รามเกียรติ์

คำนำสำนกั พิมพ

วรรณคดีเรื่องรามเกียรติ์ นับเปนมหากาพยที่มีความยืดยาวพิสดารของเรื่อง
มากที่สุดเรื่องหนึ่งในบรรดาวรรณกรรมไทย แมในฉบับพระราชนิพนธพระบาท
สมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกก็เขียนไวในสมุดไทยมากถึงจำนวน ๑๑๗ เลม
คำนวณขอความเปนคำกลอนไดราว ๕๐,๒๘๖ คำกลอน๑ และไดปรากฏเปนตอนท่ี
ใชในการประกอบการแสดงโขนจำนวนกวา ๑๐๒ ตอน๒ ซ่ึงนอกจากจะมีจำนวน
ตอนท่ีมากแลว จำนวนตัวละครตางๆ ท่ีโลดแลนอยูในเนื้อเรื่องก็มีมากตามมาโดย
ปริยาย

ดวยเน้ือเร่ืองท่ีดำเนินอยางยิ่งใหญอันเปนการขับเคี่ยวระหวางฝายพลับพลา
(กองทัพพระราม) ซึ่งเปนตัวแทนของฝายธรรมะ กับฝายกรุงลงกา (กองทัพทศกัณฐ)
ซ่ึงเปนตัวแทนของฝายอธรรม ฉากการตอสูของตัวละครตางๆ การกรีธาทัพไพรพล
หรือการชิงไหวชิงพริบในตามแตละสถานการณน้ัน กอใหเกิดอรรถรสในเน้ือเรื่อง
จนกลายเปนความตืน่ ตาตื่นใจและชวนใหต ดิ ตามอยางทสี่ ดุ

หนังสือนามานุกรมรามเกียรติ์ ฉบับปรับปรุงใหม ของ ศาสตราจารย ดร.
รื่นฤทัย สจั จพนั ธุ เลมน้ี จึงถือเปนผลงานสำคัญท่ีไดรังสรรคขึ้นเพื่อเปนการรวบรวม
ประวตั คิ วามเปน มาของตัวละคร สถานที่ พิธีกรรม และอาวุธตางๆ ที่บรรดามีอยูใน
เรือ่ งรามเกยี รตทิ์ งั้ หมดไวอ ยา งละเอยี ด อนั จะถอื เปน หลกั สำหรบั ผทู ตี่ อ งการศกึ ษา หรอื
คน ควา เรอื่ งราวและบทบาทของตวั ละครในเร่ืองไดอยา งสะดวกและรวดเร็ว ดว ยความ
ชำนาญของผูเขียนซ่ึงเปนนักวิชาการดานวรรณคดีไทย จึงปรากฏในเน้ือหาของ
ตัวละครแตละตัวมีรายละเอียดท่ีสมบูรณครบถวน สำหรับการพิมพคร้ังนี้ผูเขียนยัง
เพิ่มเติมเนื้อหาของเร่ืองรามเกียรต์ิไวเบ้ืองตน เพื่อใหมีความเหมาะสมสำหรับผูที่เริ่ม
ศึกษา คือ บทความเลาเร่ืองรามเกียรต์ิโดยสังเขปและบทความประกอบเรื่อง

๑๒ธวนันติทนอียย ูโมพว ธง์ิ.บ๒ญุ ๕.๔๒๙๕.๓โ๙ขน. .ลกกั รษุงณเทะพปร:ะอตนิมุสารณณวใ ิทนยงาาขนอพงรหะุนราเรชื่อทงารนามเพเกลียิงรพตลิ์ ตขรอี งอกรรามมพอรยะสูราุขช. วังบวรวไิ ชยชาญ.
กรงุ เทพ : สถาบนั นาฏดุรยิ างคศลิ ป กรมศิลปากร.

รามเกียรตอ์ิ กี บางสว น ทา นผูอานจงึ สามารถม่ันใจไดอ ยา งแนนอนวา แมจะไมมคี วาม
รูในเรือ่ งรามเกียรต์ิมากอ นเลย ก็จะสามารถตดิ ตามอานหนังสอื เลมน้ไี ปไดโดยตลอด

สำหรับภาพประกอบตัวละคร ทางสำนกั พมิ พไ ดจดั ทำขน้ึ จากภาพจติ รกรรม
ฝาผนังพระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดารามในพระบรมมหาราชวัง เพื่อที่จะใหทาน
ผูอานไดทราบลักษณะตัวละครท่ีสำคัญของเร่ืองทุกตัว และใหเห็นภาพตอนสำคัญ
ของเรอ่ื งในบางตอน ซ่ึงรวมเปน จำนวน ๑๓๕ ภาพ นอกจากนี้ในสว นของภาคผนวก
ก็ไดเพิ่มเติมขอมูลลักษณะและองคประกอบสำคัญของตัวละครทุกตัวไวแลว จึงทำให
หนังสือนามานุกรมรามเกียรติ์เลมนี้ เปนฉบับปรับปรุงใหมที่มีความสมบูรณอยางยิ่ง
อกี เลมหนง่ึ

แมหนังสอื นามานุกรมรามเกียรตจ์ิ ะไดพ มิ พเผยแพรม าแลว กวา ๓ ครง้ั แตใน
แวดวงหนังสือวรรณกรรม หนังสือเลมน้ีก็ยังเปนท่ีตองการมาโดยตลอด ในโอกาสท่ี
สำนักพิมพสถาพรบุคสไดนำมาปรับปรุงใหม และพิมพเผยแพรในคราวน้ี จึงหวังเปน
อยางยิ่งที่หนังสือเลมนี้จะใหสารัตถประโยชนเพ่ิมเติมในเรื่องรามเกียรติ์แกทานผูอาน
เปนอยา งดี

สำนกั พิมพส ถาพรบคุ ส

คำนำนักเขยี น

นามานุกรมรามเกียรต์ิเกิดขึ้นเม่ือประมาณสิบปกอน โดยคำช้ีชวนของคุณ
อนุช อาภาภิรม ใหเขียนข้ึนเพ่ือเปนเนื้อหาสวนหนึ่งสำหรับจัดทำซีดีรอม ผูเขียนได
รวบรวมชื่อตางๆ ที่ปรากฏในบทละครเรื่องรามเกียรต์ิ ฉบับพระราชนิพนธพระบาท
สมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจุฬาโลก อันเปน ฉบบั ทีม่ ีเนื้อความสมบรู ณท่ีสดุ ในบรรดาเร่ือง
รามเกียรต์ขิ องไทย แตเมือ่ โครงการจดั ทำซีดีรอมเรอ่ื งรามเกียรติ์ลม เลิกไป อีกหลายป
ตอมาผูเขียนจึงมอบตนฉบับใหสำนักพิมพสุวิริยาสาสนจัดพิมพต้ังแต พ.ศ. ๒๕๔๖
เพยี งปแรกก็จดั พมิ พถึง ๒ ครงั้ หนงั สอื เลม น้พี ิมพเผยแพรแลวไมน อ ยกวา ๓ ครัง้ นบั
วาไดรับความนิยมจากผูอานอยางนาช่ืนใจ อาจจะเปนเพราะวาการจัดทำหนังสือ
นามานุกรมวรรณคดีไทยยังมีไมมากนัก ท้ังท่ีหนังสือประเภทน้ีจะเปนคูมือใหผูอาน
ติดตามเร่ืองราวในวรรณคดีไดสะดวกยิ่งข้ึน จนมาถึง พ.ศ. ๒๕๕๓ ผูเขียนเห็นวานา
จะไดปรับปรุงหนังสือนามานุกรมรามเกียรติ์ใหสมบูรณข้ึน เพราะวรรณคดีเร่ืองราม
เกียรติ์เปนมรดกทางวรรณศิลปที่สำคัญของชาติไทย มีการศึกษาวรรณคดีเรื่องน้ีทุก
ระดับช้ันการศึกษา และมีการจัดแสดงละครและโขนเร่ืองรามเกียรต์ิอยางสม่ำเสมอ
ตลอดมา

ในการจัดพิมพน ามานุกรมรามเกยี รต์ิ ฉบับปรบั ปรงุ ใหมน ้ี ผูเ ขียนมอบตนฉบับ
ใหสำนักพิมพสถาพรบุคสดำเนินการ ผูเขียนไดเพิ่มเติม เลาเร่ืองรามเกียรติ์ และ
ความสำคัญของรามเกียรติ์ในสังคมไทย เพ่ือปูพื้นฐานใหผูอานท่ัวไปรูจักวรรณคดี
เรื่องรามเกียรต์ิพอสังเขปเสียกอน นอกจากนี้ในภาคผนวก บรรณาธิการเลมยังได
เรียบเรียงขอเขียนเร่ืองลักษณะหัวโขน สี และองคประกอบของตัวละครในเร่ืองราม
เกียรต์ิ เพ่ือใหความรูเพ่ิมเติมแกผูอาน เพราะวรรณคดีเรื่องรามเกียรต์ินิยมนำไปใช
แสดงโขน โขนซึง่ เปน นาฏศิลปช ้ันสูงของไทยเปน การแสดงท่มี ีลักษณะพเิ ศษ ตัวละคร
ยักษแ ละลิงซงึ่ มีจำนวนมากจะสวมเส้ือผาสตี างกัน รวมทัง้ สวมมงกุฎ หัวโขน และถือ
อาวุธตางกันดวย หากผูอานมีความรูเรื่องเหลาน้ีจะทำใหรูจักตัวละครและดูการแสดง
โขนไดมีอรรถรสยิ่งขึ้น บรรณาธิการเลมยังไดจัดทำภาพตัวละครในวรรณคดีเรื่อง

รามเกียรติ์มาประกอบถึง ๙๔ ตัวละคร รวมทั้งแทรกภาพจิตรกรรมฝาผนังเร่ือง
รามเกียรต์ิบางตอนเพื่อใหผูอานไดรับรสทางวรรณศิลปและทัศนศิลปประกอบกันไป
อยา งนา ประทับใจ หนงั สอื เลม นจ้ี ึงมีคุณคา ท้ังทางความรแู ละมีความสวยงามนา อาน

ในการเรียบเรียงเน้ือหาวรรณคดีไทยเปนฉบับรอยแกวก็ดี การจัดทำนามานุ-
กรมวรรณคดีไทยบางเรือ่ งกด็ ี ผูเขยี นมคี วามมงุ หวังตง้ั ใจทจ่ี ะชว ยใหผ ูอา นทว่ั ไปเขา ถงึ
เนื้อหาเร่ืองราวอันสนุกสนานของวรรณคดีไทยเปนเบื้องตน เพื่อจะไดเกิดความรูสึก
สนใจอยากอานตนฉบับท่ีเปนงานกวีนิพนธตอไป อันจะทำใหผูอานไดเสพอรรถรส
รวมท้ังดื่มด่ำในคุณคาทางวรรณศิลปของวรรณคดีเร่ืองน้ันๆ ในระดับลึกซึ้งขึ้น จน
เกิดความรักความภาคภูมิใจในมรดกวรรณคดีของชาติ การจัดทำหนังสือดังกลาวได
รับการตอบรับสนับสนุนจากผูอานเสมอมา แตละเลมพิมพซ้ำหลายคร้ัง ทำใหผูเขียน
มีกำลังใจในการสรางผลงานในลักษณะเชน นอ้ี ยางตอเน่ือง

ผูเขียนสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบุรพกษัตราธิราชและบรรพกวีที่
สรางสรรควรรณคดีเปนเพชรน้ำงามแหงวรรณศิลปไทย ผูเขียนมุงหวังจะสืบทอด
คุณคาของวรรณคดีมรดกเหลานี้สูคนรุนหลังเพ่ือรวมกันรักษาไวใหคงอยูช่ัวกาลนาน
ในการเผยแพรหนังสือนามานุกรมรามเกียรต์ิ ฉบับปรับปรุงใหมน้ี ผูเขียนขอขอบคุณ
สำนักพิมพสถาพรบุคสที่ใหการสนับสนุนในการจัดพิมพจำหนาย และขอบคุณ
คุณสุปรีดิ์ ณ นคร บรรณาธิการเลมที่ดูแลตนฉบับใหสวยงาม นาอานพรอมท้ังเพิ่ม
เติมภาคผนวกใหเนื้อหาสมบูรณข้ึน ทายท่ีสุดขอขอบคุณผูอานท่ีสนับสนุนผูเขียนดวย
ดีตลอดมา หวังวาเราทุกคนคงจะเกิดความภาคภูมิใจในภูมิปญญาของบูรพกวีไทยที่
ไดสรางสรรควรรณคดีเรื่องรามเกียรติ์อันทรงคุณคาท้ังทางสังคม วัฒนธรรม ปรัชญา
และเปน มรดกวรรณศลิ ปเ ลม สำคัญของชาติไทย

