เอกสารแบะกอบการเรียนเรื่อง ไฟฟ้ากระแส1_merged (1)

อปุ กรณ์ทใี่ ช้ในวงจรไฟฟ้า

1. สายไฟฟ้า
2. ฟิวส์
3. สะพานไฟ
4. สวิตช์
5. เตา้ รับและเตา้ เสยี บ

3.1 สายไฟฟ้า

สำยไฟฟำ้ เป็นอุปกรณ์ท่สี ่งพลงั งานไฟฟ้าจากท่ีหน่ึงไปยงั อีกท่ี
หนึง่

โดยใช้วตั ถทุ ่มี สี มบตั ขิ องกำรเป็นตวั นำไฟฟ้ำมำทำเป็นสำยไฟฟำ้ และมี
ฉนวนไฟฟ้ำทไี่ ม่ยอมใหก้ ระแสไฟฟำ้ ผ่ำนได้ ซง่ึ ทำมำจำกพีวีซีหรอื ยำงหุ้มผวิ นอก
ไวป้ อ้ งกนั ไฟฟำ้ ลดั วงจรเมอื่ สำยไฟแตะกนั

สายไฟฟ้าสามารถจาแนกออก
ได้ 2 ประเภท คือ

1. สายไฟแรงสูง
2. สายไฟบ้าน

1. สำยไฟแรงสูง เปน็ สายไฟเปลือยหรือไม่มีฉนวนห้มุ
สายเกลยี ว ใช้ส่งพลงั งานไฟฟ้าจากทห่ี นง่ึ ไปยงั อีกทห่ี นึง่

2. สำยไฟบำ้ น เป็นสายไฟทม่ี ฉี นวนหุ้ม

จำแนกเป็น 2 ชนิด ตำมลักษณะของสำยไฟดงั น้ี
2.1 สำยออ่ นหรอื สำยเด่ยี ว เป็นสายไฟทม่ี ีแกน 1 แกน เป็นสำยไฟทม่ี ี

ลวดทองแดงขนำดเล็กหลำยเสน้ รวมกัน มฉี นวนหุม้
2.2 สำยแข็งหรอื สำยคู่ เปน็ สายไฟท่ีมีแกน 2 หรือ 3 แกน เป็นสำยไฟฟำ้ ท่ี

มลี วดทองแดงเสน้ เดยี วหรือหลำยเส้นกไ็ ด้ และมีฉนวนหุ้ม

ถ้ากระแสไฟฟา้ ไหลผา่ นวงจรไฟฟ้าที่มคี วามตา้ นทาน
นอ้ ยท่สี ุด เรียกว่า ไฟฟำ้ ลดั วงจร

ถา้ ไฟฟา้ รั่วผา่ นรา่ งกายเราลงสพู่ นื้ ดินได้ (ทาให้ไฟฟา้
เคลื่อนท่คี รบวงจร) เรยี กว่า ไฟดูด

3.2 ฟิ วส์

เป็นอปุ กรณ์สำคญั ในวงจรไฟฟ้ำ ทาหนา้ ทปี่ ้องกันไม่ให้
กระแสไฟฟา้ ไหลในวงจรไฟฟ้ามากเกนิ ไป หรอื ปอ้ งกันการเกดิ
ไฟฟา้ ลดั วงจร โดยฟวิ สจ์ ะรอ้ นและละลำยขำดออกจำกกนั ทันที
เปน็ กำรตัดวงจรไฟฟำ้

สมบัตขิ อง
ฟิ วส์

1. ควำมรอ้ นทำให้ฟิวสห์ ลอมละลำยได้
2. ฟิวส์ขนำดใหญห่ ลอมละลำยไดช้ ้ำกว่ำฟิวส์ขนำดเลก็
3. เมื่อให้ควำมรอ้ นและใชเ้ วลำเท่ำกนั ฟวิ ส์จะหลอมละลำย
ในขณะท่ลี วดเหลก็ และลวดทองแดงที่มีขนำดเท่ำกบั ฟิวส์จะไม่
หลอมละลำย
4. ฟวิ ส์มีจุดหลอมเหลวตำ่ กว่ำลวดเหล็กและลวดทองแดง

