การอ่านริมฝีปาก (Lipreading)

การอานริมฝปาก (Lipreading) ความหมาย การอานริมฝปากบางครั้ง ก็เรียกวา “speechreading” หรือการอานคำพูด หมายถึง เทคนิคของการเขาใจ การพูดโดยการแปลความหมายจากการสังเกตการเคลื่อนไหวของริมฝปาก ใบหนาและลิ้น ในขณะที่ตองสนทนา กับผูอื่น โดยไมมีเสียงใหไดยิน ความเขาใจภาษาพูด โดยใชเทคนิคนี้จะขึ้นอยูกับความรูเกี่ยวกับภาษาที่เห็นบนริม ฝปากของผูอานริมฝปาก เราใชการอานริมฝปากสำหรับทำอะไร มีประโยชนอะไร ประโยชน การอานริมฝปากชวยใหคนที่เคยไดยินและพูดไดมากอนแลวสูญเสียการไดยินภายหลังหรือมีการไดยินลด นอยลงใหเขาใจภาษาพูด โดยการจองมองใบหนาของผูพูด ดูทาทางประกอบตางๆ สังเกตสภาพแวดลอมและ บริบทที่จะมีสวนชวยใหคนที่อานปากเขาใจวาคูสนทนาพูดวาอะไร การอานริมฝปากชวยไดจริงหรือ มีประโยชนจริงหรือ โดยปกติผูมีการไดยินคนทั่ว ๆ ไปมักจะไวตอการพูดที่แตละคนมองเห็น แตในความเปนจริงแลวทักษะการอาน คำพูดของแตละบุคคลนั้นแตกตางกันออกไปอยางมาก นักอานปากที่เกงมักจะอานไดดีและถูกตองในระดับสูง มากกวาคนที่อานปากไมเกง คนอานเกงจะอานหนวยเสียงไดอีกดวยแมจะใชเพียงการมองเห็นก็ตาม การวัดหรือ การประเมินผล การอานริมฝปากแบบงายๆ นักวิจัยยังไมคอยใหความเชื่อถือมากนัก ทำไมเราจึงเรียกทักษะนี้วาการอานริมฝปาก หรือ การอานคำพูด คำตอบคือ: การอานริมฝปากเปนความสามารถในการที่จะเขาใจคำพูด โดยใชการสังเกตรูปแบบของการ เคลื่อนไหวของริมฝปากและลิ้นตลอดจนใบหนาของคนในขณะที่เขากำลังพูด ทำไมเราจึงกลาวกันวา การอานริมฝปากเปนเรื่องที่ยาก คำตอบคือ: การอานริมฝปากเปนเรื่องที่ยากเพราะการอานริมฝปากนั้นตองใชการสังเกตสิ่งที่จะชวยบอกเหตุตางๆ เชน คนที่จะอานริมฝปากไดนั้นจะตองมีสายตาที่เฉียบคม สายตาดี เพราะวาลักษณะของริมฝปากบางลักษณะ ขณะที่มีการพูดจะมีรูปแบบที่คลายกันอยูมาก เชน ในภาษาอังกฤษ ตัวอักษร “th” ถามองที่ปากจะเห็นคลายๆ

กับการออกเสียง “f” ซึ่งทำใหอานปากไดยาก ดังนั้นผูอานริมฝปากจึงตองสังเกตสิ่งที่เปนตัวชวย คือ สีหนา ทาทางของผูพูดประกอบดวยเสมอ การอานริมฝปากจะตองมีการเรียนการสอนหรือไม คำตอบคือ: หลายคนคิดวาการอานริมฝปากนั้นสอนกันไมได ซึ่งเปนความเชื่อที่ผิด เพราะในความเปนจริงแลวการ อานริมฝปากเปนเรื่องสามารถสอนกันได และผูที่มีประสบการณจริงกลาววา การฝกปฏิบัติเปนเรื่องสำคัญมากใน การฝกอานปาก อยางไรก็ตามในประเทศสหรัฐอเมริกาก็จะมีแหลงวิทยาการ เชน หนังสือ วิดีโอในการชวยฝกการ อานริมฝปาก หรือการอานคำพูดมากมายที่ผูสนใจสามารถจัดหามาฝกทักษะของตนเองได ความเชื่อผิดๆ ในเรื่องที่เกี่ยวกับการอานริมฝปาก 10 ขอ ดังนี้ ในการสื่อสารกับผูสูญเสียการไดยินนั้นเครื่องมือที่ดีที่สุดอยางหนึ่งในการอานริมฝปากคือ แสงสวางที่ เหมาะสม กลาวคือ แสงสวางตองสองไปยังที่หนาของผูพูด ซึ่งจะทำใหผูอานสามารถเห็นหรือรับขอมูลไดอยาง ชัดเจนมากขึ้น 1. การอานริมฝปากเปนเรื่องกลวยๆ หรืองายๆ ความเชื่อนี้ไมถูกตอง เพราะที่ถูกแลวแมแตคนที่อานปากไดเกงๆ ก็มักจะอานไดถูกตองสูงสุดเพียง 60% เทานั้น สวนอีก 40% ของขอมูลที่เห็นบนริมฝปากแมแตคนอานเกงๆ ก็ยังพลาด หรืออานไมออก 2. การอานริมฝปากใชการเพงดูเฉพาะการเคลื่อนไหวของปากอยางเดียวก็พอ โดยความเปนจริงแลว เวลาคนที่สูญเสียการไดยินจะใชการอานปากนั้น คนเหลานั้นไมไดใชเพียงแตการ สังเกตการเคลื่อนไหวของริมฝปาก แตจะใชการสังเกตลิ้นที่ไปแตะที่ฟนไปดวยพรอมๆกัน เพราะสิ่งเหลานี้ เปนองคประกอบที่ทำใหเกิดเสียงพูดดวย จึงตองสังเกตไปดวย เพื่อความเขาที่ชัดเจนวาผูพูดพูดคำวาอะไร หรือพูดถึงพยัญชนะใด 3. ทุกคนจะสามารถอานริมฝปากไดในระดับเดียวกัน ความเปนจริง ความสามารถในการอานริมฝปากของแตละคนจะแตกตางกันออกไป บางคนอาจจะ อานไดเกงหรือคลองมากกวาบางคน เพราะเขาอาจจะสูญเสียการไดยินในชวงอายุที่เขาโตแลว พูดไดดี แลว มีการใชภาษามาไดอยางดี คนเหลานี้มักจะมีความสามารถในการอานริมฝปากไดดีกวาคนที่ยังพูดไม เปน และมีความรูทางภาษายังไมมาก

