เมืองในหุบเขา

ส่อื การเรียนรู้สาระท้องถิ่น
โดย

เมอื งในหุบเขา

เรื่อง ขนิษฐา ศกั ดิ์ดวง
ภาพ เอกสทิ ธิ์ ชวู งษ์
โครงการสร้างสรรค์สอื่ การเรียนรู้สาระท้องถ่ิน
เลขมาตรฐานประจ�าหนงั สือ 978-616-235-274-4
บรรณาธิการอ�านวยการ
ราเมศ พรหมเยน็ ทศั นยั วงศ์พิเศษกลุ
ผ้ชู ว่ ยบรรณาธิการอ�านวยการ
วราพร ตยานกุ รณ์ ประภาศรี อาจคงหาญ
ฉตั ราภรณ์ กงสนิ สพุ พตา บวั เอ่ียม
ภทั จรีย์ จนั ทรหนู ปาลดิ า เรือนวงค์
วิภาศยั นิยมาภา
บรรณาธิการด�าเนินงาน
ระพีพรรณ พฒั นาเวช
ขอขอบคณุ
โยธิน บญุ เฉลย
ออกแบบปกและรูปเลม่
ขนิษฐา ศกั ดิด์ วง

พิมพ์ครัง้ แรก ๒๕๖๐ จ�านวน ๓,๐๐๐ เลม่
สงวนสทิ ธิ์ ขนิษฐา ศกั ดิ์ดวง เอกสทิ ธ์ิ ชวู งษ์
และส�านกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ สา� นกั งานบริหารและพฒั นาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน)

เจ้าของโครงการ
ส�านกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ (สอร.)
สงั กดั สา� นกั งานบริหารและพฒั นาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน)
สว่ นบริการ
ศนู ย์การค้าเซน็ ทรัลเวลิ ด์ ชนั้ ๘ Dazzle Zone
ถนนราชด�าริ ปทมุ วนั กรุงเทพฯ ๑๐๓๓๐
โทรศพั ท์ ๐ ๒๒๕๗ ๔๓๐๐ โทรสาร ๐ ๒๒๕๗ ๔๓๓๒
สว่ นสา� นกั งาน
๙๙๙/๙ อาคารสา� นกั งานเซน็ ทรัลเวิลด์ ชนั้ ๑๗
ถนนพระราม ๑ ปทมุ วนั กรุงเทพฯ ๑๐๓๓๐
โทรศพั ท์ ๐ ๒๒๖๔ ๕๙๖๓-๕ โทรสาร ๐ ๒๒๖๔ ๕๙๖๖
www.tkpark.or.th
พิมพ์ท่ี บริษัท สหมิตรพริน้ ตงิ ้ แอนด์พบั ลสิ ซงิ่ จ�ากดั
โทรศพั ท์ ๐ ๒๙๐๓ ๘๒๕๗-๙ โทรสาร ๐ ๒๙๒๑ ๔๕๘๗

คำ� นำ�

ภารกิจสา� คญั ตอ่ สงั คมประการหนง่ึ ของส�านกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ คือ การปลกู ฝังนิสยั
รักการอา่ น และการกระจายโอกาสในการเข้าถงึ แหลง่ เรียนรู้ท่ีทนั สมยั และสอดคล้องกบั ความสนใจ
ของเดก็ เยาวชน และประชาชน ในรูปแบบห้องสมดุ มีชีวติ ท่ีสร้างสรรค์บนพืน้ ฐานการมีสว่ นร่วม
ของภาคสว่ นตา่ งๆ โดยสา� นกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ได้ร่วมกบั องค์กรปกครองสว่ นท้องถ่ินในภมู ิภาค
ตา่ งๆ เพ่ือขยายผลการด�าเนินงานดงั กลา่ ว