ศาสตราจารย ดร. รน่ื ฤทัย สจั จพนั ธุ
พฤศจกิ ายน ๒๕๕๓





สารบญั ๑๑
๑๗
ความเปน มาของเร่ืองรามเกยี รติ์ ๓๕
เลา เรอ่ื งรามเกยี รติ์ ๔๑
ความสำคญั ของรามเกยี รต์ใิ นสงั คมไทย ๔๓
นามานกุ รมรามเกียรต์ิ ๕๕
๗๑
- กษตั ริย ๑๒๕
- ลงิ ๑๕๓
- ยักษ ๑๖๕
- ฤษี เทวดา นางฟา มนุษย สัตว อมนุษย ๑๗๖
- สถานท่ี ๑๘๐
- พิธี ๑๙๐
- การทำลายฤทธิ์ ๑๙๓
- อาวธุ ๒๒๔
- อ่นื ๆ
ภาคผนวก ๑ : ลักษณะหวั โขน สี
และองคป ระกอบตัวละครในเรื่องรามเกียรต์ิ
ภาคผนวก ๒ : คำแหงหนมุ าน



ศาสตราจารย ดร. ร่ืนฤทยั สจั จพนั ธุ 11

ความเปน มาของเรอื่ งรามเกียรติ์

บอ เกดิ แหง รามเกยี รติ์
รามเกียรต์ิเปนวรรณคดีสำคัญของชาติไทย วรรณคดีเร่ืองน้ีมีชื่อเสียงเปนท่ี
รจู กั กนั โดยทวั่ ไป และสรา งความนยิ มจบั จติ จบั ใจคนไทยทกุ ระดบั ยาวนานกวา ๗๐๐ ป
ช่ือของถ้ำพระรามที่ปรากฏในศิลาจารึกสุโขทัยหลักท่ี ๑ และพระนามของพอขุน
รามคำแหงมหาราช พระมหากษัตรยิ อ งคที่ ๓ แหงสโุ ขทัยยอ มเปนประจักษพ ยานอนั
ดีวา คนไทยนิยมยกยองวรรณคดีเรื่องน้ีมาแตปางบรรพ แตรามเกียรต์ิมิใชเปน
วรรณคดีไทยแท หากแตมที มี่ าจากมหากาพยเ รื่องรามายณะ อนั เปนคมั ภีรส ำคัญของ
ศาสนาฮนิ ดู
ในประเทศอินเดียเอง เร่ืองรามายณะเปนวรรณคดีท่ีแพรหลายเพราะมีความ
สำคัญทั้งทางประวัติศาสตรและศาสนา มหากาพยเรื่องรามายณะแตงโดยฤษีวาลมีกิ
เปนภาษาสันสกฤต ถือเปนอาทิกาพยคือเปนงานนิพนธช้ินแรก แตมีเรื่องรามายณะ
อีกหลายรอยหลายพันสำนวนแตงเปนภาษาตางๆ กัน เชน ภาษาฮินดี ภาษาเบงคลี
ภาษาทมิฬ ฯลฯ แตงดวยรูปแบบคำประพันธตางๆ กัน เชน เปนมหากาพยปุราณะ
บทละคร ฯลฯ ทั้งนี้เพราะเปนวรรณคดีที่มีความสำคัญในชีวิตและสังคมอินเดียท้ังใน
ดานศาสนาและวัฒนธรรมดังท่ีกลาวมาแลว แมมหากาพยรามายณะของวาลมีกิ ซึ่ง
ถอื วาเปนอาทกิ าพย ก็ยังมถี งึ ๓ สำนวน คอื ฉบับอตุ ตรนกิ าย ฉบบั องคนิกาย และ
ฉบับบอมเบย ความสัมพันธทางศาสนาและวัฒนธรรมอยางแนบแนนระหวางไทย
กับอินเดียตั้งแตอดีตกาล ทำใหไทยรับทอดวรรณคดีจำนวนมากจากอินเดีย แตก็ไมมี
ผูใดใสใจในความเปนวรรณคดีตางชาตินั้น เพราะวรรณคดีเร่ืองตางๆ ท่ีรับทอด
อิทธิพลมา รวมท้ังเรื่องรามเกียรต์ิ ไดรับการปรับเปล่ียนตัดเติมจนเหลือแตเคาโครง
เดมิ เพียงเหตุการณห ลกั ๆ ในเรอื่ งเทาน้นั
การคนควาในทางวิชาการอยางจริงจังวาเรื่องรามเกียรต์ิมาจากไหน อยางไร
เริ่มตน ในสมัยรชั กาลท่ี ๖ แหงกรุงรัตนโกสินทรน ีเ้ อง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา
เจาอยูหัวทรงเปนนักวิชาการพระองคแรกท่ีเร่ิมศึกษาเร่ืองที่มาของรามเกียรติ์และ
ทรงพระราชนิพนธผลงานการศึกษาคนควาของพระองคทานไวในหนังสือชื่อ บอเกิด

12 นามานุกรมรามเกยี รต์ิ

แหง รามเกียรต์ิ เมอื่ พ.ศ. ๒๔๕๖
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงศึกษาเปรียบเทียบรามายณะ

ฉบับภาษาสันสกฤตของวาลมีกิ ฉบับอุตตรนิกาย และรามายณะฉบับภาษาฮินดีของ
ตุลสิทาส ที่ชื่อวา รามจริตมานัส กับ บทละครเร่ืองรามเกียรต์ิฉบับพระราชนิพนธ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ซึ่งถือกันวาเปนฉบับท่ีมีเนื้อความสมบูรณ
ทสี่ ดุ หลงั จากทรงศึกษาเปรยี บเทยี บความคลา ยคลงึ และความแตกตางแลว ทรงสรุป
ขอ สันนษิ ฐานวาบอเกดิ ของรามเกียรตข์ิ องไทย มาจาก ๓ แหลง คือ

๑. รามายณะฉบับสันสกฤต และนาจะใชฉบับองคนิกายเพราะขาพเจาเขาใจ
วาพราหมณท่ีมาเมืองเราจะไดมาจากแควนองคราษฎร (เบงกอล) ทั้งมีขอความที่พอ
จะเปน พยานอา งในขอน้ไี ดอยา งหนึง่ คอื เรื่องพระกุศกับพระลบจับมา อุปการขี่ และ
พระรามออกไปจับกุมารท้ังสองนี้ มีอยูในฉบับองคนิกาย แตในฉบับอุตตรนิกาย (ซึ่ง
เปน ฉบับทข่ี าพเจา มีอยูนั้น) ไมม ีเรื่องนี้

๒. หนุมานนาฏกะ นาจะไดเปนบอเกิดแหงขอความเบ็ดเตล็ดตางๆ ซ่ึงมีอยู
เปนอันมากในรามเกียรต์ิของเรา แตโดยมากคงจะเปนขอความในตอนตนๆ คือตอน
กำเนดิ ตางๆ และตอนทศกัณฐเ ยย่ี มพภิ พ เปนตน ขอ ความเบด็ เตล็ดอยางเชน ขอท่ีวา
คร้ังหน่งึ ทศกณั ฐไ ดบงั คับใหเ ทวดารับใชต น เปนตน ไดความวา มาจากวษิ ณปุ รุ าณะ

๓. หนุมานนาฏกะ นาจะไดเปนบอเกิดแหงขอความที่กลาวถึงความเกงตางๆ
ของหนุมาน หนังสือหนุมานนาฏกะเปนหนังสือท่ีชาวอินเดียชอบกันมาก เพราะ
ฉะน้ันถงึ จะจำมาไดเ ปนทอ นใหญๆ ก็เปนได (บอเกิดแหงรามเกยี รต์ิ : ๒๕๐๓)

การริเร่ิมคนควาของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวจึงเปนพ้ืนฐาน
สำคญั ของการศกึ ษาคน ควา เร่ืองรามเกยี รติ์ใหแกนกั วชิ าการตอมาจนถึงปจ จบุ นั

เสฐียรโกเศศ หรือ พระยาอนุมานราชธน เปนนักวิชาการท่ีสืบคนเรื่องบอเกิด
ทีม่ าของรามเกยี รต์ใิ นเวลาตอ มา และพบขอสังเกตสำคัญเพม่ิ เติมท่เี ปนแนวทางใหแก
นักวิชาการในรุนหลัง การคนควาเร่ืองรามเกียรต์ิปรากฏอยูในหนังสือ ๒ เลม คือ
อุปกรณร ามเกยี รต์ิ และประชมุ เร่อื งพระราม

เสฐียรโกเศศคนควาถึงการแพรกระจายของเร่ืองรามายณะในประเทศอินเดีย
อันทำใหพ บวา นอกจากฉบับภาษาสนั สกฤตของวาลมกี ิแลว ยงั มีรามายณะฉบบั ภาษา
ฮินดีของตุลสิทาส ฉบับภาษากัศมีรีของแควนกัศมีระ ฉบับภาษาเบงคลีของแควน

ศาสตราจารย ดร. รน่ื ฤทยั สจั จพนั ธุ 13

เบงกอล ฉบบั ภาษาทมิฬของแควน กลิงคราษฎร เปนตน เร่ืองรามายณะเหลา นม้ี ที ี่มา
จากฉบบั ของวาลมกี เิ พยี งเล็กนอย ดังท่เี สฐยี รโกเศศมีความเห็นวา

“เร่ืองรามายณะเหลาน้ีตรงกับรามายณะของวาลมีกิเพียงเคาโครงเร่ือง นอก
นั้นก็มีที่ผิดแผกกันออกไปแลวแตความคิดเห็นในเร่ืองความเชื่อถือและโวหารของกวี
ซ้ำมีเร่ืองรามายณะของวาลมีกิในกาลตอมาแพรหลายจากแหลงเดิมออกไปไกล เน้ือ
เรื่องก็วิจิตรพิสดารมากขึ้น มีเรื่องซึ่งไมตรงกับฉบับของฤษีวาลมีกิ ดังจะเห็นไดจาก
เร่ืองรามายณะของชาวเบงคลีแหงแควนเบงกอล และชาวชนที่รวมเรียกวาทมิฬแหง
อินเดียภาคใต เปนตน ท่ีผิดแปลกออกไปนี้ คงเปนเพราะนำนิยายเร่ืองพระรามของ
เกาบางตอนซ่ึงประชาชนรูจักกันแพรหลาย แตไมมีอยูในฉบับรามายณะของวาลมีกิ
เขามาผนวกไวดวย หรือหันเหและแกเร่ืองใหเขากับความเชื่อของตน อันเปนเอกเทศ
เฉพาะทองถิ่นนั้นๆ ยกตัวอยางเรื่องไมยราพอันไมมีอยูในเรื่องรามายณะของวาลมีกิ
แตไปมีอยูในเร่ืองมหิราพณของเบงคาลี และเร่ืองมยิลิราพณของทมิฬ ในอินเดียลาง
แควนเรียกไมยราพวาอหิราพณก็มี แสดงวาเร่ืองไมยราพเปนท่ีรูจักกันแพรหลายใน
อนิ เดยี มากอ นแลว”

เสฐียรโกเศศเปรียบเทียบรามเกียรติ์ไทยกับรามายณะฉบับแควนตางๆ ของ
อินเดีย อยา งเชน รามาวตารจริตของประกาศภัฏฏ รามายณะตรษิ ัษฐีศลากาบุรุษจริต
ของเหมจันทร มยิลิราพณซึ่งเปนภาษาทมิฬ เปนตน และพบวา เน้ือหาของราม
เกียรติ์ไทย สวนท่ีไมตรงกับฉบับของวาลมีกิ มักจะไปตรงกับฉบับภาษาทมิฬและ
ภาษาเบงคลีมากกวา ฉบบั แควนอนื่ ๆ อยา งเรอ่ื งไมยราพซึ่งไมพบในฉบับของวาลมกี ิ

นอกจากน้ีเร่ืองรามายณะยังแพรกระจายเขามาในดินแดนตางๆ ในเอเชีย
ตะวนั ออกเฉยี งใต ไดแก ชวา บาหลี มลายู เขมร ลาว ญวน พมา และไทย เปนตน
เสฐียรโกเศศไดเปรียบเทียบรามเกียรต์ิของไทยกับนิทานเรื่องพระรามที่แพรหลายอยู
ในดินแดนตางๆ เหลาน้ัน และพบวาเน้ือหาบางตอนในรามเกียรติ์ไทยท่ีไมปรากฏใน
รามายณะของวาลมีกิกลบั คลา ยคลึงกับเรื่องราวในนิทานพระรามฉบบั ตางๆ เหลานน้ั
โดยเฉพาะอยางยิ่งตอนท่ีเก่ียวกับความเกงกลาสามารถของหนุมานอยางเชนตอน
นางลอย คลายกับพระรามชาดกของลาว หากแตในพระรามชาดก ทศกัณฐใหเสก
ตนกลวยเปน นางสดี าลอยน้ำมา และการท่ีนางสีดาเปนธดิ าของทศกณั ฐก บั นางมณโฑ
ก็คลา ยกับเร่ืองหิกะยัตศรีรามของมลายู เปน ตน

