ศิลปศึกษา ม.ต้น (ทช21003)

93

1.5. โขนฉาก เปน รปู แบบโขนท่ีพฒั นาเปนลาํ ดับสุดทาย กลา วคอื เปนการแสดงในโรง มกี าร
จดั ทําฉาก เปล่ยี นไปตามเรอ่ื งราวทกี่ าํ ลงั แสดง ดําเนนิ เรอ่ื งดว ยการพากย เจรจา และขบั รอง รา ยรํา
ประกอบคาํ รองมรี ะบํา ฟอ นประกอบ

2. ละคร คอื การแสดงท่ีเลน เปนเรอื่ งราว มงุ หมายกอ ใหเกดิ ความบนั เทงิ ใจ สนกุ สนาน
เพลดิ เพลนิ หรอื เรา อารมณ ความรูสึกของผดู ู ตามเรอ่ื งราวนั้น ๆ ขณะเดยี วกันผดู กู จ็ ะไดแ นวคดิ
คตธิ รรมและปรัชญา จากการละครน้ัน

ประเภทของละครไทย
ละครไทยเปน ละครทม่ี พี ฒั นาการมาเปน ลาํ ดับ ต้งั แตสมยั กรุงศรีอยุธยาจนถึงปจ จุบัน

ดงั น้นั ละครไทยจงึ มรี ปู แบบตาง ๆ ซ่งึ แบงออกเปน ประเภทใหญ ได ประเภทดงั ตอไปนี้
ละครรํา
ละครรอ ง
ละครพูด

ละครราํ
เปนศลิ ปะการแสดงของไทยทปี่ ระกอบดว ยทาราํ ดนตรบี รรเลง และบทขับรอ งดําเนนิ เรื่อง มีผู
แสดงเปนตวั พระ ตวั นาง และตวั ประกอบแตง องคทรงเครอ่ื งตามบท งดงามระยับตา ทา รําตามบทรอง
ประสานทํานองดนตรบี รรเลง จังหวะชาเรว็ เราอารมณ ใหเ กิดความรสู ึกตามบทละครทั้งคกึ คกั
สนกุ สนาน หรือโศกเศรา ตวั ละครส่อื ความหมายบอกกลา วตามอารมณด ว ยภาษาทา โดยมผี ขู ับรอ ง คือผู
เลาเร่ืองดว ยทํานองเพลงตามบทละคร ซึง่ เปน คาํ ประพนั ธ ประเภทคํากลอน บทละคร มกี ารบรรยายความ
วา ตัวละครเปนใคร อยูที่ไหน กําลังทาํ หรือคดิ ส่ิงใด และมีทาํ นอง เพลงรอง เพลงหนาพาทย ประกอบทา
ราํ บรรจไุ วใ นบทกลอน ตามรูปแบบศิลปะการแสดงละครราํ ดนตรใี ชวงปพ าทยบ รรเลงประกอบการ
แสดง
ละครรําแบงการแสดงออกเปน 6 ชนิดคอื ละครนอก ละครใน ละครดกึ ดาํ บรรพ ละครพันทาง
ละครเสภา และละครชาตรีเครอ่ื งใหญ

94

ภาพละครในเรื่องอเิ หนา

ละครชาตรเี ร่อื งมโนราห

95

ละครนอกเร่อื งสงั ขท อง

3. ราํ และระบํา เปนการแสดงชดุ เบด็ เตลด็ มหี ลายรปู แบบ ไดแกราํ หนา พาทย การราํ บท การราํ
เดี่ยว การราํ หมู ระบาํ มาตรฐาน ระบาํ ทีป่ รับปรุงขึน้ ใหม ราํ หรือ ระบาํ สวนใหญ จะเนน ในเรอ่ื งสวยงาม
ความพรอมเพรียง ถา เปน การแสดงหมมู าก ตลอดทัง้ ใชร ะยะเวลาการแสดงสน้ั ๆ
ชมแลว ไมเ กิดความเบ่อื หนาย

ราํ สีนวล

96

ฉุยฉายพราหมณ

4. การละเลน พ้นื เมอื ง
การละเลนพื้นเมอื งเปน การละเลนในทอ งถนิ่ ท่สี บื ทอดกันมาเปนเวลานาน แบง ออกเปน ภาค

กลาง ภาคเหนือ ภาคใต ภาคอีสาน แตล ะภาคจะมีลกั ษณะเฉพาะในการแสดง ท้งั น้ขี น้ึ อยูกับปจจัยหลาย
ประการไดแ กส ภาพภูมศิ าสตร ประเพณี ศาสนา ความเช่ือและคานิยม ทาํ ใหเกดิ รปู แบบการละเลน
พน้ื เมอื งขึน้ หลายรปู แบบ ไดแ ก รปู แบบการแสดงทีเ่ ปน เรอื่ งราวของการรอ งเพลง เชน เพลงเกยี่ วขา ว เพลง
บอก เพลงซอ หรือรูปแบบการแสดง เชน ฟอนเทียน เซ้ิงกระหยัง ระบาํ ตารกี ีปส
ซง่ึ แตล ะรูปแบบน้ีจะมที ง้ั แบบอนุรกั ษป รบั ปรงุ และพฒั นา เพ่อื ใหด ํารงอยสู บื ไป

ภาพฟอนเทียน

97

เรื่องท่ี 4 นาฏยศพั ท

นาฏยศพั ท หมายถึง ศัพทเ ฉพาะในทางนาฏศิลป ซ่ึงเปน ภาษาที่ใชเปน สญั ลกั ษณและส่ือ
ความหมายกันในวงการนาฏศิลปไ ทย

นาฏยศัพท แบง ออกเปน 3 หมวด คือ
1. หมวดนามศัพท หมายถึง ทา รําส่อื ตางๆ ท่บี อกอาการของทา นนั้ ๆ

- วง เชน วงบน วงกลาง
- จีบ เชน จีบหงาย จบี ควํ่า จีบหลัง
- ทา เทา เชน ยกเทา ประเทา กระดก
2. หมวดกิริศพั ท คอื ศพั ทท่ีใชใ นการปฏบิ ัติอาการกริ ยิ า แบงออกเปน ศัพทเสริมและ
ศพั ทเสอ่ื ม
- ศพั ทเ สรมิ หมายถงึ ศพั ทท ี่ใชเสรมิ ทวงทใี หถ กู ตอ งงดงาม เชน ทรงตัว สง มอื เจยี ง ลักคอ
กดไหล ถบี เขา เปน ตน
- ศพั ทเส่อื ม หมายถึง ศพั ทท ีใ่ ชเ รียกทารําที่ไมถูกระดบั มาตรฐาน เพื่อใหผรู าํ รูต ัวและตอง
แกไ ขทวงทขี องตนใหเ ขาสูร ะดบั เชน วงลา วงตกั วงลน ราํ เลือ้ ย ราํ ลน เปน ตน
3. หมวดนาฏยศพั ทเบ็ดเตลด็ คอื ศัพทท ี่นอกเหนอื จากนามศัพท กิริยาศัพท ซึง่ จัดไวเ ปน หมวด
เบด็ เตลด็ มดี ังนี้

เหล่ยี ม หมายถึง ระยะเขา ทง้ั สองขางแบะออก กวาง แคบ มากนอยสุดแตจะเปน ทาของพระ
หรอื นาง ยกั ษ ลิง เหลี่ยมท่กี วา งท่ีสดุ คือเหลีย่ มยกั ษ

เดนิ มอื หมายถึง อาการเคลอ่ื นไหวของแขนและมอื เพ่ือเชอื่ มทา
แมทา หมายถึง ทา ราํ ตามแบบมาตรฐาน เชน แมบท
ข้ึนทา หมายถงึ ทาทีป่ ระดษิ ฐใ หส วยงาม แบง ออกเปน

ก. ขนึ้ ทาใหญ มอี ยู 4 ทา คอื
(1) ทาพระสห่ี นา แสดงความหมายเจรญิ รุงเรอื ง เปน ใหญ
(2) ทา นภาพร แสดงความหมายเชน เดียวกับพรหมสห่ี นา
(3) ทาเฉดิ ฉิน แสดงความหมายเก่ียวกบั ความงาม
(4) ทาพสิ มยั เรียงหมอน มคี วามหมายเปนเกยี รติยศ

98

ข. ขึน้ ทา นอ ย มีอยูหลายทาตา งกนั คอื
(1) ทา มอื หน่ึงตงั้ วงบัวบาน อกี มอื หนึ่งจีบหลงั
(2) ทา ยอดตอ งตอ งลม
(3) ทาผาลาเพียงไหล
(4) ทา มอื หนึง่ ตง้ั วงบน อกี มือหนงึ่ ต้งั วงกลาง เหมือนทา บงั สรุ ยิ า
(5) ทา เมขลาแปลง คือมอื ขางทหี่ งายไมตองทําน้วิ ลอ แกว

พระใหญ – พระนอ ย หมายถึง ตวั แสดงทม่ี บี ทสําคัญพอๆ กัน พระใหญ หมายถึงพระเอก เชน
อเิ หนา พระราม สวนพระนอย มีบทบาทเปนรอง เชน สังคามาระตา พระลกั ษณ

นายโรง หมายถึง พระเอก เปนศัพทเฉพาะละครราํ
ยืนเครือ่ ง หมายถงึ แตงเคร่ืองละครรําครบเครอื่ ง
นางกษตั ริย บคุ ลกิ ทว งทเี รยี บรอ ย สงา มีทีทาเปนผูด ี
นางตลาด ทวงทวี อ งไว สะบดั สะบ้งิ ไมเรียบรอ ย เชน นางยกั ษ นางแมว เปนตน

ทา “เฉดิ ฉิน”
นาฏยศพั ท มือขวาตง้ั “วงบัวบาน” มือซายตัง้ ”วงหนา” เทาซา ย “กระดกหลงั ”

99

ภาษาทา หมายถงึ การแสดงกริ ยิ าทาทางเพ่อื สือ่ ความหมายแทนคาํ พดู สว นมากใชใน
การแสดงนาฏศลิ ปและการแสดงละครตา งๆ ภาษาทา แบง เปน 3 ประเภท ดงั นี้

