ดนตรี ป.6 หน่วยที่ 2

๒หน่วยการเรียนรู้ท่ี

เคร่อื งดนตรไี ทย
และเคร่อื งดนตรสี ากล

• จำแนกประเภทและบทบำทหน้ำทเี่ ครอ่ื งดนตรีไทยและ
เครือ่ งดนตรที ่มี ำจำกวฒั นธรรมตำ่ ง ๆ (ศ ๒.๑ ป.๖/๒)

เคร่อื งดนตรไี ทย
และเครือ่ งดนตรีสากล

จากภาพมีเคร่ืองดนตรีอะไรบา้ ง
และเปน็ วงดนตรขี องภาคใด

๑. เครอ่ื งดนตรีพื้นบ้านของไทยในแต่ละภาค

เครอื่ งดนตรีพน้ื บำ้ นของไทยในแตล่ ะภำค เปน็ สงิ่ ที่สรำ้ งควำมบนั เทิง
สนกุ สนำนให้กับคนในท้องถิน่ แบ่งออกเป็น ๔ ประเภท ไดแ้ ก่ เคร่ืองดีด
เครื่องสี เครอื่ งตี และเคร่ืองเป่ำ

เครือ่ งดนตรไี ทยในแตล่ ะภำคมคี วำมแตกตำ่ งกนั ทง้ั วิธกี ำรบรรเลง
รปู รำ่ งลักษณะของเคร่อื งดนตรี เครื่องดนตรแี ตล่ ะประเภทจึงมีบทบำท
หน้ำท่แี ตกตำ่ งกนั ดงั นี้
ประเภทและบทบาทหน้าทข่ี องเคร่ืองดนตรีพ้ืนบ้านของไทย
ในแต่ละภาค

เคร่อื งดนตรีพืน้ บ้ำนของไทยในแต่ละภำคเป็นเครือ่ งดนตรีท่ีเกดิ
มำจำกภมู ิปัญญำทอ้ งถิ่นของคนในแต่ละภมู ิภำค สรำ้ งสรรค์ประดิษฐข์ น้ึ มำ
เพ่ือสร้ำงควำมสนกุ สนำน ผอ่ นคลำยกนั ในยำมว่ำง หรอื ใชเ้ พอ่ื ประกอบ
พิธกี รรมเทศกำลงำนบุญ ประเพณีตำ่ ง ๆ ในท้องถน่ิ ซึ่งเคร่ืองดนตรี
พนื้ บ้ำนของไทย ๔ ภำค มลี กั ษณะดงั น้ี

เครือ่ งดนตรพี ืน้ บ้านภาคเหนอื

เครือ่ งดนตรีพน้ื บ้านภาคเหนอื ประเภทเครอื่ งดีด
พณิ เพียะ มีคนั ทวน มีสำยทั้งแบบ ๒ สำย และ ๔ สำย กะโหลก

พณิ เพียะทำด้วยเปลือกนำ้ เตำ้ ตดั คร่งึ หรอื กะลำมะพร้ำว เวลำดีดใช้
กะโหลกประกบติดหนำ้ อกขยับเปิดปิดใหเ้ กิดเสียงก้องกงั วำน

พิณเพยี ะ

บทบาทหนา้ ที่ : ใชบ้ รรเลงทำนองดดี คลอไปกับบทขับรอ้ ง

เครื่องดนตรพี น้ื บา้ นภาคเหนือ

 เครือ่ งดนตรีพื้นบ้านภาคเหนอื ประเภทเครอื่ งสี
สะล้อ เปน็ เครือ่ งดนตรปี ระเภทสี มที ้งั ๒ สำย และ ๓ สำย คันชัก
จะอย่ดู ้ำนนอกตวั สะล้อ ด้ำนหลงั กะโหลกเจำะเปน็ รปู ลวดลำยตำ่ ง ๆ
เวลำสใี ช้ยำงสนถู ทำให้เกดิ เสยี ง

สะลอ้

บทบาทหนา้ ที่ : ใช้บรรเลงทำนองประกอบกำรแสดงรว่ มกบั บทเพลง
ไดท้ ุกชนิด บรรเลงรว่ มเขำ้ กบั วงดนตรีตำ่ ง ๆ ได้