14 นามานกุ รมรามเกยี รต์ิ

การคนควาของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวและเสฐียรโกเศศ จึง
เปดเผยวารามเกียรติ์ของไทยไมไดรับอิทธิพลจากรามายณะของวาลมีกิโดยตรงเพียง
เลมเดียว หากแตไดรับอิทธิพลจากวรรณคดีเรื่องพระรามท่ีแพรหลายอยูในดินแดน
ตางๆ ในเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต รามเกยี รติ์จึงไมไ ดเหมอื นกบั รามายณะฉบับใดฉบบั
หน่ึงท้ังหมด นอกจากนี้ยังรับถายทอดอิทธิพลหลายคร้ังหลายหน และการแพร
กระจายวรรณคดีเร่ืองน้ีในลักษณะมุขปาฐะ คือ การบอกเลา จดจำตอกันมา ทำให
เรื่องราวตางๆ ประสมปนเปกัน นอกจากน้ีกวีไทยยังมีความสามารถในการประสม
ประสานปรุงแตง ตดั เติม เนือ้ หาเรอ่ื งราวเพอื่ ใหสอดคลอ งกับวัฒนธรรม คา นิยมและ
รสนิยมของคนไทยอกี ดว ย

หลงั จากการคน ควา ของพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั และเสฐยี รโกเศศ
แลว ยังมีนักวิชาการอ่ืนๆ ศึกษาคนควาเรื่องที่มาและวิเคราะหเปรียบเทียบเร่ืองราม
เกียรต์ิตอมาอีกหลายคน เนื่องจากมหากาพยเร่ืองรามายณะเปนวรรณคดีที่ไดร บั การ
ยกยอ งวา เปน วรรณคดชี น้ิ เอกของโลก จงึ มกี ารศกึ ษาคน ควา อยา งแพรห ลาย ดงั มีการ
จดั สัมมนาระดับนานาชาติเรอ่ื งรามายณะอยา งตอ เน่อื งเปนประจำทุก ๓ ป

รามเกยี รติ์สำนวนตา งๆ
วรรณคดีเร่ืองรามเกียรต์ิเปนท่ีนิยมมากอยางย่ิงในเมืองไทย จึงมีผูแตง
วรรณคดีเร่ืองนี้ขึ้นหลายโอกาส หลายวาระ รามเกียรต์ิของไทยจึงมีสำนวนแตงตางๆ
กัน และรปู แบบการประพนั ธห ลากหลาย ดังน้ี

๑. บทพากยรามเกียรติ์คร้ังกรุงเกา ขอความตอนสีดาหายถึงกุมภกรรณ
ลม ตดิ ตอ กนั นอกนั้นมคี วามเปน ตอนๆ ไมตอเน่ืองกนั

๒. บทละครรามเกยี รตคิ์ รงั้ กรงุ เกา ตอน พระรามประชมุ พลถงึ องคตสอื่ สาร
๓. บทละครรามเกียรต์ิ ฉบับพระราชนิพนธสมเด็จพระเจากรุงธนบุรี มี
ตอนกำเนิดพระมงกุฎ ตอนหนุมานเก้ียวนางวานรินจนถึงทาวมาลีวราชเสด็จ ตอน
ทาวมาลีวราชวาความจนถึงทศกัณฐเขาเมือง ตอนทศกัณฐตั้งพิธีทรายกรดปลุกเสก
หอกกบิลพทั จนถงึ หนมุ านผูกผมทศกัณฐก ับนางมณโฑ
๔. บทละครเรอ่ื งรามเกยี รติ์ พระราชนพิ นธพ ระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา
จฬุ าโลก

ศาสตราจารย ดร. รืน่ ฤทัย สัจจพนั ธุ 15

๕. บทละครเรื่องรามเกียรต์ิ พระราชนิพนธพระบาทสมเด็จพระพุทธ-
เลิศหลานภาลัย ตอนหนุมานถวายแหวนไปจนถึงทศกัณฐลมพระรามเสด็จกลับ
อยุธยา และตอนบุตรลพ (พระมงกุฎพระลบ)

๖. คำพากยรามเกียรต์ิ พระราชนิพนธพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ-
หลานภาลยั ตอนนางลอย ตอนนาคบาศ ตอนพรหมาสตร และตอนเอราวณั

๗. บทละครรามเกียรติ์ พระราชนิพนธพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา
เจา อยูหัว ตอนพระรามเดินดง

๘. บทเบิกโรง พระราชนิพนธพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว
ตอนนารายณป ราบนนทกและพระรามเขาสวนพิราพ

๙. เรื่องรามเกียรต์ิในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวซึ่งมี
หลายประเภท และหลายตอน บางสวนทรงพระราชนพิ นธขน้ึ ตามเรอ่ื งรามายณะของ
วาลมีกิ ฉบับภาษาอังกฤษ รวมทั้งชื่อตัวละคร บุคลิกลักษณะของตัวละคร บางสวน
ดำเนินเรื่องตามฉบับรัชกาลท่ี ๑ อยางตอนพรหมาสตร บางสวนดำเนินตามฉบับ
รชั กาลที่ ๒ อยา งตอนนางลอย

พระราชนิพนธเร่อื งรามเกียรต์ฉิ บบั ตางๆ ไดแ ก
บทละครเบิกโรงเร่ืองดึกดำบรรพ ๔ ชุด คือ มหาพลี ฤษีเส่ียงลูก
นรสงิ หาวตาร และพระคเณศรเสยี งา
บทละครดึกดำบรรพ (โขน) ชดุ อรชุนกบั ทศกัณฐ
บทละครเร่ืองรามเกยี รต์ิ ชดุ ปราบตาฑะกา และชดุ อภเิ ษกสมรส
บทละครเรอื่ งรามเกยี รต์ิ ๖ ชดุ คอื สดี าหาย พเิ ภกถกู ขบั จองถนน
ประเดิมศึกลงกา นาคบาศ พรหมาสตร ท้ัง ๖ ชุด มีคำรองและคำพากยอยูในชุด
เดียวกนั ใชไ ดท ้ังเลน โขนและละคร
บทพากยบ ทเจรจา ตอนเผาลงกา พธิ ีกมุ ภนิยา และนางลอย
๑๐. นริ าศสีดา หรือราชาพลิ าปรคำฉนั ท แตงในสมยั อยธุ ยา
๑๑. สุภาษิต เชน โคลงทศรถสอนพระราม โคลงพาลสี อนนอง
๑๒. เรื่องพระลัก - พระลาม ซ่ึงเปนนทิ านคำกลอนของทองถ่นิ ภาคอสี าน
๑๓. โคลงอธิบายภาพเรื่องรามเกียรต์ิ ซ่ึงเปนจิตรกรรมฝาผนังรอบพระ
อุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม จำนวน ๔,๙๘๔ บท โดยเปนพระราชนิพนธ

16 นามานกุ รมรามเกียรติ์

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ๒๒๔ บท สวนท่ีเหลือเปนผลงานของพระ
บรมวงศานุวงศ และกวนี ักปราชญราชบณั ฑิต

นอกจากน้ียังมีวรรณคดีท่ีมาจากนิทานเร่ืองยอยในรามายณะของวาลมีกิ น่ัน
คือ พระราชนิพนธเรื่องพระศุนหเศป ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว
และเรือ่ งอิลราชคำฉันท ของพระศรสี นุ ทรโวหาร (ผัน สาลักษณ)

ศาสตราจารย ดร. รื่นฤทยั สัจจพันธุ 17

เลา เรือ่ งรามเกยี รติ์

หลังจากพระนารายณปราบหิรันตยักษไดแลว พระองคบรรทมเหนือบัลลังก
นาคที่ลอยอยกู ลางเกษยี รสมุทร บังเกดิ ดอกบวั ขึ้นจากพระนาภี ภายในดอกบวั มพี ระ
กุมารประทับอยู พระนารายณทรงอุมกุมารนั้นเหาะมาถวายพระอิศวร พระอิศวร
ตรัสวาพระกุมารจักเปนตนวงศกษัตริยอันประเสริฐผูสามารถดับทุกขเข็ญของโลก จึง
มีเทวโองการใหทาวมัฆวานไปสรางอยุธยาบุรีนครใหครอบครอง พระราชทานนาม
พระกุมารวาทาวอโนมาตัน ในขณะเดียวกันทาวสหบดีพรหมโปรดเกลาใหสรางเมือง
ลงกา แลวทูลเชิญองคธาดาพรหมครองเมือง องคธาดาพรหมมีโอรสชื่อทาวลัสเตียน
ฝายทา วอโนมาตันมีโอรสชอื่ ทาวอัชบาล ทา วลัสเตยี นมีมเหสี ๕ องค มเหสีองคท่ี ๕
ใหกำเนิดโอรสคือ ทศกัณฐ ซ่ึงอดีตชาติคือนนทกผูสิ้นชีวิตดวยฤทธ์ิของพระนารายณ
พระอิศวรทรงเล็งเห็นวาทศกัณฐจะสรางความเดือดรอนแกโลก จึงทรงบัญชาให
เวสสุญาณเทพบุตรจุติไปเกิดเปนพิเภกนองรวมทองกับทศกัณฐ เพื่อชวยเหลือ
พระนารายณซ่ึงจะอวตารลงไปปราบยักษ ตอมาทาวอัชบาลมีโอรสคือทาวทศรถ ซึ่ง
ครองเมอื งอยธุ ยาสืบตอ มา

ทาวทศรถครองราชสมบัติมาเปนเวลานาน ไมมีพระโอรส จึงทรงนิมนตพระ
ดาบส ๔ องค คือ พระวสษิ ฐ พระสวามติ ร พระวชั อัคคี และพระภารทวาช มาทำพธิ ี
ขอพระราชโอรสผูมีฤทธ์ิเพ่ือจะไดปราบปรามเหลายักษชั่วรายที่กำเริบรุกรานสามโลก
ใหเดือดรอน พระดาบสท้ัง ๔ องคไปพบพระฤษีกไลโกฏ แลวพากันไปเขาเฝา
พระอิศวร กราบทูลใหทรงทราบ พระอิศวรทูลเชิญใหพระนารายณอวตารลงไปเปน
โอรสทา วทศรถเมอื งอยธุ ยาเพอ่ื ปราบยกั ษ พรอ มกบั ใหพ ระลกั ษมอี วตารไปเปน นางสดี า
อาวุธของพระนารายณคือสังขและบัลลังกนาคบังเกิดเปนพระลักษมณ จักรเปนพระ
พรต คทาเปนพระสัตรดุ และเหลา เทพเทวาขออาสาไปบังเกิดเปน พลวานรชวยปราบ
ยักษรายใหสิ้นเผาพันธุ จากนั้นจึงประสาทมนตรสญชีพใหพระกไลโกฏไปต้ังกาลาพิธี
ขอพระโอรส เมอ่ื ทำพธิ ไี ดบ งั เกดิ กองอคั คี มอี สรู ทนู ถาดขา วทพิ ย ๔ ปน ผดุ ขน้ึ กลาง
กองไฟ กล่นิ ขาวทิพยห อมลอยไปจนถงึ เมอื งลงกา นางมณโฑมเหสที ศกณั ฐอยากเสวย
ขาวทิพยน้ัน ทศกัณฐจึงใหนางกากนาสูรบินมาโฉบขาวทิพยไปไดครึ่งปน ทาวทศรถ

18 นามานกุ รมรามเกียรติ์

ประทานขาวทิพยแกนางเกาสุริยา นางไกยเกษี คนละ ๑ ปน สวนท่ีเหลือใหนาง
สมุทรชาเทวี นางเกาสุริยาประสูติพระราม กายสีเขียว นางไกยเกษีประสูติพระพรต
กายสีชมพู นางสมุทรชาเทวีประสูติพระลักษมณ กายสีเหลือง และพระสัตรุด กาย
สีมวง สว นนางมณโฑประสูตนิ างสดี า แตพ ระธดิ านอยรองวา “ผลาญราพณ” ข้ึนสาม
คร้ัง โหรทำนายวา เปน กาลกณิ ี ทศกณั ฐจ งึ บญั ชาใหน ำพระธดิ าแรกประสตู ใิ สผ อบลอย
น้ำไปทาวชนกฤษีเก็บผอบได เปดพบทารกนอยจึงเลี้ยงไวเปนพระธิดาดวยความรัก
เมื่อรำลึกไดวาพระองคละสมบัติออกบวชเปนฤษีเพราะหวังบรรลุฌาน จึงนำทารก
นอยใสผอบฝงดินไว ฝากใหพระแมธรณีคุมครอง ตอมาเมื่อลาพรตกลับไปครองเมือง
มิถิลา ไดขุดผอบนำพระธิดาซึ่งเตบิ โตเปนสาววยั สบิ หกปขนึ้ มา ประทานช่อื วา สดี า