การสร้างสรรค์สอื่ การเรียนรู้สาระท้องถ่ิน ให้มีรูปแบบการน�าเสนอท่ีทนั สมยั และดงึ ดดู
ความสนใจ เป็นเคร่ืองมือท่ีสา� คญั อยา่ งหนง่ึ ซง่ึ สา� นกั งานอทุ ยานการเรียนรู้เหน็ วา่ มีสว่ นในการสร้าง
แรงบนั ดาลใจให้เดก็ และเยาวชนสนใจการอา่ นและใฝ่ หาความรู้อยา่ งตอ่ เน่ือง โดยน�าเร่ืองราว
ภมู ิปัญญาสาระท้องถิ่นใกล้ตวั ท่ีสอดคล้องกบั วยั การด�ารงชีวติ พร้อมกบั สอดแทรกแนวคดิ ด้าน
คณุ ธรรม จริยธรรม มาเป็นเนือ้ หาของสือ่ การเรียนรู้ส�าหรับเยาวชนตามชว่ งวยั ตงั้ แต่ ๔ – ๑๒ ปี

สอ่ื การเรียนรู้สาระท้องถิ่นจงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอนชดุ นี ้ส�านกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ได้ร่วมกนั
สร้างสรรค์กบั นกั วชิ าการและนกั เขียนในท้องถ่ิน เพ่ือให้เดก็ และเยาวชน รวมทงั ้ ประชาชนทว่ั ไป
ในจงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน ได้รับความรู้และความภาคภมู ิใจในวฒั นธรรมและท้องถ่ินตน รวมทงั้ ก่อให้เกิด
ความเข้าใจและการยอมรับในวถิ ีชีวิตวฒั นธรรมที่หลากหลายตามบริบทพืน้ ที่และสภาพแวดล้อม
ท่ีแตกตา่ งกนั ออกไป

ส�านกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ มงุ่ หวงั วา่ หนงั สือชดุ นีจ้ ะเป็ นสื่อการเรียนรู้อีกชดุ หนงึ่ ท่ีจะ
สง่ เสริมการอา่ นและการเรียนรู้ได้อยา่ งมีประสทิ ธิภาพ ซง่ึ หมายถงึ เป็นหนงั สอื ที่ผ้อู า่ น อา่ นอยา่ งมี
ความสขุ สนกุ ในการอา่ น และ ก่อให้เกิดความตระหนกั ในคณุ คา่ ของท้องถิ่นตนเองได้อยา่ งแท้จริง

ส�านกั งานอทุ ยานการเรียนรู้



เมอื งในหบุ เขา

ภาพ ขเอนกิษสฐทิ าธศิ์ ชกั วู ดงิด์ษว์ ง
เร่ือง

แม่ฮอ่ งสอนยามนี้

สเี หลืองนวล ต้นรักต้นใหญ่ผลดิ อกสะพรั่งทวั่ ทงั้ เมือง
เสยี งพอ่ ลกู ดงั ล้อไปกบั เสียงนกและจกั จน่ั

๖

ฤดรู ้อนปี นี ้
แมฮ่ อ่ งสอนงดงามนกั
เราได้ย้ายมาเมืองสงบ

และอยสู่ บาย
ลกู ๆ จะสนกุ และมีความสขุ

แนน่ อน
๗

แก้วกบั ขวญั เพ่ิงย้ายเข้าบ้านหลงั ใหม่
ยงั ไมท่ นั ไรก็มีเพื่อนใหมม่ าชวนไปเท่ียว
“มาเลน่ ด้วยกนั ไหม” เพื่อนใหมท่ กั ทาย

ไปได้ไหม
ครับแม่

๘

อยา่ กลบั เยน็
นกั นะลกู

ฉนั ชื่อจายก๋าค�า
นี่น้องฉนั
นางแสงเงิน

จายก๋าค�าปั่นน�าสองพ่ีน้องมายงั บ้านไม้นา่ อยู่

๙

บ้านของลงุ สา่ งค�า จางยอด นน่ั เอง
“เมืองของเรามีท่ีสวยๆ เยอะแยะมากมาย
ต้องพาเพื่อนไปเท่ียวให้ทว่ั เลยนะจายก๋าค�า”
ลงุ สา่ งค�าหวั เราะก่อนที่เดก็ ๆ จะไหว้ลา