ฟิวส์เปน็ โลหะผสมระหวา่ งตะกวั่ ดีบุกและบิสมัท มจี ดุ
หลอมเหลวต่า ฟวิ ส์มีหลายขนาดดังนี้

1.ฟวิ ส์เส้น นิยมใช้ตำมบ้ำนเรอื น ใชก้ ับสะพำนไฟที่แผงไฟรวม

2.ฟวิ สแ์ ผน่ ปลำยท้ังข้ำงมีขอเกี่ยว ใช้ทีแ่ ผงไฟรวมใน
วงจรไฟฟ้ำรวมของอำคำรใหญ่ๆ เชน่ โรงงำน โรงเรียน เป็นตน้

3.ฟวิ สก์ ระเบ้อื ง ลกั ษณะเป็นขวดกระเบอ้ื ง ใช้ท่ีแผงไฟ
รวมในบ้าน

4.ฟวิ ส์หลอด เป็นเส้นโลหะเล็กๆ บรรจอุ ย่ใู นหลอดแก้ว
นิยมใช้ในวงจรไฟฟา้ ของเครอ่ื งใช้ไฟฟา้ เช่น วิทยุ โทรทศั น์

การเลอื กใชฟ้ ิวสเ์ พื่อใช้กับวงจรไฟฟ้าในบ้านควร
คานวณหาค่ากระแสไฟฟ้าทไ่ี หลผ่านเคร่อื งใช้ไฟฟ้าในบ้าน
ทั้งหมด ดว้ ยสูตรคานวณหาค่ากระแสไฟฟ้า ดังนี้

ตวั อยำ่ ง เครือ่ งใชไ้ ฟฟา้ ในบ้านหลงั หนึ่งมีหลอดไฟฟา้ 60 วตั ต์ 6 ดวง
หม้อหุงขา้ ว 1,000 วัตต์ เตารดี ไฟฟา้ 750 วัตต์ พัดลม 50 วตั ต์ โทรทัศน์
100 วัตต์ ควรใชฟ้ วิ ส์ทมี่ ขี นาดเทา่ ไหร่ เมอ่ื ศักย์ไฟฟ้าในบ้านเทา่ กับ 220
โวลต์

แบบฝึกหดั บ้านหลงั หนง่ึ ใชเ้ ครอื่ งใช้ไฟฟ้าต่างๆ ดงั น้ี ตู้เย็น 100 วัตต์ เตารดี
1,000 วตั ต์ โทรทศั น์ 150 วตั ต์ หม้อหุงข้าว 700 วตั ต์ และหลอดไฟ25 วตั ต์ 4
ดวง ถา้ บ้านหลังน้ีใช้ไฟฟา้ ทม่ี ีความต่างศกั ย์ 220 โวลต์ จะตอ้ ง
ใชฟ้ ิวส์ขนาดเทา่ ไหร่

ดงั น้ัน ควรใช้ฟวิ ส์ขนาด 10 แอมแปร์

ขอ้ สอบ 0-net



ขอ้ ควรระวัง

เมื่อฟวิ สใ์ นบ้านขาดไมค่ วรใชล้ วดเหล็กหรือโลหะใดๆ มา
ต่อแทนฟวิ ส์ เพราะจะทาใหเ้ กิดไฟฟา้ ลดั วงจรภายในบา้ น ลวด
เหลก็ หรอื โลหะจะไมห่ ลอมละลำย ทำใหก้ ระแสไฟฟำ้ ไหลเข้ำ
วงจรไฟฟำ้ ในบำ้ นมำกกวำ่ ปกติ และทำให้เกิดไฟไหม้ได้