ฝายโอรสทาวทศรถทั้ง ๔ องค ไดเลาเรียนวิชาจากพระฤษีวสิษฐและพระฤษี
สวามิตร เมื่อเรียนสำเร็จพระฤษีตั้งพิธีบูชาไฟ พระอิศวรประทานศรและลกู ศร ๑๒
เลม ใหพ ระกมุ ารท้ัง ๔ พระองค พระกุมารทุกพระองคจึงมีศรพรหมาสตร อัคนิวาต
และพลายวาตเปนอาวุธ ตอมาพระพรตและพระสัตรุดเสด็จไปประทับท่ีเมืองไกยเกษ
กับพระอัยกา พระรามและพระลักษมณไดปราบยักษมารเกเรที่สรางความเดือดรอน
แกประชาชน พระวสิษฐพระสวามิตรกราบทูลใหพระรามพระลักษมณทรงทราบเรื่อง

ทา วชนกฤษีทำพธิ ีขุดหาผอบนางสีดา (ภาพจิตรกรรมฝาผนงั วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม)

ศาสตราจารย ดร. ร่ืนฤทัย สจั จพันธุ 19
พิธีเสย่ี งทายยกมหาธนูโมลี

ทาวชนกทำพิธีหาคูใหพระธิดา โดยใหแขงขันยกมหาธนูโมลี ผูยกไดสำเร็จจะได
อภิเษกกับนางสีดา พระรามยกมหาธนูได ทาวชนกเชิญทาวทศรถมารวมพิธีอภิเษก
พระรามนางสีดา แลวพระรามพานางสีดาไปยังเมืองอยุธยา ระหวางทางไดปราบ
รามสรู

เม่ือทาวทศรถทรงพระชรา ทรงประทานเมืองอยุธยาใหพระราม นางไกยเกษี
ทวงสัญญาจากทาวทศรถท่ีจะมอบราชบัลลังกแกพระพรต ทาวทศรถจึงตองทำตาม
คำสัตยท่ีใหแกนางไว นางไกยเกษีอางพระราชโองการจากทาวทศรถใหพระรามทรง
พรตเปนดาบสแลวเสด็จไปอยูปาเปนเวลาสิบส่ีปจึงคอยคืนเมือง พระรามกระทำตาม
เพ่ือรักษาสัจวาจาของพระบิดา พระลักษมณและนางสีดาตามเสด็จไปดวย เมื่อพระ
พรตทราบเรื่อง ตกพระทัยมาก ไมยอมครองเมือง ตามไปทูลเชิญใหเสด็จกลับ เมื่อ
พระรามไมยอม พระพรตจึงกลับไปรักษาพระนคร โดยเชิญฉลองพระบาทของ
พระรามมาไวในปราสาทแกวแทนพระองค หลังจากน้ัน พระราม พระลักษมณ และ
นางสีดา เสด็จเขาปาลึกไปอีก เพ่ือมิใหผูใดทราบวาพระองคประทับอยูที่ไหน
พระองคจ ะไดเจรญิ ภาวนาไดเตม็ ทต่ี ามพระประสงค

กลาวถึงนางสำมนักขา นองสาวของทศกัณฐเปนมายเพราะชิวหาผูเปนสวามี

20 นามานกุ รมรามเกยี รติ์

ถูกจักรของทศกัณฐสังหารดวยความเขาใจผิด เน่ืองจากชิวหาแลบล้ินปดเมืองลงกา
แลวหลับไปไมไดสติ เนื่องจากอดนอนเฝาเมืองใหทศกัณฐมาเจ็ดวันเจ็ดคืน นาง
สำมนักขาไปเที่ยวปา ไดพบพระรามซ่ึงกำลังบำเพ็ญพรต เกิดความใครไดพระราม
เปนสามี นางจึงแปลงรางเปนสาวสวยเขาเยายวนพระราม พระรามขับไลใหไป นาง
ก็ตามมาจนถงึ อาศรม เม่ือเหน็ นางสดี ากห็ ึงหวง จึงคืนรางเปน ยกั ษเ ขา ทำรายนางสีดา
พระรามพระลักษมณเขาตอสู พระลักษมณตัดแขนขาหูจมูกนางแลวปลอยตัวไป นาง
สำมนักขากลับไปเมืองโรมคัล พญาขรผูพี่ชายเห็นเขาก็โกรธแคน ยกทัพมารบกับ
พระรามพระลักษมณ พระรามปราบไดราบคาบ ไพรทหารหนีกลับมาทูลขุนทูษณ
ผูเปนอนชุ า ขุนทูษณยกทัพไปรบกบั พระราม ก็ถกู สังหารสิน้ ชวี ิต ทหารที่รอดตายไป
ทูลทาวตรีเศียรผูเปนอนุชาอีกองคหนึ่ง พญาตรีเศียรยกทัพมาตอสู ก็ถูกพระราม
ประหารส้ินชีวิตเชนกัน นางสำมนักขาตกใจแทบสิ้นชีวิต รีบเดินทางขามสมุทรไปยัง
เมืองลงกา แกลงทูลทศกัณฐผูเปนพี่ชายวาจะจับนางสีดาถวายทศกัณฐ แตพระราม
พระลักษมณขัดขวางไว อีกยังสังหารพญาขร ขุนทูษณ ทาวตรีเศียรถึงแกชีวิต นาง
สำมนักขาพรรณนาความงามของนางสีดาจนทศกัณฐหลงใหล ใครไดนางเปนชายา
จึงบัญชาใหมารีศแปลงเปนกวางทองไปลอนาง เม่ือพระรามตามกวางไป กวางมารีศ
แกลงรองเปนเสียงพระรามใหพระลักษมณไปชวย นางสีดาขับไลพระลักษมณใหรีบ
ตามไป ทันใดน้นั ทศกณั ฐก็เขาลักตัวนางสดี าจากอาศรม

หนมุ านถวายตวั เปน สมุนรับใชพระราม

ศาสตราจารย ดร. รื่นฤทยั สัจจพันธุ 21

พระรามและพระลกั ษมณเ ดนิ ปาตดิ ตามหานางสีดาดว ยความโศกเศรา พบนก
สดายุบาดเจ็บปกหักหางหักอยูกลางปา นกสดายุกราบทูลวาขณะบินอยูบนทองฟา
พบทศกัณฐลักพานางสีดานั่งรถทรงเหาะมา จึงเขาขัดขวาง ฆาไพรพลยักษจำนวน
มาก แตประมาทท่ีบอกแกทศกัณฐวาไมแพอาวุธใดนอกจากแหวนท่ีพระอินทร
ประทานแกนางสีดา ทศกัณฐจึงถอดแหวนของนางสีดาขวางมาประหารนกสดายุ
หลงั จากกราบทลู นกสดายุถวายแหวนแกพระรามแลว สน้ิ ชวี ติ

พระรามและพระลักษมณเดินทางตามหานางสีดาตอไป ระหวางเดินทางพบ
หนุมานเปนลิงเผือกเพศผู พระรามเห็นวาหนุมานมีกุณฑลขนเพชรเขี้ยวแกวในขณะท่ี
พระลักษมณไมเห็น หนุมานจึงรูวาพระรามคือนารายณอวตารเพราะเปนบุคคลเดียว
ท่ีเหน็ ลกั ษณะกายของตน หนุมานจงึ เขา ไปกราบพระบาท และกราบทลู ถามมูลเหตทุ ่ี
เสด็จอยูในปาเพียงลำพัง ปราศจากไพรพลกองทัพ เม่ือหนุมานทราบวาพระราม
จะเสด็จไปตามนางสดี าที่กรุงลงกาเมอื งของทศกัณฐ จึงแนะนำใหพ ระรามจัดทัพ โดย
ไปตามสุครีพซ่ึงเปนนาชายมาเขาเฝา สุครีพกราบทูลใหพระรามชวยปราบพาลี
เน่ืองจากพระอิศวรประทานนางดาราวดีแกสุครีพเปนบำเหน็จท่ีชวยฉุดเขาพระสุเมรุ
ใหตรง พาลีรับนางดาราวดีมาและใหคำสัตยวาหากไมมอบนางดาราวดีแกนองชาย
ขอใหตายดวยศรของพระนารายณ พาลีเสียสัตยผิดคำสาบานและยังขับไลสุครีพซึ่ง
เปนนอ งรว มไสออกจากเมืองโดยไมมีความผิด พระรามจึงใหส คุ รพี ไปทาสูกับพาลีแลว
ลอหลอกใหมาหาพระองค พระรามแผลงศรฆาพาลีตาย สุครีพไดครองเมืองขีดขิน
แลวนำองคตและชมพพู านลกู ของพาลถี วายตวั เปนทหารของพระราม

พระรามเสด็จไปประทับท่ีเขาคันธมาทน ระหวางทางพบพญานกยูงทอง
กราบทูลวานางสีดาฝากความใหพระรามเสด็จไปทำสงครามผลาญยักษ พระนางจะ
ครองกายครองชีวิตรอคอยพระราม พระรามยังพบฝูงวานรนำผาสไบของนางสีดามา
ถวาย พรอมช้ีทางใหพระรามตามไปฆายักษ พระรามและพระลักษมณลาพรตท่ีเขา
คนั ธมาทนแ หง นเ้ี พอ่ื ยกทพั วานรไปปราบยกั ษ พระอศิ วรมพี ระบญั ชาใหพ ระเวสสกุ รรม
นำเครื่องภูษาผาทรงมงกุฎสังวาลธำมรงคมาถวายสองพระองค พรอมเนรมิต
พลับพลาไวให

พระรามไดสุครีพ หนุมาน องคต ชมพูพาน ทาวมหาชมพู และนิลพัทผูเปน
หลาน มาเปนทหารเอก พรอมวานรสิบแปดมงกุฎ และไพรพลวานรจากเมืองขีดขิน

22 นามานกุ รมรามเกียรติ์

๕๐ สมุทร และเมืองชมพูอีก ๒๗ สมุทร เม่ือกองทัพพรอมแลว พระรามใหหนุมาน
องคต ชมพูพาน นำธำมรงคกับผาสไบไปแจงขาวแกนางสีดาที่เมืองลงกาวาพระองค
เสด็จยกทัพมาชวยแลว สามทหารเอกนำกองทหารมาถึงสระโบกขรณีกลางปา พอ
ยามดึกก็หลับใหลทุกตน ยักษปกหลั่นขึ้นจากสระมาจับวานรกิน ปกหลั่นโจนถีบ
องคต องคตตน่ื ข้ึนมาสูกับปกหลั่นและเอาชนะได ปก หลน่ั เลาวาเดมิ เปน เทพ เมื่อเปน
ชูกับนางฟาชื่อเกสรมาลา พระอินทรจึงสาปใหมาเปนยักษเฝาสระ จนกวาทหาร
พระรามลูบกายจึงจะพนสาป องคตสงสารจึงลูบกาย ปกหลั่นกลับเปนเทพเหาะข้ึน
สวรรคไ ป เม่อื หนุมานและชมพพู านต่นื ก็เลาความใหฟ ง

เมอื่ สามทหารเอกเดินทางตอไป พบเมืองรา งกลางปา มีเพยี งนางบษุ มาลีอยูคน
เดยี ว นางเลา ใหห นุมานฟง วาเดมิ เปนนางฟา อยบู นสวรรค แตเ ปน แมส ื่อชกั นำใหท าว
ตาวันลอบรักกับนางรำพา พระอิศวรสังหารทาวตาวันแลวสาปนางลงมาอยูในเมือง
มายนั ซึง่ เปนเมืองรา งนานสามหมน่ื ป ตอเมื่อพบทหารเอกพระนารายณจงึ จะพน สาป
หนุมานเกีย้ วนางเปนเมียแลวสง นางขึน้ สวรรคไ ป เมื่อเดนิ ทางตอไปถึงมหาสมทุ ร พบ
นางสวุ รรณมาลี ขา รบั ใชพ ระอศิ วรมาคอยบอกทางแกท หารพระรามทจี่ ะไปเฝา นางสดี า
ที่เมืองลงกา หนุมานไดฟงก็ยินดียิ่ง นิรมิตรางกายใหญโต พาดหางขามมหาสมุทรให
ไพรพลวานรเดินขามไป ตอมาพบฤษีชฎิล พระฤษีบอกวาหางจากท่ีนี้ไปอีก ๑๕
โยชน จะถึงเขาเหมติรัน ริมมหาสมุทร เปนทาขามไปยังเมืองลงกา ที่เขาเหมติรัน
สามวานรพบนกยักษไมมีขนอาศัยอยูในถ้ำ เม่ือซักถามกันทราบวาช่ือ สัมพาทีเปน
พ่ีชายนกสดายุ เมื่อยังเล็กนกสดายุเห็นพระอาทิตยดวงกลมแดงฉาน คิดวาเปนผลไม
จึงเหาะข้ึนไปจิกกนิ สมั พาทหี ามเทาไรไมฟง พระอาทิตยก ร้วิ โกรธ เปลงแสงแรงรอ น
นกสัมพาทีเหาะข้ึนไปปองกันนองไว ขนจึงหลุดหมดทั้งตัว พระอาทิตยสาปซ้ำใหไป
อยทู ่ถี ำ้ เหมติรนั และขนไมงอกขึน้ ใหม จนกวาพบกองทหารพระนารายณ กองทหาร
โหรองสามครั้ง จึงจะพนคำสาป ขนงอกขึ้นตามเดิม หนุมานจึงใหกองทหารโหรอง
พรอมกัน นกสัมพาทีมีขนงอก บินไดต ามเดมิ จงึ อาสาพาหนุมานขน้ึ หลงั บนิ ไปชีบ้ อก
ที่ตั้งกรุงลงกา ซึ่งเปนเกาะกลางสมุทร มีภูเขาชื่อนิลกาลาเปนหลักบอกตำแหนงที่ตั้ง
เมอื่ หนุมานทราบตำแหนง ท่ีตง้ั เมอื งลงกา จงึ ใหองคตและชมพพู านอยดู ูแลกองทัพอยู
ทีถ่ ำ้ เหมตริ ัน แลว เหาะไปเมอื งลงกาตามลำพัง