1. ทาทางท่ใี ชแ ทนคาํ พดู เชน ไป มา เรยี ก ปฏเิ สธ
2. ทา ทางทใ่ี ชแ ทนอารมณภ ายใน เชน รกั โกรธ ดใี จ เสียใจ
3. ทาแสดงกริ ิยาอาการหรอื อิริยาบถ เชน ยนื เดิน น่งั
การรา ยราํ ทา ตางๆ นํามาประกอบบทรอ งเพลงดนตรี โดยมงุ ถงึ ความสงางามของลลี าทา ราํ และ
จาํ เปน ตอ งอาศัยความงามทางศิลปะเขาชว ย วธิ กี ารใชท า ทางประกอบบทเรียน บทพากย และเพลงดนตรี
พนั ทางนาฏศิลปเ รยี กวา การตีบท หรือการรําบท

100

เร่ืองที่ 5 ราํ วงมาตรฐาน

ประวัตริ าํ วงมาตรฐาน
รําวงมาตรฐาน เปนการแสดงมาจากราํ โทน เปนการละเลน พน้ื บา นอยางหนง่ึ ของชาวไทยท่ีบง

บอกถงึ ความสนกุ สนาน ซงึ่ แตเ ดิมราํ โทนกเ็ ลนกนั เปน วง จึงเรียกวา “ราํ วง” แตเ ดิมไมมคี าํ วา “มาตรฐาน”
จะเรียกกันวาราํ วงเทานนั้ ตอ มาราวสงครามโลกคร้งั ท่ี 2 ไดม กี ารปรับปรุงการเลน ราํ โทนใหงดงามตาม
แบบของกรมศิลปากร ทั้งการรอ ง และการรายรําใหมคี วามงดงามเปน แบบฉบบั กลางๆ ทจี่ ะรองเลน ได
ท่ัวไปในทกุ ภาค และเปล่ียนจากการเรียกวา ราํ โทน เปน ราํ วง เพราะประการทหี่ น่ึง เครื่องดนตรที ใ่ี ชมี
มากกวา ฉิ่ง กรบั และโทน เพอ่ื เพิม่ ความสนกุ สนาน และความไพเราะใหถูกหลกั ทง้ั ไทยและสากล
ประการท่ีสอง แตเดมิ ราํ โทนก็เลน กันเปนวงการเปลยี่ นจากราํ โทนเปน รําวง กย็ งั คงรูปลักษณเดิมไวส ว น
ท่พี ฒั นาคอื ทา ราํ จดั ใหเ ปนทาราํ ไทยพืน้ ฐานอยางงา ยๆ สโู ลกสากล เรยี นรูงาย เปน เรว็ สนุก และเปนแบบ
ฉบบั ของไทยโดยแท ทางดา นเนือ้ รอ งไดพฒั นาในทาํ นองสรา งสรรค ราํ วงที่พฒั นาแลวนเ้ี รียกวา รําวง
มาตรฐาน เน้อื เพลงในรําวงมาตรฐานมที ้ังหมด 10 เพลง แตละเพลงจะบอกทา รํา (จากแมบ ท) ไวใ หพ รอม
ปฏิบตั ิ

ชอ่ื เพลงราํ วงมาตรฐานและทา ราํ ทารํา
ชอื่ เพลง 1. สอดสรอ ยมาลา
2. ชักแปง ผัดหนา
1. งามแสงเดือน 3. รําสา ย
2. ชาวไทย 4. สอดสรอ ยมาลาแปลง
3. รํามาซิมาราํ 5. แขกเตาเขารัง
4. คืนเดอื นหงาย
5. ดวงจนั ทรวันเพญ็

เพลงราํ วงมาตรฐาน
1. เพลงงานแสงเดอื น ราํ ทา สอดสรอ ยมาลา

งามแสงเดือนมาเยือนสอ งหลา งามใบหนา เมือ่ อยวู งราํ (2 เท่ยี ว)
เราเลน เพื่อสนกุ เปล้อื งทกุ ขวายระกํา
ขอใหเลนฟอนราํ เพ่อื สามัคคี เอย.

101

2. เพลงชาวไทย รําทา ชกั แปง ผดั หนา
ชาวไทยเจาเอย ขออยาละเลยในการทาํ หนา ที่
การทเี่ ราไดเลน สนกุ เปล้อื งทุกขส บายอยางน้ี
เพราะชาติเราไดเ สรี มเี อกราชสมบูรณ
เราจึงควรชว ยชาติ ใหเกงกาจเจดิ จํารูญ
เพื่อความสขุ เพ่มิ พูน ของชาวไทยเรา เอย.

3. เพลงราํ ซิมาราํ รําทา ราํ สา ย เรงิ ระบํากนั ใหส นกุ
ราํ มาซมิ าราํ ไมละไมท งิ้ จะเกดิ เขญ็ ขกุ
ตามเชงิ เชน เพ่อื ใหสรางทกุ ข
ยามงานเราทํางานจริงจริง เลน สนุกอยา งวฒั นธรรม
ถึงยามวางเราจงึ ราํ เลน ใหง ามใหเ รยี บจึงจะคมขาํ
ตามเยี่ยมอยางตามยคุ มาเลน ระบาํ ของไทยเรา เอย.
เลน อะไรใหม ีระเบียบ
มาซมิ าเจา เอยมาฟอนราํ

4. เพลงคนื เดือนหงาย รําทา สอดสรอยมาลาแปลง
ยามกลางคืนเดือนหงาย เยน็ พระพายโบกพลว้ิ ปลวิ มา

เย็นอะไรกไ็ มเยน็ จติ เทาเยน็ ผกู มติ รไมเ บ่ือระอา
เยน็ รม ธงไทยปกไทยทวั่ หลา เย็นยงิ่ น้ําฟามาประพรม เอย.

ชอ่ื เพลง ทา ราํ
6. ดอกไมของชาติ
7. หญงิ ไทยใจงาม 6. รําย่วั
8. ดวงจันทรขวัญฟา 7. พรหมส่หี นา , ยงู ฟอนหาง
9. ยอดชายใจหาญ 8. ชางประสานงา, จันทรท รงกลดแปลง
10. บชู านักรบ 9. (หญิง) ชะนีรา ยไม (ชาย) จอ เพลงิ กาฬ
10. เทย่ี วแรก (หญิง) ขดั จางนาง

(ชาย) จนั ทรท รงกลด
เท่ียวสอง (หญงิ ) ลอ แกว

(ชาย) ขอแกว

102

ลักษณะทา รําแบบตางของราํ วงมาตรฐาน

ทาสอดสรอยมาลา

ทาชกั แปง ผัดหนา

103

ทา นกแขกเตาเขา รัง

104

เร่ืองท่ี 6 การอนรุ ักษน าฏศิลปไทย

นาฏศิลปไ ทย เปนผลผลิตทางวัฒนธรรมทเ่ี ปน รปู ธรรม ซ่ึงนบั เปน มรดกทางวัฒนธรรมทีบ่ รรพ
บรุ ษุ ของเราไดส รางและส่ังสมภมู ิปญญามาแตโ บราณ เปนส่ิงทแี่ สดงถงึ เอกลักษณของชาติ ซงึ่ แสดงให
เห็นถงึ ความเปน อารยประเทศของชาตไิ ทยที่มีความเปนเอกราชมาชานาน นานาประเทศในโลกตางชนื่ ชม
นาฏศิลปไทยในความงดงามวจิ ิตรบรรจง เปน ศิลปะทมี่ คี ณุ คาควรแกก ารอนรุ กั ษแ ละสบื ทอด

แนวทางในการอนุรักษนาฏศลิ ปไ ทย
1. การอนรุ กั ษร ปู แบบ หมายถงึ การรกั ษาใหค งรปู ดงั เดิม เชน เพลงพน้ื บา นกต็ อ งรกั ษาข้นั ตอน

การรอ ง ทาํ นอง การแตงกาย ทาราํ ฯลฯ หรอื หากจะผลิตขน้ึ ใหมกใ็ หร กั ษารูปแบบเดมิ ไว
2. การอนุรกั ษเ นอ้ื หา หมายถงึ การรักษาในดานเนอ้ื หาประโยชนค ณุ คา ดว ยวิธีการผลิต การ

รวบรวมขอ มูลเพื่อการศกึ ษา เชน เอกสาร และสือ่ สารสนเทศตางๆ
การอนรุ กั ษท้งั 2 แบบน้ี หากไมมกี ารสืบทอดและสง เสรมิ ก็คงไวประโยชนใ นท่นี ้ี

จะขอนําเสนอแนวทางในการสงเสริมเพื่ออนรุ ักษน าฏศิลปไ ทย ดงั นี้
1. จัดการศึกษาเฉพาะทาง สง เสรมิ ใหม ีสถาบนั การศกึ ษาดานนาฏศิลปจัดการเรยี นการสอน เพ่ือ

สบื ทอดงานศลิ ปะดา นนาฏศิลป เชน วิทยาลัยนาฏศลิ ป สถาบนั เอกชน องคก รของรัฐบางแหง ฯลฯ
2. จดั การเรยี นการสอนในข้ันพนื้ ฐาน โดยนําวชิ านาฏศิลปจดั เขา ในหลกั สูตรและเขา สรู ะบบ

การเรียนการสอนทกุ ระดับ ตามระบบทค่ี วรจะใหเยาวชนไดร บั รเู ปนขน้ั ตอนตงั้ แตอนบุ าล ประถม
มธั ยมศกึ ษา และอดุ มศึกษา ตลอดจนสถาบนั การศกึ ษาทุกระดับ จัดรวบรวมขอ มลู ตา งๆ เพือ่ ประโยชนต อ
การศึกษาคนควา และบรกิ ารแกช มุ ชนไดด ว ย

3. มกี ารประชาสัมพันธใ นรปู แบบสอื่ โฆษณาตา งๆ ทัง้ วทิ ยุ โทรทัศน และหนังสือพิมพ โดยนาํ
ศลิ ปวัฒนธรรมดา นนาฏศลิ ปเ ขา มาเก่ยี วขอ งเพื่อเปนการสรางบทบาทของความเปน ไทยใหเปนทร่ี จู กั

4. จัดเผยแพร ศลิ ปวัฒนธรรม ในรูปแบบการแสดงนาฏศิลปแกห นว ยงานรฐั และเอกชน
โดยท่ัวไปท้งั ภายในประเทศและตางประเทศ

