BUKU TEKS GEOGRAFI T3 KSSM [2]

6.1 Sumber Semula Jadi di Malaysia

Maksud Sumber Semula Jadi

Sumber semula jadi merujuk bahan atau punca yang terdapat di sekeliling kita, sama ada di
atas permukaan bumi, di dalam bumi atau di dalam air. Terdapat dua jenis sumber semula jadi,
iaitu sumber boleh baharu dan sumber tidak boleh baharu.

Sumber Boleh Baharu Sumber boleh baharu ialah
sumber semula jadi yang tidak
akan habis walaupun diambil
dan digunakan secara berterusan.
Sumber ini boleh diperbaharu
melalui beberapa kaedah.

Sumber boleh baharu

Hutan Suria Tanih Air
Hutan Hujan Laterit Sungai
Gambut Paya
Tropika
Hutan Pantai Laut
Air bawah tanah
Hutan Gunung Aluvium
Empangan
Hutan Paya Beris Kolam
Tasik
Hutan Paya Hutan Paya Pasir
Air Masin Air Tawar

Bab 6 Portal Geografi

Layari laman sesawang yang berikut untuk
melihat video tentang tenaga boleh baharu:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/
Video6.mp4

100

Sumber tenaga alternatif Berasaskan alam semula jadi seperti suria, air, angin,
ombak, kolam air panas, sisa tumbuhan dan tinja
Sumber tenaga haiwan untuk menghasilkan sumber kuasa elektrik
alternatif
Bersifat mesra alam dan digunakan untuk
menggantikan penggunaan bahan api fosil seperti
minyak, gas dan arang batu

Contoh tenaga alternatif ialah penjanaan kuasa
hidroelektrik, tenaga suria, biomas, ombak,
geoterma dan angin

Antara sumber tenaga alternatif di Malaysia:
• Tenaga hidroelektrik: Empangan Kenyir (Terengganu)
• Tenaga suria: Pemasangan panel solar pada bumbung

bangunan dan rumah
• Tenaga biomas: Miri dan Sri Aman (Sarawak)
• Tenaga angin: Pulau Layang-layang (Sabah)

Glosari Panel solar pada bumbung rumah Bab 6

Biomas: Tenaga yang Portal Geografi
dihasilkan daripada
bahan buangan Layari laman sesawang yang berikut untuk mendapatkan
organisma hidup yang maklumat tentang tenaga boleh baharu:
terdapat di dalam http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/Nota8.html
sesuatu ekosistem
atau kawasan 101

Geoterma: Tenaga yang
dihasilkan atau
berpunca daripada
haba dalaman bumi

Sumber Tidak Boleh Baharu

Sumber tidak boleh baharu ialah sumber semula jadi yang akan
habis atau pupus dalam jangka waktu yang tertentu jika penerokaan

sesuatu sumber itu tidak dikawal dan dirancang dengan baik.

Sumber tidak boleh baharu antaranya terdiri daripada sumber mineral
yang diperoleh dengan menggali atau melombong permukaan dan kerak
bumi. Terdapat sumber mineral yang digali di dasar laut seperti petroleum
dan gas asli. Sumber mineral pula terbahagi kepada dua jenis, iaitu logam
dan bukan logam.

Bauksit Emas Bijih timah
(Bahan asas aluminium) (Barangan kemas) (Barangan piuter)

Contoh
sumber mineral

logam

Kuprum Bijih besi
(Wayar) (Barangan logam)

Bab 6 Portal Geografi

Layari laman sesawang yang berikut untuk mendapatkan
maklumat tentang sumber mineral di Malaysia:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Tingkatan3/Nota9.html

102

Kaolin Batu granit Gas asli
(Barangan (Industri (Industri
tembikar) kimpalan)
Arang batu pembinaan) Pasir
(Industri melebur (Barangan kaca)
Contoh
besi) sumber mineral

bukan logam

Petroleum
(Bahan bakar)

Latih Diri A Kebanyakan negara telah Bab 6
menggunakan tenaga
1. Jelaskan perbezaan antara sumber boleh baharu dengan nuklear untuk penjanaan
sumber tidak boleh baharu. tenaga elektrik. Berikan
pendapat anda.
2. Senaraikan empat contoh sumber boleh baharu.
3. Senaraikan empat contoh sumber mineral bukan logam. Menganalisis

103

6.2 Taburan Sumber Boleh Baharu dan Sumber
Tidak Boleh Baharu di Malaysia

Bahagian ini memfokuskan taburan beberapa sumber boleh baharu dan sumber tidak boleh
baharu utama di Malaysia.

Sumber Semula Jadi Boleh Baharu: Air (Empangan Hidroelektrik)

100°T 105°T

Jumlah hujan kira-kira PETUNJUK
2 600 mm setahun
menjadikan Malaysia Sungai
amat berpotensi
membangunkan Stesen
kuasa hidroelektrik jana kuasa
hidroelektrik
2 1
3 1 Pergau
2 Temenggor
5°U 47 8 3 Bersia
4 Kenering
56 5 Chenderoh
6 Sg. Piah Bawah
Empangan ialah tambak 7 Sg. Piah Atas
yang dibina untuk 8 Kenyir
menahan aliran air 9 Batang Ai
10 Bakun
11 Murum
12 Tenom Pangi

Air sungai yang diempang, Selat Melaka
apabila dilepaskan akan
memutarkan turbin
dan menghasilkan
tenaga elektrik

Peta 6.1 Taburan beberapa stesen jana kuasa hidroelektrik di Malaysia

Bab 6 Empangan Kenyir (Terengganu)

Empangan Bersia (Perak)

104

Info Mengapakah empangan
hidroelektrik sesuai
Empangan Bakun merupakan empangan hidroelektrik yang terbesar dibina di kawasan tanah
di Malaysia. Empangan ini mampu menjana 2 400 MV tenaga elektrik. tinggi? Apakah risiko
Pada tahun 2020, dianggarkan 60 peratus daripada penjanaan tenaga pembinaan empangan
elektrik di Sarawak adalah bersumberkan hidroelektrik. di kawasan ini?

(Sumber: The International Hydropower Association, 2017) Menganalisis
U
110°T 115°T
Laut Sulu

Laut 12
China Selatan

Laut
Sulawesi

10 11

9

(Sumber: Diubah suai daripada Suruhanjaya Tenaga, 2015 dan Sarawak Integrated Water Resources, 2008)

Bab 6

Empangan Bakun (Sarawak) Empangan Tenom Pangi (Sabah)

105

Sumber Semula Jadi Boleh Baharu: Hutan

Jadual 6.1 Contoh jenis hutan dan tanih, lokasi dan sumber hutan yang terdapat di Malaysia

Jenis hutan Hutan Hujan Tropika Hutan Paya Air Tawar
dan tanih • Tanih aluvium • Tanih gambut
• Tanih laterit • Tanih aluvium
Lokasi • Bahagian tengah • Sekitar Tasik Chini, Tasik Bera,

Sumber hutan Semenanjung Malaysia Rompin dan Pekan (Pahang)
• Bahagian pedalaman • Sabak Bernam dan

Sabah dan Sarawak Tanjung Karang (Selangor)
• Dataran Hilir Perak
• Cengal, meranti, merbau, • Sekitar Sungai Lupar dan
mersawa, jelutung, keruing,
nyatuh, buluh, rotan, Sungai Rajang (Sarawak)
orkid, paku-pakis • Pokok mengkuang, nipah,
dan tumbuhan herba
palma, keladi air, putat, palas,
• Harimau, gajah, tapir, landak, keriang, meranti jaya
kancil dan monyet dan semayur
• Ikan air tawar, katak, ular,
biawak, buaya, burung
dan kera

Bab 6 Info

Berdasarkan Perlembagaan Pokok mengkuang
Persekutuan, pengurusan
hutan berada di bawah
bidang kuasa kerajaan
negeri dan setiap negeri
dipertangungjawabkan
untuk menggubal dasar
dan undang-undang
perhutanan masing-masing.

