สนุกใกล้บ้านที่สมุทรสาคร

ส่อื การเรียนรสู้ าระทอ้ งถนิ่
โดย

ชื่อ สนกุ ใกล้บา้ น ทสี่ มทุ รสาคร เจา้ ของโครงการ
เรื่องและภาพ ชาญศิลป์ กติ ติโชตพิ าณชิ ย์ สาำ นักงานอทุ ยานการเรียนรู้ (สอร.)
สงั กัดสำานกั งานบริหารและพฒั นาองค์ความรู้ (องคก์ ารมหาชน)
โครงการ สร้างสรรคส์ ื่อการเรยี นรสู้ าระทอ้ งถน่ิ
เลขมาตรฐานประจาำ หนงั สือ สว่ นบริการ
978-616-235-075-7 ศูนยก์ ารคา้ เซน็ ทรลั เวิลด์ ชัน้ ๘ Dazzle Zone
คณะบรรณาธิการอาำ นวยการ โทรศพั ท์ ๐๒ ๒๕๗ ๔๓๐๐ โทรสาร ๐๒ ๒๕๗ ๔๓๓๒
ทศั นยั วงศ์พิเศษกุล
สรุ พี นั ธ์ เป็งกาสทิ ธิ์ ส่วนสาำ นักงาน
บรรณาธกิ ารดาำ เนินงาน ๙๙๙/๙ อาคารสำานกั งานเซน็ ทรลั เวลิ ด์ ชัน้ ๑๗
ระพีพรรณ พัฒนาเวช ถนนพระราม ๑ ปทมุ วัน กรงุ เทพฯ ๑๐๓๓๐
พิมพ์คร้งั แรก ๒๕๕๕ โทรศพั ท์ ๐๒ ๒๖๔ ๕๙๖๓-๖๕
จำานวน ๓,๐๐๐ เล่ม โทรสาร ๐๒ ๒๖๔ ๕๙๖๖
สงวนลขิ สทิ ธ์ิ ชาญศลิ ป์ กิตติโชตพิ าณิชย์
และสาำ นกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ www.tkpark.or.th
สาำ นักงานบรหิ ารและพฒั นาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน)

จดั พมิ พ์โดย บรษิ ัท อมรนิ ทร์พร้นิ ต้งิ แอนดพ์ ับลชิ ชิง่ จำากัด (มหาชน)
๖๕/๑๐๑-๑๐๓ ถนนชยั พฤกษ์ (บรมราชชนนี) ตลง่ิ ชัน กรงุ เทพฯ ๑๐๑๗๐

คำ า นำ า

ภารกิจสาำ คญั ต่อสังคมประการหนงึ่ ของ สาำ นกั งานอุทยานการเรยี นรู้ คอื การปลูกฝงั นสิ ยั รกั การ
อ่าน และการกระจายโอกาสในการเข้าถงึ แหล่งเรียนร้ทู ีท่ นั สมัยและสอดคลอ้ งกับความสนใจของเดก็
เยาวชน และประชาชน ในรปู แบบห้องสมุดมชี วี ติ ทีส่ รา้ งสรรค์บนพนื้ ฐานการมสี ่วนร่วมของภาคส่วนตา่ งๆ
โดยสำานักงานอุทยานการเรยี นร้ไู ดร้ ว่ มกับองคก์ รปกครองส่วนท้องถิน่ ในภูมิภาคตา่ งๆ เพือ่ ขยายผลการ
ดาำ เนินงานดงั กลา่ ว