5. สง เสริมและปลกู ฝงมรดกทางศิลปวัฒนธรรมภายในครอบครวั ใหร ูซ้ึงถึงความเปน ไทยและ
อนุรักษร ักษาเอกลักษณไ ทย

105

กิจกรรมท่ี 1
ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั บอกท่มี าและประเภทของนาฏศลิ ปไทยได
คําช้ีแจง ใหผเู รียนตอบคําถามตอไปนี้

1. นาฏศิลปไ ทยเกดิ ขึน้ จากเหตใุ ด
2. นาฏศิลปไ ทยมีก่ปี ระเภท อะไรบาง จงอธบิ าย
3. ใหผ เู รียนเขยี นช่ือการแสดงราํ และระบาํ ของนาฏศลิ ปไทยที่เคยชมใหมากท่ีสุด
4. ใหผเู รียนหาภาพและประวัตกิ ารแสดงเกยี่ วกับนาฏศลิ ปไทย

กิจกรรมที่ 2
ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวงั

1. บอกความหมายของนาฏยศพั ทได
2. เขาใจสนุ ทรยี ะของการแสดงนาฏศิลปไ ทยตามหลักการใชภ าษาทา
คาํ ชีแ้ จง ใหผ เู รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้
1. อธบิ ายความหมายของนาฏศัพท พรอมยกตัวอยางพอสังเขป
2. อธิบายความหมายของภาษาทา ในนาฏศิลปไทย
3. แบง กลุม คิดภาษาทา กลมุ ละ 3 ประโยค ออกมาแสดงภาษาทาทคี่ ิดไวท ีละกลุม โดยใหก ลมุ

อื่นเปน ผูท ายวา ภาษาทานนั้ ๆ หมายถึงอะไร

กิจกรรมที่ 3
ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวงั

1. แสดงความรูสึก ความคิดเหน็ ไดอยางมีเหตผุ ลและสรางสรรค
2. รับฟง ความคิดเห็นของผูอ่นื และนาํ ไปปรับใชไ ดอยางมีเหตผุ ล
คาํ ช้แี จง ใหผ ูเรยี นบอกชื่อการแสดงนาฏศลิ ปไ ทยท่ีเคยชม แลวแสดงความคดิ เห็น
1. เรอ่ื งท่ชี ม
2. เนือ้ เรือ่ ง
3. ตวั แสดง
4. ฉาก
5. ความเหมาะสมของการแสดง

106

กจิ กรรมที่ 4
ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวัง

1. บอกประวตั คิ วามเปน มาของรําวงมาตรฐานได
2. แสดงราํ วงมาตรฐานไดอ ยา งถกู ตองเหมาะสม
คําชี้แจง
1. จงอธบิ ายประวตั ิความเปน มาของรําวงมาตรฐาน
2. ราํ วงมาตรฐานนําไปแสดงในโอกาสใดบาง จงอธิบาย
3. ใหผ ูเรยี นแบง กลมุ ฝก การแสดงราํ วงมาตรฐาน กลุมละ 3 เพลง แสดงใหเพ่อื นดทู ลี ะกลุม
กจิ กรรมที่ 5
ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั รคู ุณคา ของนาฏศิลปไทยและแนวทางอนุรกั ษนาฏศลิ ปไ ทย
คําชี้แจง ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้
1. ถาหากไมม นี าฏศิลปไ ทย ประเทศไทยจะเปน อยา งไร
2. ผเู รยี นมแี นวทางการอนรุ กั ษน าฏศลิ ปไทยอยางไรบาง

107

บทท่ี 4
นาฏศิลปไทยกับการประกอบอาชีพ

นาฏศิลปไ ทยเปน การแสดงศิลปะที่เปนเอกลักษณของไทย เปนเรื่องท่ีมีความเกี่ยวของสัมพันธ
กบั ประวตั ศิ าสตรไทย วัฒนธรรมไทย เปนการละเลนเพอื่ ความบนั เทงิ รนื่ เรงิ ของชาวบานภายหลังฤดูเก็บ
เก่ียว นาฏศิลปไ ทยมหี ลายประเภท เชน โขน ละคร ราํ การละเลน พนื้ เมือง เปนตน

สําหรบั แนวทางในการประกอบอาชีพนาฏศิลปไทยนั้น ไดแก อาชีพการละเลนพื้นเมืองของแต
ละภาค ดังนี้

1. อาชพี การแสดงหนังตะลงุ
2. อาชีพการแสดงลเิ ก
3. อาชพี การแสดงหมอลาํ
ผูเรยี นสนใจทีจ่ ะศึกษาแนวทางการประกอบอาชพี ดา นน้ีตองมคี วามสนใจ และมีความเช่ือม่ันใน
ตัวเอง พรอ มที่จะเรยี นรูส่ิงตางๆ เก่ยี วกบั อาชพี ดังกลาว

เร่อื งท่ี 1 คุณสมบตั ิของอาชพี นกั แสดงทดี่ ี

ในการแสดงบทบาทตางๆ นักแสดงตองมีความรับผิดชอบ มีการซอมบทบาทท่ีตองแสดงโดย
การศึกษาเน้อื เร่อื ง และบททไี่ ดรับมอบหมายใหแ สดง แสดงบทตลก บทที่เครงเครียด โดยการใชถอยคํา
หรอื กิรยิ าทาทาง แสดงประกอบ อาจรอ งเพลง เตนรํา หรอื ฟอนรํา อาจชํานาญในการแสดงบทบาทอยาง
ใดอยางหน่ึง หรอื การแสดงประเภทใดประเภทหนึ่งและอาจมีช่ือเรียกตามบทบาทหรือประเภทของการ
แสดง

เร่อื งท่ี 2 คุณลกั ษณะของผูประกอบอาชีพการแสดง

1. มีความถนดั ทางศิลปะการแสดง
2. มสี นุ ทรยี ะ สนใจสง่ิ สวยงาม ดนตรี วรรณกรรม
3. มีอารมณอ อ นไหว
4. มีจนิ ตนาการสงู มีความคดิ สรา งสรรค และไมล อกเลยี นแบบใคร

108

โอกาสกา วหนา ในอาชีพ
เปนนกั แสดง โอกาสกาวหนาขึ้นอยูกบั ความสามารถของผูแสดง และความนยิ มของผชู ม ท้ังน้ีอยู

ท่ีการพัฒนาตนเองและการใฝหาความรูของผูท่จี ะประกอบอาชีพ
1. อาชพี การแสดงหนงั ตะลงุ

หนังตะลุง คือ ศลิ ปะการแสดงประจาํ ทอ งถ่ินอยางหนง่ึ ของภาคใต เปนการเลา เรื่องราวท่ีผูกรอย
เปนนิยาย ดาํ เนินเรือ่ งดวยบทรอ ยกรองท่ีขับรอ งเปน ลําเนียงทองถิ่น หรือท่ีเรียกกันวาการ “วาบท” มีบท
สนทนาแทรกเปนระยะ และใชการแสดงเงาบนจอผาเปนส่ิงดึงดูดสายตาของผูชม ซ่ึงการวาบท การ
สนทนา และการแสดงเงาน้ี นายหนงั ตะลงุ เปนคนแสดงเองท้งั หมด

หนังตะลุงเปน มหรสพทนี่ ิยมแพรหลายอยางย่ิงมาเปน เวลานาน โดยเฉพาะในยุคสมัยกอนที่ไมมี
ไฟฟา ใชก ันทว่ั ถึงทกุ หมูบ านอยา งในปจจบุ นั หนงั ตะลงุ แสดงไดท ง้ั ในงานบุญและงานศพ ดังน้ันงานวัด
งานศพ หรืองานเฉลมิ ฉลองทีส่ าํ คญั จงึ มักมหี นงั ตะลงุ มาแสดงใหช มดวยเสมอ

ปจ จบุ ัน โครงการศิลปนแหงชาติ สํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติ ไดสงเสริมใหมี
การอนรุ ักษและสืบทอดศลิ ปะการแสดงหนังตะลงุ ใหแ กอ นชุ นรุนหลัง เพอ่ื รกั ษามรดกทางวัฒนธรรมอัน
ทรงคุณคา นใ้ี หคงอยสู ืบไป

ประวัตคิ วามเปนมาของหนังตะลุง
นักวิชาการหลายทานเชื่อวา มหรสพการแสดงเงาจําพวกหนังตะลุง เปนวัฒนธรรมเกาแกของ
มนุษยชาติ ปรากฏแพรห ลายมาทง้ั ในแถบประเทศยโุ รป และเอเชยี โดยมหี ลกั ฐานปรากฏวา เม่ือคร้ังพระ
เจาอเล็กซานเดอรม หาราชมีชัยชนะเหมือนอียิปต ไดจัดใหมีการแสดงหนัง (หรือการละเลนท่ีคลายกัน)
เพอื่ เฉลมิ ฉลองชัยชนะและประกาศเกยี รตคิ ณุ ของพระองค และเชื่อวามหรสพการแสดงเงาน้ีมีแพรหลาย
ในประเทศอียิปตม าแตกอ นพุทธกาล ในประเทศอนิ เดยี พวกพราหมณแสดงหนังทีเ่ รียกกันวา ฉายานาฏกะ
เรื่องมหากาพยรามายณะ เพื่อบูชาเทพเจาและสดุดีวีรบุรุษ สวนในประเทศจีนมีการแสดงหนังสดุดี
คุณธรรมความดีของสนมเอกแหง จกั รพรรดย์ิ วนตี่ (พ.ศ. 411 – 495)

109

ในสมัยตอมา การแสดงหนังไดแพรหลายเขาสูในเอเชียอาคเนย เขมร พมา ชวา มาเลเซีย และ
ประเทศไทย คาดกนั วา หนังใหญค งเกิดขึน้ กอ นหนงั ตะลงุ และประเทศแถบนคี้ งจะไดแ บบมาจากอินเดีย
เพราะยงั มีอิทธิพลของพราหมณหลงเหลืออยูมาก เรายังเคารพนับถือฤาษี พระอิศวร พระนารายณ และ
พระพรหม ยิ่งเรอ่ื งรามเกียรต์ิ ยิ่งถอื วาเปนเรอื่ งขลังและศกั ด์ิสทิ ธ์ิ หนังใหญจ ึงแสดงเฉพาะเร่ืองรามเกียรต์ิ
เริม่ แรกคงไมมจี อ คนเชดิ หนังใหญจงึ แสดงทาทางประกอบการเชดิ ไปดว ย