(Sumber: Kementerian Sumber
Asli dan Alam Sekitar, 2017)

Pokok buluh
106

Hutan Paya Air Masin Hutan Pantai Hutan Gunung
• Tanih gambut • Tanih berpasir • Tanih laterit
• Tanih aluvium
• Laut Matang (Perak) • Pantai Tanjung Rhu, Langkawi • Gunung Kinabalu (Sabah)
• Sebahagian pantai (Kedah) • Pergunungan Iran (Sarawak)
• Gunung Jerai (Kedah)
Kuala Selangor • Pulau Sipadan (Sabah) • Gunung Tahan (Pahang)
• Pantai Samarahan-Sadong • Pulau Talang-talang (Sarawak)
• Pantai Penarik (Terengganu)
(Sarawak)
• Delta Labuk-Sugut (Sabah)

• Pokok bakau: Bakau minyak, • Pokok ru, tapak kuda, • Rafflesia, periuk kera, pokok
api-api, perepat dan tumu mengkuang laut, renek, paku-pakis, lumut
bebaru, pokok kelapa dan kulampair
• Ikan, siput, ketam, udang, dan rumput pantai
ular, burung, memerang, • Siamang, ular, burung,
keluang dan kera • Burung, tupai, ular, ketam, serangga, musang
siput dan serangga dan harimau dahan

Bab 6

Pokok bakau Pokok kelapa Pokok renek
107

Taburan Sumber Semula Jadi Tidak Boleh Baharu: Mineral

Info Temangan
Rusila
Jabatan Mineral dan 5°U
Geosains Malaysia ialah Kuala Lipis
jabatan yang menyediakan Raub Laut
perkhidmatan China Selatan
kepakaran dalam bidang Selat Melaka
mineral, geosains dan
perlombongan bagi
menggalakkan pelaburan
dalam sektor mineral
dan perancangan
pembangunan negara.

Peta 6.2 Taburan sumber tidak boleh baharu di Malaysia
Jadual 6.2 Contoh lokasi dan kegunaan sumber tidak boleh baharu

Jenis Petroleum Gas asli Emas Arang batu
sumber

Lokasi • Luar pesisir pantai • Luar pesisir pantai • Sekitar Raub • Silimpopon, Maliau
Kelantan dan Kelantan dan dan Kuala Lipis (Sabah)
Terengganu Terengganu (Pahang)
• Bintulu, Mukah,
• Luar pesisir pantai • Luar pesisir pantai • Bau (Sarawak) Merit-Pila, Silantek,
Sabah Sabah • Sekitar Rusila Balingian (Sarawak)

• Luar pesisir pantai • Luar pesisir pantai (Terengganu)
Sarawak Sarawak

• Menjana • Bahan api • Jongkong • Menjana
tenaga elektrik domestik emas tenaga elektrik
• Bahan api
kenderaan • Industri • Barangan • Melebur besi
• Industri petrokimia kemas
Kegunaan
• Bahan api
Bab 6 petrokimia alternatif untuk
• Bahan bakar kenderaan

108

PETUNJUK U
Laut Sulu
Petroleum
Gas asli Silimpopon
Emas
Arang batu
Bandar

Bintulu Laut
Mukah Sulawesi

Merit-Pila

Bau Silantek
(Sumber: Diubah suai daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, 2016)

Aktiviti 6.1 PAK–21: Lawatan Galeri Latih Diri B

Tajuk: Sumber semula jadi boleh baharu dan tidak boleh baharu 1. Senaraikan dua
di Malaysia kawasan yang
dilitupi Hutan Paya
Objekif: Menyatakan taburan sumber semula jadi boleh baharu dan tidak Air Tawar.
boleh baharu di Malaysia
2. Apakah tujuan
Alatan: Sticky notes, kertas sebak, pen penanda, pelekat pembinaan
Langkah-langkah: stesen jana kuasa
1. Murid membuat aktiviti dalam kumpulan. hidroelektrik
2. Setiap kumpulan harus melukis sebuah peta Malaysia di atas kertas di Malaysia?

sebak yang disediakan. 3. Berikan dua contoh
3. Murid menggunakan pen penanda yang berbeza warna untuk barangan yang
diperbuat daripada
menandakan taburan sumber boleh baharu dan sumber tidak sumber petroleum.
boleh baharu.
4. Setiap kumpulan akan membina galeri mini berkenaan sumber semula Bab 6
jadi yang terdapat di Malaysia dan membuat pembentangan berkenaan
peta yang dihasilkan.
5. Selepas pembentangan, setiap kumpulan akan bergerak ke setiap galeri
dan menambah maklumat yang berkaitan menggunakan sticky notes.

109

6.3 Kepentingan Sumber Semula Jadi dalam
Pembangunan Ekonomi di Malaysia

Menyediakan bahan mentah dan bahan Sumber bahan
asas kepada industri hiliran: mentah
• Petroleum - Industri petrokimia
• Pasir - Industri pembinaan
• Kayu balak - Industri pembuatan perabot
• Hasil hutan - Industri kraf tangan

Membuka peluang pekerjaan dalam Peluang Kepentingan
pelbagai bidang mengikut sektor: pekerjaan sumber
• Perkhidmatan
• Pembuatan semula jadi
• Pembinaan
• Pertanian
• Perlombongan
dan pengkuarian

Peratus Pekerja Mengikut Sektor pada Tahun 2015

4.6% 0.9% PETUNJUK Kemajuan
15.0% 55.3% Perkhidmatan infrastruktur
24.2%
Pembuatan Membangunkan pelbagai
infrastruktur untuk memudahkan
Pembinaan pengurusan sumber:
• Jalan raya
Pertanian - Lebuhraya Utara-Selatan
- Lebuhraya Jerangau
Perlombongan • Pelabuhan
dan pengkuarian - Pelabuhan Kemaman
- Pelabuhan Bintulu
Bab 6 (Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, 2017) • Lapangan terbang
Jumlah: 8.68 juta orang - Lapangan Terbang Kerteh
• Landasan kereta api
Glosari (dibina lewat kurun ke-19 untuk
mengangkut bijih timah)
Industri hiliran: Industri yang berkembang daripada - Taiping ke Kuala Sepetang
penggunaan bahan mentah yang
telah diproses

Petrokimia: Bahan kimia yang terhasil daripada
sumber petroleum dan gas asli

110

Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) Mengikut Sektor
pada Tahun 2016 (RM juta)

Penjanaan pendapatan KDNK (RM juta)601 341 PETUNJUK
negara melalui sektor yang Perkhidmatan
melibatkan bahan mentah: 800 000 50 103 Pembinaan
• Petroleum 700 000 89 465 Pertanian
• Gas asli 600 000 97 563 Perlombongan
• Kayu balak 500 000 254 725 dan pengkuarian
400 000 Pembuatan
Menjana 300 000
pendapatan 200 000 Sektor
100 000
negara
0

(Sumber: Jabatan Perangkaan dan Kementerian Kewangan Malaysia, Jun 2018)

Pembukaan Membangunkan bandar-bandar baharu yang dilengkapi
kawasan baharu dengan pelbagai kemudahan:
• Kerteh dan Paka (Terengganu)
• Bintulu dan Miri (Sarawak)
• Sandakan (Sabah)

Kerteh (Terengganu) Latih Diri C Bab 6

1. Berikan dua contoh industri
hiliran yang terdapat
di Malaysia.

2. Bagaimanakah sumber
semula jadi mempengaruhi
kemajuan infrastruktur?

111

Imbas Kembali

Sumber Semula Jadi di Malaysia

Sumber boleh baharu Sumber tidak boleh baharu

• Hutan Contoh sumber mineral logam
• Suria
• Tanih • Emas
• Air • Bijih timah
• Bijih besi
Tanih • Kuprum
• Bauksit
Sumber tenaga boleh baharu
Emas

• Hidroelektrik Contoh sumber mineral
• Suria bukan logam
• Biomas
• Angin Empangan Murum • Batu granit
Kuiz KENDIRI • Gas asli
• Pasir
• Petroleum Kaolin
• Arang batu
• Kaolin

Kuiz Kendiri 6

Kepentingan sumber semula jadi

Sumber bahan Pembukaan Peluang
mentah kawasan baharu pekerjaan

Bab 6 Menjana Kemajuan
pendapatan negara infrastruktur

112

CCaabaran SMuimndaatif

1. Peta 1 menunjukkan lokasi empangan dan taburan mineral yang terdapat di Malaysia.
Berdasarkan peta yang diberi, jawab soalan-soalan yang berikut.

100°T 105°T 110°T 115°T

Laut U
Sulu

5°U P Laut ZR
X China Selatan Y
Selat Melaka

Q

Peta 1
(a) Namakan empangan yang bertanda P, Q dan R.
(b) Apakah sumber mineral yang boleh didapati di kawasan yang bertanda X, Y dan Z?

2. Labelkan sumber mineral logam (L) dan sumber mineral bukan logam (BL).

(a) Pasir (f ) Kuprum

(b) Bauksit (g) Gas asli

(c) Emas (h) Bijih timah

(d) Petroleum (i) Bijih besi

(e) Batu granit (j) Arang batu



3. Pada pendapat anda, apakah sumber tenaga boleh baharu yang berpotensi dibangunkan dengan
lebih giat di Malaysia? Mengapa?

4. Jelaskan beberapa strategi penjimatan sumber di negara kita bagi menjamin bekalan sumber
yang berterusan.

5. Pendapatan negara kita banyak bergantung kepada hasil pengeluaran sumber semula jadi seperti Bab 6
petroleum, gas asli dan kayu balak. Jelaskan kaedah yang boleh dilaksanakan untuk mengelakkan
kebergantungan pendapatan negara terhadap sumber-sumber tersebut.