การสรา้ งสรรคส์ ่ือการเรยี นรสู้ าระทอ้ งถ่นิ ใหม้ รี ปู แบบการนำาเสนอท่ีทนั สมยั และดงึ ดูดความสนใจ
เป็นเคร่ืองมอื ทสี่ ำาคัญอย่างหนึ่ง ซึ่งสาำ นกั งานอุทยานการเรียนรเู้ ล็งเห็นว่ามีสว่ นในการสร้างแรงบนั ดาลใจให้
เด็กและเยาวชนสนใจการอา่ นและใฝห่ าความรูอ้ ยา่ งตอ่ เนื่อง โดยนาำ เรอื่ งราวภูมปิ ัญญาสาระท้องถิน่ ใกล้ตัว
ทสี่ อดคลอ้ งกบั วัย การดำารงชวี ติ พร้อมกับสอดแทรกแนวคิดด้านคุณธรรม จริยธรรม มาเป็นเนื้อหาของ
สือ่ การเรยี นร้สู ำาหรับเยาวชนตามชว่ งวัย ต้ังแต่ ๐ – ๑๒ ปี

สือ่ การเรียนรู้สาระท้องถิ่น ภาคกลางและภาคตะวันออก ชุดนี้ สาำ นักงานอุทยานการเรียนรูไ้ ด้
รว่ มกนั สรา้ งสรรคก์ บั นักวชิ าการและนกั เขยี นในทอ้ งถิน่ เพือ่ ให้เดก็ และเยาวชน รวมทงั้ ประชาชน

ทว่ั ไปในภาคกลางและภาคตะวันออก ได้รบั ความรู้ และความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมและ
ทอ้ งถิ่นตน รวมทัง้ กอ่ ใหเ้ กดิ ความเข้าใจและการยอมรบั ในวถิ ีชีวิตวัฒนธรรมทีห่ ลากหลายตามบริบท
พนื้ ทแ่ี ละสภาพแวดลอ้ มท่ีแตกต่างกันออกไป

สาำ นักงานอทุ ยานการเรยี นรู้ มุ่งหวงั ว่าหนงั สือชดุ นี้จะเปน็ สื่อการเรียนรอู้ กี ชุดหนึ่งที่จะส่งเสรมิ
การอ่านและการเรียนรู้ได้อยา่ งมีประสิทธิภาพ ซง่ึ หมายถงึ เป็นหนงั สือที่ผูอ้ า่ น อา่ นอยา่ งมีความสขุ
สนกุ ในการอา่ น และกอ่ ให้เกดิ ความตระหนกั ในคณุ ค่าของทอ้ งถ่ินตนเองไดอ้ ยา่ งแทจ้ ริง

สำานักงานอุทยานการเรียนรู้

เรื่องและภาพ
ชาญศิลป์ กิตตโิ ชติพาณชิ ย์

วนั น ้ี ขา้ ว ฟ้า ตน้ และเมฆ สสี่ หายนัดกบั พีห่ น่งึ
จะไปเลน่ ในป่าชายเลนด้วยกนั

๖

ท่ปี ่าชายเลนท้ายหมู่บา้ น เด็กทั้งส่คี นลงลยุ โคลน
สาำ รวจปา่ ชายเลนจนเน้ือตัวมอมแมม