4. บริบทไมมีความสำคัญมากนัก แตในความเปนจริงแลว เสียงหลายเสียง ถาสังเกตแตรูปปากอยางเดียว จะเห็นคลายๆ กัน เชน เสียง “th” และ “f” ในภาษาอังกฤษ ดังนั้น นักอานริมฝปากจะตองตองพยายามมองหาตัวชวยอื่นๆ และ พบวาการสังเกตบริบทประกอบจะเปนตัวชวยที่ดีในการอานคำพูดไดถูกตองมากขึ้น 5. ขอมูลยาวๆ ยิ่งทำใหการอานริมฝปากยากมากยิ่งขึ้น ในความเปนจริงแลวเปนเรื่องตรงกันขาม เพราะเวลาที่คนพูดเร็วๆ คำพูดก็จะหลุดหายไปจับไดยาก คน อานปากจะไมมีบริบทใหสังเกตหรือจับคำที่หลุดหายไป แตถาคนพูดนานๆ ยาวๆ ผูอานจะสามารถติดตาม การพูดและทำความเขาใจกับคำพูดไดดีกวาคำพูดสั้นๆ และเร็วๆ 6. การพูดเสียงยิ่งดังยิ่งอานปากไดงาย ในความเปนจริงแลวเวลาที่คนใชการกระซิบ ผูพูดจะพูดชาลงและเนนเสียงสระอยางชัดเจน สิ่งเหลานี้จะ ชวยใหคนอานริมฝปากอานไดงายขึ้นมากกวาการพูดเสียงดังหรือพูดตามปกติเสียดวยซ้ำ 7. การอานริมฝปากเกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ ในความเปนจริงการที่คนบางคนมีความสามารถในการอานริมฝปากไดโดยไมยากเย็นนัก ความสามารถ นั้นไมใชเปนสิ่งที่เกิดขึ้นมาเองโดยไมมีการเรียนรู ไมตองฝกฝน คนอานปากเกงๆ เปนคนที่เคยเผชิญกับ ปญหาการอานปากไมออกมาแลวมากมาย แตเปนเพราะการไดฝกฝนและพยายามเรียนรูเขาเหลานั้นจึง เปนคนที่อานปากไดเกง และดูเหมือนวาการอานปากเปนเรื่องงายๆ สำหรับเขาเหลานั้น 8. การอานปากเปนเรื่องสากล ทุกคนอานปากไดทุกภาษา ในความเปนจริงแลวไมมีใครสามารถอานปากไดทุกภาษา เพราะแตละพื้นที่จะมีภาษาถิ่น และการพูดที่ แตกตางกัน คนที่พูดสำเนียงตางกัน คนอานปากที่เปนคนตางถิ่นกันก็จะอานปากอยางถูกตองไดยากกวา คนที่ใชภาษาเดียวกันหรือใชภาษาถิ่นเหมือนกัน เพราะการเคลื่อนไหวของริมฝปาก ลิ้นของการพูดแตละ ภาษาก็จะวางไมเหมือนกัน 9. ถาเราเปนคนที่มีการไดยินดีเราก็จะไมจำเปนที่จะตองหัดอานปาก ในความเปนจริง แมวาเราจะมีการไดยินดี ถาเราอานปากเปน สิ่งเหลานี้ก็จะเปนประโยชนแกเราทุกคน เพราะเราจะเขาใจในสิ่งที่เพื่อนพูดหรือผูเปนที่รักของเราพูดไดดียิ่งขึ้น เพราะวาการอานปากชวยใหการ สื่อสารในชีวิตมีประสิทธิภาพมากขึ้น 10. การอานริมฝปากเปนเรื่องที่สอนกันไมได เรื่องนี้เปนเรื่องที่เขาใจผิดอยางมาก เพราะการอานริมฝปากนั้นเราตองอาศัยการฝกหัด และการอานปาก ก็จะเปนเครื่องมือที่ดีที่สุดอยางหนึ่งสำหรับคนหูตึง และเรามีแหลงคนควาหาความรูดานการอานปาก

