ราชาธิราช ตอน สมิงพระรามอาสา

ราชาธิราช

ตอน สมิงพระรามอาสา

By Krufongbeer

ความเป็นมา

ราชาธิราช เป็นพงศาวดารมอญ พระบาทสมเด็จพระพุทธ
ยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยาพระคลัง(หน)
ผู้แปล พระยาอินทรอัคคราช พระภิรมย์รัศมี และพระศรีภูริปรีชา

ช่วยกันแปลและเรียบเรียงแต่งขึ้น พ.ศ.๒๓๒๘
เพื่อให้เป็นพระโยชน์แก่พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการฝ่าย
วัตถุประสงค์ ทหาร ฝ่ายพลเรือน ได้อ่านเป็นความรู้

ลักษณะคำประพันธ์

ใช้ประโยคที่มีขนาดสั้นยาว ร้อยแก้ว
ได้จังหวะมีความคมคาย ใช้โวหาร
ต่าง ๆ ได้อย่างจับใจ และมีกลวิธี
ดำเนินเรื่องแบบเรื่องเล่าลักษณะ
คล้ายนิทาน

สมิงพระราม

"สมิง" เป็นชื่อเรียกตำแหน่งขุนนางใหญ่
ของมอญ

สมิงพระราม เป็นทหารเอกของพระเจ้า
ราชาธิราชแห่งกรุงหงสาวดีถูกจับเป็นเชลยที่
กรุงอังวะ

เรื่องย่อ

พระเจ้ากรุงต้าฉิง (จีน) มีทหารเอกชื่อ
กามะนี ซึ่งมีฝีมือในการขี่ม้ารำทวนเก่ง
ที่สุดหาใครเทียบไม่ได้ ...กามะนีไม่ใช่
มนุษย์ดุจเทพยาดาก็ว่าได้...

เรื่องย่อ

พระเจ้ากรุงจีนอยากเห็นทหารขี่ม้ารำ
ทวนสู้กัน จึงปรึกษาเสนาบดีว่า เมืองใด
ที่จะมีฝีมือสู้กับกามะนีได้ เสนาบดีจึงทูล
ว่ากษัตริย์ที่จะมีทหารพอสู้กามะนีได้ คือ
กรุงรัตนบุระอังวะ กับ กรุงหงสาวดี

เรื่องย่อ

พระเจ้ากรุงจีนจึงยกทัพมาล้อมกรุงอังวะด้วยจำนวน
ทหารที่เยอะมาก ...อุปมาเหมือนฝนตกห่าใหญ่ตกลง
น้ำนองท่วมป่าไหลเชี่ยวมาเมื่อวสันตฤดูนั้นหาสิ่งใดจะ
ต้านทานมีไม่... เมื่อเห็นกำแพงเมืองก็ตั้งทัพ

เรื่องย่อ

พระเจ้ากรุงจีนสั่งทหารของตนว่าห้ามทำร้ายผู้คนที่
ไม่มีอาวุธสู้รบเด็ดขาด หากใครไม่ทำตามคำสั่งจะตัด
ศีรษะทิ้ง

เรื่องย่อ

พระเจ้ากรุงจีนแต่งพระราชสาส์น จัดแพรลาย
มังกรร้อยม้วน แพรลายทองร้อยม้วน เครื่องหยก ให้
โจเปียว(พูดภาษาพม่าได้) และไพร่พล นำไปถวายพระ
เจ้าฝรั่งมังฆ้อง(เรียกอีกชื่อว่า พระเจ้ามณเฑียรทอง)

เรื่องย่อ

เนื้อความในพระราชสาส์นแสดงความประสงค์ ๒ ประการ คือ

ต้องการให้พระเจ้า ต้องการเห็นทหาร
ฝรั่งมังฆ้องออกมา ขี่ม้ารำทวนสู้กัน
ถวายบังคม

*ไม่ทำอันตรายอาณาราษฎร

เรื่องย่อ

เงื่อนไข ถ้าฝ่ายอังวะแพ้จะต้องยกเมือง
ให้ฝ่ายจีน แต่ถ้าฝ่ายจีนแพ้ก็จะ
ยกทัพกลับทันที

เรื่องย่อ

เมื่อทราบเนื้อความในพระราชสาส์นพระเจ้าฝรั่งมังฆ้องก็คิด
ว่าเป็นการศึกที่ยิ่งใหญ่ จึงเขียนพระราชสาส์นตอบกลับไปยัง
พระเจ้ากรุงจีน และจัดเครื่องราชบรรณาการ ผ้าสักหลาด
ยี่สิบพับ นอระมาดห้าดสิบยอด น้ำดอกไม้เทศสามสิบเต้า
ช้างพลายผุกเครื่องทอง และมอบเงินทองเสื้อผ้าแก้ผู้ถือ
หนังสือ