๗

ต้นนเ้ี รียกว่า ตน้ โกงกาง

มรี ากเกง้ กา้ งค้าำ ลำาตน้
ช่วยยึดเกาะอย่เู ลนเหลวๆ

ปูก้ามดาบ

ตัวผูช้ อบชูกา้ มโตๆ อวดเบ่ง
และใชป้ อ้ งกนั ตัว

ปลาตีน ชอบเดินไปมา

บนผิวดนิ เลน
ปลาตนี หายใจบนบก
กไ็ ด้ หายใจในนา้ำ ก็ได้

๘

ลิงแสม ปีนตน้ ไมเ้ ก่ง วา่ ยน้าำ ได้

และดาำ นา้ำ เกง่ หากนิ หอย ปู ปลาตามปา่
ชายเลน

นกปากชอ้ น มเี หลืออยไู่ มม่ าก

ในโลกน้ ี แตย่ งั มีใหพ้ บเหน็
อยู่ในจงั หวัดสมทุ รสาคร

ตวั เงนิ ตัวทอง มีรปู ร่าง

คลา้ ยก้ิงกา่ ขนาดใหญ่ วา่ ยนา้ำ เก่ง
ชอบกินทัง้ ปลาสดๆ และปลาเนา่
เปน็ อาหาร

๙

เด็กๆ สาำ รวจป่าชายเลน พบเห็นสตั วแ์ ปลกหลายชนดิ
จึงชวนกนั ปีนป่ายขนึ้ เรอื ตังเก
“มาดูทางน้ีส ิ มีบ่อน้ำาแขง็ ใหญ่เบอ้ เรม่ิ เทิ่มเลย”
ตน้ ชี้ชวนเพ่ือนๆ
พห่ี นงึ่ คอยดแู ลน้องๆ ไมใ่ หเ้ ลน่ ซนจนขา้ วของบนเรอื
เสยี หาย
“อฮู้ ู นำ้าแขง็ เตม็ เลย เอาไว้ทาำ อะไรเหรอ พ่หี น่ึง”
ฟา้ สงสยั เม่อื เหน็ นำา้ แขง็ เตม็ ท้องเรอื


๑๐

“เอาไว้แช่ปลา ตอนจับข้นึ มาจากทะเลไง ลาำ นีเ้ ป็นเรอื ใหญ ่
ออกเดินทางไกลหลายเดอื น แตย่ ังมเี รอื อกี ตง้ั หลายแบบ
ที่เขาใช้จบั สัตวน์ า้ำ ใครอยากเหน็ บ้าง” พ่ีหนึ่งชวนนอ้ งๆ
เรามาดกู นั วา่ พหี่ นง่ึ พานอ้ งๆ ไปดูเรือกแ่ี บบ

๑๑

ใครเคยเหน็ เรือแบบไหนบา้ ง
เรอื ประมงเล็ก ออกไปจบั ปลาจากฝ่งั ไม่ไกลมากนัก

ใชอ้ วนเป็นเครื่องมอื จบั ปลา ป ู เคย หมึก กุ้ง และก้งั

เรอื ตงั เก เป็นเรอื ลาำ ใหญ ่

ออกหาปลา หมกึ ในทะเลน้าำ ลึกที่อยไู่ กลๆ

๑๒

กระดานถบี เปน็ อุปกรณส์ าำ หรับพาไปจับหอยบนดนิ เลน

ต้องคุกเข่า แลว้ ไถลไปบนเลน

เรือพาย ใช้พายออกหาปลา ตกกุ้งตามแมน่ ำ้า ลาำ คลอง

หรอื บางคร้งั พายไปธุระดว้ ย

เรือหางยาว ใชส้ าำ หรบั ออกหาปลา ป ู ก้งุ

นอกจากใชห้ าปลาแล้ว บางคนขบั เรือหางยาวไปธุระด้วย

๑๓

“ไปเล่นนาำ้ จบั ปลากันดกี ว่า
พ่ีหนึง่ พาพวกเราไปหาปลาหนอ่ ยนะ”

ต้นกบั เมฆ อยากเหน็ ปลาทว่ี า่ ยไปมาอยู่ในนา้ำ จึงขอใหพ้ ีห่ นง่ึ พามาเลน่
ตามแนวไมไ้ ผ่ทีม่ ีฝูงปลามาออกนั อยเู่ ยอะแยะ
ไม่นา่ เชอ่ื เลยว่า เพยี งแคน่ า้ำ ต้ืนๆ ยงั มีปลามากมายขนาดนี้
“โน่นปลาอะไร” “แล้วน่ันล่ะปลาอะไร” “ตัวนั้นใหญ่จงั ”
เสยี งเด็กๆ ร้องดังอยา่ งตืน่ เต้น