เคร่อื งดนตรพี ื้นบา้ นภาคเหนือ

 เคร่อื งดนตรีพ้ืนบ้านภาคเหนือประเภทเครอ่ื งตี
กลองสะบดั ชัย เป็นกลองสองหน้ำขนำดใหญ่ หนำ้ กลองหุ้มด้วยหนัง
ขึงดว้ ยหมุด ตัวกลองประดบั ดว้ ยไม้แกะสลกั ทำใหด้ ูสวยงำม

กลองสะบัดชยั

บทบาทหน้าที่ : ในอดตี ใช้ตบี อกสัญญำณ เชน่ ตบี อกสญั ญำณ
กำรโจมตีข้ำศกึ ปัจจบุ ันใชต้ ีประกอบขบวนแห่ หรือแสดงในงำนตำ่ ง ๆ

เครอื่ งดนตรีพ้นื บา้ นภาคเหนือ

เครอ่ื งดนตรีพน้ื บา้ นภาคเหนอื ประเภทเครอ่ื งเปา่
ปแี่ น เปน็ ปี่ประเภทลนิ้ คู่ ทำดว้ ยไมเ้ นื้อแข็ง มี ๒ ขนำด คอื ขนำดเล็ก

และขนำดใหญ่ ถ้ำขนำดเล็กเรยี กวำ่ แนน้อย ขนำดใหญ่เรยี กวำ่ แนหลวง

ป่แี น

บทบาทหนา้ ท่ี : ใช้บรรเลงร่วมกบั ฆ้อง กลองแอว กลองตะโลด้ โปด๊ ใช้
บรรเลงประกอบกำรฟอ้ น

เครอ่ื งดนตรพี นื้ บา้ นภาคกลาง

เคร่อื งดนตรพี ื้นบา้ นภาคกลางประเภทเครอื่ งดีด
จะเข้ เป็นเคร่ืองดีด มี ๓ สำย ตัวจะเข้ มี ๒ ตอน คือ ตอนหัวและ

ตอนหำง ระหว่ำงตัวจะเข้มีแป้นรองรับสำยเรียกว่ำนม มี ๑๑ อัน
เพ่ือสำหรับน้วิ กด เวลำบรรเลงใชไ้ มด้ ีด

จะเข้

บทบาทหน้าที่ : ใช้บรรเลงดำเนินทำนองในวงดนตรไี ทยประเภทตำ่ ง ๆ
มเี สียงสดใส ไพเรำะ

เคร่ืองดนตรีพื้นบ้านภาคกลาง

เครือ่ งดนตรพี ้ืนบ้านภาคกลางประเภทเครือ่ งสี
ซอด้วง เป็นเครื่องสี มีเสยี งสงู ก้องกังวำนเวลำสี กระบอกซอทำดว้ ย

ไม้เน้ือแข็ง ลกั ษณะคล้ำยด้วงดกั สตั ว์ ขงึ หนงั ด้ำนหนึ่งดว้ ยหนงั สตั ว์
มีหยอ่ ง และสำย ๒ สำยพำดข้ำม ปลำยบนผกู ติดกับลกู บิด คันชักส่วนที่
เป็นหำงมำ้ อยรู่ ะหวำ่ งสำยทง้ั ๒ สำย
ขนำดคอ่ นข้ำงเล็ก
บทบาทหน้าที่ : ใช้บรรเลงดำเนินทำนอง
ใหก้ ับวงดนตรีไทยประเภทตำ่ ง ๆ

ซอด้วง

เครือ่ งดนตรีพน้ื บ้านภาคกลาง

เครือ่ งดนตรพี น้ื บ้านภาคกลางประเภทเครื่องตี
กลองยาว เปน็ เครื่องตี ตัวกลองทำด้วยไม้ลักษณะกลมกลวง ขึงหน้ำ

กลองดว้ ยหนงั มรี ูปร่ำงยำวใช้สะพำยเวลำตี

บทบาทหนา้ ที่ : ใช้บรรเลงในจังหวะที่สนกุ สนำน
คกึ คัก เร้ำใจ เชน่ ใช้บรรเลงประกอบขบวนแห่
งำนประเพณหี รอื รำเถดิ เทิง

กลองยาว

เครื่องดนตรีพน้ื บา้ นภาคกลาง ขลยุ่ อู้
ขลยุ่ เพียงออ
 เคร่ืองดนตรีพ้นื บ้านภาคกลางประเภทเครือ่ งเปา่
ขลยุ่ เปน็ เคร่อื งเป่ำมกั ทำจำกไม้รวก ไมช้ งิ ชงั ปัจจบุ ัน ขล่ยุ หลบี