เครอื่ งดนตรีหนังตะลงุ
เครื่องดนตรีหนังตะลุงในอดีต มีความเรียบงาย ชาวบานในทองถ่ินประดิษฐขึ้นไดเอง มีทับ
กลอง โหมง ฉ่ิง เปน สําคญั สว นป เกดิ ข้นึ ภายหลัง แตก็ยังเปนเครื่องดนตรีที่ชาวบานประดิษฐไดเองจน
เม่ือมีวัฒนธรรมภายนอกเขามา หนังตะลุงบางคณะจึงนําเครื่องดนตรีใหมๆ เขามาเสริม เชน กลองชุด
กีตา ร ไวโอลนิ ออรแกน เม่ือเคร่ืองดนตรีมากขน้ึ จาํ นวนคนในคณะก็มากขึ้น ตนทุนจึงสูงขึ้น ทําใหตอง
เรยี กคา ราด (คาจา งแสดง) แพงข้ึน แตห นังตะลงุ หลายคณะก็ยังรักษาเอกลกั ษณเ อาไว
เคร่อื งดนตรสี ําคญั ของหนังตะลุง มีดงั ตอ ไปนี้

ทบั ของหนังตะลุงเปนเครอื่ งกาํ กบั จังหวะและทวงทํานองท่ีสําคัญที่สุด ผูบรรเลงดนตรีช้ินอ่ืนๆ
ตองคอยฟงและยกั ยายจงั หวะตามเพลงทบั นกั ดนตรที ี่สามารถตที ับไดเรียกวา “มือทับ” เปนคํายกยองวา
เปน คนเลนทบั มือฉมัง

รปู หนังตะลงุ ตัวตลกหนงั ตะลงุ

110

ตวั ตลกหนังตะลงุ เปน ตวั ละครที่มคี วามสาํ คญั อยางย่ิง และเปนตัวละครท่ี “ขาดไมได” สําหรับ
การแสดงหนงั ตะลุง บทตลกคือเสนหหรือสีสัน ที่นายหนังจะสรางความประทับใจใหกับคนดู เมื่อการ
แสดงจบลง สง่ิ ท่ีผชู มจาํ ได และยังเกบ็ ไปเลา ตอกค็ อื บทตลก นายหนงั ตะลุงคนใดท่ีสามารถสรางตัวตลก
ไดมีชีวติ ชวี าและนาประทบั ใจ สามารถทําใหผ ชู มนําบทตลกน้ันไปเลา ขานตอไดไมรูจบ ก็ถือวาเปนนาย
หนังทป่ี ระสบความสําเรจ็ ในอาชีพโดยแทจ รงิ ตวั ตลกหนังตะลุงมชี อื่ ดงั ตอ ไปน้ี

1. อายเทง
2. อายหนนู ุย
3. นายยอดทอง
4. นายสแี กว
5. อา ยสะหมอ
ข้นั ตอนการแสดงหนังตะลุง
หนงั ตะลงุ ทุกคณะจะนิยมเลนเปน แบบเดยี วกนั โดยมีการลําดบั การเลน ดังน้ี
1. ตัง้ เคร่อื งเบิกโรง เปนการทําพธิ ีเอาฤกษ ขอทตี่ ัง้ โรงและปด เปา เสนียดจัญไร เร่ิมโดยเม่ือคณะ
หนงั ขนึ้ โรงแลว นายหนังจะตกี ลองนําเอาฤกษ ลกู คูบรรเลงเพลงเชดิ ชนั้ นี้เรยี กวา ต้งั เคร่อื ง
2. โหมโรง การโหมโรงเปนการบรรเลงดนตรีลวนๆ เพื่อเรียกคนดู และใหนายหนังได
เตรียมพรอม การบรรเลงเพลงโหมโรงเดิมที่เลากันวาใช “เพลงทับ” คือใชทับเปนตัวยืนและเดินจังหวะ
ทํานองตางๆ กันไป
3. ออกลิงหัวคํา่ เปนธรรมเนยี มการเลนหนังตะลุงสมัยกอน ปจจุบันเลิกเลนแลว เขาใจวาไดรับ
อทิ ธพิ ลจากหนงั ใหญ เพราะรูปท่ใี ชส ว นใหญเปนรูปจับ มีฤาษีอยูกลาง ลิงขาวกับลิงดําอยูคนละขาง แต
รูปท่แี ยกเปน รปู เดีย่ วๆ 3 รูป แบบเดียวกบั ของหนังตะลุงกม็ ี
4. ออกฤาษี เปนการเลนเพ่ือคารวะครู และปดเปาเสนียดจัญไร โดยขออํานาจจากพระพรหม
พระอิศวร พระนารายณ และเทวะอน่ื ๆ และบางหนังยงั ขออํานาจจากพระรัตนตรัยดวย
5. ออกรูปฉะ หรือรูปจับ คําวา “ฉะ” คอื สูร บ ออกรปู ฉะเปนการออกรูปจากพระรามกับทศกัณฐ
ใหต อสกู นั วธิ เี ลน ใชท ํานองพากยค ลา ยหนงั ใหญ การเลนชดุ น้ีหนงั ตะลุงเลิกเลน ไปนานแลว
6. ออกรูปปรายหนา บท รูปปรายหนาบท เปน รปู ผูชายถือดอกบัวบา ง ธงชาตบิ าง ถือเปนตัวแทน
ของนายหนัง ใชเลน เพ่อื ไหวครู ไหวสิ่งศกั ดิ์สทิ ธแ์ิ ละผทู ีห่ นังเคารพหนังถอื ทง้ั หมดตลอดท้งั ใชร องกลอน
ฝากเนื้อฝากตัวกบั ผูชม
7. ออกรูปบอกเร่อื ง รปู บอกเรือ่ งเปน รปู ตลก หนงั สวนใหญใชร ูปขวัญเมืองเลนเพ่ือเปนตัวแทน
ของนายหนัง ไมมีการรอง กลอน มีแตพูด จุดประสงคของการออกรูปน้ีเพ่ือบอกกลาวกับผูชมถึงเรื่อง
นิยายทห่ี นังจะหยิบยกข้ึนแสดง

111

8. เก้ียวจอ เปนการรองกลอนสั้นๆ กอนต้ังนามเมืองเพ่ือใหเปนคติสอนใจแกผูชม หรือเปน
กลอนพรรณนา ธรรมชาติและความในใจ กลอนท่ีรองนห้ี นงั จะแตง ไวก อ น และถอื วา มคี วามคมคาย

9. ต้ังนามเมือง หรือตั้งเมือง เปนการออกรูปกษัตริย โดยสมมติขึ้นเปนเมืองๆ หน่ึงจากนั้นจึง
ดําเนนิ เหตุการณไปตามเรื่องท่กี ําหนดไว
วตั ถุประสงคก ารเลน หนังตะลงุ

จากที่กลา วมา เปน ขนบนิยมในการเลนหนังเพื่อความบันเทิงโดยท่ัวๆ ไป แตหากเลนประกอบ
พิธีกรรม จะมขี นบนิยมเพิ่มขน้ึ การเลน เพอื่ ประกอบพิธีกรรมมี 2 อยาง คือ เลนแกเหมรยและเลนในพิธี
ครอบมือ การเลนแกเหมรยเปน การเลนเพื่อบวงสรวง ครูหมอหนังหรือส่ิงศักด์ิสิทธิ์ตามพันธะท่ีบนบาน
ไว หนังตะลงุ ทจ่ี ะเลน แกเหมรยไดต อ งรอบรใู นพิธกี รรมอยางดี และผานพิธคี รอบมอื ถูกตอ งแลว การเลน
แกเหมรยจะตองดฤู กษยามใหเหมาะ เจาภาพตองเตรียมเครื่องบวงสรวงไวใหครบถวนตามที่บนบานไว
ขนบนิยมในการเลนทั่วๆไปแบบเดียวกับเลนเพื่อความบันเทิง แตเสริมการแกบนเขาไปในชวงออกรูป
ปรายหนา บท โดยกลา วขับรองเชิญครหู มอหรอื สง่ิ ศกั ดิ์สิทธ์ิมารบั เครอ่ื งบวงสรวง ยกเรอื่ งรามเกียรติ์ตอน
ใดตอนหนง่ึ ที่พอจะแกเ คล็ดวาตัดเหมรยไดขึ้นแสดง เชน ตอนเจาบุตรเจาลบ เปนตน จบแลวชุมนุมรูป
ตา งๆมีฤาษีเจาเมือง พระ นาง ตัวตลก ฯลฯ โดยปกรวมกนั หนาจอเปน ทํานองวา ไดรว มรูเห็นเปนพยานวา
เจาภาพไดแกเหมรยแลว แลวนายหนังใชมีดตัด หอเหมรยขวางออกนอกโรง เรียกวา “ตัดเหมรย” เปน
เสรจ็ พธิ ี สว นการครอบมือเปน พธิ ีที่จดั ขึน้ เพ่อื ยอมรับนบั ถอื ครหู นงั แตครั้งบุรพกาล ซง่ึ เรียกวา “ครตู น ” มี
พระอุณรทุ ธไชยเถร พระพริ าบหนา ทอง ตาหนยุ ตาหนักทอง ตาเพชร เปนตน

112

ตวั อยา งผทู ปี่ ระสบความสาํ เร็จในอาชีพการแสดงหนังตะลุง

นายหนงั พรอ มนอ ย

นายหนังพรอมนอย ตะลงุ สากล เปน นายหนังผูหนงึ่ ที่ไดร ับความนิยมจากประชาชนท่มี ีความชื่น
ชอบการแสดงหนังตะลุงของนายหนังพรอมนอย ตะลุงสากล เนื่องจากมีคุณลักษณะในการแสดงหนัง
ตะลงุ หลายๆ ดา นรวมกนั เชน