๑๔

๑๕

ชายฝงั่ ทะเลมสี ่งิ มชี ีวิตมากมายหลากหลายชนดิ จนนับไม่ไหว
ปลากระบอก

ลาำ ตวั เรียวยาว อาศัยตามชายฝัง่ ทะเลตน้ื ๆ

ปลาดุกทะเล

มเี งีย่ งเปน็ อาวุธประจำาตวั เปน็ ปลาไมม่ เี กลด็

กุ้งก้ามกราม อาศยั อยู่ได้ทงั้ ในนำา้ จดื

และนำ้ากร่อย แต่ไปวางไขใ่ นน้ำาเคม็
กงุ้ กา้ มกรามหายาก จึงราคาแพง

๑๖

หอยนางรม อาศยั เกาะอยตู่ ามโขดหนิ

บนชายฝั่งทะเลที่นา้ำ ต้นื

ก้งั เป็นพวกเดยี วกบั กุ้ง

ลาำ ตวั แบนๆ หวั เล็ก
และแบน

ปทู ะเล ขุดรูอยตู่ ามชายฝัง่

ทะเลทีเ่ ป็นโคลน
เติบโตด้วยการลอกคราบ
ครั้งแลว้ ครงั้ เลา่

๑๗

เด็กๆ เล่นกันนาน จวนจะถงึ เวลาอาหารกลางวัน ฟา้ เรม่ิ หวิ กอ่ นใคร
“เทีย่ งหรอื ยงั พี่หนึ่ง พวกเรากนิ ขา้ วกันเถอะ” ดงั นัน้ ทง้ั หมดจงึ หาท่นี ่ัง
สบาย ท่ใี ตร้ ่มไม้
ข้าว ฟ้า ตน้ เมฆ และพหี่ น่งึ จงึ นัง่ ลอ้ มวงกินอาหารที่ต่างนาำ มา
จากบา้ นอย่างเอร็ดอร่อย

๑๘

เรามาดูกนั วา่ สส่ี หายกับพ่หี นง่ึ มีอาหารอะไรมาแบ่งกันกินบ้าง
กุง้ ผดั ฉ่า (ไมเ่ ผด็ )

ปลากระบอกทอด
กินกับนาํ้ พรกิ กะปิ

แกงจืดหมูสบั ลกู ชิ้นปลา

กุ้งตม้ จิ้มนา้ํ ปลา ไข่เจยี วกุ้งแหง้

๑๙

โอโ้ ฮ อาหารกลางวันจากทะเลท้งั นนั้ เลย
ใครรบู้ ้างวา่ อาหารของสี่สหาย ทํามาจากอะไรบา้ ง

กะปิ ทาำ มาจากเคย หรอื กุ้งหมักกับเกลือ

แล้วบด หรือโมใ่ ห้ละเอยี ด

กงุ้ แห้ง ใช้เคย หรือกุง้ สดคลกุ เกลอื นำาไปต้ม แลว้ ตากแดดใหแ้ ห้ง

นํ้าปลา ทำามาจากปลาสดหมกั กับเกลือ

นำ้าที่ไดน้ าำ ไปตม้ ทาำ น้าำ ปลา

๒๐

ลกู ช้นิ ปลา ทำามาจากเนอื้ ปลาบดละเอยี ด

นวดกบั เกลือ ปั้นเป็นลกู กลมๆ ต้มในน้ำาร้อน

กุนเชียงปลา ทำาจากเนือ้ ปลาบดละเอียด นวดกบั แปง้ มนั

อัดใส่ในไสอ้ อ่ นหม ู ตากแดดใหแ้ ห้ง

หมึกกรอบ ใชห้ มึกแห้งแชใ่ นนาำ้ ทีแ่ ชข่ ้ีเถา้ เคย้ี วกรบุ ๆ

๒๑

หลังจากทกุ คนกนิ ข้าวอิม่ แปลแ้ ลว้ แต่พห่ี นงึ่ ยงั อยากชวนนอ้ งๆ
เลน่ ตอ่ ด้วยกนั อกี สักประเด๋ยี ว จงึ ชวนขึ้น “มา เราไปหาของเลน่
เอามาเล่นสนุกๆ กนั กอ่ นกลบั บา้ นดีกว่า” วา่ แล้วพีห่ น่ึงก็นำา
ส่ีสหายออกตะลุยหาของเลน่ กนั ทีแ่ ถวปา่ ชายเลนน่ีเอง