ขณะหนุมานเหาะขามมหาสมุทร นางผีเส้ือสมุทรซ่ึงเปนทหารหนาดานของ

ศาสตราจารย ดร. รน่ื ฤทยั สัจจพนั ธุ 23

ทศกัณฐเหาะขึ้นไปขัดขวาง หนุมานฆานางผีเส้ือสมุทรตาย แลวเหาะตอไปจนถึงเขา
โสฬสซ่ึงอยูเลยเมืองลงกาไป หนุมานเห็นอาศรมฤษีจึงแปลงรางเปนวานรนอยเขาไป
ถามทาง เมื่อพระฤษีบอกทางให หนุมานขอพักคืนหน่ึงรุงเชาจึงคอยเดินทาง ตลอด
ทั้งคืนหนุมานลองฤทธิ์พระฤษีแตกลับแพ ในตอนรุงเชาเม่ือหนุมานไปลางหนา
พระฤษยี ังเสกไมเทา ใหเ ปน ปลิงเกาะท่คี าง หนมุ านตองขอใหพ ระฤษีชวย

จากนนั้ กเ็ หาะไปเมืองลงกา พบนางสีดาถกู ขงั อยูในสวนขวัญ นางสีดากำลงั จะ
ผูกคอตายเพราะเจ็บแคนที่ทศกัณฐเก้ียวพาโดยนางไมปลงใจ และซ้ำเหลานางอสุรีท่ี
เฝาอยูยังดาวาซ้ำเติม หนุมานชวยชีวิตนางสีดาไวได แลวถวายแหวนกับผาสไบพรอม
กราบทูลวาพระรามกำลังเสด็จมารบกับทศกัณฐและนำพระนางคืนกลับไปอยางสม
พระเกียรติ หลังจากเขาเฝาแลว หนุมานแกลงทำลายสวนขวัญแหลกยับเยิน ฆาสหัส
กุมาร โอรสพันองคของทศกัณฐ ทศกัณฐใหอินทรชิตไปปราบ หนุมานแกลงยอมแพ
ใหอินทรชิตจับตัวได ทศกัณฐสั่งใหประหารหนุมานดวยวิธีการตางๆ แตไมสำเร็จ จึง
ใหนำตัวเขาเฝาซักถาม หนุมานหลอกวาตายไดดวยการจุดไฟเผา ทศกัณฐดีใจสั่งให
เผาหนุมาน หนุมานจึงเผนโผนเขาตำหนัก เผาเมืองลงกาไหมทั้งเมือง แลวสลัดไฟให
หลุดจากรางของตนเอง แตเหลือไฟท่ีปลายหางไมยอมดับ หนุมานจึงเหาะไปเฝาพระ
นารทฤษีถามวิธีดับไฟ พระฤษีใหดับดวยน้ำบอนอย หนุมานคิดไดดวยปญญาจึงอม
หางตัวเองไวในปาก ก็ดับไฟได ฝายทศกัณฐใหเชิญเหลาเทพเทวามานิรมิตเมืองลงกา
ใหใ หม

ทศกัณฐฝนราย พิเภกทำนายฝนวาเคราะหรายเปนอันตรายถึงชีวิต แตผอน
ปรนไดดวยการถือมั่นในธรรมสุจริต และสงตัวนางสีดาคืนใหพระราม ทศกัณฐกริ้ว
โกรธ ประกาศตัดขาดความเปนพี่นอง แลวขับไลพิเภกออกจากเมือง พิเภกเขาเฝา
พระรามขอสวามิภักด์ิ พระรามใหกระทำพิธีดื่มน้ำสาบานแลวรับไวเปนที่ปรึกษาการ
ทำศึก ทศกัณฐวางแผนใหพระรามยกทัพกลับไปโดยบัญชาใหเบญกายผูเปนหลาน
สาวแปลงรางเปนนางสีดาทำเปนตายลอยน้ำผานหนาพลับพลาของพระราม เม่ือ
พระรามเขา ใจวานางสีดาสนิ้ พระชนมแ ลว ก็จะเลิกการทำศึก ยกทพั กลบั ไป แผนการ
ของทศกณั ฐไ มส ำเรจ็ เพราะหนุมานจบั ได หนุมานไดนางเบญกายเปนชายา

ฝายพระรามบัญชาใหเหลาทหารวานรถมทะเลเปนถนนเพ่ือเดินทัพไปยังลงกา
โดยใหหนุมานและนิลพัทเปนหัวหนาคุมไพรพลดำเนินการ หนุมานและนิลพัทซ่ึงมี

24 นามานุกรมรามเกียรต์ิ

เร่อื งเคอื งใจกนั มากอนทะเลาะกนั พระรามลงโทษใหน ิลพัทไปดแู ลนครขดี ขิน และให
หนุมานจัดการจองถนนใหสำเร็จ ทศกัณฐสงนางสุพรรณมัจฉาพาบริวารมาขนหินท่ี
ทำถนนไปท้ิงเสีย หนุมานจับนางสุพรรณมัจฉาไดและไดนางเปนชายาอีกตน นาง
สุพรรณมัจฉามีลูกกับหนุมาน นางไปสำรอกลูกชายไวท่ีชายหาด ลูกของนางเปนลิง
เผือก มีหางเปนปลา วัย ๑๖ ป เหลาเทพเทวาตั้งชื่อวามัจฉานุ นางทิ้งลูกชายไว
ตอ มาพญาไมยราพเจาบาดาลนำไปเลี้ยงเปนลกู บญุ ธรรม

ฝายพระรามยกทัพขามมหาสมุทรไปตั้งทัพท่ีเขามรกต แลวสงองคตเปนทูตไป
ถวายสาสนแกทศกัณฐใหคืนนางสีดา ทศกัณฐกลับพูดจาทาทายใหรบกัน ทศกัณฐ
ยกฉัตรแกวสุรกานตของทาวธาดาพรหม ทำใหบังแสงพระอาทิตยจนมืดมิด ฝาย
พระรามมองไมเห็นเมืองลงกา แตฝายทศกัณฐมองเห็นกองทัพพระราม สุครีพ
อาสาทำลายฉัตรพังพินาศ แลวสูรบกับทศกัณฐ เอาเทาคีบมงกุฎทศกัณฐไปถวาย
พระราม ทศกัณฐเปนทุกขเสียพระทัยอยางย่ิงท่ีศัตรูมีฤทธาอำนาจ จึงใหตามทาว
ไมยราพซึ่งเปนสหายรักมาชวย ไมยราพสะกดกองทัพวานรหลับใหลทุกตนแลวอุม
พระรามลงไปไวในเมืองบาดาล หนุมานตามไปชวยได ฆาไมยราพตาย หนุมานไดพบ
มัจฉานผุ เู ปนบตุ ร

พระรามยกทพั ขา มมหาสมทุ รสกู รุงลงกา

ศาสตราจารย ดร. รน่ื ฤทัย สจั จพนั ธุ 25
กมุ ภกรรณแปลงกายทดน้ำกองทพั พระราม

ทศกัณฐเสียพระทัยอยางย่ิงท่ีไมยราพส้ินชีวิต จากน้ันใหตามกุมภกรรณผูเปน
นองมาชวยรบ กุมภกรรณเปนยักษที่อยูในศีลในธรรม แตจำเปนตองชวยพี่ชาย
พระรามใหสุครีพออกไปสูรบ กุมภกรรณจับตัวสุครีพได หนุมานตามไปชวยแกไข
กุมภกรรณสูสองวานรไมไดจึงหนีเขาเมือง กุมภกรรณข้ึนไปขอหอกโมกขศักดิ์จาก
พระพรหมลงมาสูรบ แลวไปทำพิธีลับหอกท่ีริมฝงมหานทีสีทันดร หนุมานกับองคต
แปลงรางเปนกาจิกสุนัขเนาลอยน้ำมาใกล ทำใหกุมภกรรณซ่ึงรักความสะอาดอยาง
ยงิ่ ตอ งเลกิ พธิ ลี บั หอกโมกขศกั ด์ิ เมอ่ื ออกรบ พระรามสง พระลกั ษมณไ ปรบ พระลกั ษมณ
ถูกหอกโมกขศักด์ิซึ่งหากไมสามารถชวยไดทันกอนพระอาทิตยขึ้น จะตองส้ินชีวิต
หนุมานเหาะข้ึนไปยุดรถพระอาทิตยไว พระอาทิตยจึงชักรถทรงเขากลีบเมฆ ไมให
แสงอาทติ ยส อ งไปยงั พระลกั ษมณ แลว หนมุ านรบี ไปเกบ็ ใบสรรพยาบนยอดเขา จากนน้ั
ไปขอนำ้ ปญ จมหานทจี ากพระพรตทเ่ี มอื งอยธุ ยา พเิ ภกประกอบยาแกไ ขใหพ ระลกั ษมณ
รอดชีวิต กุมภกรรณจึงใชกลศึกเนรมิตกายกั้นน้ำไว ทำใหกองทัพของพระรามไมมี
น้ำกินน้ำใช ภายในเจ็ดวันจะตองตายสิ้น หนุมานแปลงรางไปสืบจนรูวากุมภกรรณ
ซอนตวั ทดนำ้ อยทู ใ่ี ด แลว ตามไปทำลายพิธี กุมภกรรณยกทัพออกมาสอู ีกครั้ง คราวนี้
พระรามเสด็จไปรบดวยพระองคเอง พระรามจึงแผลงศรสังหารกุมภกรรณได

26 นามานกุ รมรามเกียรติ์

ทศกณั ฐเ ศรา โศกเสียพระทยั อยา งยง่ิ ท่สี ูญเสยี อนชุ าไป
ทศกัณฐใหอินทรชิตผูเปนโอรสออกรบกับฝายพระราม พระลักษมณยก

กองทัพวานรไปสู อินทรชิตสูไมได ถอยทัพเขาเมืองแลวไปทำพิธีชุบศรนาคบาศบน
ยอดเขาอากาศครี เี ปนเวลา ๗ วัน ทศกัณฐจงึ ใหมงั กรกัณฐซ ึ่งเปน หลานออกรบขดั ตา
ทัพไปกอน พระรามปราบมังกรกัณฐได พิเภกกราบทูลพระรามวาอินทรชิตทำพิธี
ชุบศรนาคบาศอยูในโพรงไมโรทันท่ีเขาอากาศคีรี นาคจะพากันมาคายพิษรดศรทุก
เวลา หากครบ ๗ ราตรี ศรนาคบาศจะมฤี ทธิ์อำนาจจนไมอาจปราบได วธิ ีทำลายพธิ ี
คือใหหมีกัดไมโรทันทำใหนาคตกใจหนีไป ชามพูวราชอาสาแปลงรางเปนหมีไป
ทำลายพิธี อินทรชิตจึงชุบศรนาคบาศไมสำเร็จ อินทรชิตยกทัพออกมารบดวยความ
โกรธแคน แผลงศรนาคบาศเปนนาครัดพระลักษมณและไพรพลวานรสิ้นสติหมดสิ้น
พระรามมาชวยโดยแผลงศรพลายวาตไปเรียกพญาครุฑ เม่ือพญาครุฑเหาะมา เหลา
นาคกลัว พากันคลายรัด แทรกหนีลงไปในดิน พระลักษมณและเหลาวานรจึงฟนคืน
สติ เม่ือทศกัณฐและอินทรชิตทราบเร่ือง อินทรชิตลาพระบิดาไปทำพิธีชุบ
ศรพรหมาสตรเ ปนเวลา ๓ วัน หา มผูใดไปรบกวน ทศกัณฐใ หก ำปนทหารเอกออกไป
รบขัดตาทัพ กำปนถูกหนุมานฆาตาย ทศกัณฐตกพระทัยสงคนไปตามอินทรชิตโดย
ลืมความท่ีอินทรชิตสั่งไว ทำใหเสียพิธี อินทรชิตแปลงรางเปนพระอินทรยกไปรบกับ
พระลักษมณ พระลักษมณตกตะลึงชมโฉมพระอินทร อินทรชิตจึงแผลงศรถูก
พระลักษมณและพลวานร หนุมานเหาะขึ้นไปสูกับอินทรชิต ก็ถูกหวดดวยศรตกลง