เครอ่ื งตดั วงจรไฟฟ้า
อตั โนมัติ

เคร่อื งตัดวงจรไฟฟา้ อัตโนมัติหรอื เครอื่ งตดั
กระแสไฟฟา้ จะตัดกระแสไฟฟ้าโดยอัตโนมัติเม่อื พบวา่ มี
กระแสไฟฟ้าไหลผา่ นวงจรมากเกนิ ไป ซง่ึ จะชว่ ยลดอนั ตราย
จากกระแสไฟฟา้ ท่ีเกินมาอันเปน็ เหตุใหเ้ กดิ ไฟไหมไ้ ด้

3.3 สะพานไฟ (cut-out)

สะพานไฟ (cut-out) ทาหน้าทค่ี วบคุมวงจรไฟทัง้ หมด หรอื ต่อแยก
เพอื่ ตัดต่อวงจรไฟฟา้ ในส่วนตา่ งๆ ของบ้าน และในการตัดต่อวงจรของ
สะพานไฟน้นั จะตัดทงั้ สองเส้น โดยการใช้สะพานไฟตอ่ จากมาตรวดั ไฟฟ้าเขา้
กับวงจรไฟฟ้าในบ้าน ที่สะพานไฟจะมฟี ิวสอ์ ยู่ดว้ ย 2 เสน้

วิธีใชส้ ะพำนไฟ คือ เมอื่ ตอ้ งการตัดวงจรไฟฟ้าในบ้าน ใหส้ บั คนั
โยกซ่งึ ทาจากฉนวนไฟฟ้าของสะพานไฟลง เม่ือต้องการตอ่
วงจรไฟฟ้าสับคันโยกของสะพานไฟข้ึน และต้องสับใหแ้ น่น ถ้า
ไม่แน่นจะเกิดความรอ้ นตรงจุดสมั ผัสอาจเกดิ ไฟไหมไ้ ด้

3.4 สวติ ซ์
(Switch)

สวิตซ์ เปน็ อปุ กรณใ์ ชต้ อ่ หรือตัดวงจรไฟฟ้าในส่วนทตี่ อ้ งการ เช่น
ควบคมุ วงจรไฟฟา้ หลอดไฟฟา้ การต่อสวิตซต์ อ้ งตอ่ แบบอนกุ รมกับ
เคร่อื งใช้ไฟฟ้าและตอ่ เชอื่ มกบั สายไฟ

ส่วนประกอบทสี่ าคัญของ
สวติ ซ์

1.คาน เปน็ สว่ นที่ใช้กดปิด-เปดิ ซง่ึ ทำดว้ ยฉนวนไฟฟำ้
2.แผน่ โลหะใต้คาน เช่อื มตอ่ กับปมุ่ โลหะติดกับฐำนสวิตซ์ ชว่ ยทำให้
กระแสไฟฟำ้ ไหลครบ
3. ขดลวดสปรงิ อยกู่ ลำงคำน ชว่ ยดนั คำนให้ค้ำงอยู่ในวงจรตำแหน่งเปดิ
หรอื ปิดไฟ

ประเภทของสวิตซ์

มหี ลายแบบ ท่ีใชท้ ั่วไปจาแนกได้ 3 แบบ

1.สวิตซแ์ บบธรรมดา
2.สวติ ซ์สองทาง
3.สวติ ซ์อัตโนมัติ

1.สวติ ซ์แบบธรรมดำ ใช้ควบคุมวงจรไฟฟา้ สว่ นหน่งึ

สว่ นใดท่ีใช้ปดิ -เปิด วงจรไฟฟ้าที่ควบคุมหลอดไฟฟา้

2.สวิตซ์สองทำง ใชค้ วบคมุ วงจรไฟฟ้าได้ 2 ทาง เมือ่ มี

กระแสไฟฟ้าไหลผา่ นในวงจรที่ 1 จะไมผ่ ่านวงจรท่ี 2 ใช้ปดิ -เปดิ
วงจรไฟฟ้าท่ีควบคมุ หลอดไฟฟ้าเพยี งหลอดเดียวได้จาก 2 ตาแหน่ง
เชน่ ไฟที่บันไดบ้าน เปน็ ต้น