ใชว้ ัสดุอนื่ เชน่ พลำสตกิ เจำะรตู ำมยำว มรี ะยะหำ่ งพอควร
สำหรับเอำนิ้วปดิ และเปิดให้เป็นเพลงเม่ือเปำ่ ขล่ยุ มีหลำยชนิด เชน่

ขลุ่ยอู้ เป็นขล่ยุ ขนำดยำวและใหญ่กว่ำขลยุ่ เพียงออ
มเี สยี งต่ำ ใชเ้ ฉพำะในวงปพี่ ำทยด์ ึกดำบรรพ์

ขลุย่ เพยี งออ เปน็ ขล่ยุ ขนำดกลำง ใชเ้ ป่ำและ
เปน็ หลักเทียบเสยี งในวงเครอ่ื งสำย

ขลยุ่ หลีบ เป็นขลุ่ยขนำดเลก็ มเี สียงสงู แหลม
ใช้เปำ่ เข้ำคกู่ บั ขลุ่ยเพยี งออในวงเครอ่ื งสำย
บทบาทหน้าท่ี : ทำหนำ้ ท่ีดำเนินทำนอง สอดแทรกทำนอง
ให้เกิดควำมไพเรำะในบทเพลงทงั้ เสยี งสูง เสียงท้มุ ต่ำ

เครือ่ งดนตรีพ้นื บ้านภาคะวนั ออกเฉยี งเหนือ (อสี าน)

 เครอ่ื งดนตรพี นื้ บ้านภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื (อสี าน) ประเภทเคร่อื งดีด
พิณ บำงครง้ั ชำวอีสำนเรียกวำ่ ซงุ หรอื เต่ง ตวั พิณทำจำกไมข้ นนุ มีลูกบดิ
หยอ่ ง และสำยพณิ ส่วนสำยพณิ ทำมำจำกโลหะผสม เวลำบรรเลงจะใช้

วัสดุทเี่ ป็นแผ่นบำง เชน่ ไมไ้ ผเ่ หลำหรอื ป๊ิกกตี ำรด์ ีดได้

บทบาทหน้าที่ : พณิ ใช้บรรเลงทำนองหรอื ดดี แนว
ประสำนเสยี ง หรือบรรเลงประสมวงดนตรีอน่ื ๆ
และบรรเลงประกอบกำรแสดง

พณิ

เครือ่ งดนตรีพืน้ บา้ นภาคะวันออกเฉียงเหนือ (อสี าน)

 เครอ่ื งดนตรีพื้นบา้ นภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื (อีสาน) ประเภทเครอ่ื งสี
ซอบ้งั หรอื ซอกระบอก ทำจำกไม้ไผ่ เปน็ ซอของชำวผู้ไทย (ภูไท) มีเสยี งเบำ

บทบาทหน้าที่ : ใชบ้ รรเลงรว่ มกบั เครื่องดนตรชี นิดอืน่ มีเสียงไพเรำะออ่ นหวำน
ใชบ้ รรเลงทำนอง ประกอบฟ้อนผไู้ ทย (ภไู ท)

ซอบั้ง

เครือ่ งดนตรีพน้ื บ้านภาคะวนั ออกเฉยี งเหนอื (อสี าน)

 เคร่ืองดนตรีพ้นื บา้ นภาคตะวันออกเฉียงเหนอื (อสี าน) ประเภทเครื่องตี
โปงลาง มลี ักษณะคลำ้ ยระนำด แตจ่ ะแขวนในแนวดง่ิ มีเสยี งลดหลัน่ กันไป
ตำมขนำดลูกระนำด

บทบาทหน้าท่ี : ใชบ้ รรเลงทำนองร่วมกบั วงดนตรี
ต่ำง ๆ เพอื่ สร้ำงควำมสนกุ สนำน มีเสียงกอ้ งกงั วำน
สดใส

โปงลาง

เครอ่ื งดนตรีพ้นื บ้านภาคะวนั ออกเฉียงเหนือ (อสี าน)