เรื่องย่อ

เนื้อความในพระราชสาส์น คือ

มีความยินดีที่จะให้ทหารขี้ม้ารำทวนสู้กัน
แต่ศึกครั้งนี้เป็นศึกใหญ่ ท่านก็เดินทางมา
ไกล ขอให้พักสัก ๗ วัน แล้วจะนัดหมาย
กำหนดวัน

เรื่องย่อ

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง ประกาศหาคนที่จะมาสู้กับกามะนี
หากผู้ใดอาสาจะโปรดให้เป็นพระมหาอุปราช แต่ก็ยัง
ไม่มีใครรับอาสา

เรื่องย่อ

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง ให้โหรมาทำนายดวงของตนและ
ดวงเมือง โหรแจ้งว่าดวงเมืองยังดี จะได้ลาภ

เรื่องย่อ

สมิงพระรามซึ่งเป็นเชลยถูกจับอยู่ที่กรุงอังวะอยู่รู้
ข่าว ก็มีความคิดว่าตนไม่ได้ขี่ม้าต่อสู้มานานนัก
และไม่มีความเกรงกรัวทหารจีนเลย แต่หากจะรับ
อาสาก็กลัวว่า
...เหมือนหาบสองบ่าอาสาสองเจ้าหาควรไม่...

เรื่องย่อ

แต่สุดท้ายสมิงพระราม ตัดสินใจอาสาสู้กับกามะนี
เพราะกลัวว่าหากอังวะแพ้เสียเมือง พระเจ้ากรุงจีน

ต้องยกทัพไปกรุงหงสาวดีต่อแน่

เรื่องย่อ

สมิงพระรามพูดกับผู้คุมว่า จะกลัวอะไรกับทหารจีน
เราจะกลัวก็แต่ทหารเทพยดาที่เหาะได้เท่านั้น
แต่กามะนีเป็นเพียงมนุษย์เดินดินเหมือนกัน

เรื่องย่อ

สมิงพระรามได้รับอาสาครั้งนี้ไม่ใช่เพราะ
อยากได้ยศถาบรรดาศักดิ์ แต่อยากรักษา
บ้านเมืองไว้ให้เป็นเกียรติ และราษฎรจะ
ได้อยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุข

เรื่องย่อ

สมิงพระรามเข้าเฝ้า
พระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง
และขอพระราชทานม้าฝีเท้าดี

เรื่องย่อ

สมิงพระรามทูลเปรียบเทียบอย่างหลักแหลมว่า
- ช้างเมื่อขี่จึงรู้ว่าดี ม้าเมื่อมือต้องหลังดูจึงรู้ว่าดี

- ทหารถ้าอาสาออกสงครามจึงจะรู้ว่าดี
- ทองนพคุณเล่าขีดลงหน้าศิลาก่อนจึงจะรู้ว่าดี

- สตรีงามต้องมีกริยางามจึงนับว่าดี

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องจึเงใรืห่้อขุนงนยาง่กอรมม้า จัดม้าเข้ามาให้

เลือกกว่าหมื่นแสน สมิงพระรามเอามือต้องหลังม้า ก็
ยังไม่มีตัวไหนที่ถูกใจ พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องจึงให้ไปหา

ม้าเชลยศึกทั้งในและนอกพระนครมาให้เลือก

เรื่องย่อ

พวกขุนนางหัวเราะเยาะที่สมิงพระรามเลือกม้าไม่ได้
และว่า "มอญพูดมากอวดแต่ปากดี"

เรื่องย่อ

กรมม้า ออกไปหาม้านอกเมือง พบม้าสองแม่ลูกที่
หญิงม่ายเลี้ยงไว้ ลูกม้ากระโจนข้ามมาบน้ำไปมา
เสนาบดีเห็นลูกม้าตัวนั้นมีกำลังมาก และมีลักษณะดี

จึงให้ข้าหลวงล้อมจับ แต่ก็จับไม่ได้

เรื่องย่อ

เสนาบดีจึงเรียกหญิงเจ้าของมาช่วยจับ หญิงเจ้าของ
เอาข้าวเปลือกมาตำได้รำ แล้วร้องเรียกลูกม้ามากิน
ยกมือลูบหัวลูบหน้า แล้วเอาเชือกสอดผูกคอล่ามไว้กับ
ต้นไม้ เสนาบดีจึงนำลูกม้าไปถวายพระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง

เรื่องย่อ

สมิงพระรามไปดูลูกม้าเห็นว่ามีลักษณะ
เหมาะสำหรับการรบจึงเอามือต้องหลังดู
ม้านั้นไม่อ่อนหลังทรุดลงก็เลยรู้ว่าม้านี้มี
กำลังมาก จึงให้เอาบังเหียนมาใส่ผูกอาน
ถือทวนสะพายแส้ขั้นหลังม้าควบออกไป

เรื่องย่อ

เหล่าเสนาบดีตกใจบอกว่าสมิงพระรามหนี
ไปแน่ ๆ พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องจึงเรียกผู้คุมมา
ถาม ผู้คุมบอกว่าสมิงพระรามเป็นคน
ซื่อสัตย์คงไม่หนีไป แต่ที่ขี่ม้าออกไปเพราะ
เป็นม้าหนุ่มมีกำลังมาก จึงต้องทำให้ม้า
เหนื่อยหมดแรงจึงจะกลับมาฝึกได้ง่าย

เรื่องย่อ

สมิงพระรามขี่ม้าเป็นเพลงทวนกลับเข้ามา เข้าเฝ้า
กราบถวายบังคมพระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง แล้วบอกว่า
ได้ม้าคู่ใจแล้ว จะเอาศีรษะกามะนีมาถวายให้จงได้

เรื่องย่อ

สมิงพระรามทูลขอ ๒ อย่าง

ขอเหล็ก ตะกรวย

ภาชนะสานด้วยตอก
ตาห่างคล้ายชะลอม
ทรงกระบอกปากกลม

ก้นมน

เรื่องย่อ

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องพระราชทานของให้สมิงพระราม

เครื่องม้าทองคำ เสื้อผ้ชจาีมบโพพเูอขกวลศิีบรทษอะง ทองต้นแขน แหวนสอดก้อย
ประดับพลอย ปลายแขน

เรื่องย่อ

มังมหาราชาถือพระราชสาส์น
และเครื่องราชบรรณาการไปยังพระเจ้ากรุงจีน

เนื้อความกำหนดวันขี่ม้านรำทวน
คือวันพฤหัสบดี นับเป็นวันที่ครบเจ็ดวัน

เรื่องย่อ

พระเจ้ากรุงจีนยินดี จึงจัดเครื่องราชบรรณาการ
ตอบแทนไปยังพระเจ้าฝรั่งมังฆ้อง

เรื่องย่อ

เมื่อถึงกำหนดวันนัดหมาย

เรื่องย่อ

ทั้งสองขี่ม้ารำทวนออกมา สมิงพระรามเห็นกามะนี
ใส่เสื้อหุ้มเกราะ ไม่เห็นว่าจะแทงตรงไหนได้ จึงรู้

ว่ากามะนีชำนาญ จึงออกอุบายออกไปว่า...

เรื่องย่อ

เราทั้งสองเป็นทหารเอกอันประเสริฐ จึงเห็นว่า
ควรรำทวนถวายให้ทุกคนเห็นเป็นขวัญตา โดยให้
กามะนีรำนำก่อนสมิงพระรามรำตาม แล้วสลับให้
สมิงพระรามเป็นผู้รำนำให้กามะนีรำตาม เมื่อเสร็จ
สิ้นแล้วจึงให้สัญญาณในการสู้กัน

เรื่องย่อ

สมิงพระรามออกอุบายหวังจะดูช่องเกราะที่
จะแทงทวน เลยแสร้งให้ ยกแขนซ้าย
เหยียดตรง เหยียดแขนขวาเบื้องบนแล้ว
ทำยืนควบม้าไปมา แล้วกลับห้อยศีรษะลง
บ้าง แล้วทำกลับเอาหลังนอนลงควบวก
เวียนไปต่าง ๆ

เรื่องย่อ

กามะนีรำตามโดยไม่ได้สงสัยอะไร
เพราะคิดว่าเป็นเพลงรำทวนฝ่ายพม่า
สมิงพระรามเห็นช่องใต้รักแร้ทั้งสอง
ข้าง และท้ายทอยที่เกราะท้ายหมวก
เปิดออกที่สามารถย้อนฟันขึ้นไปได้

เรื่องย่อ

ทั้งสองเริ่มรบกัน ผ่านไปหลายสิบเพลง
ก็ยังไม่ได้ผลแพ้ชนะ จึงหาวิธีลวงให้ม้า
กามะนีอ่อนกำลัง จึงทำเป็นเสียทีควบ
ม้าหนีออกไป กามะนีเห็นได้ทีจึงควบม้า
ตามไล่