มาสลบ พระรามเสด็จไปหาพระ
พระลกั ษมณท ำลายพธิ กี มุ ภนิยา อนุชากลางสนามรบ เม่ือเห็นพระ

ลักษมณสิ้นสมประดี พระองค
ก็เสียพระทัยจนสลบไป ทศกัณฐ
ไดข าววาทง้ั พระราม พระลักษมณ
และไพรพลวานรส้ินชีวิตหมด ก็
ดีพระทัยอยางยิ่ง ใหนางสีดาและ
นางตรีชฎาชายาของพิเภกพาข้ึน
บุษบกแกวไปดูเหตุการณดวยตา
ของนางเอง นางสีดาเขาพระทัย

ศาสตราจารย ดร. ร่นื ฤทัย สจั จพนั ธุ 27

วาพระรามสิ้นพระชนม จึงรองไหจนส้ินสติไป นางตรีชฎาปลุกใหฟนแลวกราบทูล
ยืนยันวาพระรามไมสิ้นพระชนมแนนอน เพราะบุษบกแกวน้ีเปนที่เสี่ยงทาย หากผูใด
เปนหญิงหมายขึ้นประทับ บุษบกจะไมลอยขึ้น นางสีดาจึงข้ึนบุษบกแลวอธิษฐาน
เสย่ี งทาย

เมื่อพิเภกทราบขาวไดบอกวิธีแกไขพิษศรพรหมาสตร โดยหนุมานไปเอายาที่
เขาอาวุธซึ่งมีจักรกรดพัดหมุนอยูตลอดเวลา หนุมานแบกภูเขาอาวุธไปทางทิศอุดร
ลมพัดเอากลิ่นยาไปตองพระราม พระลักษมณและพลวานร จึงฟนคืนสติกันทุกคน
เมือ่ ทศกณั ฐและอินทรชิตทราบขา วกต็ กพระทยั อนิ ทรชิตขอไปทำพิธกี ุมภนิยาที่ภูเขา
จักรวาลภายใน ๗ วันเพื่อใหรางกายเปนกายสิทธิ์ ฆาไมตาย ในระหวางน้ีใหทศกัณฐ
สงั่ ใหส ุขาจารแปลงรางเปนนางสีดา นำขน้ึ รถไปถึงกองทัพพระราม แลวตดั ศรี ษะโยน
ลงไป เมื่อพระรามเขาใจวานางสีดาส้ินพระชนมก็จะยกทัพกลับ ทศกัณฐทำตาม
แผนการของอินทรชิต พระรามพระลักษมณหลงเช่ือวานางสีดาส้ินชีวิต แตสุครีพ
หนุมานและองคตพิสูจนไดวาเปนนางสีดาแปลง พิเภกเล็งเห็นวาอินทรชิตชะตา
ถึงฆาต จึงกราบทูลใหพระลักษมณไปทำลายพิธีกุมภนิยาของอินทรชิต พระลักษมณ
ตอสูกับอินทรชิตเปนเวลานาน ในท่ีสุดฆาอินทรชิตตายไดสำเร็จ พระลักษมณบัญชา
ใหองคตเหาะขึ้นไปขอพานแวนฟาจากพระพรหมธาดามารองรับเศียรอินทรชิต
เพราะอินทรชิตไดรับพรจากพระพรหมวาหากสิ้นชีวิต เศียรตกถึงพ้ืนดิน จะเกิด
ไฟบรรลยั กลั ปไ หมไ ปทัว่ จกั รวาล

เม่ืออินทรชิตส้ินชีวิต ทศกัณฐเสียพระทัยจนส่ังประหารนางสีดา แตมีผูทูล
ทัดทานไว หลังเผาศพอินทรชิต ทศกัณฐออกรบกับพระราม จนสิ้นวันยังไมสามารถ
เอาชนะกันได จึงเลิกทัพกลับเมือง สหัสเดชะและมูลพลัมสองพี่นองผูเปนสหายรัก
ของทศกัณฐยกทัพมาชวยรบ มูลพลัมถูกพระลักษมณฆาตาย สวนสหัสเดชะไดรับพร
จากพระพรหมใหไพรพลคูตอสูขยาดกลัวหนีไป พิเภกแนะนำใหหนุมานปลอมตัวเปน
ลงิ นอยไปสวามิภักดติ์ อ สหัสเดชะแลว ลอลวงเอาคทาเพชรอาวุธคมู ือมาได หนุมานจับ
สหัสเดชะมัดประจานแลวฆาใหตาย ทศกัณฐใหตามแสงอาทิตยลูกพญาขรมาชวยรบ
แสงอาทิตยมีแวนแกวเปนอาวุธ ฝากไวกับพระอินทร องคตอาสาปลอมตัวเปนแสง
อาทิตยไปขอรับแวนแกวมาได แสงอาทิตยจึงถูกพระรามฆาตาย ทศกัณฐออกรบกับ
พระราม แตพายแพตองยกทัพกลับ ทศกัณฐใหตามทาวสัตลุงและตรีเมฆมาชวยรบ

28 นามานกุ รมรามเกียรติ์

พิธชี บุ หอกกบิลพัทและปน รูปเทวดาท้ิงกองเพลงิ

สุครีพและหนุมานเขาตอสู แตไมอาจเอาชนะได ไพรพลวานรตายสิ้น พระรามและ
พระลักษมณจึงแผลงศรฆาทาวสัตลุงและชุบชีวิตพลวานร พญาตรีเมฆแทรกหนีลงไป
ใตบาดาล หนุมานตามไปประหารได ทศกัณฐจึงทำพิธีอุมงคเพ่ือชุบรางใหเปน
กายสิทธิ์ฆาไมตาย สุครีพนิลนนทและหนุมานไปทำลายพิธีโดยนำน้ำลางเทานาง
เบญกายไปรดท่ีแผนหินปดปากอุโมงค แลวนำนางมณโฑมาลวนลาม ทำใหทศกัณฐ
ตบะแตก ประกอบพิธีไมสำเร็จ ทศกัณฐใหตามทาวสัทธาสูรและวิรุญจำบังมาชวยรบ
หนุมานฆาทาวสัทธาสูรตาย สวนวิรุญจำบังเสกผาพยนตเปนยักษจำแลง สวนตนเอง
หนีไปซอนตัว โดยแปลงเปนตัวไรซอนอยูในฟองสมุทรในทะเลสีทันดร หนุมาน
ตามพบโดยนางวานรินบอกทางให จงึ ฆาวิรุญจำบงั ตายได

ทศกัณฐไปทูลเชิญทาวมาลีวราชผูเปนลุงมาชวย เพราะเปนผูมีวาจาสิทธิ์ หาก
สาปแชงพระรามพระลักษมณ ทั้งสองก็ไมสามารถเอาชนะได แตทาวมาลีวราช
มีความเท่ียงธรรมจึงใหทูลเชิญพระราม พระลักษมณ นางสีดา และทศกัณฐ มา
พิจารณาความพรอมกันกลางสนามรบ แลวตัดสินใหทศกัณฐคืนนางสีดาไป ทศกัณฐ
ไมยอมและโกรธที่ทาวมาลีวราชไมยอมเขาขางตน ทศกัณฐทำพิธีปลุกเสกหอก

ศาสตราจารย ดร. รื่นฤทัย สจั จพนั ธุ 29

นางมณโฑอาสาทำพิธีสัญชัยหงุ น้ำทิพย

กบลิ พทั ทหี่ าดทรายกรด ปน รปู เทวดาทงิ้ ในกองเพลงิ หากทำพธิ คี รบ ๓ วนั หอกกบลิ พทั
จะสังหารเทวดาไดทุกองครวมทั้งพระอินทร พระอิศวรจึงทรงบัญชาใหพาลีเทพบุตร
ทำลายพิธี ทศกัณฐยกทัพออกมารบ พระลักษมณถูกหอกกบิลพัท พระรามแผลงศร
ไปชวยเหลือ หนุมานไปนำยาสังกรณีตรีชวาจากภูเขาสัญชีพสัญญี มูลโคพระอินทร
จากถำ้ อินทกาล นำหินบดยามาจากพญานาคใตบาดาล และลูกหนิ ซ่งึ ทศกณั ฐใ ชหนนุ
นอน มาประกอบยาแกฤทธห์ิ อกกบิลพทั ชวยชวี ติ พระลักษมณไ ด นอกจากนี้ ในขณะ
ที่ไปนำลูกหินบดยา หนุมานรายมนตรสะกดผูกผมทศกัณฐกับนางมณโฑไวดวยกัน
ผมจะหลุดจากกันไดก็ตอเม่ือนางมณโฑตบเศียรทศกัณฐ ๓ ที ทศกัณฐจึงไดรับความ
อับอายและกร้ิวโกรธพิเภกมากที่บอกความลับทุกอยางแกศัตรู ทศกัณฐเชิญทาวทัพ-
นาสูร พี่รวมบิดามาชวยรบ ทัพนาสูรเนรมิตตนใหญเทาเขาจักรวาล แทรกพื้นพสุธา
ลงไป เหลือแตศีรษะ อาปากแลบลิ้นบังดวงอาทิตย แลวเอาสองมือโอบลอมกองทัพ
วานรเขาปากกิน ถูกสุครีพตัดแขนขาด แลวพระรามแผลงศรสังหารพรอมตัดไสพุงให
วานรท่ีถูกกินออกมา พระอินทรพรมน้ำทิพยใหเหลาวานรคืนชีวิต ตอมานางมณโฑ
ชว ยสวามีโดยการทำพิธสี ัญชพี ทำใหเ กดิ น้ำทิพย เมอ่ื รดศพของทหารยกั ษจะกลบั คืน

30 นามานกุ รมรามเกียรติ์

ชวี ติ ดงั เดมิ
ฝายทศคีรีวันและทศคีรีธร ลูกของทศกัณฐเกิดจากนางชาง ตอมาทาวอัศ-

กรรณมาราสรู ขอไปเลยี้ ง เมอื่ ทราบขา ววา ทศกณั ฐท ำศกึ จงึ ยกทพั มาชว ย พระลกั ษมณ
ฆา ตายท้งั สองตน พอดนี างมณโฑทำนำ้ ทพิ ยสำเรจ็ สงมาถวาย ทศกัณฐพ รมนำ้ ทพิ ยใน
สนามรบ ทำใหญาติพี่นองเพื่อนฝูงรวมท้ังไพรพลยักษท่ีสิ้นชีวิตไปแลว กลับคืนชีวิต
มาใหมเปนปศาจ ทศกัณฐดีพระทัยส่ังกองทัพรุกรบหนุนเนื่องไมขาดสาย หากตายก็
พรมน้ำทิพยใหฟนใหม ฝายพระรามสงสัยวาเหตุใดกองทัพทศกัณฐกลับมีไพรพลมาก
ขน้ึ เม่อื พเิ ภกกราบทูลใหทรงทราบ พระรามสง หนุมานมาทำลายพิธีสญั ชีพสำเรจ็ ตอ
มาพระรามทำศึกกับทศกัณฐ แผลงศรตัดแขนตัดขาตัดเศียรทศกัณฐได แตทศกัณฐก็
ไมสิ้นชีวิต เศียรและแขนขากลับตอติดตามเดิม พิเภกกราบทูลวาทศกัณฐทำพิธีถอด
ดวงใจ ใสแทงแกวฝากพระฤษีโคบุตรใหรักษา หนุมานพรอมองคตอาสาไปขโมยแทง
ศิลาแกวใสดวงใจทศกัณฐมาได หนุมานใหองคตรักษาแทงศิลาไวและเหาะไปรออยู
บนทองฟา สวนตนเองลวงพระฤษีใหพาไปสมัครเปนขารับใชทศกัณฐ ทศกัณฐหลง
เช่ือจนถึงกับรับไวเปนโอรสและใหเปนแมทัพยกไปรบกับฝายพระราม หนุมานอาสา
รบเพียงตนเดียว ไดหวดซายปายขวาทหารวานรหนีไปจนหมด แลวพูดจาทาทาย
พระลักษมณกอนยกทัพเขาเมือง ทศกัณฐทราบเรื่องย่ิงตายใจวาหนุมานเปนพวกตน
รุงข้ึนพระรามยกทัพมารบดวยพระองคเพราะทราบวาหนุมานทำอุบาย หนุมานอาสา
ออกรบและชักชวนใหทศกัณฐเสด็จไปเปนประธานในกองทัพ เม่ือถึงสนามรบ
หนุมานเหาะข้ึนไปพบองคตแลวนำแทงศิลาแกวบรรจุดวงจิตทศกัณฐถวายพระราม
แลวนัดแนะพระองคใหเสด็จไปรบ เม่ือพระรามแผลงศรพรหมาสตรสังหารทศกัณฐ
หนุมานจะบีบดวงจิตใหทศกัณฐส้ินชีวิต เมื่อทศกัณฐรูตัววาพายแพ ขอกลับไปล่ำลา
นางมณโฑและบานเมือง รุงข้ึนทศกัณฐยกทัพมารบดวยขัตติยมานะ และสิ้นชีวิต
ดวยศรพระราม