 เครอ่ื งดนตรพี น้ื บ้านภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื (อีสาน) ประเภทเครอื่ งเป่า
แคน เป็นเครอ่ื งดนตรที ี่ทำจำกไม้ไผช่ นิดหนึง่ มีขนำดต่ำง ๆ
ประกอบเข้ำกนั เป็นตัวแคน เป็นเครื่องเปำ่ ที่มีล้นิ โลหะ กำรเป่ำแคน
จะใชก้ ำรเปำ่ ลมเข้ำและดูดลมออก มเี สียงสดใส สนกุ สนำน

บทบาทหนา้ ที่ : ใชบ้ รรเลงประกอบกำรขบั ร้อง
หรือบรรเลงในวงดนตรตี ่ำง ๆ เช่น วงโปงลำง

แคน

เคร่อื งดนตรพี ืน้ บา้ นภาคใต้

ดนตรพี ้ืนบำ้ นภำคใตจ้ ะเนน้ เครอ่ื งดนตรปี ระเภทเครอื่ งตแี ละเครือ่ ง
เป่ำเปน็ หลัก เครอื่ งดนตรีพื้นบำ้ นภำคใต้ที่ควรรู้จกั มีดังน้ี
 เคร่อื งดนตรพี ืน้ บ้านภาคใตป้ ระเภทเครอื่ งตี

กลองชาตรี ใช้บรรเลงในวงป่ีพำทย์ชำตรี เลน่ คกู่ ับโทนชำตรี ที่ทำให้
มีขนำดเล็กเพอื่ พกพำได้สะดวกในกำรขนย้ำยไปมำขณะเดนิ ทำงไป
แสดง มีเสยี งดงั ตุ๊ก บำงครัง้ เรียก กลองตกุ๊
บทบาทหนา้ ท่ี : ใช้บรรเลงในวงปี่พำทย์
และบรรเลงประกอบกำรแสดงหนังตะลงุ

กลองชาตรี

เครอื่ งดนตรพี ้นื บ้านภาคใต้

 เคร่ืองดนตรพี ้นื บา้ นภาคใต้ประเภทเคร่ืองเปา่
ปี่กาหลอ เป็นป่ที ท่ี ำด้วยไม้ เลำปมี่ รี ู ๗ รู มรี ูด้ำนล่ำงหวั แม่มอื ๑ รู
ปำกลำโพงป่ีเป็นปำกบำน เพอื่ ใชข้ ยำยเสียง

บทบาทหน้าท่ี : ใช้บรรเลงในวงดนตรกี ำหลอ
บรรเลงในงำนศพ

ปีก่ าหลอ



๒. ประเภทของเครือ่ งดนตรสี ากล

เคร่ืองดนตรีสำกลแต่ละประเภทมีรูปร่ำง ลักษณะและวิธีกำร
บรรเลงที่แตกต่ำงกัน และมีลักษณะเสียงแตกต่ำงกันไปตำมลักษณะ
ของเครอื่ งดนตรี เครือ่ งดนตรสี ำกล แบง่ ออกเป็น ๕ ประเภท ดังนี้

๒.๑ เคร่ืองสาย

เคร่อื งสาย เป็นเคร่ืองดนตรที ่ีมีสำยเป็นหลกั สำยของเคร่ืองดนตรอี ำจเปน็
โลหะผสมเอ็นขึงให้ตึง และปรบั ระดบั เสยี งได้ เกดิ เสยี งโดยกำรสหี รือดีด
บทบาทหน้าที่ : ใชบ้ รรเลงดำเนนิ ทำนองเพลงและประสำนเสียง

ไวโอลีน วโิ อลา เซลโล ดมั เบลิ กีต้าร์ ฮารป์ แมนโด แบนโจ
เบส ลิน

๒.๒ เครอื่ งเปา่ ลมไม้

เครื่องเปา่ ลมไม้ เปน็ เครื่องดนตรที ่ที ำใหเ้ กดิ เสียงดว้ ยกำรเป่ำลมผำ่ นช่อง
ไปในท่อทำให้เกิดเสียงตำ่ ง ๆ เป็นเคร่อื งดนตรที ท่ี ำจำกไม้ แต่ปจั จบุ นั
บำงชนดิ ทำจำกโลหะ และวสั ดสุ งั เครำะห์
บทบาทหน้าที่ : ใชบ้ รรเลงดำเนินทำนอง