1. มเี สียงเพราะนํา้ เสยี งในการขบั บทกลอนทมี่ เี สียงดงั ฟงชดั
2.มคี วามรอบรูท ้งั ทางโลกและทางธรรม
3. มกี ารนาํ เหตกุ ารณบา นเมืองในปจจบุ นั มาทําการแสดงเขากับวรรณกรรม
4. สอดแทรกมุขตลก
นายหนังพรอมนอย ตะลุงสากล มีคุณลกั ษณะในเรื่องของเสียงนายหนังพรอมนอย ตะลุงสากล เปนนาย
หนังทมี่ ีน้ําเสียงทสี่ ามารถแสดงหนงั ตะลงุ ติดตอ กนั หลายชั่วโมงโดยเสียงไมแหบและสามารถเลียนเสียง
ตัวหนังแตล ะตวั ทีเ่ อกลักษณข องน้ําเสียงแตกตางกันออกไปไดอยางเหมาะสม สามารถถายทอดใหผูชม
ไดรบั รูถ ึงบทบาทของนายหนังไดเ ปน อยางดี
วรรณกรรมที่แสดงหนังพรอมนอย ตะลุงสากล มีการนําคติสอนใจมาสอดแทรกในเนื้อหาการ
แสดงสอนใหผ ชู มไดร บั รูถงึ คาํ สอนในทางโลกและทางธรรม วรรณกรรมที่แสดงเขากับยุคสมัยโดยการ
นําเหตุการณในทองถิ่น เหตุการณการเมืองการปกครองมาดัดแปลงในการแสดงเพ่ือเปนสื่อกลางให
ชาวบานผูชมทราบถึงเหตุการณบานเมืองในปจจุบัน เร่ืองมุขตลกหนังพรอมนอย ตะลุงสากลมีวิธีการ
แสดงโดยนํามาสอดแทรกในเรอ่ื งทาํ ใหการแสดงหนังตะลงุ เปนเร่อื งสอื่ บนั เทิงใหกับชาวบานในทองถ่ิน
ไดม คี วามสนุกมีสว นรวมไปกบั การแสดงหนังตะลงุ
หนังพรอมนอย ตะลุงสากลยังมีลุกคูท่ีมีความสามารถบรรเลงประกอบการแสดงหนังตะลุง
รวมถงึ ความทันสมัยในเรื่องดนตรีท่นี ํามาบรรเลงกบั ดนตรีพนื้ บาน ทําใหไ ดรับความนิยมจากผูชมทุกวัย
การนาํ ดนตรสี ากลเขา มาใชประกอบการแสดงหนังตะลุงของคณะหนงั พรอมนอย มีการสรา งสรรคโ ดยนาํ
เพลงไทยเดมิ มาบรรเลงกับดนตรีสากล สวนเพลงตามสมัยนิยมสามารถนํามาบรรเลงกับการแสดงหนัง
ตะลงุ ไดอยางเหมาะสมและลงตวั
ส่ิงท่ีขาดไมไดนอกเหนือจากองคประกอบความสามารถของนายหนังในการแสดงหนังตะลุง
นายหนังตะลงุ ควรนําองคประกอบการแสดงหนังตะลุงและความสามารถจากการแสดงหนัง

113

ตะลุงและความสามารถจากการแสดงไปชว ยเหลือสังคม โดยนายหนังพรอมนอย ตะลุงสากลกลาว
วา การแสดงหนังตะลุงท่ตี นประสบความสาํ เร็จไดม ากจากการยอมรับจากประชาชน เราควรจะทําอะไร
เพ่ือประโยชนใหกับสังคมบาง หนังพรอมนอย ตะลุงสากล จึงนําเงินท่ีไดจากการแสดงหนังตะลุงไป
ชวยเหลือชุมชน หรือบางคร้ังเปดการแสดงหนังตะลุงเพ่ือหาเงินสมทบไปพัฒนาหมูบาน โรงเรียน วัด
สถานท่รี าชการ ใหม คี วามสะดวกยง่ิ ขนึ้

คณุ สมบตั พิ เิ ศษของผูทจ่ี ะแสดงหนังตะลงุ
จะตองเปนคนเสียงดีและเสียงดัง ทําเสียงไดหลายเสียง เปล่ียนเสียงตามบทบาทของตัวละครที่
พากยไ ดฉบั พลันและเปนธรรมชาติ พากยยกั ษเสียงตองหาวอยางยักษ พากยนางเสียงตองนุมหวานอยาง
นาง พากยต ัวตลกตัวใดเสียงตองเปน อยา งตวั ตลกตัวนั้น เรยี กภาษาหนังตะลุงวา “กินรูป” เสียงท่ีชวนฟง
ตอ งแจม ใสกังวานกลมกลนื กบั เสยี งโหมง เรียกวา “เสียงเขาโหมง ” และสามารถรกั ษาคุณภาพของเสียงได
ตลอดเวลา การแสดงตงั้ แตป ระมาณ 3 ทุม จนสวาง ตองรอบรูในศิลปและศาสตรตางๆ อยางกวางขวาง
ทงั้ คดีโลกและคดธี รรม เพื่อแสดงหนงั ใหไดท ั้งความบันเทงิ และสารประโยชน มีอรรถรส สามารถดึงดูด
ผชู มใหช วนตดิ ตาม
2.อาชพี การแสดงลิเก

ลเิ ก เกิดขนึ้ ในสมัยรชั กาลที่ 5 คําวา ลเิ ก ในภาษามลายู แปลวา ขบั รอง เดิมเปนการสวดบูชาพระ
ในศาสนาอิสลาม สวดเพลงแขกเขากับจังหวะรํามะนา พวกแขกเจาเซ็นไดสวดถวายตัวเปนคร้ังแรกใน
การบาํ เพญ็ พระราชกศุ ล เมือ่ พ.ศ. 2423 ตอ มาคิดสวดแผลงเปน ลาํ นําตางๆ รองเปนเพลงตาง

114

ภาษา และทําตัวหนังเชิด โดยเอารํามะนาเปนจอก็มี ลิเกจึงกลายเปนการเลนขึ้น ตอมามี
ผคู ดิ เลน ลิเกอยา งละคร คอื เรม่ิ รอ งเพลงแขก แลวตอไปเลนอยางละครราํ และใชป พ าทยอยา งละคร

ลิเกมี 4 แบบ คอื
ลิเกบันตน เร่ิมดวยรองเพลงบันตนเปนภาษามลายู ตอมาก็แทรกคําไทยเขาไปบาง ดนตรีก็ใช
รํามะนา จากน้ันก็แสดงเปนชุดๆ ตางภาษา เชน แขก ลาว มอญ พมา ตองเร่ิมดวยชุดแขกเสมอ
ผูแสดงแตงตัวเปนชาติตางๆ รองเอง พวกตีรํามะนาเปนลูกคู มีการรองเพลงบันตนแทรกระหวางการ
แสดงแตล ะชดุ
ลเิ กลูกบท คอื การแสดงผสมกับการขบั รองและบรรเลงเพลงลูกบท รองและราํ ไปตามกระบวน
เพลง ใชปพาทยป ระกอบแทนรํามะนา แตง กายตามทนี่ ยิ มในสมัยน้นั ๆ แตสีฉดู ฉาด ผูแสดงเปนชายลว น
เม่ือแสดงหมดแตล ะชุด ปพ าทยจ ะบรรเลงเพลง 3 ช้ันท่เี ปน แมบ ทข้นึ อกี และออกลูกหมดเปนภาษาตางๆ
ชุดอน่ื ๆ ตอ ไปใหม
ลเิ กทรงเครอ่ื ง เปน การผสมผสาน ระหวางลิเกบันตนและลิเกลกู บท มีทารําเปน แบบแผน แตงตัว
คลายละครราํ แสดงเปนเรื่องยาวๆ อยางละคร เริม่ ดว ยโหมโรงและบรรเลงเพลงภาษาตางๆ เรียกวา "ออก
ภาษา" หรอื "ออกสบิ สองภาษา" เพลงสดุ ทา ยเปนเพลงแขก พอปพ าทยห ยดุ พวกตีรํามะนาก็รองเพลงบัน
ตน แลวแสดงชุดแขก เปนการคํานับครู ใชปพาทยรับ ตอจากน้ันก็แสดงตามเน้ือเร่ือง ลิเกท่ีแสดงใน
ปจ จบุ นั เปน ลิเกทรงเคร่ือง
ลิเกปา เปนศิลปะการแสดงที่เคยไดรับความนิยมอยางกวางขวางในจังหวัดสุราษฎรธานีและ
จงั หวดั ทางภาคใตท่วั ๆ ไป แตใ นปจ จุบนั ลเิ กปามีเหลืออยูนอ ยมาก ผูเฒาผูแกเลาวา เดิมลิเกปาจะมีแสดง
ใหด ูทกุ งาน ไมวาจะเปน บวชนาค งานวดั หรอื งานศพ
ลิเกปามเี คร่ืองดนตรีประกอบการแสดง 3 อยาง คือ กลองรํามะนา 1-2 ใบ ฉ่งิ 1 คู กรับ 1 คู บาง
คณะอาจจะมโี หมง และทบั ดวย ลเิ กปามนี ายโรงเชน เดียวกบั หนงั ตะลงุ และมโนราห สําหรบั การแสดงก็
คลายกบั โรงมโนราห ผแู สดงลิเกปา คณะหนงึ่ มีประมาณ 6-8 คน ถา รวมลกู คดู ว ยก็จะมจี าํ นวนคนพอ ๆ
กับมโนราหห นงึ่ คณะ การแสดงจะเรม่ิ ดวยการโหมโรง "เกริน่ วง" ตอ จากเกรน่ิ วงแขกขาวกบั แขกแดงจะ
ออกมาเตนและรอ งประกอบ โดยลกู คจู ะรบั ไปดว ย หลังจากน้นั จะมผี ูออกมาบอกเรื่อง แลว กจ็ ะเรม่ิ แสดง
วิธกี ารแสดง เดนิ เรื่องรวดเร็ว ตลกขบขนั เรม่ิ ดวยโหมโรง 3 ลา จบแลว บรรเลงเพลงสาธุการ ให
ผูแ สด ง ไ หว ค รู แล ว จึ ง ออก แ ข ก บอก เรื่ อง ที่ จ ะ แ สด ง สมั ย ก อน มี ก าร รํ า ถว า ย มื อหรื อ
รําเบกิ โรง แลวจึงดาํ เนินเร่ือง ตอมาการราํ ถวายมือก็เลกิ ไป ออกแขกแลว กจ็ บั เรือ่ งทนั ที การรายรํานอยลง
ไปจนเกอื บไมเ หลอื เลย คงมีเพียงบางคณะทยี่ งั ยดึ ศลิ ปะการราํ อยู
ผแู สดง เดมิ ใชผูชายลวน ตอมาแสดงชายจริงหญิงแทน้ัน ผูแสดงตองมีปฏิภาณในการรองและ
เจรจา ดาํ เนนิ เร่ืองโดยไมมกี ารบอกบทเลย หัวหนา คณะจะเลา ใหฟ ง กอนเทา น้ัน นอกจากน้ี