พระอินทรใหนางอัปสรนำเคร่ืองมูรธาภิเษกสำหรับสระสนานและเคร่ืองทรง
มาใหนางสีดา นางขึ้นบุษบกแกวไปเฝาพระรามพรอมเหลานางใน นางสีดาขอลุยไฟ
พิสูจนความบริสุทธ์ิของนางวามิไดแปดเปอนราคีขณะอยูในเมืองยักษ ดวยความสัตย
ซ่อื ตรงของนาง ทำใหเกดิ ดอกบวั รองรบั ทุกยา งกาว

พระรามมีพระราชโองการใหพิเภกครองเมืองลงกา พิเภกทำพิธีปลงพระศพ

ศาสตราจารย ดร. รนื่ ฤทัย สจั จพนั ธุ 31

ทศกัณฐอยา งสมพระเกยี รติ และรบั เสดจ็ พระราม พระลักษมณ นางสดี า เขา ประทับ
ที่เมืองลงกา

พระรามเสด็จกลับอยุธยาเพราะใกลครบ ๑๔ ป หากพระองคไมเสด็จกลับ
พระพรตและพระสัตรุดจะฆาตัวตายในกองไฟ เม่ือเสด็จขามมหาสมุทรแลว พระราม
แผลงศรทำลายถนนทจี่ องขามมา จากนน้ั เดนิ ทางเขาปา

กลาวถึงบรรลัยกัลป โอรสทศกัณฐกับนางกาลอัคคี พญานาคขอไปเล้ียงเปน
ลูกต้ังแตอายุ ๕ ป เกิดฝนรายจึงขอลาพญานาคไปเย่ียมทศกัณฐ เม่ือทราบขาวจาก
มารดา ไดต ิดตามกองทพั พระรามไป พระรามใหห นมุ านไปขดั ขวาง หนมุ านแปลงราง
เปนมหิงสาติดหลมดักทางไว ไดตอสูกับบรรลัยกัลปแตจับตัวไมได ลื่นหลุดทุกคร้ัง
เพราะอาบวา นยาไว หนมุ านเหาะไปถามพระฤษที ศิ ไพถึงวิธีแกไ ข พระฤษีแสดงอบุ าย
หนมุ านเขา ใจ เหาะกลบั ไปตอ สโู ดยเอาฝนุ ทรายซดั ตอ งกายจงึ จบั ตวั และฆา บรรลยั กลั ป
ตายได พระรามเดินทางถึงอยุธยา ทำพิธีราชาภิเษกและพระราชทานบรรดาศักดิ์
และรางวัลแกเหลาทหารวานร พระรามตั้งหนุมานเปนพญาอนุชิตและพระราชทาน
เมืองอยุธยาใหครง่ึ หน่งึ ตามทสี่ ัญญา แตพญาอนุชติ ไมมีความสุขเลย พระรามจึงสรา ง
เมอื งใหใ หม

ฝายทาวมหาบาล สหายรักของทศกัณฐยกทัพมาลงกา เม่อื รขู าววาทศกัณฐสน้ิ
ชีวิตและพิเภกไดครองเมืองพระนามวาทาวทศคีรีวงศ จึงตองการทำศึก พระรามสง
หนุมานมาชวยรบ หลังกลับไปครองเมืองนพบุรีไมนาน หนุมานสละเมือง ออกไป
บำเพญ็ พรตโดยทำพธิ ีแปลงเพศเปน มนุษยก อน

ฝายนางมณโฑคลอดโอรสท่ีเกิดแตทศกัณฐ ทาวทศคีรีวงศเขาใจวาเปนลูกของ
ตน ตงั้ ชื่อวาไพนาสุริยวงศ ขณะเดยี วกันนางเบญกายกม็ ีโอรสเกิดแตหนุมาน ไดชอ่ื วา
อสุรผัด เม่ือไพนาสุริยวงศเติบโตขึ้น รูความจริง ไดชักชวนพี่เล้ียงหนีไปกราบทูลทาว
จักรวรรดิ เมืองมลิวนั ซงึ่ เปนสหายของทศกณั ฐใ หม าแกแ คน ใหบิดา ทาวจกั รวรรดิยก
ทัพมารบ จับตัวทาวทศคีรีวงศได ใหไพนาสุริยวงศครองเมืองพระนามวาทาวทศพิน
อสุรผัดเดินทางไปตามหาพญาอนุชิตผูเปนบิดาเพ่ือบอกใหรูวาทาวจักรวรรดิยึดเมือง
ลงกาได พญาอนชุ ติ จงึ ลาพรตแลว ไปกราบทลู พระราม พระรามใหพ ระพรต พระสตั รดุ
เปนแมทัพยกไปตีเมืองลงกาคืนได และยกไปตีเมืองมลิวันของทาวจักรวรรดิ ศึกทาว
จกั รวรรดจิ ะคลา ยคลงึ กบั ศกึ ทศกณั ฐท กุ อยา ง ในทส่ี ดุ ทา วจกั รวรรดกิ พ็ า ยแพ พระราม

32 นามานกุ รมรามเกียรติ์

พิธีอภเิ ษกสมรสระหวางพระรามกบั นางสีดา

พระราชทานรางวลั ใหทหารวานรครองเมอื ง
วันหน่ึงเม่ือพระรามพระลักษมณเสด็จประพาสปา นางอดูลตองการแกแคนท่ี

พระรามฆาทศกัณฐ ไดหลอกใหนางสีดาวาดรูปทศกัณฐใหชม แลวเขาไปสิงในรูปนั้น
ทำใหลบรูปไมได เมื่อพระรามพบรูปทศกัณฐในหองบรรทม จึงกร้ิวโกรธสั่งให
พระลักษมณประหารนางสีดา พระลักษมณไมอาจสังหารได จึงปลอยนางเขาปาไป
แลวฆากวางเอาดวงใจไปถวายพระราม นางสีดาไปอาศัยอยูกับฤษีวาลมีกิ และคลอด
โอรสในปา คือ พระมงกุฎ วันหนึ่งพระฤษีคิดวาพระมงกุฎหายไปจึงวาดรูปกุมารขึ้น
ใหม เมื่อนางสีดาพาพระมงกุฎกลับมา พระฤษีจะลบรูปท้ิง นางสีดาจึงขอใหพระฤษี
ชุบใหเปน คนตามความต้ังใจเดิม แลว เล้ยี งเปนลูก ใหชือ่ วา พระลบ วนั หนงึ่ พระมงกุฎ
และพระลบลองฤทธศิ์ รที่พระฤษมี อบให เกดิ เสียงกอ งกัมปนาทไปถงึ อยธุ ยา พระราม
ใหพระพรต พระสัตรุด และหนุมาน ยกทัพมาปราบ จับพระมงกุฎไดนำตัวไปถวาย
พระราม พระลบตามไปชวยพ่ีชายหลุดพนได พระรามตามไป เม่ือรบกันจึงทราบวา
เปนพระโอรส พระรามจึงตามไปขอโทษนางสีดาและเชิญเขาเมือง นางสีดาปฏิเสธ
พระรามทำอุบายลวงวาสิ้นพระชนม นางสีดาจึงยอมเสด็จมาปลงพระศพ แตเมื่อ

ศาสตราจารย ดร. รืน่ ฤทัย สัจจพันธุ 33

ทราบความจริงก็กร้ิว หนีลงไปยังเมืองบาดาล พระรามใหเชิญพิเภกมาสอบถามวา จะ
แกไขอยางไร พิเภกกราบทูลใหพระรามเดินปาเพื่อสะเดาะเคราะหเปนเวลา ๑ ป
ระหวางเดินปาทรงทำศึกกับพญายักษหลายตน เม่ือครบปพระรามเสด็จกลับอยุธยา
พระอิศวรชวยไกลเกล่ียใหนางสีดายอมคืนดีกับพระราม แลวทรงจัดการอภิเษกอีก
ครงั้ หนึง่

ฝายเมืองไกยเกษ ซ่ึงเปนเมืองของพระอัยกาของพระราม เกิดมีพญายักษชื่อ
ทาวคนธรรพนุราชกับโอรสชื่อวิรุณพัทยกทัพมายึดเมือง พระรามสั่งใหพระพรต
พระสัตรุด พระมงกุฎและพระลบยกไปทำศึก พระลบฆาวิรุณพัท สวนพระมงกุฎ
ฆา ทา วคนธรรพน รุ าช จากนนั้ จงึ ทลู เชญิ ใหท า วไกยเกษกลบั เมอื ง พระพรต พระสตั รดุ
พาพระมงกุฎและพระลบมาสงที่เมืองอยุธยา จากนั้นพระพรต พระสัตรุด และ
ทา วพญาทงั้ หลายแยกยา ยกลบั เมอื งของตน

34 นามานกุ รมรามเกียรต์ิ

ศาสตราจารย ดร. รนื่ ฤทยั สัจจพนั ธุ 35

ความสำคญั ของรามเกียรต์ใิ นสงั คมไทย

บทละครเรื่องรามเกียรติ์เปนวรรณคดีชิ้นเอกของไทย แมจะไดเคาเร่ืองจาก
มหากาพยรามายณะของอนิ เดยี และเร่อื งรามายณะของประเทศเพอื่ นบาน แตก วีไทย
ก็ไดสรางสรรคเรื่องรามเกียรต์ิขึ้นมาใหมดวยขนบทางวรรณศิลปและวิถีชีวิตไทย
รามเกียรต์ิจึงแสดงความเช่ือ คานิยมและอุดมคติของสังคมไทยอันสืบทอดตอเนื่องมา
จนถึงปจจุบันดวย ไดแก ความจงรักภักดี ความออนนอมถอมตน การเคารพผูใหญ
การยดึ มนั่ ในสจั จะ ความกตญั ู และความกลา หาญ เปน ตน

คนไทยรจู กั เรื่องรามเกียรติ์มาต้งั แตสมัยสโุ ขทยั หรอื กอ นหนา นนั้ ดังปรากฏชื่อ
ถำ้ พระรามในศลิ าจารกึ หลกั ท่ี ๑ และพระนามของพอขนุ รามคำแหงมหาราช กษตั ริย
สุโขทัย ในสมัยอยุธยากวีไทยรจนารามเกียรต์ิในรูปของวรรณกรรมการแสดง ไดแก
บทละครและบทโขน ซ่ึงมีเปนตอนๆ ไมตอเนื่องกันและไมครบถวน ในสมัย
รัตนโกสินทร รัชกาลที่ ๑ ทรงโปรดเกลาฯ ใหกวีในราชสำนักรวบรวมซอมเสริมบท
ละครเรื่องรามเกียรต์ิจนครบสมบูรณ เปนตนฉบับสำหรับเรื่องรามเกียรต์ิที่แตงใน
สมัยตอมา

รามเกียรต์ิเปนวรรณคดีท่ีแสดงอานุภาพย่ิงใหญของสถาบันกษัตริยตามคติ
ความเช่ือวาพระมหากษัตริยคือสมมติเทพผูอวตารลงมาปราบทุกขเข็ญ นอกจาก
ความศักด์ิสิทธ์ิของเทวกษัตริยแลว ยังเนนความมีคุณธรรมและเมตตาธรรม ราม
เกียรติ์เปนบทละครใน ซ่ึงหมายถึงละครของพระเจาแผนดิน พระมหากษัตริยทรง
สรางสรรคและอุปถัมภวรรณคดีเร่ืองนี้อยางตอเนื่องท้ังในรูปของวรรณศิลปและ
ศิลปะประเภทอื่น รามเกียรติ์จึงเปนเรื่องสูงสงและศักด์ิสิทธิ์ และเปนเร่ืองท่ีสงเสริม
สถาบันกษตั รยิ ใ หม ่ันคง

นอกจากน้ี รามเกียรติ์ยังแสดงอุดมคติสูงสุดของสังคม คือธรรมตองชนะ
อธรรม อันจะทำใหเกิดสันติสุขแกโลก พระราม พระลักษมณและพลวานรจึงทำ
สงครามสังหารยักษรายคร้ังแลวคร้ังเลาเพื่อขจัดความช่ัวรายไปจากโลก การเอาชนะ
ศึกแตละครั้งไมใชเรื่องงาย เพราะยักษแตละตนมีฤทธ์ิมาก ฝายพระรามตองทำลาย
กลศึกของศัตรูหลายครั้ง บางคร้ังเปนฝายเพล่ียงพล้ำตองหาทางแกไข แมจะสังหาร