๑) เครื่องเป่าลมไมช้ นิด
ไม่ใชล้ ้ิน เช่น ฟลูต ปกิ โกโล

ขล่ยุ รคี อรเ์ ดอร์

ฟลตู ปกิ โกโล ขลยุ่ รคี อรเ์ ดอร์

๒) เครอ่ื งเปา่ ลมไมช้ นดิ ใช้ลิ้น คลาริเนต็ แซก็ โซโฟน
แบง่ เปน็ ๒ ประเภท ได้แก่

(๑) ประเภทลิ้นเดย่ี ว เช่น คลำรเิ นต็
แซ็กโซโฟน

(๒) ประเภทลน้ิ คู่ เชน่ โอโบ บำสซนู
อิงลิชฮอรน์ คอนทรำบำสซูน

โอโบ บาสซูน อิงลิชฮอร์น คอนทราบาสชนู

๒.๓ เครือ่ งเปา่ ลมทองเหลือง

เครือ่ งเปา่ ลมทองเหลอื ง เปน็ เคร่อื งดนตรที ที่ ำจำกโลหะเปน็ ซซู าโฟน
ประเภทกลุม่ แตร เป็นเครอ่ื งดนตรีที่มปี ำกเปำ่ หรอื ทเ่ี รียกว่ำ บาริโทน
กำพวด ทำใหเ้ กิดเสียงโดยกำรเป่ำลมให้เกดิ กำรสน่ั สะเทอื น
ทีร่ ิมฝปี ำกของผ้เู ป่ำเข้ำไปในปำกเปำ่ เคร่อื งเปำ่ ลมทองเหลอื ง
จะมีทอ่ ลมทำดว้ ยโลหะขนำดต่ำง ๆ
บทบาทหนา้ ท่ี : ใช้บรรเลงดำเนินทำนองเพลงและประสำนเสยี ง
ไปพร้อมกับเคร่ืองดนตรอี ืน่

เฟรนชฮ์ อร์น คอรเ์ น็ต ยโู ฟเนยี ม ทรัมเปต็ ทรอมโบน ทูบา

๒.๔ เครอ่ื งตกี ระทบ

เครอ่ื งตีกระทบ เป็นเครอื่ งดนตรีทีเ่ กิดจำกกำรเคำะหรอื กำรส่นั สะเทือนเพ่อื ใหเ้ กดิ เสยี ง
บทบาทหน้าที่ : ใช้กำกับจังหวะให้กับเพลง และบำงเครื่องตีใช้ดำเนินทำนองและ
ประสำนเสยี งได้

๑) เครือ่ งตที ีม่ ีระดับเสียง ระฆงั ราว เบลไลรา
แนน่ อน คอื เครอ่ื งตที ี่มีระดับ
เสียงสูง-ตำ่

มาริมบา ไวปราโฟน ไซโลโฟน

๒) เครื่องดนตรีทมี่ รี ะดบั เสยี งไมแ่ นน่ อน
คือ เคร่อื งดนตรีทไี่ ม่มรี ะดับเสียงสงู -ต่ำเปน็
เครื่องกำกับจงั หวะ

กลองเบส กลองสแนร์

กลองทิมพะนี กลองคองกา กลองบองโก กลองชุด

๒.๕ เคร่ืองดนตรีประเภทลิม่ นวิ้ (คยี บ์ อรด์ )

เครื่องดนตรีประเภทล่ิมนวิ้ (คีย์บอรด์ ) เป็นเครอ่ื งดนตรีทีม่ ลี ม่ิ นว้ิ สำหรับกด
เพื่อให้เกิดเสียงสูง-ต่ำต่ำง ๆ หรือเรียกอีกอย่ำงหน่ึงว่ำ คีย์ เม่ือกดคีย์จะทำให้กลไก
ภำยในตัวเครือ่ งเกิดกำรสน่ั สะเทือน และเกดิ เป็นเสยี งต่ำง ๆ
บทบาทหนา้ ที่ : ใชบ้ รรเลงดำเนินทำนอง มีท้งั เสียงสดใส ไพเรำะ นมุ่ นวล ออ่ นหวำน

ออรแ์ กน อเิ ล็กโทน แอกคอรเ์ ดยี น เปียโน

เมโลเดียน คียบ์ อร์ดไฟฟ้า

เคร่อื งดนตรไี ทย
และเครือ่ งดนตรีสากล