115

การเจรจาตองดดั เสียงใหผ ดิ ปกติ ซึ่งเปนเอกลักษณ ของลิเก แตตวั สามัญชนและตวั ตลกพูดเสียงธรรมดา
เพลงและดนตรี ดาํ เนินเรือ่ งใชเ พลงหงสท องช้ันเดียว แตด ดั แปลงใหดนไดเนื้อความมาก ๆ แลวจึง

รับดวยปพาทย แตถาเลนเรื่องตางภาษา ก็ใชเพลงท่ีมีสําเนียงภาษาน้ันๆ ตามทองเรื่อง แตดนใหคลาย
หงสทอง ตอมานายดอกดิน เสือสงา ไดดัดแปลงเพลงมอญครวญของลิเกบันตนท่ีใชกับ
บทโศก มาเปน เพลงแสดงความรักดวย

เรื่องที่แสดง นิยมใชเรื่องละครนอก ละครใน และเร่ืองพงศาวดารจีน มอญ ญวน เชน สามกก
ราชาธิราช

การแตงกาย แตงตัวดวยเคร่ืองประดับสวยงาม เลียนแบบเครื่องทรงกษัตริย จึงเรียกวา ลิเก
ทรงเครื่อง "สมยั ของแพง" ก็ลดเครอื่ งแตงกายที่แพรวพราวลงไป แตบางคณะก็ยังรักษาแบบแผนเดิมไว
โดยตัวนายโรงยังแตงเลียนแบบเคร่ืองทรงของกษัตริยในสวนที่มิใชเครื่องตน เชน นุงผายกทอง สวมเส้ือ
เขมขาบหรือเยียรบับ แขนใหญถึงขอมือ คาดเข็มขัดนอกเสื้อ ประดับเคร่ืองราชอิสริยาภรณตางๆ แต
ดดั แปลงเสียใหม เชน เครอื่ งสวมศีรษะ เครอื่ งประดับหนา อก สายสะพาย เครอื่ งประดับไหล ตัวนางนุงจีบ
ยกทอง สวมเส้อื แขนกระบอกยาว หมสไบปกแพรวพราว สวมกระบังหนาตอยอดมงกุฎ ที่แปลกกวาการ
แสดงอนื่ ๆ คอื สวมถุงเทา ยาวสีขาวแทนการผัดฝนุ อยา งละคร แตไมสวมรองเทา

สถานทแ่ี สดง ลานวัด ตลาด สนามกวางๆ โดยปลกู เพิงสงู ระดับตา ดานหนาเปนที่แสดง ดานหลงั
เปนทีพ่ ักท่แี ตงตวั

คณุ สมบัติของผูท จี่ ะแสดงลิเก
- มีใจรกั ในการแสดงและฝกฝนใหช าํ นาญ
- มีการรอ งและราํ ท่ดี ีและสวยงามเพราะเปน จุดเดนของลเิ กไทย
- ผสมผสานศิลปวฒั นธรรมไทยไดอยา งงดงาม นาชม
- ตรงตอเวลา และมคี วามรบั ผดิ ชอบในอาชีพ สามารถทํางานกับสวนรวมให เพราะคณะลิเก
จะมผี ูแสดงจาํ นวนมาก
ผูที่ประสบความสําเรจ็ จากอาชีพการแสดงลิเก
คุณพนม พง่ึ อํานาจ อายุ 40 ป ลิเกคณะ พนมพึ่งอาํ นาจ ทอ่ี ยู 121/1 อาํ เภอเมอื ง จงั หวัด
เพชรบรุ ี ลิเกคณะพนมพึง่ อาํ นาจ เร่ิมมกี ารแสดงมาแลว ต้งั แตส มยั บรรพบรุ ษุ โดยคณุ พอคณุ แมของคุณ
พนมไดแ สดงลิเกมากอ นแลว และเขาไดเ ริ่มเลนตอนอายุ 26 ปซึ่งอดีตไดเ คยทํางานธนาคารแลว ลาออกมา
เลนลเิ ก เพราะชอบศลิ ปวฒั นธรรมของไทยและไดต ้งั คณะลเิ กข้ึนเปน ของตนเองเพ่อื เปนการสืบสานตอ
จากคณุ พอคณุ แม การแสดงลเิ กจะถอื วา เปนเรอื่ งทง่ี า ยก็งายจะวา ยากกย็ ากแตถา มใี จรกั ในสิ่งท่เี ราทํานนั้ กจ็ ะ
ถือวา เปน ความถนดั และงา ยสาํ หรับตวั เราเอง และมพี ืน้ ฐานตน แบบของการแสดงลิเกน้ีมาจากคุณพอ
คณะมีผูรว มแสดงทง้ั หมดประมาณ 27 คน จะมอี ายุตั้งแต 17 ปซ ่งึ จะอยใู นวยั เรยี น แลว ก็อายุ 20 ปท ีม่ าก
สุด 60 ป การแสดงแตล ะเร่ืองจะมหี ลายบทบาทที่แตกตา งกนั

116

ออกไปก็จะดวู า ใครเหมาะสมกบั บทบาทไหน สวนใหญจ ะแสดงลิเกกันเปนอาชีพหลัก การแสดงจะมีอยู
ตลอดทุกเดือนอยางตอเน่ืองและมีการแสดงมากในชวงออกพรรษาตระเวนแสดงผลงานทั้งป การแสดง
ไดรับเงินมากท่ีสุด คือ 60,000 บาท การแสดงเร่ืองหนึ่งจะใชเวลา 4 ชั่วโมง เวลาที่แสดงจะเปนชวง
กลางคนื เวลาสามทุมถึงตีหนงึ่ เสนหข องลเิ กอยทู ่เี นอ้ื เรื่อง การแตง ตัวสําคัญที่สุดคือศิลปะการรอง การรํา
ซง่ึ จะเปนจดุ เดน ของลิเกไทยเปน การผสมผสานของศลิ ปวัฒนธรรมไทยทาํ ใหม ีความงดงามนาชม

ความเจริญกา วหนา ในอาชพี
ฝกการแสดงในบทรอง – บทราํ ใหม ีความชํานาญและพฒั นาไปในสิ่งท่ีดี และมีความรับผิดชอบ
จนเปนทีย่ อมรับของผูชมทั่วไป สามารถประสบความสาํ เรจ็ ได
3. อาชีพการแสดงหมอลาํ

คําวา "ลาํ " มีความหมายสองอยาง อยางหน่ึงเปนช่ือของเร่ือง อีกอยางหน่ึงเปนชื่อของ การขับ
รอ งหรือการลํา ที่เปนชือ่ ของเรือ่ งไดแ กเรอื่ งตา ง ๆ เชน เรอ่ื งนกจอกนอย เรอ่ื ง ทา วกา่ํ กาดํา เรอื่ งขลู นู างอว้ั
เปนตน เรือ่ งเหลา นีโ้ บราณแตงไวเ ปนกลอน แทนทจี่ ะเรยี กวา เร่อื งก็เรียกวา ลาํ กลอนท่เี อามาจากหนังสือ
ลาํ เรยี กวากลอนลํา

อีกอยางหนง่ึ หมายถึงการขับรอง หรือการลํา การนําเอาเร่ืองในวรรณคดีอีสานมา ขับรอง หรือ
มาลํา เรียกวา ลํา ผูที่มีความชํานาญในการขับรองวรรณคดีอีสาน โดยการทองจําเอากลอน
มาขับรอง หรือผทู ีช่ ํานาญในการเลานทิ านเรอื่ งนัน้ เรอ่ื งน้ี หลายๆ เรื่องเรยี กวา "หมอลาํ "