36 นามานุกรมรามเกยี รติ์

ทศกัณฐไดแลว พระอนุชาและพระโอรสของพระรามก็ยังตองทำศึกปราบยักษรายอีก
หลายคร้ัง แตในทส่ี ุดก็สามารถทำลายเผาพงศย กั ษาไดร าบคาบ แสดงใหเห็นวา ความ
ชั่วรายเกิดขึ้นอยูเสมอ คนดีมีพันธกิจในการทำลายลางความชั่วรายเหลานั้นอยูตลอด
เวลา ดังนั้น อาจพิจารณาไดวาพระรามเปนสัญลักษณของความดีงามตามอุดมคติ
พระรามเปนคนดีสมบูรณแบบ เปนลูกที่ดี พี่ที่ดี สามีท่ีดี พอที่ดี และนายท่ีดี แมจะ
ควบคุมอารมณไมไดในบางครั้งก็เปนไปตามลักษณะปุถุชน ในขณะที่ทศกัณฐเปน
สัญลักษณของความช่ัว มีกิเลสตัณหา หลงผิด ไมฟงผูทัดทาน สวนหนุมานเปน
สัญลักษณของสติปญญาและพลังความสามารถของมนษุ ย เปนตน

อทิ ธพิ ลของเรื่องรามเกยี รติใ์ นสงั คมไทย
แมวาเรื่องรามเกียรติ์จะไมไดมีความสำคัญตอคนไทยเชนที่มีความสำคัญตอ
คนอินเดีย ในดานที่เปนเรื่องราวประวัติศาสตรการสูรบระหวางพวกอารยันกับ
พวกทราวิฑ และในดานที่เปนคัมภีรศาสนา เปนบทสวดสรรเสริญพระเกียรติคุณของ
พระนารายณท่ีอวตารลงมาเปนพระรามเพื่อปราบอธรรม แตคนไทยก็ใหความสำคัญ
แกวรรณคดีเร่ืองน้ีอยางยิ่ง เรื่องรามเกียรต์ิจึงมีอิทธิพลแทรกซึมอยูในวิถีชีวิตและ
วฒั นธรรมไทยตลอดมา
รามเกียรติ์เปนมรดกทางวัฒนธรรมของสังคมไทย เพราะคนไทยมิไดรูจักเรื่อง
รามเกียรติ์จากวรรณคดีเทานั้น หากแตซึมซับเรื่องรามเกียรต์ิดวยศิลปะ ภาษา และ
การแสดงในรูปแบบตางๆ อีกดวย รามเกียรต์ิจึง
แทรกซมึ อยูในวิถชี วี ิตไทยตลอดมา
ในดานนาฏศิลปการแสดง มีการเลนโขน
หนังใหญ และหุน ซ่ึงมีทั้งหุนหลวง หุนเล็ก หุน
กระบอก (ของอาจารยจักรพันธุ โปษยกฤต) และ
หุนละครเล็ก (คณะโจหลุยส) และการแสดงละคร
เร่ืองรามเกียรติ์ ดังมีบทวรรณคดีการแสดงหลาย
สำนวนในการแสดงละคร เรื่องรามเกียรติ์จะ
แสดงเปนละครในเทานั้น ในการแสดงโขนซึ่งถือ
เปนนาฏศิลปชั้นสูง จะแสดงเรื่องรามเกียรติ์เพียง

ศาสตราจารย ดร. ร่ืนฤทัย สจั จพันธุ 37

เรื่องเดียวและจะแสดงในโอกาสสำคญั
ในดานทัศนศิลป เรื่องรามเกียรต์ิเปนแรงบันดาลใจใหเกิดการสรางสรรค

จิตรกรรมและประติมากรรม มีภาพวาด และภาพปนเกี่ยวกับเรื่องรามเกียรติ์ โดย
เฉพาะอยางยิ่งภาพจิตรกรรมฝาผนังรอบพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ซ่ึง
เขียนข้ึนต้ังแตรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก และไดรับการ
บรู ณปฏสิ งั ขรณเ มอ่ื ฉลองกรงุ รตั นโกสนิ ทร ๒๐๐ ป โดยสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ
สยามบรมราชกุมารี ทรงเปนประธานในโครงการบูรณะคร้ังน้ี นอกจากนี้ยังเปน
แรงบันดาลใจแกงานสรางสรรคงานประณีตศิลป ไดแก หัวโขน เคร่ืองแตงกาย และ

38 นามานุกรมรามเกียรติ์

งานศลิ ปหัตถกรรมตา งๆ อกี ดว ย
ในดานคติชนวิทยา มีนิทานชาวบานท่ีเลาขานมาพรอมกับภูมิศาสตรที่เก่ียว

เน่ืองกับเรื่องรามเกียรติ์ในทองถิ่นชนบทของไทยหลายแหงอยางเชน นิทานเรื่องทาว
กกขนาก เขาสามยอด ทะเลชุบศร ท่จี งั หวัดลพบรุ ี เขาสรรพยา ทจ่ี งั หวดั ชัยนาท เขา
ขาด ทีอ่ ำเภอพระพุทธบาท จังหวดั สระบรุ ี หว ยสคุ รีพ ถำ้ ทรพี และถำ้ พาลี ท่จี งั หวัด
ชลบรุ ี ถ้ำพาลียังมที ่จี ังหวัดพทั ลงุ และนครราชสีมาอีกดวย

ในดานสำนวนภาษามีสำนวนไทยหลายสำนวนเกิดจากเร่ืองราวในรามเกียรต์ิ
อยางเชน เหาะเกินลงกา มาจากเหตุการณตอนหนุมานจะไปเฝานางสีดาที่ลงกา
แตไมรูจักทาง จึงเหาะเลยเมืองลงกาไปพบพระนารทฤษี สำนวนนี้หมายความวา
ทำเกินคำสงั่

วัดรอยตีน มาจากตอนท่ีทรพีคอยวัดรอยเทาตนกับรอยเทาของทรพาผูเปน
พอ เม่ือเห็นวาเทากันแลวก็ไปทาสูแลวฆาทรพาตาย สำนวนนี้หมายความวา ทำตัว

เทา เทยี มคนทีใ่ หญก วา
ลกู ทรพี มาจากตอนทรพี - ทรพา

เชนกัน สำนวนน้ีหมายความวา ลูก
อกตัญู

ศรศิลปไมกินกัน มาจากตอนท่ี
พระรามรบกับพระมงกุฎพระลบ ศรที่
แผลงไปจะไมท ำลายลา งกนั แตจ ะกลาย
เปนดอกไมพวงมาลัยฯลฯ เพราะคูตอสู
เปนพอลูกกัน แตสำนวนนี้หมายความ
วา ไมถกู ชะตากัน ไมล งรอยกัน
ในดานวรรณคดี พบวาวรรณคดีทองถ่ินก็มีรามเกียรต์ิสำนวนทองถ่ินใน
ภมู ภิ าคตา งๆ ของไทย เชน พระรามชาดก และ พระลกั - พระลาม เปน เรอื่ งรามเกยี รต์ิ
ของอีสาน หรมาน และ พรหมจักร เปนรามเกียรต์ิสำนวนลานนา หรือวรรณคดี
โบราณของไทยหลายเรื่อง โดยเฉพาะวรรณคดีประเภทนิราศก็มักอางถึงเร่ืองราม
เกียรติ์ แสดงใหเห็นวาเร่ืองรามเกียรต์ิ เปนที่รูจักแพรหลายอยางย่ิงในสังคมไทย
อยางเชน

ศาสตราจารย ดร. รื่นฤทัย สัจจพนั ธุ 39

สิบหนา อสูรชวยดู พระรามพระลกั ษมณช วักอร
(ลลิ ิตโองการแชง นำ้ )

ชยชยอำนาจทา ว คอื ราม
รอนราพลว งลงกา แผน แผว
ชยชยด่งิ ตดิ ตาม มารมารค นัน้ ฤๅ
ชยชำนะไดแกว ครอบครอง
ดินขาม
พระคุณพระครอบฟา ผานฟา
พระเกียรตพิ ระไกรแผน รอนราพ ไสแฮ
พระฤทธิพางพระราม หลากสวรรค
พระกอ พระเก้ือหลา (ลิลติ ยวนพาย)

รามาธริ าชใช พานร
โถกนสมุทรอายาม ยานฟา
จองถนนเปลง ศลิ ปศร ผลาญราพณ
ใครบอาจขวางหนา กา ยกอง
(กำสรวลโคลงดน้ั )

ปางบุตรนคเรศไท ทศรถ
จากสีดาเดยี วลี ลาศแลว
ยังคืนสูเสาวคต ยพุ ราช
ฤๅอนุชนอ งแคลว คลาดไกล
(ทวาทศมาส)

รามเกียรติ์ไดรับการสืบทอดรักษาอยางตอเนื่องในวิถีชีวิตไทยตั้งแตอดีตจน
ปจ จบุ นั จึงนบั ไดวาเร่อื งรามเกียรต์เิ ปน วรรณคดเี รอื่ งสำคัญของไทย และมบี ทบาทอยู
ในวถิ ีชวี ติ ไทยอยา งย่ิง

40 นามานกุ รมรามเกียรติ์

ในปจจุบันเรื่องรามเกียรติ์ถูกนำมาสรางสรรคในรูปแบบใหม เชน การตูน
นิทานภาพ ภาพยนตรการตูน เพ่ือดึงความสนใจของคนรุนใหม และบางครั้งมีการ
ตีความเน้อื หาใหมเ พือ่ ใหสอดคลองกับสังคมปจจบุ นั อีกดวย

เหตุใดโขนจงึ แสดงเรอื่ งรามเกียรต์เิ ทานน้ั
โขนเก่ียวพันกับเร่ืองรามเกียรติ์อยางใกลชิด เพราะโขนเปนนาฏศิลปท่ีแสดง
เร่ืองรามเกียรติ์เพียงเรื่องเดียว ความเก่ียวพันระหวางโขนกับรามเกียรติ์นาจะมาจาก
เหตุ ๒ ประการ คอื การเชอื่ มโยงกับสถาบันกษัตรยิ  และการสรา งสรรคทางนาฏศลิ ป
สาเหตุประการแรกเกิดจากรามเกียรต์ิเปนวรรณคดีแสดงความศักดิ์สิทธิ์และ
ความย่ิงใหญของสถาบันกษัตริย รามเกียรต์ิจึงเปนผลงานพระราชนิพนธหรืออยูใน
พระราชูปถัมภตลอดมา สวนโขนเปนศิลปะการแสดงของหลวง มีการต้ังกรมโขนมา
ตั้งแตสมัยอยุธยา มหาดเล็กหลวงจะถูกนำตัวมาฝกหัดเปนโขนหลวงเพ่ือแสดงใน
พระราชพิธี งานสมโภช งานนักขัตฤกษตางๆ เกิดคานิยมวาผูไดรับการคัดเลือกให
เลนโขน จะเปนลูกผูดีและมีความเฉลียวฉลาด แตโขนไมไดเปนมหรสพสำหรับ
พระมหากษตั ริยแ ละเจา นายช้นั สงู เทาน้ัน ยงั เปนมหรสพสำหรบั ประชาชนทั่วไปดวย
สวนความเกี่ยวพันระหวางโขนกับรามเกียรต์ิท่ีมีสาเหตุมาจากการสรางสรรค
ทางนาฏศิลป เนื่องมาจากโขนตางจากการแสดงละครท่ัวไป โขนถือเปนนาฏศิลปช้ัน
สูงของไทย เพราะแสดงศิลปะของการรำ การเตน การรอง การพากย การเจรจา
เพลงและการแสดงดนตรไี ทยไวอ ยา งครบถว น รวมทัง้ แสดงศลิ ปะเชงิ ชา งของไทย ท้งั
ในเร่อื งหวั โขนและเคร่ืองแตง กาย ซึ่งมตี ำรากำหนดไวเ ปน แบบแผนชัดเจน
เน้ือหาของเร่ืองรามเกียรต์ิซึ่งเนนถึงความเปนเทพของฝายพระรามความโออา
สงา งามของกองทพั ยักษและกองทัพวานร และการตอสูก ันอยา งสมศักดศิ์ รี จึงเอ้อื ตอ
การแสดงความงดงามของทารำ ความเขม แขง็ และความพรกั พรอมของการเตน ความ
วอ งไวของการตอ สู ความอลังการของเครอื่ งแตงกายและฉาก ความไพเราะของดนตรี
ความสงางามและเฉียบคมของบทพากยและบทเจรจา การแสดงโขนเร่ืองรามเกียรติ์
จึงทำใหมีการพัฒนาศิลปะตางๆ เหลาน้ี และบูรณาการเขาดวยกันอยางเหมาะสม
กลมกลืน การแสดงโขนเร่อื งรามเกยี รต์จิ งึ เปนมรดกทางศิลปะและวัฒนธรรมอันสงู คา
ยิ่ง และเปน เอกลักษณแหง ศิลปะการแสดงของไทย