อยางมาก เชน หนังสือ เว็บไซตตางๆ วิดีโอสำหรับการเรียนเพิ่มเติมและอื่นๆ ที่เราจะสามารถจัดหามาฝก ทักษะการอานริมฝปากของเราทั้งหลายได ดังนั้น ถาจะเรียนรูการอานริมฝปาก เราตองฝกหัด เพราะการฝกจะเปนเครื่องมือการเรียนรูที่สำคัญ สำหรับทุกคน เราจะเรียนการอานริมฝปากกันไดอยางไร 1. ตองเรียนรูบริบทของสิ่งที่เราจะตองอานปากนั้นมากอน 2. ใชการอานปาก เพื่อเปนตัวชวยใหเขาใจเสียงที่เราไดยินใหชัดเจนมากขึ้น 3. ฝกทำรูปแบบของการเคลื่อนไหวของริมฝปากและดูวาเปนลักษณะแบบไหน 4. ใหสังเกตคำที่ตามหลังมา เชน ถาเราเห็นคนพูดวา “ฉัน...” คำตอมานาจะเปนคำกริยา เชน ฉัน เปน ฉัน ไป ฉัน มี เปนตน เชนเดียวกัน ถาเปนภาษาอังกฤษหรือถาเราเห็นคำวา “I...” คำตอมานาจะเปน Verb เชน I am I go I have เปนตน ถาเราเห็นคำวา “happy” ผูใชภาษาอังกฤษจะเติมวา “happy for .....” เพราะในไวยากรณภาษาพูด ของแตละภาษา มักจะมีกฎเกณฑใหคนฟงเดาไดบาง ถาเราฝกบอยๆ เราจะยิ่งเดาไดเกงขึ้น 5. ใชการคาดเดาตามหลักการความรู เชน คำวา เหตุผล ก็มักจะตามดวย เหตุผลของการ... เชน ภาษาอังกฤษ I am going ..... I am going to school. Would you like a cup of ......? Would you like a cup of (coffee/tea)? เราอาจจะเติม coffee / tea เพราะเดาไดวาจะเปนตัวอะไร 6. เราตองหาคำมาแทนคำที่เรามองเห็นไมชัด ถาแทนที่แลวไดใจความก็ใช ถาแทนแลวความหมายยังไม ชัดเจนก็ตองคาดเดาตอ สังเกตบริบทตอ

7. การฝกหัดจะชวยไดมากตองหัดอานปากในหลายๆ สถานการณเพื่อสรางประสบการณเพิ่มเติม 8. บางครั้งตองใชคำคลองจองดูลักษณะของประโยควาเปนประโยคบอกเลาหรือคำถาม เชน ถาเราเห็น คำพูดในหางราน เราอาจจะคาดเดาวา “หาอะไรคะ” “ใหชวยอะไรไหมคะ” 9. การใชการสื่อสารที่ไมใชคำพูดใหดูจากทาทางของภาษากายไปพรอมๆ กับภาษาปาก มองหาตัวชวย เชน ทาการยืดตัว – แสดงวาเริ่มเบื่อ ทามือสะบัด – แสดงอารมณโกรธ สีหนาขณะที่พูด – เศราเสียใจ อารมณเสีย ตื่นเตน อยากรูอยากเห็น ไหลตก – สภาพหมดหวัง การกระแอมกระไอ การอานตะกุกตะกัก การเอนตัวพิงพนักเกาอี้ สิ่งเหลานี้บอกอะไรเราไดบาง ถาเขากำลังประเมินเราอยู ตัวเขากำลังสนใจเราอยู 10. เราควรมีเพื่อนชวยฝกบางสถานการณที่ยาก เชน ในงานสังสรรคหรือปารตี้ที่มีเสียงรบกวน เสียงคน หลายๆ คนพูดพรอมกัน ดังนั้น เราตองหาตัวชวย เชน หาใหไดวา หัวขอการสนทนาคืออะไร โดยการมี เพื่อนชวยฝกจะชวยไดมากหากหัดอานปากเพื่อนในการสนทนาตางๆ -มาฝกการอานริมฝปากกันเถอะดร.มลิวัลย ธรรมแสง 8 กุมภาพันธ 2567