117

ววิ ฒั นาการของหมอลํา
ความเจริญกา วหนา ของหมอลํากค็ งเหมือนกบั ความเจริญกา วหนาของสงิ่ อน่ื ๆ เร่มิ แรกคงเกดิ จากผู
เฒา ผูแกเลานิทาน นิทานทน่ี ํามาเลา เกยี่ วกบั จารตี ประเพณแี ละศีลธรรม โดยเรยี กลกู หลานใหม าชมุ นุมกนั ที
แรกนั่งเลา เม่อื ลูกหลานมาฟงกนั มากจะนั่งเลา ไมเหมาะ ตอ งยืนขน้ึ เลา เร่ืองทน่ี ํามาเลา ตอ งเปน เรื่องท่ีมใี น
วรรณคดี เชน เรอื่ งกาฬเกษ สนิ ชัย เปนตน ผูเ ลาเพยี งแตเลา ไมออกทาออกทางก็ไมสนุก ผูเ ลาจึง
จําเปน ตอ งยกไมย กมือแสดงทา ทางเปน พระเอก นางเอก เปน นักรบ เปน ตน
เพียงแตเ ลา อยางเดยี วไมส นุก จึงจาํ เปนตองใชส ําเนียงส้ันยาว ใชเ สียงสงู ต่ํา ประกอบ และหา
เครือ่ งดนตรีประกอบ เชน ซงุ ซอ ป แคน เพือ่ ใหเ กิดความสนุกครกึ ครนื้ ผแู สดง มเี พียงแตผ ูช ายอยา งเดยี ว
ดูไมมรี สชาตเิ ผด็ มนั จงึ จําเปน ตองหาผหู ญงิ มาแสดงประกอบ เมอ่ื ผูหญงิ มาแสดงประกอบจึงเปน การลําแบบ
สมบรู ณ เม่อื ผหู ญงิ เขา มาเกี่ยวของเร่อื งตา ง ๆ ก็ตามมา เชน เรอื่ งเกีย้ วพาราสี เร่ืองชงิ ดชี งิ เดน ยาด (แยง) ชยู าด
ผวั กัน เรือ่ งโจทย เรื่องแก เร่อื งประชนั ขันทา เร่อื งตลกโปกฮากต็ ามมา จึงเปนการลาํ สมบรู ณแบบ
จากการทมี่ ีหมอลาํ ชายเพียงคนเดียวคอย ๆ พัฒนาตอมาจนมีหมอลาํ ฝายหญงิ มเี คร่อื งดนตรี
ประกอบจังหวะเพอื่ ความสนกุ สนาน จนกระทั่งเพม่ิ ผแู สดงใหม จี าํ นวนเทา กบั ตวั ละครที่มใี นเรื่องมีพระเอก
นางเอก ตวั โกง ตวั ตลก เสนา ครบถวน ซง่ึ พอจะแบง ยคุ ของววิ ัฒนาการไดดงั นี้
ลําโบราณ เปน การเลา ทานของผูเฒา ผูแกใ หล ูกหลานฟง ไมมที า ทางและดนตรปี ระกอบ
ลกู คูหรือลํากลอน เปนการลําทมี่ ีหมอลําชายหญิงสองคนลําสลับกัน มีเครื่องดนตรีประกอบ คือ
แคน การลาํ มีทัง้ ลาํ เรอื่ งนทิ านโบราณคดีอสี าน เรยี กวา ลาํ เรอื่ งตอ กลอน ลาํ ทวย (ทายโจทย) ปญหา ซึ่งผลู ํา
จะตอ งมี ปฏิภาณไหวพริบที่ดี สามารถตอบโต ยกเหตุผลมาหกั ลา งฝายตรงขามได ตอ มามกี ารเพ่ิมผูลํา ข้ึน
อกี หนึง่ คน อาจเปนชายหรือหญิง กไ็ ด การลาํ จะเปล่ียนเปนเรอื่ ง ชิงรักหกั สวาทยาดชูยาดผัว เรียกวา ลําชิงชู
ลําหมู เปน การลําท่มี ีผแู สดงเพิม่ มากขน้ึ จนเกือบจะครบตามจาํ นวนตัวละครทมี่ ีในเรอ่ื ง มเี คร่อื ง
ดนตรีประกอบเพ่มิ ขน้ึ เชน พณิ (ซงุ หรือ ซึง) กลอง การลําจะมี 2 แนวทาง คอื ลาํ เวยี ง จะเปนการลําแบบ
ลํากลอน หมอลําแสดง เปนตวั ละครตามบทบาทในเร่อื ง การดําเนินเร่อื งคอ นขา งชา แตก ็ไดอรรถรสของ
ละครพ้ืนบาน หมอลําไดใ ชพรสวรรคข องตวั เองในการลํา ทงั้ ทางดา นเสียงรอง ปฏภิ าณไหวพริบ และ
ความจาํ เปน ทนี่ ิยมในหมผู สู งู อายุ ตอมาเมอื่ ดนตรลี ูกทงุ มีอทิ ธพิ ลมากขึน้ จงึ เกิดววิ ัฒนาการของลําหมูอีก
ครัง้ หนงึ่ กลายเปน ลําเพลิน ซึง่ จะมจี ังหวะทีเ่ ราใจชวนใหส นุกสนาน กอ นการลาํ เรอ่ื งในชวงหวั ค่าํ จะมี
การนาํ เอารปู แบบของ วงดนตรีลกู ทงุ มาใชเ รยี กคนดู กลา วคอื จะมนี กั รอ ง (หมอลาํ ) มารอง เพลงลกู ทุงท่ี
กาํ ลังฮิตในขณะนนั้ มหี างเครอ่ื งเตนประกอบ นําเอาเครอื่ งดนตรีสมัยใหมม าประยกุ ตใ ช เชน กตี าร
คยี บ อรด แซ็กโซโฟน ทรมั เปต และกลองชดุ โดยนํามาผสมผสานเขากบั เคร่อื งดนตรีเดิมไดแ ก พณิ แคน
ทาํ ใหไ ดรสชาตขิ องดนตรที ่แี ปลกออกไป ยุคนับวา หมอลําเฟอ งฟมู ากทสี่ ุด คณะหมอลําดัง ๆ สว นใหญ
จะอยูในแถบจังหวดั ขอนแกน มหาสารคาม อุบลราชธานี
ลาํ ซิ่ง หลงั จากท่หี มอลําคูและหมอลําเพลิน คอย ๆ เสอื่ มความนยิ มลงไป อนั เนือ่ งมาจากการกา ว
เขา มาของเทคโนโลยีวิทยโุ ทรทศั น ทําใหดนตรีสตริงเขา มาแทรกในวิถีชีวิตของผูค นอสี าน ความนยิ มของ

118

การชมหมอลํา คอ นขางจะลดลงอยา งเห็นไดช ดั จนเกิดความวิตกกังวลกนั มากในกลมุ นกั อนรุ กั ษ
ศิลปวฒั นธรรมพ้นื บา น แตแลว มนตข ลงั ของหมอลําก็ไดก ลบั มาอีกครั้ง ดวยรปู แบบท่ีสะเทือนวงการดวย
การแสดงท่ีเรยี กวา ลําซงิ่ ซ่ึงเปน ววิ ัฒนาการของลาํ คู (เพราะใชห มอลํา 2-3 คน) ใชเครือ่ งดนตรสี ากลเขา
รว มใหจ ังหวะเหมือนลําเพลิน มีหางเคร่ืองเหมอื นดนตรลี กู ทงุ กลอนลาํ สนุกสนานมจี ังหวะอันเราใจ ทํา
ใหไดร ับความนยิ มอยา งรวดเรว็ จนกระท่งั ระบาดไปสกู ารแสดงพืน้ บา นอน่ื ใหต อ งประยกุ ตปรบั ตวั เชน
เพลงโคราชกลายมาเปน เพลงโคราชซง่ิ กนั ตรมึ ก็กลายเปนกันตรึมรอ็ ค หนงั ปราโมทยั (หนังตะลงุ อีสาน)
กลายเปน ปราโมทัยซ่งิ ถงึ กับมกี ารจดั ประกวดแขง ขัน บันทึกเทปโทรทัศนจ าํ หนายกันอยา งแพรห ลาย
จนถงึ กับ มีบางทา นถึงกับกลา ววา "หมอลาํ ไมมวี นั ตาย จากลมหายใจชาวอสี าน"
กลอนลาํ แบบตางๆ

กลอนท่ีนาํ มาเสนอ ณ ท่ีน้มี หี ลายกลอนทม่ี คี าํ หยาบโลนจาํ นวนมาก บางทา นอาจจะทําใจยอมรบั
ไมไ ดก ็ตอ งกราบขออภยั เพราะผูจดั ทาํ มเี จตนาที่จะเผยแพรไวเพอ่ื เปนการสบื สาน วัฒนธรรมประเพณี มไิ ด
มีเจตนาท่จี ะเสนอใหเปนเรอ่ื งลามกอนาจาร ตอ งยอมรับอยา งหน่งึ วา น่ีคอื วิถชี วี ิตของคนอีสาน กลอนลํา
ทง้ั หลายท้ังปวงผูลาํ มีเจตนาจะทําใหเ กิดความสนุกสนานตลกโปกฮาเปนที่ตั้ง ทา นท่อี ยใู นทอ งถน่ิ อนื่ ๆ ขอ
ไดเขา ใจในเจตนาดว ยครับ สนใจในกลอนลําหัวขอใดคลกิ ทหี่ ัวขอนน้ั เพอ่ื เขา ชมไดค รับ

กลอนที่นาํ มารอ งมาลํามีมากมายหลายอยาง จนไมสามารถจะกลาวนับหรือแยกแยะไดห มด แตเ มอื่
ยอรวมลงแลวจะมีอยูสองประเภท คอื กลอนสัน้ และกลอนยาว

กลอนสั้น คือ คาํ กลอนท่ีส้ันๆ สาํ หรับเวลามีงานเล็กๆ นอ ยๆ เชน งานทําบญุ บา น หรอื งาน
ประจาํ ป เชน งานบญุ เดอื นหกเปนตน กลอนสนั้ มดี ังตอ ไปน้ี

1. กลอนข้นึ ลาํ
2. กลอนลงลํา
3. กลอนลาํ เหมดิ คืน
4. กลอนโตน
5. กลอนตงิ่
6. กลอนตง
7. กลอนอศั จรรย
8. กลอนสอย
9. กลอนหนังสอื เจียง
10. กลอนเตยหรือผญา
11. ลาํ สีฟน ดอน
12. ลําสนั้ เรือ่ งตดิ เสนห 

119

กลอนยาว คอื กลอนสาํ หรบั ใชล าํ ในงานการกศุ ล งานมหรสพตางๆ กลอนยาวนใี้ ชเ วลาลาํ เปน
ชว่ั โมงบา ง ครง่ึ ชวั่ โมงบา ง หรือแลว แตก รณี ถา ลาํ คนเดยี วเชน ลําพื้น หรอื ลําเรื่อง ตองใชเ วลาลาํ เปนวนั ๆ
คืนๆ ทั้งนแ้ี ลวแตเ รอ่ื งท่จี ะลําสั้นหรอื ยาวแคไ หน แบง ออกเปน หลายชนดิ ดังนี้

1. กลอนประวัตศิ าสตร
2. กลอนลําพื้นหรอื ลาํ เรื่อง
3. กลอนเซง้ิ
4. กลอนสอง
5. กลอนเพอะ
6. กลอนลอ งของ
7. กลอนเวา สาว
8. กลอนฟอ นแบบตางๆ
อปุ กรณวธิ ีการแสดง ประกอบดว ยผแู สดงและผบู รรเลงดนตรคี อื หมอแคน แบงประเภทหมอลํา
ดังน้ี
1. หมอลาํ พืน้ ประกอบดวยหมอลํา 1 คน หมอแคน 1 คน
2. หมอลํากลอน ประกอบดว ย หมอลํา 2-3 คน และหมอแคน 1-2 คน
3. หมอลําเรอ่ื งตอกลอน ประกอบดว ยหมอลาํ หลายคน เรยี ก หมอลําหมู ดนตรีประกอบคอื