๑๐

๑๑

วดั ปางล้อ

บ้านน้ารองเป็นชา่ งตดั ผ้า ฝี มือดีที่สดุ ในยา่ นนี ้
แมข่ องนางแสงเงินบอกอยา่ งนนั้
เมื่อเดก็ ๆ แวะมาเยี่ยมเยียน
น้ารองจงึ มอบของขวญั พิเศษให้

๑๒

“น้าขอมอบเหรียญตราส�าหรับแขกผ้มู าใหม่
และจายก๋าค�ากบั นางแสงเงินในฐานะท่ีพาแขกมาเย่ียม”

น้ารองใจดีมอบเหรียญตราท่ีดดั แปลง
จากเศษผ้าท่ีเก็บสะสมให้แก่เดก็ ๆ

๑๓

จากบ้านน้ารองไปไมไ่ กลนกั ก็ถงึ วดั ปางล้อ
เดก็ ๆ ไมร่ อช้า จอดจกั รยานแล้วเดนิ เข้าวดั กนั ทนั ที

๑๔

“สวสั ดีครับ ลงุ สา่ งโหลง”
“ลงุ ก�าลงั ท�าอะไรครับ” ขวญั สงสยั เม่ือเหน็ ลงุ สา่ งโหลงนง่ั ท�างาน

“พระบวั เขม็ นะ่ รูจ้ กั กนั ไหมละ่ ” ลงุ สา่ งโหลงตอบเสยี งดงั
ลงุ สา่ งโหลงก็เลา่ วา่ “พระบวั เข็มหรือพระอปุ คตุ
เป็นพระพทุ ธแบบแรกๆ ที่มนษุ ย์สร้างขนึ ้
ไทใหญ่มีความเชื่อกนั วา่
ทกุ วนั ขนึ ้ ๑๕ ค่�า เดือน ๔ ท่ีตรงกบั วนั พธุ
เป็นวนั ที่พระอปุ คตุ จะเสดจ็ มาโปรดสตั ว์
ในโลกมนษุ ย์อีกครัง้ ”
เดก็ ๆ พากนั ต่ืนเต้นกบั เรื่องราวของพระอปุ คตุ

๑๕

มสั ยิด
วดั ปางล้อ

เมื่ออากาศยามบา่ ยเร่ิมรอ้ นจดั ทงั้ สี่คน
จงึ แวะกินขนมและไอศกรีมหวานๆ เยน็ ๆ ช่ืนใจจริงๆ
“โอ้โฮ ที่น่ีมีหมวกเยอะแยะเลย” ขวญั ต่ืนเต้นเมื่อเหน็
หมวกยอดแหลมแขวนไว้เตม็ ผนงั ร้านขายไอศกรีม

“ฮา่ ฮา่ เขาเรียก กบุ ขวญั น่ีไมร่ ู้เรื่องเลย”
จายก๋าค�าหวั เราะชอบใจ

๑๖

กบุ ลายยกดอก

ขนมอาละหวา่ ขนมอาละหวา่
ท�าจากแป้ งข้าวจ้าว น�ามา อร่อยสดุ ยอด
กวนกบั กะทิ น�า้ ตาลและเกลอื
เลก็ น้อย ราดด้วยหวั กะทิข้นๆ ไปเลย

อบหน้าให้เกรียม ๑๗

เดก็ ๆ กลบั มามีเรี่ยวแรงกนั อีกครัง้ หลงั จากได้กินไอศกรีม
และขนมสดุ อร่อย จงึ ป่ันกนั เร็วจ๋ี มงุ่ หน้าไป

พิพิธภณั ฑ์ต๊กุ ตาไม้แกะสลกั ฝี มือประณีตออ่ นช้อย

๑๘

พิพิธภณั ฑ์ต๊กุ ตาไม้แกะสลกั
มีต๊กุ ตาไม้แกะสลกั เป็นรูปคนและสตั ว์ในพระเวสสนั ดรชาดก

ฝี มือชา่ งไทใหญ่ น�ามาจากพมา่ ตงั้ แต่ พ.ศ. ๒๔๐๐

๑๙

ความเ ็ปนมาขอ งบ้านเรา

เดก็ ๆ ป่ันจกั รยานชมเมืองแมฮ่ อ่ งสอน
จากบา่ ยจนเยน็ จงึ ชวนกนั

แวะไปกราบอนสุ าวรีย์พระยาสงิ หนาท
เจ้าเมืองแมฮ่ อ่ งสอนคนแรก

๒๐

เดมิ เมืองแมฮ่ อ่ งสอนเป็นชมุ ชนบ้านป่ า
เร่ิมมีไทใหญ่กลมุ่ แรกเดนิ ทางชายแดน

เข้ามาท�าไร่ท�าสวนในบางฤดกู าล

พ.ศ. ๒๓๗๔
สมยั ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๓
โปรดให้เจ้าแก้วเมืองมาน�าไพร่พลจบั ช้างป่ า
น�ามาเพื่อฝึ กสอนและใช้ งานเม่ือพบจดุ
ท่ีเหมาะแก่การท่ีจะตงั้ เป็นที่ฝึกสอนจงึ ได้ตงั้ คอก
ฝึกสอนช้างริมล�าน�า้ และตงั้ ช่ือหมบู่ ้านนีว้ า่ "บ้านแมร่ ่องสอน"

พ.ศ. ๒๓๙๙ แม่นนำ้ สำละวิน
เกิดจลาจลทางหวั เมืองไตฝ่ังตะวนั ตก
ของแมน่ �า้ สาละวนิ พี่น้องไทใหญ่จงึ ย้ายมา
ยงั เมืองแมร่ ่องสอนมากขนึ ้

พ.ศ. ๒๔๐๙
เกิดการรบกนั ในหวั เมืองไตระหวา่ งเจ้าฟ้ าเมืองนาย
กบั เจ้าฟ้ าโกหลา่ นแหง่ เมืองหมอกใหม่

ไทใหญ่ที่รักสงบและเจ้าฟ้ าโกหลา่ น
ได้อพยพมาอยทู่ ี่แมร่ ่องสอน

พ.ศ. ๒๔๑๗ พ.ศ. ๒๔๒๗
บ้านแมร่ ่องสอนกลายเป็นชมุ ชนใหญ่ พญาสงิ หนาทราชาถงึ แก่กรรม
"เจ้าอินทวิชยานนท์" เจ้าเมืองเชียงใหมจ่ งึ ได้ตงั้ ให้

"ชานกะเล" เป็นเจ้าเมืองคนแรก

มีบรรดาศกั ดิเ์ ป็น "พญาสงิ หนาทราชา"

"

๒๑

๒๒

ก่อนกลับบา้ น

ก่อนกลบั บ้าน เดก็ ๆ แวะมาพกั ท่ีรมิ หนองจองค�า
พระอาทิตย์ก�าลงั ลบั ฟ้ า แสงสดุ ท้ายฉาบทาบบนยอดพระธาตดุ อยกองมู

สง่ิ ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิคบู่ ้านคเู่ มืองของชาวแมฮ่ อ่ งสอน

๒๓

เมอื งแแมผฮ่นอ่ ทงี่สอน

๒๔

วธิ กี ารใช้หนงั สือ เมืองในหบุ เขาใหม้ ชี ีวิตชวี า

หลงั จากคณุ ครูแนะน�านกั เรียนให้อา่ นหนงั สือเร่ือง เมืองในหบุ เขา หรือคณุ ครูอา่ นให้ฟังจบแล้ว คณุ ครู
สามารถกระต้นุ ให้นกั เรียนฝึกเชื่อมโยงเร่ืองราวหรือภาพที่เหน็ ในหนงั สอื สชู่ ีวิตประจ�าวนั ท่ีพบเจอ โดยจดั กิจกรรม
การเรียนรู้ เชน่ ท�าแผนผงั ร้านขายของกินของไทใหญ่ในตลาดและสืบค้น ดงั นี ้

กิจกรรมท�าแผนผงั ร้านขายของกินของไทใหญ่ในตลาด
คณุ ครูหาภาพถ่ายหรือจดั หาของกินขนึ ้ ชื่อของชาวไทใหญ่มาแนะน�านกั เรียนและให้ได้ชิม คณุ ครูบอก
ช่ือและให้นกั เรียนไปค้นคว้าข้อมลู หรือกลบั ไปสบื ค้นมาจากครอบครัวและชมุ ชนแล้วบนั ทกึ วา่ ของกินที่คณุ ครู
น�ามานนั้ มีสว่ นผสมอะไร มีวธิ ีการท�าอยา่ งไรบ้าง ตอ่ จากนนั้ คณุ ครูแบง่ นกั เรียนออกเป็นกลมุ่ ๆ เพื่อแจกงาน เชน่
กลมุ่ แรกออกสา� รวจในตลาดใกล้โรงเรียนวา่ มีของกินของไทใหญ่ตงั ้ ขายอยตู่ รงไหน มีช่ือเรียกวา่ อะไรบ้าง
แล้วเขียนแผนผงั ให้แมน่ ย�าเพื่อสง่ ตอ่ งานให้กลมุ่ ท่ีสองท�าหน้าที่ไปสืบค้นวา่ ของกินที่เพื่อนกลมุ่ แรกสา� รวจมานนั้
มีสว่ นผสมอะไรบ้าง มีวิธีการท�าอยา่ งไร และจดั ท�าผลงานเป็ นรูปเลม่ หรือท�าลงบนกระดาษแผน่ ใหญ่ ตกแตง่
ให้สวยงาม อา่ นงา่ ยเพ่ือน�าเสนอ
กิจกรรมนีเ้ป็นการเรียนรู้จากการลงมือท�า นกั เรียนจะได้รู้จกั การสืบค้น การวางแผน การท�างานร่วมกนั
และการสรุป นอกจากนนั้ การเรียนรู้นอกห้องเชน่ นี ้ จะชว่ ยให้การเรียนรู้เป็นไปอยา่ งสนกุ สนาน นกั เรียนจะเข้าใจ

ประวัตผิ ู้วาด เอกสิทธ์ิ ชวู งษ์

หนมุ่ สพุ รรณบรุ ี นกั ศกึ ษา สถาปัตยกรรมศาสตร์
จากมหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ อดีตสถาปนิกชมุ ชน มีความสนใจ
ในวิถีชมุ ชน ความสมั พนั ธ์มนษุ ย์กบั ธรรมชาติ รักงานวาดภาพ
จงึ ผนั ตวั เองมาท�างานสื่อสาร ท่ีเก่ียวเน่ืองกบั การสา� รวจต้นทนุ
คณุ คา่ ชมุ ชน และงานสื่อสารด้วยภาพ

ประวตั ผิ ้เู ขียน ขนิษฐา ศกั ดิด์ วง

สาวนครศรีธรรมราช นกั ศกึ ษา สถาปัตยกรรมศาสตร์
จากมหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ อดีตสถาปนิกชมุ ชน ที่รักในงาน
เขียนและการท�าข้อมลู ท�างานสถาปนิกชมุ ชน 5 ปี ก่อนผนั
ตวั มาท�างานด้านออกแบบสื่อสง่ิ พิมพ์

๒๕

๒๖