุ คา่ ของสานวนไทย

๑. ช่วยพัฒนาปัญญาของคนไทยในสังคม
๒. เปน็ มรดกแห่งภูมปิ ัญญาทางภาษาไทย
๓. เปน็ แนวทางประพฤติทด่ี ใี หแ้ ก่คนในสังคม
๔. เป็นแบบแผนควบคุมพฤตกิ รรมของคนในสังคม
๕. สะทอ้ นวัฒนธรรม ประเพณี ศาสนาและวถิ ีชีวิตความเป็นอยู่

ของคนไทย

สรุปและทบทวน
เร่อื ง สานวน สภุ าษิต

คาพงั เพย

สุภาษิต และคาพังเพย จัดเป็น “สานวน” ด้วยกันทังคู่ เพราะ

มคี วามหมายในเชิงเปรียบเทยี บ และเป็นถ้อยคาที่ใช้สบื เนอื่ งกนั มานาน

สุภาษิต เปน็ ถอ้ ยคาท่ีมักใช้คาสัน ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึง

มีสัมผสั คล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตท่ีใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคาสอน
ทางพทุ ธศาสนา

คาพังเพย เป็นถ้อยคาท่ีให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือ
ธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคาท่ีเป็นข้อสรุปการกระทาหรือ
พฤติกรรมทัว่ ไป อาจมที ี่มาจากนทิ าน ตานาน วรรณคดี