๒๒

นคี่ ือของเลน่ ทพี่ ี่หนงึ่ และส่ีสหายช่วยกันทําแล้วชวนกันเล่น

ใครอยากทําของเล่นเอาไว้เลน่ สนุกกับเพ่อื น
ลองมองหาดรู อบๆ ตวั สวิ า่
มอี ะไรทีเ่ ราจะนํามาทาํ เป็นของเลน่ ไดเ้ องบา้ ง

๒๓

สส่ี หายกบั พห่ี น่งึ เลน่ ด้วยกัน และยังได้แบง่ ปนั กับข้าวกนิ ด้วย
ทั้งสนกุ ทั้งอร่อยต้ังแตเ่ ชา้ จดเย็น
ตอนนี้ถงึ เวลาทท่ี ้งั หมดจะต้องกลบั บ้านกันแลว้
เพราะยังมอี าหารอรอ่ ยม้อื เยน็ รอทุกคนอยู่ท่ีบา้ น

๒๔

๒๕

หนงั สอื เร่ือง สนุกใกล้บ้าน เปน็ หนงั สอื ทีส่ รา้ งสรรค์ข้ึนเพื่อท้องถ่ินท่ีอย่ตู ดิ
ปา่ ชายเลนโดยเฉพาะ สำาหรับเล่มนน้ี กั เขียนใชฉ้ ากของปา่ ชายเลนในจังหวัด
สมทุ รสาคร ซึ่งความจรงิ แลว้ ปา่ ชายเลนเกอื บทกุ แห่งจะมีสภาพพน้ื ท่ี
คลา้ ยคลงึ กันมาก ท้ังพืชและสตั วท์ อี่ าศัยอยู่ อกี ทงั้ เนือ้ หาและเรื่องราว
ไมไ่ ด้เฉพาะเจาะจงท่เี ดก็ กลมุ่ ใดกลุ่มหนึ่ง หากแต่เป็นเดก็ ๆ ท่ัวไป ท่ีมีนสิ ยั
อยากรู้ อยากเหน็ ชอบเล่น ชอบทดลอง หนงั สือเลม่ น้ีจงึ เปน็ เสมอื นเครื่องมอื

หนึง่ ทีน่ อกจากใช้เพือ่ การอ่านใหเ้ ด็กฟงั แลว้ ยงั จะช่วยจุดประกายความคิด
สร้างสรรค์ใหแ้ ก่เด็กเล็กๆ อีกด้วย

เน้อื หาในเลม่ ประกอบด้วย ตอนหลกั ๕ ตอน คือ ตอนป่าชายเลน เรอื ตังเก ชายฝั่งทะเล อาหารจากทะเล และ
ตอนของเลน่ จากทะเล ผเู้ ขียนนาำ เสนอในรปู แบบงานสารคดี โดยใชต้ วั ละครทเ่ี ปน็ เดก็ ในวัยเดียวกับผ้อู า่ นเปน็ ตวั ดำาเนินเร่อื ง
และมีเดก็ โตคอื พ่หี น่ึง เขา้ มาอยู่ในกลุ่มด้วย เพ่อื ใหพ้ ห่ี นึง่ เปน็ ผ้ชู ักชวน คอยตอบถาม
คอยระมดั ระวงั และชว่ ยเหลอื นอ้ งๆ หากเกิดเหตกุ ารณฉ์ ุกเฉินขน้ึ ซึ่งความจรงิ แล้ว
เร่ืองราวในเลม่ มไิ ดเ้ กดิ เหตเุ ชน่ นน้ั แตจ่ ากพ้นื ฐานการคดิ ของนักเขยี นท่วี า่
เมอ่ื เด็กๆ เลน่ อยตู่ ามริมนำา้ อาจจะเกดิ อนั ตรายได้ในบางกรณี จงึ เป็นความตัง้ ใจ
ให้มีเดก็ โตเข้ามาร่วมในเร่ืองดว้ ย