3.สวิตซอ์ ตั โนมตั ิ สามารถตดั ตอ่ วงจรไดเ้ อง เมอื่ กระแสไฟฟา้ ไหล

ผา่ นมากเกินไป โดยไมต่ ้องใชค้ นปิด-เปดิ ใชต้ อ่ กบั สำยไฟใหญ่ก่อนเข้ำบ้ำน
หรอื ใช้ตอ่ กบั เครือ่ งใชไ้ ฟฟำ้ ที่ใช้กระแสไฟฟ้ำมำกๆ เช่น เคร่อื งปรับอากาศ
เป็นตน้

หลกั การใช้สวิตซ์อยา่ ง
ปลอดภัย

มขี อ้ ควรระวังดังน้ี

1.ไมค่ วรใชส้ วิตซอ์ นั เดียวควบคมุ วงจรไฟฟ้าของ
เครอ่ื งใช้ไฟฟ้าหลายเครื่อง เพรำะจะทำให้กระแสไฟฟำ้ ไหลผำ่ น
มำกเกนิ ไป ซง่ึ จะทำใหเ้ กิดควำมร้อนสูงและสวิตซ์อำจไหมเ้ สยี หำย
ได้

2.ในเครอื่ งใช้ไฟฟ้าทกี่ ระแสไฟฟา้ ไหลผา่ นมาก เช่น
เครื่องปรบั อากาศควรใชส้ วติ ซ์อัตโนมตั ิ

3.5 เตา้ รับ
และเต้าเสียบ

เต้ารับและเตา้ เสยี บ เปน็ อุปกรณท์ ใ่ี ช้ในกำรเช่อื มตอ่
ไฟฟ้ำจำกตวั บำ้ นเข้ำอุปกรณไ์ ฟฟำ้ ซึ่งทำใหก้ ระแสไฟฟำ้
ไหลผำ่ นเขำ้ เครอื่ งใช้ไฟฟำ้ ได้

เตำ้ รบั เป็นอุปกรณไ์ ฟฟ้าทต่ี ิดตง้ั ไว้กบั ตวั อาคารบา้ นเรอื น

หรือโรงงาน โดยต่อเข้ากบั วงจรไฟฟา้

เต้ำเสยี บ หรอื ทเ่ี รียกวา่ “ปลัก๊ ” เปน็ อุปกรณ์ทต่ี อ่ อย่กู ับปลาย

สายไฟฟ้าของเคร่อื งใช้ไฟฟา้ หรืออุปกรณ์ไฟฟ้า วธิ ใี ช้กค็ อื เสียบต่อเข้ากับ
เต้ารบั ให้แนน่ เพือ่ ตอ่ กบั วงจรไฟฟา้ เตา้ เสยี บมี 2 ชนดิ คอื ชนิดขาโลหะ
2 ขา และ 3 ขา ลกั ษณะของขาเตา้ เสยี บมที งั้ กลมและแบน

หลกั การใช้เต้ารับและเต้าเสียบควรพจิ ารณา ดงั นี้

1.ทาด้วยโลหะทีไ่ มเ่ ปน็ สนิมง่าย
2.ควรมีพื้นท่ีสัมผัสมากซ่ึงจะช่วยในการนาไฟฟา้ ได้ดี
3.ฉนวนท่ีหมุ้ ทาจากพลาสติกท่ีมีคณุ ภาพไมแ่ ตกหักงา่ ย
4.เลือกขนาดให้เหมาะสมกับกระแสไฟฟ้าท่ีไหลผา่ นเขา้
เครือ่ งใชไ้ ฟฟา้

ขอ้ ควรระวงั ในการใช้เตา้ รับเต้าเสียบ
เพ่อื ความปลอดภัย มีดงั น้ี

1.ไม่ควรใชเ้ คร่ืองใชไ้ ฟฟา้ หลายชนิดกับเต้ารับอันเดียวกนั
2.ขณะใชง้ านตอ้ งเสียบเตา้ เสียบเข้ากบั เตา้ รับให้แนน่ สนิท ถ้ามีช่องวา่ ง

บริเวณรอยต่อจะเกดิ ความต้านทานและความร้อนสงู
3.การดงึ เตา้ เสยี บออกจากเต้ารบั เมื่อเลิกใช้งาน ใหด้ ึงทต่ี วั เตา้ เสยี บ ไมด่ ึงที่

สายไฟ จึงจะปลอดภัย

3.6 การต่อวงจรไฟฟ้าในบ้าน

วงจรไฟฟ้ำ หมำยถงึ เส้นทางท่ีกระแสไฟฟา้ ไหลผา่ น โดย
กระแสไฟฟ้าจะไหลผ่านสายไฟ สะพานไฟ สวิตช์ และ
เครอื่ งใชไ้ ฟฟา้ ตามลาดับ แล้วไหลกลบั ทางสายกลาง

วงจรไฟฟา้ แบง่ เป็น 2 ประเภท คอื

1.วงจรปิด เปน็ กำรกด
สวิตซเ์ พือ่ เปิดไฟ วงจร
กระแสไฟฟ้าจึงไหลผ่านครบ
วงจร หลอดไฟฟา้ จงึ สว่างได้

2.วงจรเปดิ เป็นกำรกด
สวิตซ์เพื่อปิดไฟ วงจรท่ีไม่มี
กระแสไฟฟ้าไหลผ่าน หลอด
ไฟฟา้ จะดับ

สญั ลกั ษณ์แสดงลักษณะของวงจรไฟฟ้ำตอ่ ไปน้ี

การตอ่ วงจรไฟฟา้ อยา่ งง่ายมี 2 แบบ
ดงั นี้

1.แบบอนุกรม เปน็ การตอ่ เรยี งลาดบั กนั ไปกนั ไปในวงไฟฟา้
เชน่ หลอดไฟฟ้ำหลอดที่หน่งึ ต่อกบั หลอดที่ 1 และหลอดท่ี 2
เรยี งลำดับกนั ถ้าหลอดใดหลอดหนึ่งไส้หลอดขาด ไฟจะดบั ทกุ
หลอด เมือ่ แยกขัว้ ไฟฟ้ำออกจำกกันจะเปน็ เส้นตรงต่อกนั ย่งิ ต่อย่งิ เพมิ่
ควำมยำวของวงจรไฟฟำ้ ดงั รปู

2.แบบขนำน เปน็ การตอ่ แบบรวมขั้วเขา้ ด้วยกนั ใน

วงจรไฟฟา้ เชน่ ตอ่ หลอดไฟฟ้ำ 2 หลอด แบบขนำน ดงั รปู เมื่อ
ไสห้ ลอดหนง่ึ หลอดใดขาดหลอดอน่ื ยังใช้ได้ เม่ือแยกขว้ั ไฟฟ้ำ
ออกจำกกันจะไมเ่ ปน็ เส้นตรงต่อกนั ยิ่งตอ่ ยง่ิ เพ่ิมควำมกว้ำงของ
วงจรไฟฟำ้

เรือ่ งนา่ รู้

การต่อเครือ่ งใชไ้ ฟฟ้าใน
วงจรไฟฟ้าภายในบ้าน
เครือ่ งใช้ไฟฟ้าตา่ งๆ เช่น หมอ้ หงุ
ข้าว เครื่องซกั ผ้า เตารดี ตู้เย็น
ควรตอ่ แบบขนำน เพื่อที่วา่ ถา้ มี
อปุ กรณ์หรือเคร่ืองใช้ไฟฟา้ ส่วน
หนึ่งสว่ นใดเสยี ไป อุปกรณห์ รอื
เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าอนื่ ๆ ก็ยงั คงใชง้ าน
ได้