เรื่องย่อ

สมิงพระรามควบม้าออกมาไกลรอท่ากา
มะนี เห็นกามะนีไกล ๆ พอรู้ว่าม้ากามะ
นีอ่อนกำลังลงแล้ว จึงชักม้าวกเป็นเพลง
โคมเวียน กามะนีชักม้าเป็นเพลงผ่า
หมากสู้กัน

เรื่องย่อ

ม้ากามะนีอ่อนกำลังตามเพลงไม่ทัน
สมิงพระรามได้ทีสอดทวนถูกซอกรักแร้
กามะนี กามะนีเอนตัวลง สมิงพระราม
จึงชักดาบเข้าฟันท้ายย้อนกลีบเกราะ

เรื่องย่อ

ศีรษะกามะนียังไม่ทันตกถึงพื้นดิน สมิง
พระรามเอาขอเกี่ยวไว้แล้วใส่ตะกรวย
นำมาถวายพระเจ้าฝรั่งมังฆ้องที่หน้า
พลับพลา

เรื่องย่อ

พกตฝกพัลวงรรร่ััใาบสะะทนเเคหจจ้รท้้ำีัาาา่พสมกกยมรรพ์เุุคงงพมจจ่วีีรานนรจาเใะะฝขหไั้ด่้าูงดทถต้นูีใหกเาหมา้วยื่คราอทำจไังีพมปนอั่ันนจงพีูวำนสดัะศญโไกพแมญ่รกตจธา่ารพไิมงวจร้ึะแงะเนกรลีเ้มจารว้ราาไาัตกกมบ่่รสอคทุัูงหตวลจัีวรยใน์แหยิ้่ลง้ว

เรื่องย่อ

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องปูนบำเหน็จให้โหรที่ทำนายดวง
เมือง และหญิงม่ายเจ้าของม้า และปรึกษาว่าจะยก
ตำแหน่งมหาอุปราช + พระราชธิดาในแก่สมิงพระราม

เรื่องย่อ

สมิงพระรามบอกว่าที่รับอาสาสู้ในครั้งนี้มีความต้องการ ๔ ประการ เท่านั้น

หวกังาพร้จนอจงาจกำ แสดงฝีมือให้เห็น ใมัหง้พฆ้อระงเฆจ่้าาตฝนรั่เงอง ถ้ลาาไกม่ลฆั่บาหจงะสขอาวงดี

เรื่องย่อ

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องไม่อยากฆ่าสมิง
พระรามเพราะมีบุญคุณต่อบ้านเมือง
และเป็นคนมีความสามารถ จึงไปปรึกษา
พระอัครมเหสีว่าจะทำอย่างไรดี

เรื่องย่อ

พระอัครมเหสีคิดจะผูกสมิงพระรามด้วย
"ยางรัก" เพราะถ้าสมิงพระรามเห็นพระธิดาต้อง
หวั่นไหวแน่ ...อุปมาดั่งชายธงอันต้องลม...

เรื่องย่อ

พระอัครมเหสีไปบอกพระธิดาว่าจะยกให้สมิงพระราม พระ
ธิดาจึงร้องไห้ บอกมาว่าคิดไว้ว่าชาตินี้จะไม่แต่งงานอยากไป
บวชชี และสมิงพระรามก็เป็นเพียงทหารต่างชาติต่างภาษา
...อุปมาดังหงส์ตกลงในฝูงกา ราชสีห์เข้าปนกับหมู่เสือ...

เรื่องย่อ

ถึงวันกินเลี้ยง ก็วางแผนให้พระธิดายกพานพระศรีมาให้สมิง
พระราม เมื่อเห็นพระธิดา สมิงพระรามก็ตกตะลึงในความงาม

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องจึงดีใจที่แผนการจะสำเร็จ

เรื่องย่อ
สุดท้ายสมิงพระรามยอมรับบำเหน็จ เพราะเกรงว่าจะเสีย
พระราชประเพีณี แต่มีเงื่อนไข ๒ อย่าง
กลัถบ้หา้หใา"คงเมสชรเาลเรวรีียยดยี"ทกกัจวน่ะาที หารชก่ากวัเชบยกาิทดพธัิ้รสงรสางะชคอเจจง้ราะฝา่ไมามย่

เรื่องย่อ

พระเจ้าฝรั่งมังฆ้องป่าวประกาศว่า จากนี้ไปให้เรียกว่า
"เจ้าสมิงพระรามกู้เมือง" และเมื่อขึ้นเป็นอุปราชแล้ว ให้เรียก

ว่า "พระมหาอุปราชผดุงนคร"