หนงั สอื สนกุ ใกล้บา้ น จัดอยูใ่ นกลุ่มหนงั สอื ประเภทสารคดสี ำาหรับเดก็ เล็ก คือใช้ขอ้ มูลจรงิ มานำาเสนอ
การใช้หนงั สอื เล่มนเ้ี พ่ือให้เดก็ รสู้ ึกสนุกได้โดยการอา่ นใหฟ้ ัง แลว้ ให้เดก็ ไดเ้ หน็ ของจริง หนงั สอื เล่มนีจ้ ึงเหมาะสาำ หรบั การ
จดุ ประกายและสร้างแรงบนั ดาลใจใหแ้ กเ่ ด็ก เพ่ือใหร้ ู้จักสังเกตสง่ิ รอบตัว โดยมีคณุ ครเู ป็นผู้แนะนาำ หรอื ในอกี ทางหนงึ่
หนังสอื เล่มนี้เหมาะสำาหรบั เป็นคู่มือของเดก็ เล็ก เพอื่ สำารวจธรรมชาติรอบตวั น่นั เอง

หลงั จากอ่านหนังสอื เร่ือง สนุกใกล้บา้ น ให้เดก็ ฟงั แล้ว คณุ ครูควรหาโอกาสพาเดก็
ไปทศั นศึกษา ใหเ้ ด็กไดส้ ังเกตตน้ ไม้ชนดิ ต่างๆ ในปา่ ชายเลน สังเกตสัตว์เล็กๆ ท่อี าศัยอยู่ในปา่
ชายเลน หรอื แม้แต่การชกั ชวนให้เด็กๆ ได้คิดทำาของเล่นแบบง่ายๆ ดว้ ยตัวเอง ตามอย่าง
ตัวละครในเรื่อง และหากโรงเรยี นใดสามารถพาเด็กๆ ไปสำารวจเรอื ตังเก และอปุ กรณ์ประเภท

ตา่ งๆ สำาหรับจบั สัตว์นาำ้ กจ็ ะยิง่ สนุก เพราะเดก็ ได้เห็นของจริง
ที่นา่ ตืน่ เต้น เพอ่ื ให้เด็กไดเ้ ชอื่ มโยงขอ้ มลู จากหนงั สอื เข้ากับของจรงิ ใน
ธรรมชาติ และทอี่ ยู่รอบๆ ตวั จงึ เป็นการสง่ เสริมการเรยี นรู้สาระท้องถ่ิน
อยา่ งแทจ้ รงิ และยังให้เดก็ ได้เข้าใจความหมายและความสาำ คญั ของ

หนงั สือตั้งแต่วัยเยาว์

๒๖

ป ร ะ วั ติ ผู้ ว า ด
ชาญศิลป์ กิตติโชตพิ าณิชย์

เกิด ๑๘ มิถนุ ายน ๒๕๑๗ ที่แม่กลอง สมุทรสงคราม
รกั การวาดรูปมาตั้งแต่เด็กๆ เรยี นทางดา้ นศลิ ปะอย่างท่ีต้ังใจไว้
การศึกษา เอกนิเทศศลิ ป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยบรู พา
และ ภาควชิ าศลิ ปศึกษา คณะครศุ าสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั
มโี อกาสไดท้ าำ ภาพประกอบนทิ านสำาหรบั เด็ก
ตั้งแตส่ มยั เรียนมหาวทิ ยาลยั และได้ทำาเรื่อยมา
จนในที่สดุ พบวา่ รักทจี่ ะทาำ ภาพประกอบนทิ านสำาหรับเดก็
และตง้ั ใจจะทาำ นิทานสาำ หรบั เดก็ เป็นอาชพี
ปัจจบุ ันเปน็ นกั วาดภาพประกอบอิสระ งานสว่ นใหญเ่ ป็นงานภาพประกอบสาำ หรับเดก็

๒๗

สอ่ื การเรยี นรู้สาระทอ้ งถิน่ ทง้ั ๗ เลม่
๒๘