113

BAB Kegiatan Ekonomi

7 di Malaysia

Induksi Bab

Malaysia telah mengalami beberapa fasa perubahan struktur ekonomi sejak merdeka.

Kegiatan ekonomi memberi kesan terhadap pertumbuhan dan penguncupan ekonomi negara
serta kehidupan rakyat. Tahukah anda jenis kegiatan ekonomi yang terdapat di Malaysia?
Bagaimanakah bentuk taburan kegiatan ekonomi utama? Apakah faktor yang mempengaruhi
kegiatan ekonomi? Bolehkah anda jelaskan kepentingannya terhadap pembangunan negara?

CONTOH

Bab 7 Apakah yang akan anda pelajari? Info

3 Menjelaskan jenis kegiatan ekonomi primer, Kuala Lumpur adalah antara 10 bandar
sekunder dan tertier di Malaysia terbaik di dunia dari aspek pertumbuhan
pelancongan oleh World Travel and
3 Menjelaskan dengan contoh taburan kegiatan Tourism Council (WTTC) pada tahun 2016.
ekonomi utama di Malaysia
(Sumber: Laporan Tahunan Program
3 Menghuraikan faktor yang mempengaruhi Transformasi Negara, 2017)
kegiatan ekonomi di Malaysia

3 Membahaskan kepentingan kegiatan ekonomi
di Malaysia

114

Sepintas lalu

1 Jenis kegiatan ekonomi di Malaysia

Sektor primer Sektor sekunder Sektor tertier

2 Taburan kegiatan ekonomi di Malaysia

100°T 105°T 110°T 115°T

PETUNJUK Kudat U
Getah Laut Sulu
Kelapa sawit
Alor Nanas Tuaran
Setar
Kota Bharu s Sayur-sayuran Kota Kinabalu Kundasang Sandakan
Lada hitam
Bandar Papar

5°U Kulim Kuala Kuala Berang Miri Tenom Lahad
Krai Datu

Ipoh Tawau
Cameron
Highlands

Kuala Laut
Selangor China Selatan

Bintulu Laut
Sulawesi

Selat Melaka Segamat Sibu Kapit
Kluang Sri Aman
Kuching

(Sumber: Diubah suai daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, 2016)

3 Faktor-faktor yang mempengaruhi kegiatan 4 Kepentingan

ekonomi di Malaysia kegiatan ekonomi
di Malaysia
Fizikal Manusia
Mewujudkan peluang
Bentuk muka bumi Dasar kerajaan pekerjaan
Tanih Infrastruktur
Iklim Peningkatan
Saliran Teknologi taraf hidup
Pasaran Kemajuan ekonomi
Bahan mentah Modal
Buruh negara
Peningkatan Bab 7
infrastruktur

Proses pembandaran

Pengurangan import

115

7.1 Jenis Kegiatan Ekonomi di Malaysia

Kegiatan ekonomi merupakan kegiatan manusia yang menghasilkan pendapatan. Kegiatan
ekonomi di Malaysia terbahagi kepada tiga sektor, iaitu primer, sekunder dan tertier.

Jenis Sektor primer
Kegiatan
Ekonomi Merupakan kegiatan yang
di Malaysia mengeluarkan bahan mentah terus
daripada sumber semula jadi
Terdiri daripada:

Pertanian
Pembalakan

Perikanan
Perlombongan

Penternakan

Perikanan Pertanian

Bab 7 Info

Pertumbuhan prestasi ekonomi
di Malaysia pada tahun 2017 didominasi
oleh peningkatan dalam sektor pembuatan
dan perkhidmatan di samping pemulihan
dalam sektor pertanian.
(Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, Mei 2018)

116

Pembuatan sarung tangan Pendidikan

Sektor sekunder Sektor tertier

Merupakan aktiviti ekonomi yang Merupakan kegiatan ekonomi yang
berasaskan bahan mentah menawarkan pelbagai perkhidmatan
Memberi keutamaan dalam menukarkan Disebut juga sebagai sektor perkhidmatan
bahan mentah kepada barangan siap Sumbangannya memainkan peranan
kepada pengguna penting kepada pembangunan negara
Terdiri daripada: Terdiri daripada:

Pembuatan atau perindustrian Pelancongan
Pembinaan Perdagangan
Pengangkutan

Kewangan
Pendidikan

Pembinaan Bab 7

Latih Diri A

1. Nyatakan tiga jenis sektor ekonomi utama di Malaysia.
2. Senaraikan tiga kegiatan ekonomi sektor tertier di Malaysia.

117

7.2 Taburan Kegiatan Ekonomi Utama di Malaysia

Sektor Primer: Sektor Pertanian

Antara contoh tanaman utama di Malaysia ialah kelapa sawit dan getah
Kelapa sawit merupakan tanaman jualan terpenting di Malaysia manakala getah merupakan
tanaman jualan kedua terpenting

100°T 105°T

Kawasan tanaman getah

• Ipoh (Perak)
• Jasin dan Merlimau
(Melaka) Alor Kota Bharu
Setar
• Kluang, Labis, Segamat
dan Simpang Renggam 5°U Kulim Kuala Kuala Berang
(Johor) Krai

• Kuala Lipis dan Segi Tiga Ipoh
Jengka (Pahang) Cameron
Highlands
• Sibu, Marudi dan Sri Aman
(Sarawak) Laut
• Lahad Datu, Tenom, Kuala China Selatan
Selangor

Keningau dan Kudat
(Sabah)
Selat Melaka Segamat
Kluang

“Kadar pertumbuhan
pengeluaran getah di Malaysia
meningkat kepada 880.6 ribu
tan pada tahun 2017”. Peta 7.1 Taburan tanaman pertanian di Malaysia

(Sumber: Majlis Promosi Eksport
Getah Malaysia, Mei 2018)

Bab 7 Pokok getah

Kawasan ladang getah

118

Kawasan tanaman kelapa sawit • Teluk Intan (Perak)
• Kota Tinggi, Kulai dan Segamat (Johor)
• Muadzam Shah dan Segi Tiga Jengka (Pahang)
• Terengganu Tengah (Terengganu)
• Lahad Datu, Tawau dan Sandakan (Sabah)
• Bintulu dan Miri (Sarawak)

110°T 115°T
Kuching
PETUNJUK Kudat U Info
Getah Laut Sulu
Kelapa sawit Lembaga Minyak
Nanas Tuaran Sawit Malaysia
(MPOB) merupakan
s Sayur-sayuran Kota Kinabalu Kundasang Sandakan badan yang
Lada hitam bertanggungjawab
Bandar Papar merancang, menyelidik
dan membangunkan
Miri Tenom Lahad industri minyak sawit
Datu dan kelapa sawit
di Malaysia.
Tawau

Bintulu Laut
Sulawesi

Sibu Kapit

Sri Aman
(Sumber: Diubah suai daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, 2016)

“Industri sawit merupakan tunggak Pokok kelapa sawit Bab 7
kepada ekonomi Malaysia dan Buah kelapa sawit
memainkan peranan penting
membekal sumber makanan dan
tenaga kepada populasi global yang
semakin meningkat. Sehingga akhir
September 2017, kawasan tanaman
sawit negara meningkat kepada 5.79
juta hektar daripada 5.74 juta hektar
pada tahun 2016. Peningkatan tertinggi
dicatatkan di Sarawak”.
(Sumber: Lembaga Minyak Sawit Malaysia, 2017)

119

Sektor Sekunder: Sektor Perindustrian

PETUNJUK 100°T 105°T

1 Langkawi 19 Batu Berendam

2 Kangar 20 Larkin

3 Alor Setar 21 Pasir Gudang 12 28
4 Gurun 22 Mu’adzam Shah 3 27
5 Kulim 23 Maran
6 Prai 24 Peramu 4 26
7 Bayan Lepas 25 Gebeng
8 Batu Kawan 26 Kerteh 6 5
7

5°U 8

9 10

9 Kamunting 27 Gong Badak 11 25
12 13 24
10 Tasek 28 Pengkalan Chepa 23 22

11 Tanjung Malim 29 Pending 14 15 20
21
12 Bukit Beruntung 30 Kidurong 16 17
18
13 Shah Alam 31 Limbang Selat
Melak1a9
14 Selat Klang Utara 32 Sepanggar

15 Bangi 33 Inanam

16 Nilai 34 Sandakan Peta 7.2 Taburan kawasan perindustrian di Malaysia
17 Senawang 35 Tawau

18 Alor Gajah

Perindustrian Perindustrian di Malaysia Pada tahun 2016,
melibatkan kegiatan sektor pembuatan telah
memproses bahan Kegiatan perindustrian di
Malaysia terbahagi kepada meningkat sebanyak
mentah menjadi 4.4% dan menyumbang
barangan siap dua, iaitu:
Industri berasaskan sumber RM255 bilion (23%)
Industri bukan kepada pertumbuhan
berasaskan sumber
KDNK Malaysia

Bab 7

120

110°T 115°T U
Laut Laut Sulu
33 34
China Selatan 32
31 35

30 Laut
Sulawesi

29

(Sumber: Diubah suai daripada World Industrial Information, 2016)

Contoh industri bukan berasaskan sumber Contoh industri berasaskan sumber

Industri • Barangan elektrik seperti Industri • Perabot, papan lapis
elektrik dan penyaman udara dan berasaskan dan kayu gergaji
elektronik televisyen kayu

• Barangan elektronik seperti Industri • Tayar, kasut
komputer dan kamera berasaskan dan sarung tangan
getah

Industri • Kereta, motosikal dan Industri • Minyak masak, sabun dan
automotif pemasangan van, lori berasaskan barangan kosmetik
serta trak kelapa sawit

Industri Industri Industri Industri Bab 7
elektronik automotif berasaskan kayu berasaskan getah

121

Sektor Tertier: 100°T 105°T
Sektor Pelancongan

Merupakan sektor perkhidmatan P1 P14
yang utama di Malaysia sejak P13
awal tahun 1980-an

Perkembangan sektor P2 P4 P11 P12
pelancongan secara tidak 5°U P5 P10
langsung meningkatkan
keperluan perkhidmatan yang P3 SelatPM6elaPk7a P9
lain seperti pengangkutan, P8
perhotelan dan perhubungan

P1

Pulau Langkawi PETUNJUK:
P1 Pulau Langkawi
P9 P2 Batu Ferringhi
P3 Pulau Pangkor
P4 Cameron Highlands
P5 Genting Highlands
P6 Port Dickson
P7 Pantai Klebang

Peta 7.3 Taburan kawasan pelancongan di Malaysia

P13

Bab 7 Pulau Tioman

Portal Geografi Pulau Perhentian

Layari laman sesawang yang
berikut untuk mengetahui dengan
lebih lanjut berkaitan beberapa
kawasan pelancongan di Malaysia:
https://bukutekskssm.my/
Geografi/Tingkatan3/Nota10.html

122

110°T 115°T U
Laut Sulu
Laut P17
China Selatan P16 P18

P15 P19

Laut
Sulawesi

P8 Desaru P15 Pantai Damai (Santubong)
P9 Pulau Tioman P16 Taman Negara Niah
P10 Cherating P17 Taman Negara Gunung Mulu
P11 Taman Negara Pahang P18 Gunung Kinabalu
P12 Rantau Abang P19 Pulau Sipadan
P13 Pulau Perhentian
P14 Pantai Irama (Sumber: Diubah suai daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, 2016)

P17 P18 P19

Taman Negara Niah Gunung Kinabalu Pulau Sipadan

Latih Diri B Bab 7

1. Mengapakah tanaman kelapa sawit dan getah sangat subur di Malaysia?
2. Berikan dua jenis kegiatan perindustrian di Malaysia.
3. Namakan dua pulau peranginan di pantai timur Semenanjung Malaysia.

123

7.3 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Kegiatan Ekonomi
di Malaysia

Faktor Fizikal

Bentuk muka bumi

Bentuk muka bumi seperti tanah tinggi, tanah beralun, tanah
pamah dan pinggir laut yang terdapat di Malaysia dapat
mempengaruhi jenis kegiatan ekonomi yang dijalankan

Jadual 7.1 Jenis bentuk muka bumi dan kegiatan ekonomi Cameron Highlands (Pahang)

Jenis bentuk Kegiatan ekonomi
muka bumi

Tanah pamah • Pertanian: Penanaman padi, getah dan kelapa sawit
• Pengangkutan: Pembinaan jalan raya, jalan kereta api dan lapangan terbang
• Perindustrian: Pembinaan kilang

Tanah tinggi • Pertanian: Tanaman teh, sayur-sayuran dan bunga-bungaan
Pinggir laut • Pelancongan
• Perikanan
• Pelancongan
• Pelabuhan

Tanih

Malaysia mempunyai pelbagai jenis tanih yang sesuai untuk
pelbagai jenis tanaman
Jadual 7.2 Pengaruh tanih terhadap kegiatan pertanian

Jenis Kegiatan Contoh kawasan
tanih ekonomi

Aluvium Padi sawah • Dataran Kedah (Kedah)
• Tanjung Karang (Selangor)
Tanih aluvium
Laterit • Getah • Segi Tiga Jengka (Pahang) Tanih pasir
• Kelapa • Labis (Johor)
sawit
• Sri Aman (Sarawak)
Gambut Nanas • Tawau (Sabah)
• Rengit (Johor)
Bab 7 Pasir • Gajus • Pontian (Johor)
Beris • Kelapa • Labis (Johor)
• Pantai Kelantan dan Terengganu
Kenaf • Bagan Datoh (Perak)
• Pasir Puteh (Kelantan)
• Setiu, Marang dan Besut (Terengganu)

124

Iklim Kundasang (Sabah)

Malaysia mengalami iklim Khatulistiwa
Purata suhu Malaysia ialah 27°C dengan jumlah hujan tahunan

melebihi 2 600 mm
Iklim yang panas dan lembap sepanjang tahun mempengaruhi
jenis kegiatan ekonomi seperti pertanian, pelancongan,
perikanan dan pembalakan
Pelbagai jenis tanaman seperti padi, getah, kelapa sawit, koko,
nanas, kopi dan lada hitam dapat hidup dengan subur
Cuaca yang sejuk dengan suhu yang sederhana, iaitu kira-kira
18°C di kawasan tanah tinggi seperti Kundasang (Sabah) dan
Cameron Highlands (Pahang) amat sesuai bagi penanaman
teh, sayur-sayuran dan bunga-bungaan

Tali air di sawah padi Saliran

Malaysia memiliki saliran yang baik
Dengan adanya pengairan baik maka kegiatan pertanian juga
dapat dijalankan dengan baik
Contoh: Penanaman padi memerlukan pengairan baik untuk
proses penanaman seperti penanaman padi di Dataran
Kedah-Perlis
Kegiatan pelancongan, iaitu pelancongan air seperti Melaka River
Cruise juga dapat dijalankan apabila adanya sistem saliran
yang baik

Melaka River Cruise (Melaka)

Bahan mentah

Malaysia mempunyai pelbagai bahan mentah yang
diperoleh daripada sumber mineral, hutan dan pertanian

Bahan mentah primer boleh diproses untuk
menghasilkan barangan sekunder

Jadual 7.3 Bahan mentah yang digunakan dalam sektor
perindustrian

Bahan mentah Kegiatan ekonomi

Kayu balak Industri perabot, papan dan kayu gergaji

Kelapa sawit Minyak masak, sabun dan lilin

Getah Sarung tangan dan tayar Kayu balak

Petroleum dan Minyak pelincir, plastik dan cat Bab 7
gas asli

Kaolin Tembikar dan jubin

Batu kapur Simen

125

Faktor Manusia

Dasar Kerajaan

Kerajaan Malaysia telah mengadakan dasar-dasar untuk mendorong
peningkatan ekonomi negara, iaitu:
- Dasar Pertanian Negara yang berperanan memaksimumkan sumbangan sektor

pertanian kepada Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK)
- Pelan induk perindustrian yang berperanan merangka secara terperinci

kegiatan sektor perindustrian dan sektor industri kecil untuk menghasilkan
penggunaan sumber secara optimum
- Dasar Pendidikan Kebangsaan yang berperanan memenuhi keperluan tenaga
kerja mahir
Selain itu, Pihak Berkuasa Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan Getah (RISDA)
juga diwujudkan bagi menjalankan penanaman semula getah untuk pekebun
kecil manakala Lembaga Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan
(FELCRA) dan Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (FELDA) memainkan
peranan untuk membuka kawasan pertanian baharu

Infrastruktur

Kewujudan jaringan pengangkutan yang baik seperti jalan raya, jalan
kereta api, jalan air dan jalan udara memudahkan proses pengangkutan
bahan mentah dari sumbernya ke kilang dan barangan siap ke pasaran

Pengangkutan yang cekap dalam sektor pertanian amat perlu bagi
mengangkut barangan pertanian yang cepat rosak seperti sayur-sayuran
dan buah-buahan untuk terus ke pasaran

Sistem pengangkutan dalam negara yang efisien juga diperlukan dalam Landasan Lapangan Terbang
sektor pelancongan, terutamanya untuk keselesaan pelancong luar Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA)
negara datang melancong ke Malaysia

Kemajuan telekomunikasi negara juga telah membantu kepesatan
pembangunan ekonomi melalui penggunaan Internet, telekonferens
dan kemajuan ICT yang dapat mempercepatkan perhubungan antarabangsa

Bab 7 Teknologi daPlaemngingduunsatarinaruotboomtioktif

Kegiatan ekonomi di Malaysia bertambah maju dengan
adanya penggunaan teknologi yang canggih dan moden
Penggunaan teknologi yang canggih dan moden dapat:
- mempercepatkan kerja
- meningkatkan kualiti produk
- mengurangkan pencemaran
- menjimatkan kos
- meningkatkan jumlah keluaran
- meningkatkan keselamatan

126

Jadual 7.4 Pengaruh teknologi terhadap kegiatan ekonomi

Teknologi Kegiatan ekonomi Contoh

• Pertanian • Jentera membajak dan menuai padi
• Pelbagai mesin di kilang membuat pakaian,
Jentera/ mekanikal • Perindustrian
makanan dan perabot
Teknologi Maklumat dan • Perlombongan • Jentera penggerudian petroleum
Komunikasi atau Information and • Pembalakan • Kren dan jentolak
Communication Technology (ICT) • Kewangan • Mesin juruwang elektronik (ATM)
• Komputer dan Internet
Pembiakan baka • Pendidikan • Pembiakan tumbuh-tumbuhan melalui tisu
• Pertanian • Teknologi in vitro serta rawatan silvikultur
Polimer • Perhutanan
Penapaian • Penternakan • Permanian beradas dan suntikan hormon
Seramik • Perikanan
• Perindustrian • Industri berasaskan plastik dan getah
• Perindustrian • Industri farmaseutikal dan makanan
• Perindustrian • Bahan binaan, alatan tandas dan kraf tangan

Robotik • Perindustrian • Pemasangan kereta
Gema bunyi • Perikanan • Pengesanan ikan dalam laut
Sistem Kedudukan Sejagat atau
Global Positioning System (GPS) • Pengangkutan • Sistem pengangkutan pintar
Seismik
Nanoteknologi • Perlombongan • Mengesan kawasan petroleum
Kimia • Perindustrian • Pengeluaran litar elektronik
• Perindustrian • Pembuatan cat dan baja
• Pemetaan kawasan
Sistem Maklumat Geografi atau • Perkhidmatan • Menganggarkan guna tanah
Geography Information System (GIS) • Mengesan kawasan bencana

Aktiviti 7.1 PAK–21: Peta Minda

Tajuk: Faktor fizikal yang mempengaruhi kegiatan ekonomi di Malaysia Bab 7
Objektif: Menghasilkan peta minda yang sesuai tentang faktor-faktor yang mempengaruhi

kegiatan ekonomi di Malaysia
Alatan: Tablet atau komputer riba
Langkah-langkah:
1. Murid membuat aktiviti dalam kumpulan.
2. Setiap kumpulan perlu menyenaraikan faktor yang mempengaruhi kegiatan ekonomi di Malaysia.
3. Murid perlu menyediakan peta minda yang kreatif dan dibentangkan di hadapan kelas.

127

Modal

Kemajuan ekonomi sesebuah negara bergantung
kepada jumlah modal sedia ada

Terdapat dua jenis modal di Malaysia, iaitu modal
domestik dan pelaburan langsung asing

Bagi menggerakkan kegiatan ekonomi negara, agensi yang Majlis Amanah Rakyat
bertanggungjawab untuk mengeluarkan modal domestik adalah seperti (MARA)
Majlis Amanah Rakyat (MARA)

Pelaburan langsung asing pula diperoleh melalui kemasukan pelabur asing ke Malaysia
dan melaburkan modal untuk membuka kilang, perniagaan dan ladang

Pasaran Kompleks beli-belah

Pasaran boleh dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:
- Pasaran tempatan
- Pasaran antarabangsa

Kuasa beli pengguna yang tinggi membolehkan produk
dapat dipasarkan dengan lebih banyak

Lokasi pasaran tempatan meliputi kompleks beli-belah,
pasar borong, kedai runcit dan gerai

Buruh Buruh mahir

Menurut Jabatan Perangkaan Malaysia (2017), tenaga buruh
merujuk mereka yang berumur 15 hingga 64 tahun sama ada
bekerja atau menganggur
Sehingga Mei tahun 2017, terdapat kira-kira 14.96 juta guna
tenaga buruh tempatan di Malaysia
Malaysia juga menerima tenaga buruh asing dari negara luar
seperti Indonesia, Bangladesh, Filipina, Myanmar, Vietnam dan
China bagi menampung kekurangan buruh dalam pelbagai sektor

Bab 7 Latih Diri C Info

Nyatakan tiga faktor yang mempengaruhi Terdapat tiga jenis buruh, iaitu buruh
kegiatan ekonomi di Malaysia. mahir, buruh separa mahir dan buruh
tidak mahir

128

7.4 Kepentingan Kegiatan Ekonomi di Malaysia

Kegiatan ekonomi di Malaysia memainkan peranan yang penting terhadap pembangunan
negara. Antara kepentingan kegiatan ekonomi adalah seperti yang berikut:

Peningkatan taraf hidup Kemajuan ekonomi negara

Penduduk dapat meningkatkan taraf hidup Kegiatan ekonomi dapat menyumbangkan
mereka apabila melibatkan diri dalam kegiatan pendapatan untuk membiayai perbelanjaan
ekonomi mengurus dan mentadbir negara

Petunjuk taraf hidup boleh dilihat melalui Pendapatan negara diperoleh daripada
peningkatan jumlah pendapatan per kapita cukai, hasil eksport, kedatangan pelancong
keluarga, perumahan yang selesa, tahap asing dan keuntungan aktiviti perniagaan
pendidikan dan lain-lain kemudahan
Menurut Perbadanan Pembangunan
Peningkatan pendapatan penduduk Perdagangan Luar Malaysia, sektor
membolehkan kuasa beli, taraf kesihatan dan perkhidmatan khususnya pendidikan dan
tahap pendidikan penduduk turut meningkat pelancongan telah menjadi pemacu utama
kepada pertumbuhan ekonomi di Malaysia

Pemindahan teknologi Mewujudkan peluang pekerjaan

Pemindahan teknologi melibatkan pemindahan Kepelbagaian kegiatan ekonomi dapat
kemahiran, kepakaran dan teknik dari satu negara menyediakan peluang pekerjaan
ke negara lain melalui proses pembelajaran, menyebabkan kadar pengangguran
pengalaman dan latihan di Malaysia berkurangan

Di Malaysia, terdapat dua cara pemindahan Prestasi eksport dan pengeluaran
teknologi dilaksanakan, iaitu: perindustrian yang semakin kukuh juga
telah mewujudkan peluang pekerjaan
• Latihan pekerja dalam sektor primer, sekunder dan tertier
• Latihan sambil kerja

Pemindahan teknologi juga dilakukan melalui
proses penyelidikan dan pembangunan (R&D)

Portal Geografi Glosari Bab 7

Layari laman sesawang yang berikut Kuasa beli: Kemampuan seseorang
untuk mengetahui dengan lebih lanjut untuk membeli barangan
berkaitan ekonomi negara: dan perkhidmatan
https://bukutekskssm.my/Geografi/
Tingkatan3/Nota11.html

129

Peningkatan infrastruktur

Kemajuan ekonomi yang pesat di negara kita menggalakkan pambangunan infrastruktur moden
Berikut adalah infrastruktur yang disediakan, iaitu:

Jenis Penerangan
infrastruktur
Jalan raya dan Meningkatkan darjah ketersampaian penduduk ke sesuatu kawasan, contohnya
lebuh raya Lebuhraya Utara Selatan (PLUS) dan Lebuhraya Pantai Timur
Sistem pengangkutan kereta api elektrik seperti Transit Aliran Massa atau Mass Rapid
Jalan kereta api Transit (MRT), Tren Laju Antara Bandar atau Electric Train Services (ETS), Transit Aliran
Ringan atau Light Rail Transit (LRT) dan Ekspres KLIA atau Express Rail Link (ERL) dibina
Pengangkutan untuk mengurangkan kesesakan lalu lintas
udara Pembinaan lapangan terbang antarabangsa seperti Lapangan Terbang Antarabangsa
Pelabuhan Kuala Lumpur (KLIA) dan Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang telah
meningkatkan industri pelancongan negara dan kegiatan ekonomi yang lain
Pelabuhan antarabangsa seperti Pelabuhan Klang dan Pelabuhan Tanjung Pelepas telah
memudahkan urusan import dan eksport

Proses pembandaran (Urbanisasi) Putrajaya

Kegiatan ekonomi telah menyumbang kepada proses pembandaran
Perkembangan bandar Petaling Jaya, Shah Alam dan Bayan Lepas

berlaku akibat kegiatan perindustrian
Kegiatan sektor perkhidmatan juga telah menyebabkan wujud

pertumbuhan bandar Putrajaya dan Cyberjaya
Kepelbagaian kegiatan ekonomi turut menambahkan peluang

pekerjaan dan menggalakkan penghijrahan penduduk luar bandar
ke bandar untuk mendapatkan pekerjaan
Kemajuan ekonomi secara tidak langsung menyebabkan
perkembangan dan perluasan saiz serta pertambahan fungsi bandar

Bab 7 Pengurangan import Info

Kegiatan ekonomi tempatan mengurangkan Industri Kecil dan Sederhana
pergantungan negara kepada barangan import (IKS) merupakan perusahaan
perkilangan atau syarikat
Kerajaan telah mengambil beberapa langkah bagi yang menyediakan
mengurangkan import, iaitu: perkhidmatan berkaitan
- Menggalakkan sektor Industri Kecil Sederhana (IKS) perkilangan dengan pusing
- Menggalakkan pengeluaran sektor pertanian seperti ganti tahunan tidak melebihi
buah-buahan, sayur-sayuran, perikanan dan ternakan RM25 juta.

Latih Diri D (Sumber: Jabatan Penerangan
Malaysia, Julai 2018)
Nyatakan tiga kepentingan kegiatan ekonomi kepada negara.

130

Imbas Kembali

Jenis kegiatan • Sektor primer Taburan kegiatan • Pertanian
ekonomi • Sektor sekunder ekonomi • Perindustrian
di Malaysia • Sektor tertier di Malaysia • Pelancongan

Kegiatan Ekonomi di Malaysia

Faktor-faktor • Faktor fizikal Kepentingan • Peningkatan taraf hidup
yang - Bentuk muka bumi kegiatan • Kemajuan ekonomi negara
mempengaruhi - Tanih ekonomi • Mewujudkan peluang
kegiatan - Iklim di Malaysia
ekonomi di - Saliran pekerjaan
Malaysia - Bahan mentah • Pemindahan teknologi
• Peningkatan infrastruktur
• Faktor manusia • Proses pembandaran
- Dasar kerajaan • Pengurangan import
- Infrastruktur
- Teknologi
- Modal
- Pasaran
- Buruh

Portal Geografi

Kuiz KENDIRI Layari laman sesawang yang berikut Bab 7
untuk mendapatkan maklumat tentang
Kuiz Kendiri 7 Human Factors that Affect Agriculture:
http://bukutekskssm.my/Geografi/
Tingkatan3/Video7.mp4

131

CCaabaran SMuimndaatif

1. Peta 1 menunjukkan taburan sektor pertanian, perindustrian dan pelancongan.

100°T 105°T 110°T 115°T

G1 E2 U
G2
P1 E1 K2
P2 P3 P4
5°U
K1
Laut
China Selatan

Peta 1 E1 :
Namakan lokasi di dalam Peta 1 berikut mengikut sektor yang tepat.
E2 :
K1 : P1 :
K2 : P2 : PETUNJUK
G1 : P3 : E: Perindustrian
K: Kelapa sawit
G2: P4 : G: Getah
P: Pelancongan
2. Berikan dua jenis tanaman ladang utama yang terdapat di Malaysia.
3. Apakah produk yang dihasilkan oleh industri berasaskan getah?

4. Jelaskan tiga kepentingan kegiatan ekonomi di Malaysia.


(a)

Kepentingan (b)
kegiatan ekonomi (c)

Bab 7 5. Teknologi pembungkusan Green-Blue dapat menyokong kelestarian alam sekitar dan perniagaan.
Berikan pendapat anda.

132

Geografi
Kawasan

Dunia

Tumbuh-Tumbuhan Semula Jadi
dan Hidupan Liar di Dunia
Sumber Semula Jadi Utama
dan Kerjasama Ekonomi di Dunia

Geografi Kawasan dalam
bahagian ini merupakan kajian
yang lebih meluas tentang
ciri tumbuh-tumbuhan semula
jadi dan hidupan liar bagi
kawasan-kawasan yang berbeza.
Murid juga dapat mempelajari
sumber semula jadi utama dan
kerjasama ekonomi di dunia.

BAB Tumbuh-tumbuhan

8 Semula Jadi dan
Hidupan Liar di Dunia

Induksi Bab

Mari kita kenali tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar di kawasan Gurun Panas,

Hutan Monsun Tropika, Hutan Daun Luruh Sederhana dan Hutan Konifer. Bolehkah anda
jelaskan ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar yang terdapat di kawasan-kawasan
yang dinyatakan di atas? Apakah kepentingan tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar
di kawasan-kawasan tersebut?

Joshua Tree National Park (Gurun Mojave)

Bab 8 Apakah yang akan anda pelajari? Info

3 Mengenal pasti tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan Hari Hidupan Liar Sedunia
liar di Gurun Panas, Hutan Monsun Tropika, Hutan Daun Luruh atau World Wildlife Day
Sederhana dan Hutan Konifer disambut pada 3 Mac
setiap tahun untuk
3 Menjelaskan melalui contoh ciri tumbuh-tumbuhan semula meraikan dan memupuk
jadi dan hidupan liar kesedaran tentang
hidupan liar di dunia.
3 Merumuskan kepentingan tumbuh-tumbuhan semula jadi
dan hidupan liar

134

Sepintas lalu

1 Taburan tumbuh-tumbuhan semula jadi dan hidupan liar di Gurun Panas,

Hutan Monsun Tropika, Hutan Daun Luruh Sederhana dan Hutan Konifer

U

Lautan
Artik

Garisan Sartan Lautan Atlantik Lautan 23½°U
Lautan Pasifik 0°
Pasifik Lautan 23½°S
Selatan Lautan
Garisan Khatulistiwa Petunjuk Hindi
Kawasan Hutan Konifer
Garisan Jadi Kawasan Hutan Daun
Luruh Sederhana
Kawasan Hutan Monsun Tropika
Kawasan Gurun Panas

(Sumber: Diubah suai daripada Atlas Eksplorasi Geografi Tingkatan 1-5, 2010)

2 Ciri tumbuh-tumbuhan semula 3 Kepentingan tumbuh-tumbuhan

jadi dan hidupan liar di Gurun semula jadi dan hidupan liar
Panas, Hutan Monsun Tropika,
Hutan Daun Luruh Sederhana Tumbuh-tumbuhan semula jadi
dan Hutan Konifer
Penghalang hakisan

Sumber perubatan
Ekonomi

Hidupan liar Bab 8
Pelancongan

135

8.1 Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi dan Hidupan
Liar di Dunia

Gurun Panas

Kawasan Gurun Panas meliputi Gurun Thar, Gurun
Arab, Gurun Iran, Gurun Mojave, Gurun Sahara,
Gurun Atacama dan Gurun Besar Australia

Ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi Gurun Lautan At
Mojave
Tumbuh-tumbuhan di kawasan gurun terdiri Gurun
daripada tumbuh-tumbuhan yang tahan Garisan Sartan Atacama
cuaca panas
Pokok jenis xerofit sahaja yang boleh hidup Lautan
di kawasan ini Pasifik
Pokok-pokok di kawasan ini juga tumbuh secara
jarang-jarang Garisan Khatulistiwa
Contoh tumbuh-tumbuhan semula jadi yang
terdapat di kawasan gurun ialah kaktus, prickly Garisan Jadi
pear, semak samun berduri, rumput esparto dan
pokok akasia bantut PETUNJUK
Tumbuh-tumbuhan ini mempunyai akar panjang Kawasan Gurun Panas
yang menjalar ke dalam tanah atau merebak
di permukaan bumi untuk menyerap air Peta 8.1 Taburan Gurun Panas
Pokok di kawasan gurun mempunyai daun
berkilat, liat dan berbulu

Portal Geografi

Bab 8 Layari laman sesawang yang Kala jengking Rumput esparto
berikut untuk mendapatkan 136
maklumat tentang kala jengking:
http://bukutekskssm.my/Geografi/
Tingkatan3/Nota12.html

Lautan U Info
Artik
Kodok merupakan
Gurun amfibia yang boleh duduk
Iran tertimbus sehingga 11
bulan di kawasan gurun
Gurun Thar kerana kulitnya yang kalis
air dapat menyimpan
Gurun kelembapan dalam badan.
Arab
(Sumber: Atlas Eksplorasi
Lautan Geografi, 2011)
Hindi
tlantik Gurun
Sahara
Lautan 23½°U
Gurun Pasifik 0°
Kalahari
23½°S
Lautan
Selatan Gurun
Besar
Australia Kaktus

(Sumber: Diubah suai daripada Atlas & Resos Geografi KBSM Tingkatan 1, 2005)

Ciri hidupan liar

Kebanyakan hidupan liar di kawasan ini adalah Kodok Bab 8
jenis nokturnal
Hidupan liar di Gurun Panas menjimatkan tenaga dan Glosari
air di dalam badan dengan berteduh di bawah pokok
atau bersembunyi di dalam lubang dan Xerofit: Tumbuhan yang dapat
hanya bergerak aktif pada waktu malam untuk hidup atau tumbuh di
mencari makanan persekitaran yang kering
Contoh hidupan liar yang hidup di kawasan ini ialah
unta, kala jengking, tikus jerboa, cicak hutan, biawak Nokturnal: Hidupan yang aktif pada
pasir, musang fennec, addax antelope dan rusa gazelle waktu malam

137

Hutan Monsun Tropika

Hutan Monsun Tropika tumbuh di kawasan Lautan Atla
India, Sri Lanka, Bangladesh, Filipina, Myanmar,
Thailand dan Laos yang mengalami musim Garisan Sartan
kering dan musim hujan yang nyata
Contoh kawasan Hutan Monsun Tropika Lautan
di dunia: Pasifik
- India: Mangalore Garisan Khatulistiwa
- Myanmar: Mandalay, Yangon
- Thailand: Nakhon Ratchasima, Kanchanapuri Garisan Jadi
- Sri Landa: Taman Negara Yala
Petunjuk
Ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi Kawasan Hutan
Monsun Tropika
Tumbuh-tumbuhan di kawasan ini terdiri
daripada tumbuh-tumbuhan berkayu keras Peta 8.2 Taburan Hutan Monsun Tropika
seperti pokok jati, penaga, cendana, jelutung,
buluh dan rotan
Pokok-pokok dalam hutan ini tumbuh antara
20 hingga 30 meter
Mempunyai daun pokok yang banyak dan lebar
bagi mendapatkan cahaya matahari
Hujung daun berbentuk tirus
Hutan ini jarang dan kelihatan berlapis-lapis
tetapi tidak begitu nyata

Bab 8 Pokok jati Pokok buluh Monyet
138

Lautan U Info
Artik
Pelancong boleh
menemui salah satu
bunga terbesar
di dunia, iaitu Rafflesia
kerrii di Taman Negara
Khao Sok (Thailand).

antik Bangladesh
Lautan
Selatan India Myanmar 23½°U
0°
Laos 23½°S
Luzon Lautan
Sri Thailand (Filipina) Pasifik
Lanka

Lautan Jawa Timur &
Hindi Nusa Tenggara

Rafflesia kerrii

(Sumber: Diubah suai daripada Atlas Eksplorasi Geografi Tingkatan 1-5, 2010) Buaya

Ciri hidupan liar

Kebanyakan haiwan di kawasan ini terdiri
daripada haiwan yang berbulu nipis, kulit
berkedut dan bersaiz besar
Haiwan seperti rusa dan gajah terdapat
di lapisan lantai hutan
Di lapisan atas hutan pula terdapat monyet
dan pelbagai jenis burung
Terdapat juga haiwan jenis karnivor seperti
harimau bengal, ular dan buaya

Bab 8

Harimau bengal

139

Hutan Daun Luruh Sederhana

Kawasan Hutan Daun Luruh Sederhana Kanada
meliputi kawasan Amerika Utara, Jepun,
New Zealand, Amerika Selatan, Eropah Barat, Amerika Lautan Atlantik
Korea Selatan dan Australia Syarikat

Contoh kawasan Hutan Daun Luruh Garisan Sartan
Sederhana di dunia:
- Australia: Tasmania Lautan Mexico
- Eropah Barat: Scotland, Ireland, Jerman Pasifik
- Kanada: Southwestern Ontario Garisan Khatulistiwa
- Korea Selatan: Seryang-Je, Gyeongsangnam

Lautan
Pasifik

Garisan Jadi

Chile

Portal Geografi Petunjuk Selatan Chile

Layari laman sesawang yang berikut Kawasan Hutan Daun
untuk mendapatkan maklumat tentang Luruh Sederhana
Hutan Daun Luruh Sederhana:
http://bukutekskssm.my/Geografi/ Peta 8.3 Taburan Hutan Daun Luruh Sederhana
Tingkatan3/Video8.mp4

Ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi

Bab 8 Pokok daun luruh mempunyai daun yang nipis
dan lembut
Batang pokok mempunyai kulit tebal untuk Pokok bic
mengurangkan transpirasi semasa musim sejuk
Batang pokok berbentuk silinder dan
mempunyai cabang dahan yang lebih banyak
Spesies pokok kayu keras sederhana sangat
bernilai untuk kegiatan pembalakan
Contoh spesies pokok yang terkenal
termasuklah oak, ash, elm, berangan, maple,
poplar dan bic

140

U

Lautan
Artik

Eropah Korea
Barat Utara

k China Jepun 23½°U
0°
Lautan Lautan Korea Selatan
Selatan Hindi
Lautan
Pasifik

Badger

23½°S

Australia

New
Zealand

Beaver

(Sumber: Diubah suai daripada Atlas Eksplorasi Geografi Tingkatan 1-5, 2010)

Ciri hidupan liar Glosari Bab 8

Hidupan liar yang hidup di kawasan Transpirasi: Kehilangan air melalui
ini terdiri daripada hidupan yang liang-liang seni pada permukaan
dapat menyesuaikan diri dengan tumbuhan (terutamanya stoma)
perubahan musim secara penyejatan
Sesetengah hidupan liar seperti
chipmunk berhijrah atau berhibernasi Hibernasi: Keadaan tidak aktif atau tidur
pada musim sejuk sepanjang musim sejuk
Contoh hidupan liar: White letter hairstreak,
lesser purple emperor, rusa, badger, tupai Portal Geografi
merah, beaver dan musang merah
Hidupan liar jenis burung adalah seperti Layari laman sesawang yang
burung belatuk hitam dan burung hantu berikut untuk mendapatkan
maklumat tentang Badger:
http://bukutekskssm.my/
Geografi/Tingkatan3/Nota13.html

141

Hutan Konifer

Kawasan hutan ni meliputi Amerika Utara, Amerika Kanada
Kanada Utara, Eropah dan Rusia Syarikat Utara

Contoh kawasan Hutan Konifer di dunia: Lautan Atlantik
- Rusia: Sayan Mountain, Samara Mountain
- Kanada Utara: Fort Smith, Edmonton Garisan Sartan
- Amerika Syarikat: Fort Yukon (Alaska)
- Eropah: Sweden, Finland

Ciri tumbuh-tumbuhan semula jadi Lautan
Pasifik
Terdapat beberapa spesies pokok sahaja Garisan Khatulistiwa
di kawasan ini.
Contoh pokok: Pain, fir, sprus dan cedar Garisan Jadi
Kanopi pokok berbentuk kon untuk
mengelakkan salji terkumpul di atasnya Petunjuk
Batang pokok berkulit tebal, lurus Kawasan Hutan Konifer
dan tinggi
Kepadatan pokok adalah sederhana Peta 8.4 Taburan Hutan Konifer
Daun bersaiz kecil, halus dan berbentuk
jarum untuk mengelakkan kehilangan air Portal Geografi
melalui proses transpirasi
Permukaan daun bersalut lilin untuk Layari laman sesawang yang
mengelakkan ancaman fros berikut untuk mendapatkan
Pokok konifer mempunyai akar yang maklumat tentang Hutan Konifer:
pendek dan sesuai tumbuh di tanih podzol http://bukutekskssm.my/Geografi/
pada musim sejuk Tingkatan3/Video9.mp4

Pokok fir

Glosari

Bab 8 Fros: Keadaan yang wujud apabila suhu
permukaan bumi jatuh di bawah
takat beku (0°C atau 32°F) sehingga
terbentuknya hablur air yang halus

142

U Latih Diri A

Lautan 1. Mengapakah pokok
Artik jenis xerofit sahaja
boleh tumbuh
Eropah di kawasan
Gurun Panas?
Rusia
2. Mengapakah daun
pokok di Hutan Monsun
Tropika banyak
dan lebar?

23½°U 3. Mengapakah
permukaan daun
Lautan Hutan Konifer bersalut
Pasifik lilin?

0°

Lautan
Hindi

23½°S

Lautan
Selatan

(Sumber: Diubah suai daripada Coniferousforest.com, Julai 2018) Lynx

Ciri hidupan liar

Hidupan liar seperti burung dan Moose
binatang sangat aktif pada musim
panas kerana mencari makanan Portal Geografi
Pada musim sejuk, rusa dan burung
akan berpindah ke kawasan yang Layari laman sesawang yang berikut
lebih panas di bahagian selatan untuk mendapatkan maklumat
Contoh hidupan liar adalah seperti tentang Moose Loses Antler:
beruang, moose, lynx dan tupai merah http://bukutekskssm.my/Geografi/
Hidupan liar jenis burung pula adalah Tingkatan3/Video10.mp4
seperti burung hantu, belatuk, burung
blue jay dan burung raven

Bab 8

143

8.2 Kepentingan Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi
dan Hidupan Liar di Dunia

Pelancongan

Kebanyakan kawasan hutan semula jadi di dunia sesuai Erawan National Park (Thailand)
dijadikan sebagai pusat ekopelancongan
81% daripada Hutan Monsun Tropika adalah terdiri daripada
Erawan National Park di Thailand dan menempatkan hidupan
liar yang hampir pupus. Sebagai contoh gajah dijadikan
sebagai pengangkutan untuk menjelajah kawasan
Erawan National Park
Di kawasan Gurun Panas, unta turut dijadikan sebagai
pengangkutan dan tarikan pelancong

Penghalang hakisan Unta di Gurun Panas sebagai
tarikan pelancong

Hutan Paya Air Masin Tumbuh-tumbuhan semula jadi memainkan peranan
penting dalam menghalang hakisan tanah
Daun yang besar mampu memecahkan butiran hujan dan
mengurangkan kelajuan titisan air yang jatuh ke bumi
Akar pokok akan mengurangkan air larian permukaan dan
menjadi penghalang hakisan
Di kawasan paya air masin pula, pokok-pokok bakau dapat
menghalang tindakan hakisan oleh air laut. Akar pokok
bakau menguatkan struktur tanah serta menahan tindakan
ombak di pinggir laut

Bab 8 Ekonomi Pokok Hutan Konifer
Batang pokok Hutan Konifer dan Hutan Monsun
Tropika digunakan untuk tujuan pembalakan
yang menghasilkan sumber kayu balak untuk
dieksport dan juga membekalkan bahan mentah
untuk membuat kertas
Aktiviti pembalakan telah membuka peluang
pekerjaan kepada penduduk di kawasan tersebut

144

Sumber perubatan Prickly pear
Biji pain
Penyelidikan di Barat telah mendapati bahawa tumbuh-tumbuhan
bukan sahaja bernilai estetika malah boleh merawat pelbagai
jenis penyakit
Bahagian tumbuh-tumbuhan yang sering digunakan sebagai
ubat atau ramuan ubat ialah daun, bunga, akar, kulit kayu dan
hampas buah
Sebagai contoh, batang pokok prickly pear dapat mengurangkan
tahap kolesterol yang tidak baik dalam badan seseorang dan dapat
membantu mengekalkan kandungan gula dalam badan serta
membantu merawat penyakit kencing manis
Pokok oak juga digunakan dalam menyembuhkan masalah
cirit-birit, sakit tekak dan luka
Daun pokok pain yang kaya dengan vitamin C boleh digunakan
untuk membuat teh manakala biji pain berfungsi sebagai bahan
antiseptik semula jadi untuk merawat luka

(Sumber: Treesforhealth.org)

Aktiviti 8.1 PAK–21: Kolaboratif

Tajuk: Menjual penanda buku mengikut kawasan hutan pada Hari Keusahawanan sekolah
Objektif: Mengaplikasikan kemahiran keusahawanan dalam bentuk jualan
Alatan: Alat tulis dan bahan mewarna
Langkah-langkah:
1. Murid membuat aktiviti dalam kumpulan.
2. Setiap ahli kumpulan perlu membuat penanda buku yang menunjukkan jenis

tumbuh-tumbuhan dan hidupan liar yang anda telah pelajari mengikut kreativiti murid.
3. Setiap kumpulan perlu bekerjasama dengan kumpulan-kumpulan lain untuk menjual

penanda buku yang telah siap dicipta ke kelas lain pada Hari Keusahawanan.

Glosari Latih Diri B Bab 8

Estetika: Cabang falsafah yang mengkaji konsep yang Bagaimanakah
berkaitan dengan keindahan, cita rasa dan lain-lain tumbuh-tumbuhan
semula jadi dapat
145 menghalang hakisan?

Imbas Kembali

Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi
dan Hidupan Liar di Dunia

Taburan • Gurun Panas Pokok akasia
tumbuh-tumbuhan • Hutan Monsun Tropika
• Hutan Daun Luruh Sederhana
semula jadi dan • Hutan Konifer
hidupan liar

Jenis dan ciri • Gurun Panas
tumbuh-tumbuhan - Contoh tumbuh-tumbuhan: kaktus, semak samun berduri,
prickly pear, rumput esparto dan pokok akasia bantut
semula jadi dan - Contoh hidupan liar: unta, kala jengking, tikus jerboa,
hidupan liar cicak hutan, biawak pasir, musang fennec, addax antelope
dan rusa gazelle
Burung hantu
• Hutan Monsun Tropika
- Contoh tumbuh-tumbuhan: pokok jati, penaga, cendana,
jelutung, buluh dan rotan
- Contoh hidupan liar: rusa, gajah, harimau bengal, ular,
buaya dan musang

• Hutan Daun Luruh Sederhana
- Contoh tumbuh-tumbuhan: oak, ash, elm, berangan,
maple, poplar dan bic
- Contoh hidupan liar: rusa, tupai merah, badger, musang
merah, white letter hairstreak dan lesser purple emperor

• Hutan Konifer
- Contoh tumbuh-tumbuhan: pain, fir, sprus dan cedar
- Contoh hidupan liar: beruang, moose, lynx, tupai merah,
burung hantu dan burung raven

Kepentingan • Pelancongan
tumbuh-tumbuhan • Penghalang hakisan
• Ekonomi
semula jadi dan • Sumber perubatan
hidupan liar

Bab 8 Lesser purple emperor

146

CCaabaran SMuimndaatif U

1. Peta 1 menunjukkan jenis tumbuh-tumbuhan semula jadi di dunia.

(a)
Lautan Artik

Garisan Sartan Lautan Atlantik Lautan Pasifik 23½°U
(c) 0°
Lautan Pasifik
Lautan Hindi 23½°S
Garisan Khatulistiwa (d)

Garisan Jadi

(b)

Peta 1

Labelkan jenis tumbuh-tumbuhan semula jadi di dalam Peta 1 di atas.

2. Lengkapkan ciri tumbuh-tumbuhan dan hidupan liar dalam jadual di bawah.

Gurun Panas Hutan Monsun Tropika

(a) Hanya tumbuhan yang tahan (a) Hutan ini dan kelihatan
sahaja dapat hidup di kawasan ini tetapi tidak begitu nyata

(b) Pokok jenis sahaja boleh hidup (b) Daun yang banyak dan
bertujuan mendapatkan cahaya matahari
(c) Pokok di kawasan ini tumbuh secara
(c) Hujung daun pula berbentuk

(d) Contoh hidupan liar: (d) Contoh hidupan liar:

Hutan Daun Luruh Sederhana Hutan Konifer

(a) Terdiri daripada daun yang dan (a) Kanopi pokok adalah berbentuk

(b) Batang berbentuk (b) Batang pokok berkulit , lurus
dahan lebih dan cabang dan tinggi

(c) Contoh hidupan liar: (c) Permukaan daun untuk
mengelakkan daripada ancaman fros

(d) Contoh hidupan liar:

3. Berikan dua perbandingan antara Hutan Hujan Tropika dengan Kuiz KENDIRI
Hutan Monsun Tropika.

4. Tumbuh-tumbuhan semula jadi memainkan peranan penting Bab 8
terhadap pembangunan negara. Berikan ulasan anda.
147 Kuiz Kendiri 8

BAB Sumber Semula Jadi

9 Utama dan Kerjasama
Ekonomi di Dunia

Induksi Bab

Eksploitasi sumber semula jadi secara berlebihan, terutamanya sumber tidak boleh baharu

mencetuskan pelbagai krisis. Tahukah anda tentang krisis sumber semula jadi dunia yang
berlaku pada masa ini? Bolehkah anda nyatakan kerjasama ekonomi antarabangsa berkaitan
sumber semula jadi? Apakah pula kepentingan kerjasama ekonomi ini?

Bab 9 Apakah yang akan anda pelajari? Info

3 Mengenal pasti sumber semula jadi utama di dunia Minyak mentah yang dihasilkan
3 Menjelaskan taburan sumber semula jadi utama di dunia di Malaysia adalah berkualiti
3 Menghuraikan krisis sumber semula jadi di dunia tinggi kerana mempunyai
3 Menjelaskan melalui contoh kerjasama ekonomi kandungan sulfur yang rendah.
Lebih separuh daripada
antarabangsa berkaitan sumber semula jadi pengeluaran minyak mentah
3 Merumuskan kepentingan kerjasama ekonomi antarabangsa di Malaysia dieksport kerana
harganya berada dalam kategori
148 premium berdasarkan penanda
aras utama minyak seluruh dunia.

(Sumber: Petroliam Nasional
Berhad, 2014)

Sepintas lalu

1 Taburan sumber semula jadi utama di dunia

U

Lautan Artik

Iceland Rusia
Belanda
Amerika Syarikat China Jepun
Garisan Sartan Perancis
Lautan
Lautan Lautan Pasifik
Pasifik Atlantik
Garisan Khatulistiwa
Arab Saudi India 23½°U
Garisan Jadi 0°
Lautan 23½°S
Hindi

Lautan Selatan

Sumber tenaga utama di dunia

2 Krisis sumber semula 3 Contoh kerjasama ekonomi antarabangsa
IMS-GT
jadi di dunia
Ekonomi

Politik 4 Kepentingan kerjasama ekonomi antarabangsa
Masyarakat
Alam sekitar Buruh asing Pasaran
Pemindahan teknologi Pelaburan

Hubungan perdagangan Bahan mentah Bab 9

149