แคน พิณ ฉงิ่ กลอง และเครื่องดนตรีสากล
4. หมอลําเพลิน ประกอบดว ยหมอลาํ หลายคนและผูบรรเลงดนตรีหลายคน
สถานที่แสดง เปนมหรสพที่ใชในงานเทศกาล งานบวช งานกฐิน งานวันเกิด งานศพ ฯลฯ เปน
มหรสพทป่ี ระชาชนชาวอสี านในอดีตนิยมชมชน่ื มาก

120

ผูป ระสบความสําเรจ็ จากอาชพี การแสดงหมอลาํ

หมอแปน หรือ น.พ.สุชาติ ทองแปน อายุรแพทย วัย 36 ป เขาสามารถใชชีวิตอยูตรงก่ึงกลาง
ระหวางการเปน "หมอรกั ษาคน" และ "หมอลาํ " ไดลงตวั อะไรทท่ี ําใหน ายแพทยคนหน่ึงเลือกที่จะมีชีวิต
สองข้วั บนเสน ทางคขู นานระหวา งความฝนกบั ความเปนจรงิ

"หมอแปน " เปน แพทยประจาํ โรงพยาบาลมหาสารคาม ผูท ที่ ุมเทใหกับการรกั ษาผูปวยดวยหัวใจ
เกินรอย เขายังไดรับการยอมรับจากบุคลากรทุกระดับชั้นของโรงพยาบาล วาเปนหมอท่ีมากดวย
ประสทิ ธภิ าพในการเยียวยารักษา เอาใจใสผ ูปว ย และนิสยั ใจคอกโ็ อบออ มอารี

หมอแปน เลาวา โดยสวนตัวผมชอบหมอลํามาต้ังแตเด็ก แลวจําไดวาตอนที่เรียนหมออยู
ป 4 ทค่ี ณะมหี มอลาํ เขามาเปดสอนใหหดั รองหัดลาํ ผมก็อยากจะไปเรียน เพราะชอบมาต้ังนานแลว ก็ไป
บอกพอกับแม แตเ ขากไ็ มใ หเรียน บอกวาอยาเลย ผมเลยไมไ ดไ ปสมัคร แตต อนนน้ั กจ็ ะไปดหู มอลาํ ตลอด
ดูจนถึง 6 โมงเชา เกือบทุกวันเลย แตไมใหเสียการเรียน ถึงกลับมาเชาเราก็ไปเขาเรียนตอได ไมมี
ผลกระทบอะไร เพราะเราแบง เวลาเปน และทีล่ าํ หมอลาํ ไดกไ็ มไดไปเรียนทไ่ี หน อาศยั จําเอา ดูคนนั้นคน
น้ีแลวก็จํา ตอมาประมาณป 2547 ก็เริ่มชักชวนเพื่อนๆ ในโรงพยาบาลตั้งวงหมอลําข้ึนมา ช่ือวา "บาน
รมเย็น" ปจ จบุ ันมีสมาชิกประมาณ 30 คน มีท้ังแพทย พยาบาล เจาหนาท่ีโภชนาการ แมบาน ผูปวย ฯลฯ
ซ่ึงชว งแรกเปน เงนิ ของตัวเอง ตอ มากเ็ ปนเงินกองทุนบานรมเย็นเอาไวซ้ือเคร่ืองสําอาง วิชาชีพ "หมอลํา"
เปนการแสดงพน้ื บาน ท่หี ลอเล้ียง จิตวญิ ญาณของชาวอสี าน ทด่ี ไู ปแลว ศาสตรท ง้ั 2 น้นั ไมนา จะโคจรมาพบ
กันได ทําใหหนา ที่เปน หมอรกั ษาคนไข กบั การแสดงความเพลิดเพลินใหค นดมู คี วามสุข

ความเจรญิ กาวหนาในอาชพี
ฝก การแสดงใหมีความชาํ นาญ และพัฒนาไปในสิ่งที่ดี มีความรับผิดชอบ จนเปนท่ียอมรับของ
ผชู มทว่ั ไป สามารถประสบความสาํ เรจ็ ได

121

สถานที่สําหรบั ศกึ ษาหมอลาํ
โรงเรยี นสอนหมอลาํ กลอน ลาํ ซง่ิ (ศิลปะการแสดงพ้ืนบาน) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ วิทยาลัย
นาฏศลิ ปรอ ยเอด็ สําหรับผูทีส่ นใจเรยี นศลิ ปะการแสดง หมอลํากลอน แคนเตาเดียว หรือลาํ ซิ่ง การเรียนลาํ
เรียนตง้ั แตกอ นฟอน พนื้ ฐานตา งๆ สวนลํากลอนเรยี น 5 ยก ลาํ ซง่ิ 3-4 ยก

กจิ กรรมทา ยบท
ผลการเรียนรูท่คี าดหวัง

บอกลักษณะท่ีมาและประเภทของอาชพี นาฏศลิ ปไทยได
คาํ ช้แี จง ใหผูเรยี นตอบคําถามตอไปน้ี

1. อธิบายข้ันตอนของอาชพี การแสดงหนังตะลุง
2. อธิบายขั้นตอนของอาชีพการแสดงลิเก
3. อธบิ ายขน้ั ตอนของอาชพี การแสดงหมอลํา

122

ท่ปี รกึ ษา คณะผูจดั ทํา

1. นายประเสรฐิ บญุ เรือง เลขาธกิ าร กศน.
2. ดร.ชยั ยศ อ่ิมสวุ รรณ รองเลขาธิการ กศน.
3. นายวัชรินทร จาํ ป รองเลขาธิการ กศน.
4. ดร.ทองอยู แกวไทรฮะ ที่ปรกึ ษาดานการพัฒนาหลกั สูตร กศน.
5. นางรักขณา ตัณฑวุฑโฒ ผูอํานวยการกลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
ผเู ขยี นและเรียบเรยี ง
1. นายจํานง วันวชิ ยั ขา ราชการบํานาญ
2. นางสรญั ณอ ร พัฒนไพศาล กศน. เฉลมิ พระเกีรยติ จ.บุรีรัมย
3. นายชัยยนั ต มณีสะอาด สถาบัน กศน. ภาคใต
4. นายสฤษดิ์ชยั ศิริพร สถาบนั กศน. ภาคตะวนั ออก
5. นางชอ ทพิ ย ศริ พิ ร สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
6. นายสรุ พงษ มน่ั มะโน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
ผบู รรณาธกิ าร และพฒั นาปรบั ปรุง
1. นายจํานง วนั วิชัย ขาราชการบาํ นาญ
2. นางสรัญณอร พัฒนไพศาล กศน. เฉลิมพระเกีรยติ จ.บรุ ีรมั ย
3. นายชัยยนั ต มณีสะอาด สถาบัน กศน. ภาคใต
4. นายสฤษดช์ิ ัย ศริ พิ ร สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
5. นางชอ ทิพย ศริ ิพร สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก
6. นายสรุ พงษ มนั่ มะโน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
7. นายวิวฒั นไชย จันทนสคุ นธ ขา ราชการบํานาญ
คณะทาํ งาน

1. นายสุรพงษ มั่นมะโน กลุม พัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
2. นายศุภโชค ศรรี ัตนศลิ ป กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน
3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
4. นางสาวศรญิ ญา กลุ ประดษิ ฐ กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

5. นางสาวเพชรินทร เหลืองจิตวฒั นา กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

123

ผูพ มิ พตน ฉบบั คะเนสม กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
1.นางสาวปยวดี เหลอื งจิตวัฒนา กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น
2. นางสาวเพชรนิ ทร กวีวงษพ พิ ฒั น กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น
3. นางสาวกรวรรณ ธรรมธิษา กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
4. นางสาวชาลนิ ี บา นชี กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
5. นางสาวอลศิ รา
ผูอ อกแบบปก ศรรี ตั นศิลป กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

นายศุภโชค

คณะท่ปี รกึ ษา ผพู ัฒนาและปรบั ปรุงครั้งที่ 2

นายประเสริฐ บญุ เรือง เลขาธิการ กศน.
นายชัยยศ อิ่มสุวรรณ รองเลขาธกิ าร กศน.
นายวชั รนิ ทร จําป รองเลขาธิการ กศน.
นางวัทนี จันทรโอกลุ ผูเ ชี่ยวชาญเฉพาะดา นพัฒนาสือ่ การเรยี นการสอน
นางชลุ พี ร ผาตนิ นิ นาท ผูเ ช่ียวชาญเฉพาะดานการเผยแพรทางการศกึ ษา
นางอญั ชลี ธรรมวิธีกลุ หวั หนาหนวยศกึ ษานิเทศก
นางศทุ ธินี งามเขตต ผูอํานวยการศกึ ษานอกโรงเรยี น

ผูพัฒนาและปรบั ปรงุ คร้ังท่ี 2

นายสุรพงษ ม่ันมะโน กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน
นายศุภโชค ศรรี ตั นศลิ ป กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน
นายกิตตพิ งศ จนั ทวงศ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
นางสาวผณนิ ทร แซอึง้ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
นางสาวเพชรินทร เหลอื งจติ วฒั นา กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

124

คณะผปู รับปรงุ ขอ มลู เกย่ี วกบั สถาบันพระมหากษัตริยป พ.ศ. 2560

ทป่ี รึกษา จําจด เลขาธกิ าร กศน.
หอมดี ผูต รวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ
1. นายสรุ พงษ สขุ สุเดช ปฏิบตั หิ นาทร่ี องเลขาธิการ กศน.
2. นายประเสริฐ ผอู าํ นวยการกลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบ
3. นางตรนี ุช และการศึกษาตามอธั ยาศยั

ผปู รบั ปรงุ ขอมลู ศรีรตั นศิลป กลุม พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั

นายศภุ โชค

คณะทาํ งาน

1. นายสรุ พงษ ม่ันมะโน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั
2. นายศุภโชค ศรรี ัตนศลิ ป กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย
3. นางสาวเบ็ญจวรรณ อําไพศรี กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
4. นางเยาวรตั น ปน มณวี งศ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย
5. นางสาวสุลาง เพ็ชรสวาง กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
6. นางสาวทิพวรรณ วงคเรือน กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย
7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวฒั น กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
8. นางสาวชมพนู ท สังขพิชยั กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย