ศรีสะเกษเมืองน่าสนุก

pTKark ร่วมสร้างสรรค์สื่อการเรียนรู้สาระท้องถิ่น

อุทยานการเรยี นรู

สำนกั งานบรหิ ารและพัฒนาองคความรู

ศรสี ะเกษ(องคการมหาชน)
เมอื ง น่าสนุก
เรื่อเรงื่อแงลแะลภะภาาพพ  
อปารทดี ติา ยป์  ญัอมญราจชนั รทร์

ส่อื การเรียนรสู าระทองถน่ิ
โดย

TpKark

–€¡ ‹›‚j›Œ¥Œ‹ž ‚ŒÔ¢ สํานักงานบริหารและพัฒนาองคความรู

ศรสี ะเกษเมอื งนาสนุก

เร่ืองและภาพ ปรดี า ปญญาจันทร
โครงการ สรา งสรรคส ่ือการเรียนรูส าระทอ งถิ่น
เลขมาตรฐานประจาํ หนงั สอื 978-616-235-228-7

คณะบรรณาธิการอาํ นวยการ
ทัศนยั วงศพ ิเศษกุล
วราพร ตยานกุ รณ

บรรณาธกิ ารดําเนนิ งาน
ระพพี รรณ พัฒนาเวช

ออกแบบรูปเลม
ธวลั รตั น ล้มิ วฒั นพนั ธชัย

พมิ พค ร้งั แรก ๒๕๕๘
จํานวน ๓,๐๐๐ เลม
สงวนลขิ สทิ ธ์ิ © ปรดี า ปญ ญาจนั ทร
สาํ นกั งานอุทยานการเรยี นรู สาํ นักงานบริหารและพฒั นาองคความรู (องคการมหาชน)

pTKark

–€¡ ‹›‚j›Œ¥Œ‹ž ‚ŒÔ¢ สํานักงานบริหารและพัฒนาองคความรู

เจา ของโครงการ
สาํ นักงานอุทยานการเรียนรู (สอร.)
สังกดั สํานกั งานบรหิ ารและพฒั นาองคค วามรู (องคการมหาชน)

สวนบริการ
ศนู ยก ารคา เซ็นทรัลเวลิ ด ช้นั ๘ Dazzle Zone
โทรศพั ท ๐-๒๒๕๗-๔๓๐๐ โทรสาร ๐-๒๒๕๗-๔๓๓๒

สวนสํานกั งาน
๙๙๙/๙ อาคารสํานกั งานเซน็ ทรลั เวิลด
ชนั้ ๑๗ ถนนพระราม ๑ ปทมุ วัน กรงุ เทพฯ ๑๐๓๓๐
โทรศัพท ๐-๒๒๖๔-๕๙๖๓-๕ โทรสาร ๐-๒๒๖๔-๕๙๖๖

www.tkpark.or.th
พมิ พที่ บริษัท สหมติ รพรน้ิ ตงิ้ แอนดพ บั ลิสซิ่ง จํากัด

โทรศพั ท ๐ ๒๙๐๓ ๘๒๕๗-๙

คํานาํ

ภารกิจสําคัญตอสังคมประการหนึ่งของสํานักงานอุทยานการเรียนรู คือ การปลูกฝงนิสัย
รักการอาน และการกระจายโอกาสในการเขาถึงแหลงเรียนรูที่ทันสมัยและสอดคลองกับความสนใจ
ของเด็ก เยาวชน และประชาชน ในรูปแบบหองสมุดมีชีวิตท่ีสรางสรรคบนพื้นฐานการมีสวนรวมของ
ทุกภาคสวน โดยสํานักงานอุทยานการเรียนรูไดรวมกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นในภูมิภาคตาง ๆ
เพอื่ ขยายผลการดําเนนิ งานดงั กลาว

การสรางสรรคสื่อการเรียนรูสาระทองถิ่นใหมีรูปแบบการนําเสนอที่ทันสมัยและดึงดูดความ
สนใจเปนเครื่องมือท่ีสําคัญอยางหนึ่ง ซ่ึงสํานักงานอุทยานการเรียนรูเล็งเห็นวามีสวนในการสราง
แรงบันดาลใจใหเด็กและเยาวชนสนใจการอานและใฝหาความรูอยางตอเนื่อง โดยนําเรื่องราวภูมิปญญา
สาระทองถ่ินใกลตัวที่สอดคลองกับวัย การดํารงชีวิต พรอมกับสอดแทรกแนวคิดดานคุณธรรม
จริยธรรม มาเปน เนอ้ื หาของสือ่ การเรยี นรูส าํ หรบั เยาวชนตามชว งวยั ตั้งแต ๔ – ๑๒ ป

สื่อการเรียนรูสาระทองถ่ิน ภาคอีสานตอนลาง ชุดน้ี สํานักงานอุทยานการเรียนรูไดรวมกัน
สรางสรรคกับนักวิชาการและนักเขียนในทองถิ่น เพ่ือใหเด็กและเยาวชน รวมท้ังประชาชนทั่วไปใน
ภาคอีสานตอนลางไดรับความรูและความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมและทองถิ่นตน รวมท้ังกอใหเกิด
ความเขาใจและการยอมรับในวิถีชีวิตวัฒนธรรมที่หลากหลายตามบริบทพ้ืนที่และสภาพแวดลอม
ท่แี ตกตา งกนั ออกไป

สํานักงานอุทยานการเรียนรูมุงหวังวาหนังสือชุดน้ีจะเปนส่ือการเรียนรูอีกชุดหนึ่งท่ีจะสงเสริม
การอานและการเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งหมายถึง เปนหนังสือที่ผูอาน อานอยางมีความสุข
สนกุ ในการอา น และกอใหเ กิดความตระหนักในคุณคาของทองถิ่นตนเองไดอ ยางแทจ รงิ

สํานักงานอุทยานการเรียนรู

TpKark

–¡€‹›‚j›Œ¥Œž‹‚ŒÔ¢

“œ‚šjp›‚ƒŒ”›Œ¦Ž™‡{š ‚›–pmm× ›ŠŒ¢Ô
–pmj× ›ŒŠ”›s‚



ศรสี ะเกษ

àÁÍ× §¹Ò‹ ʹء

เรอ่ื งและภาพ

ปรดี า ปญ ญาจนั ทร

๖

ณ สวนสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

สถานท่ีพักผอ นหยอนใจและแหลง เรียนรธู รรมชาติสําหรับเดก็ ๆ ๗
เมืองศรสี ะเกษ เปนแหลงปลูกตน ลาํ ดวนแหลงใหญทีส่ ุดในประเทศ

มจี าํ นวนมากมายจนนับไมถว น ตลอดชวงเดือนมีนาคม
จะไดก ล่ินดอกลาํ ดวนหอมตลบอบอวลไปท้งั สวน

ในอดตี เมอื งศรีสะเกษเคยเปนพื้นท่ีแหง แลง
แตเด๋ยี วนผี้ ืนนาเขยี วชอมุ พชื ผลอดุ มสมบูรณ

๘

ผนื นางอกงามสลับกับสวนยางและสวนผลไม
เปนท่เี ลน สนกุ ของบกั โตง และเพ่อื นๆ

๙

๑๐

ปา แดงของบักโตง มีสวนขนาดยอมทเี่ ตม็ ไปดว ยผลไม
ปาแดงเลา วา “สวนปาแดงอยใู นเขตภูดนิ แดง สมัยกอ นเปนภูเขาไฟ
จงึ มีดนิ รวนปนทราย ปลกู อะไรกง็ าม ทง้ั เงาะ ทัง้ ทเุ รียน ปลกู ไดหมด”

๑๑

ปาแดง พี่ตุม บักโตง
และเพื่อนๆ เข็นรถผลไม
จากสวนเขาตลาดในเมือง

สามพี่นองเดินรั้งทาย
ดูตึกหลังงามอยางเพลิดเพลิน

๑๒

อาคารขุนอําไพพาณิชย สรางในป พ.ศ. ๒๔๖๘
หรือ ๙๐ ปมาแลว ปจจุบัน กรมศิลปากร
ขึ้นทะเบียนเปนโบราณสถานสําคัญของชาติ

๑๓

๑๔

“โนน่ โน่น รถไฟลอดสะพานดำ�มาแลว้ ” ๑๕
พโ่ี ตง้ ตะโกนพลางโบกมือทักทายผูค้ นบนรถไฟ
ป้าแดงหัวเราะแลว้ เล่าว่า “ร้ไู หมว่าคนศรสี ะเกษมีเร่ืองเล่าเก่ยี วกับ
การน่งั รถไฟลอดสะพานด�ำ ขา้ มล�ำ นำ้�ห้วยสำ�ราญว่า หากคนโสด
มาบรรจรุ บั ราชการหรือมาทำ�งานในจงั หวดั ศรีสะเกษเป็นครงั้ แรก
และไดเ้ ดนิ ทางโดยรถไฟ ซึง่ ต้องลอดสะพานดำ� ส่วนมากจะไดค้ คู่ รอง
ไดเ้ ปน็ ลกู เขย ลูกสะใภ้ชาวศรสี ะเกษ และตัง้ ถิน่ ฐานที่ศรสี ะเกษ
ซงึ่ คนศรสี ะเกษมักจะพูดเสมอวา่ ออดหลอด ศรสี ะเกษ”

๑๖

ท่ตี ลาดสด “ถงึ แลว เอาเดก็ ๆ ชว ยกันเรียงผลไมหนอ ย
เสร็จแลวจะใหก นิ น้าํ แขง็ ไส หวานเยน็ อรอย” ปาแดงบอก
“นน่ั ไง รา นอยูตรงโนน” พี่ตมุ ชไี้ ปทีร่ านนา้ํ แข็งไสขางตลาด

๑๗

ไมไกลจากตลาด มีวัดมหาพทุ ธาราม
ซึง่ เปนวดั เกา แกของเมืองศรสี ะเกษ
คนท่วั ไปเรียกวดั พระโต ทีว่ ดั กาํ ลังมงี าน
ปาแดงจึงบอกเดก็ ๆ ท่ีวัดมีงานนาสนุก
กนิ น้าํ แข็งไสกันแลว เดก็ ๆ กไ็ ปเทีย่ วงานวดั กนั เถอะ
เด็กๆ จงึ รีบรม่ี าที่วัด

๑๘

๑๙

พ่ตี ุ้มพาบกั โตง้ และเพื่อน ๆ
ไปไหว้หลวงพอ่ ในวดั  
หลวงพอ่ ย้ิมแยม้ พูดคยุ กบั เด็ก ๆ 
“ใครรู้จกั คำ�ขวญั ของเมอื งศรีสะเกษบ้าง”

หลวงพ่อถาม
บกั โตง้ ท่องค�ำ ขวญั ทันควนั  
“หลวงพอ่ โตค่บู า้ น  ถ่นิ ฐาน
ปราสาทขอม  ข้าวหอม  กระเทียมดี 

มีสวนสมเด็จ  เขตดงล�ำ ดวน 
หลากลว้ นวัฒนธรรม  เลิศลาํ้ สามัคคี”
๒๐ “เกง่ มาก”  หลวงพอ่ ชม  บักโตง้ ย้มิ แก้มปริ

“เดก็ ๆ อยากรู้ม้ัย 
ทาํ ไมเมอื งนี้จึงชอ่ื ศรีสะเกษ” 
เดก็  ๆ พยกั หนา้ นงั่ ฟังอยา่ งตัง้ ใจ 
หลวงพอ่ จงึ เลา่ เรื่องราวเมอื งศรสี ะเกษใหฟ้ งั

๒๑

ตํานาน ๒ เรอ่ื งของเมืองศรีสะเกษ

ตํานานแรก
มีเจาหญิงขอมรูปงามนามวา สิริกัลยาณี หรือศรีกัลยาณ์ิ หรือพระนางศรี

ไดเดินทางจากเมืองอินทปตถ กรุงกัมพูชา ไปเยี่ยมพระสวามีที่เมืองพิมาย
ผานทางมาถึงเมืองสดุกอําพิล ที่มีสระน้ําใหญ จึงหยุดพักเพ่ืออาบน้ําและ
สระผมในสระที่เรียกวา สระกําแพงใหญ เมื่อสรางเมืองเสร็จจึงถือเอาเร่ืองราว
ของพระนางศรีสระผมเปนเหตุ เมืองนี้จึงมีช่ือวา สิริเกศ ตอมาเปนศรีสระเกศ
และเปลี่ยนมาเปน ศรีสะเกษ

๒๒

ตาํ นานทส่ี อง
มีเจาหญิงแหงเมืองลาว นามวา นางศิริโสภา หรือพระนางศรีได

แตงงานกับพระยาแกรก ผูเปนกษัตริย พระนางทรงครรภแก จึงไดออก
ตามหาพระสวามี เม่ือเดินทางมาถึงบริเวณสระนํ้าใหญ ไดคลอดทารก
ที่ริมสระน้ัน นางไดชําระมลทินครรภแ ละทารกที่สระน้ํา คร้ันสรางเมืองข้ึนแลว
จึงตง้ั ชื่อเมืองตามพระนางวา สริ ิเกศ หรอื ศรีสระเกศ

* จากบทความตํานาน ๗ เรื่อง โดยพระศรธี รรมนาถมุนี รองเจาคณะจังหวัดศรีสะเกษ วดั มหาพทุ ธาราม พระอารามหลวง

๒๓

เลา เรอ่ื งเมอื งศรสี ะเกษ

ศรีสะเกษเดิมชื่อเมืองขุขันธ เมื่อครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยา
เกิดเหตุการณพญาชางเผือกแตกโรงหนีมาเขาปาแถบชายแดนเขมร
พระเจาแผนดินจึงส่ังใหคนติดตามพญาชางเผือกจนมาถึงเมืองพิมาย
ยังหาไมพบ เจาเมืองพิมายจึงนําคณะไปหาพรานผูชํานาญเรื่อง
การจับชาง ช่ือตากะจะ หรือเชียงขัน ใหออกติดตามพญาชาง
จนพบและจับคืนมาได ตากะจะจึงไดรับโปรดเกลาโปรดกระหมอม

๒๔

บรรดาศักด์ิเปนหลวงแกวสุวรรณ ทําหนาที่นายกองหัวหนา
หมูบาน ตอมาทานไดรวบรวมไพรพล สรางบานแปงเมือง
จนบานปราสาทส่ีเหล่ียมโคกลําดวนยกฐานะเปนเมืองขุขันธ
หลวงแกวสุวรรณไดรับการโปรดเกลาฯ เลื่อนบรรดาศักดิ์เปน
พระยาไกรภักดีศรีนครลําดวน เปนเจาผูปกครองเมืองขุขันธ
เปนคนแรก ตอ มาเมอื งขขุ ันธไดเ ปลยี่ นช่อื เปน เมอื งศรีสะเกษ

๒๕

จากน้ัน หลวงพอจึงพาเด็ก ๆ เขาไปกราบนมัสการหลวงพอโต
หลวงพอโตเปนพระพุทธรูปปางมารวิชัย คนพบขณะมีการยายเมืองจาก
ขุขันธมาตั้งอยูในตําแหนงเมืองศรีสะเกษปจจุบัน เจาเมืองสมัยนั้นเปน
เจาเมืองศรีสะเกษคนที่ ๒ คือ พระยาวิเศษภักดี (ชม) จึงไดอุปถัมภบํารุง
ใหสรางวัดขึ้นในบริเวณท่ีพบหลวงพอโต ซึ่งก็คือ วัดมหาพุทธาราม
วัดคบู านคเู มืองศรีสะเกษ

๒๖

๒๗

ศรสี ะเกษเมืองนา สนกุ กับคานยิ มหลกั ของคนไทย

การปลูกฝงคานิยมที่ดีใหแกเด็ก เพื่อใหอยูติดตัวเปนนิสัยไป
จนเติบโตเปนผูใหญนั้น ควรปลูกฝงดวยกระบวนการสรางความเชื่อมั่น
ปลกู ฝง ใหเห็นวา เปน ส่งิ ทีด่ งี ามและเดก็ ๆ จะรับไปไดโ ดยงา ย

ในหนังสือเรื่อง ศรีสะเกษเมืองนาสนุก เปนสื่อหน่ึงท่ี
สรางสรรคข้ึนเพ่ือปลูกฝงคานิยมท่ีมุงเนนสําหรับนักเรียนระดับชั้น
ประถมศึกษาปท่ี ๑-๖ ไดแก ปลูกฝงความรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย
ความกตัญู การเคารพกฎหมาย มีวินัย รูจักเคารพผูใหญ มีความซื่อสัตย
เสียสละและอดทน ใฝหาความรู และมีความเขมแขง็ ทงั้ รา งกายและจิตใจ
ในคูมือการจัดกิจกรรมเลมนี้จึงขอยกตัวอยางใหคุณครูไดเห็นถึงคานิยมที่ผูแตง
ไดบ รรจภุ าพและเนื้อหาในหนงั สอื เร่อื ง ศรสี ะเกษเมืองนาสนุก ดังตอไปนี้
ในตอนท่ีตัวละครเด็กทยอยกันมาวัด เชาตรูวันรุงขึ้น เด็ก ๆ ราเริงว่ิงกรูตามกัน
มาในวัด หลายคนมาชวยตกแตงเพื่อเตรียมงานบุญใหญ และตอนชวยงานเสร็จ
เด็ก ๆ ชวนกันมากราบหลวงพอท้ัง ๒ ตอนนี้คุณครูสามารถปลูกฝงคานิยมนักเรียน
เขาสูความรักชาติ ศาสนาไดอยางแนบเนียนดวยกิจกรรม “ชวนคุย” หลังจากอาน
หนังสือเลมนี้จบแลว ชวนนักเรียนคุยเรื่องท่ีเก่ียวกับศาสนาโดยเร่ิมตนท่ีศาสนสถาน
อยางวัดใกลบาน ซึ่งเปนสถานท่ีที่นักเรียนรูจักกันดีและคุนเคยมากท่ีสุด สําหรับ
ในเลมศรีสะเกษเมืองนาสนุกนําเสนอวัดคูบานคูเมืองอยางวัดมหาพุทธาราม
หรือวัดหลวงพอโต ซึ่งนักเรียนยิ่งรูสึกใกลชิดมากข้ึน จึงงายแกการปลูกฝง

คานิยมอันดีงามดานพุทธศาสนาใหแกนักเรียน ในหัวขอ
การชวนคุยไมควรเปนการตอบคําถามแบบที่นักเรียน
เคยประสบมาตลอด แตควรมีลักษณะให
นักเรียนเปนผูดําเนินการถามตอบใน
ลักษณะเสวนาหรือชวนคุย
ตัวอยางเชน คุณครู
ตั้งประเด็นหลวงพอโต

๒๘

ข้ึนมา จากน้ันใหนักเรียนแลกเปลี่ยนประสบการณเร่ืองที่เคยมาวัดหลวงพอโต
กันภายในกลุม และใหนักเรียนผูอานไดมีโอกาสเลาประสบการณที่ตนเองไดเสียสละ
เพื่อสวนรวม รูจักอดทนเมื่อใดบาง หรือการแสดงความเคารพผูใหญในโอกาสใดบาง
ที่นักเรียนไดปฏบิ ัตจิ ริงๆ มาแลว

สวนการปลูกฝงคานิยมเรื่องการมีวินัย และเคารพกฎหมาย ท่ีเราเห็นไดชัด
และสามารถปลูกฝงเพิ่มเติม คือภาพเหตุการณเมื่อเด็ก ๆ ตัวละครพากันเข็นรถ
นําผลไมเตรียมไปขายและเจอทางรถไฟ ทุกคนหยุดเพื่อรอใหรถไฟแลนผานไปกอน
ทั้งน้ี การเคารพกฎหมายทําใหทุกคนในสังคมอยูรวมกันอยางสงบและปลอดภัย
เด็กนักเรียนจํานวนมากไมทราบขอหามตาง ๆ ในการใชรถใชถนนซ่ึงมีกฎหมายบังคับ
อยู คุณครูจึงควรเริ่มตนปลูกฝงคานิยมน้ีดวยเรื่องเล็ก ๆ งาย ๆ ใกลตัวเพ่ือใหนักเรียน
เขา ใจและพรอ มปฏบิ ัตติ าม

๒๙

ประวัตินักเขียน

นายปรดี า ปญ ญาจันทร

เกิด ๑๐ ธันวาคม ๒๕๐๒
การศกึ ษา คณะศิลปกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ ประสานมิตร
เกยี รติประวตั ิ รางวลั หนังสือดเี ดน จากงานสัปดาหหนังสอื แหงชาติ ป ๒๕๓๘ เร่ือง เมนหลบฝน
รางวัลชมเชย จากงานสปั ดาหห นังสอื แหงชาติ ป ๒๕๓๙ เรอ่ื ง กระดุกกระดก๊ิ ฯ
รางวัลชมเชย จากงานสัปดาหหนังสือแหง ชาติ ป ๒๕๔๐ เร่ือง เลน กลางแจง

รางวัลหนังสอื ดีเดนจากงานสปั ดาหห นงั สือแหง ชาติ ป ๒๕๕๒ ชุด ราชากับฤๅษี
ผลงาน หนังสอื สาํ หรับเดก็ เรอื่ ง เมน หลบฝน เลน กลางแจง เลน ริมน้าํ เลม ในปา

พระจนั ทรอ ยากมเี พื่อน ชดุ “สระสนกุ ” ชุด “ราชากบั ฤๅษี” ชดุ “ความพอเพยี ง”
เปนตน
ปจจบุ นั นักเขียนและนกั วาดภาพประกอบหนังสือสําหรับเด็ก
อาจารยพ เิ ศษสาขาวรรณกรรมสาํ หรบั เดก็ ภาควชิ าบรรณารักษศาสตร
คณะมนุษยศาสตร มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ ประสานมิตร
วิทยากรดา นการพัฒนาการอา นภาษาไทยในนักเรยี นประถมศึกษา

หนังสือการเรยี นรสู าระทองถน่ิ อีสานตอนลาง

๓๐