ใบความรู้ เรื่องหลักการตั้งประเด็นปัญหา

ใบความรู้ เรื่องหลกั การตั้งประเดน็ ปัญหา

การใช้คำถามเป็นเทคนิคสำคัญในการเสาะแสวงหาความรู้ที่มีประสิทธิภาพ เป็นกลวิธีการสอนท่ี
กอ่ ใหเ้ กดิ การเรยี นร้ทู ี่พัฒนาทกั ษะการคิด การตีความ การไตรต่ รอง การถา่ ยทอดความคิด สามารถนำไปสู่การ
เปลี่ยนแปลงและปรับปรุงการจัดกระบวนการเรียนรู้ได้เป็นอย่างดี การถามเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการ
เรยี นรู้ ช่วยใหผ้ ้เู รียนสรา้ งความรู้ ความเขา้ ใจ และพัฒนา ความคดิ ใหม่ ๆ กระบวนการถามจะช่วยขยายทักษะ
การคิด ทำความเข้าใจให้กระจ่าง ได้ข้อมูลป้อนกลับทั้ง ด้านการเรียน การสอน ก่อให้เกิดการทบทวน การ
เชื่อมโยงระหว่างความคิดต่าง ๆ ส่งเสริมความอยากรู้ อยากเห็นและเกิดความ ท้าทาย การสังเกต
(Observation) วธิ ีการทางวทิ ยาศาสตรม์ ักจะเร่ิมจากการสังเกตปรากฏการณ์ต่างๆ ทีอ่ ยรู่ อบๆ ตัวเรา เม่ือได้
ข้อสังเกตบางอย่างที่เราสนใจจะทำใหไ้ ด้สิ่งที่ตามมาคือ ปัญหา (Problem) เช่น การสังเกต ต้นหญ้าใตต้ ้นไม้
ใหญ่ หรือต้นหญ้าที่อยู่ใตห้ ลงั คามกั จะไม่งอกงาม ส่วนต้นหญ้าในบริเวณใกล้เคียงกนั ท่ี ไดร้ ับแสงเจริญงอกงาม

การต้งั ปัญหา
"แสงแดดมีส่วนเก่ียวข้องกบั การเจรญิ งอกงามของตน้ หญา้ หรือไม่"
"แบคทีเรยี ในจานเพาะเช่ือเจริญชา้ ไม่งอกงามถ้ามี ราสีเขยี วอยใู่ นจานเพาะเชอ้ื น้นั "

การตัง้ ปัญหาน้ันสำคัญกวา่ การแกป้ ัญหา เพราะ การตง้ั ปญั หาท่ีดแี ละชัดเจนจะทำให้ผู้ต้ังปัญหา เกิด
ความเข้าใจและมองเหน็ สทู่ างของการค้นหาคำตอบเพอ่ื แก้ปัญหาที่ตงั้ ชื้น ดงั น้นั จงึ ตอ้ งหม่ันฝกึ การสงั เกต ส่ิงที่
สงั เกตนนั้ เป็นอะไร? เกดิ ชืน้ เมื่อไร? เกิดช้นื ที่ไหน? เกดิ ช้ืนได้อยา่ งไร? ทำไมจงึ เปน็ เช่นนน้ั ?

ระดับของการตัง้ คำถาม

การตัง้ คำถามมี 2 ระดบั คอื คำถามระดับพ้ืนฐาน และคำถามระดับสูง ซง่ึ มีรายละเอียดดังนี้
1) คำถามระดับพื้นฐาน เป็นการถามความรู้ ความจำเป็นคำถามที่ใช้ความคิดทั่วไป หรือความคิด

ระดบั ต่ำ ใช้พ้นื ฐานความรู้เดิมหรือส่งิ ที่ประจกั ษ์ในการตอบ เน่อื งจากเปน็ คำถามที่ฝึกให้เกิดความคล่องตัวใน
การตอบคำถามในระดบั นเี้ ปน็ การประเมินความพร้อมของผู้เรียนก่อนเรยี น วินิจฉัยจดุ ออ่ น – จุดแขง็ และสรุป
เน้ือหาทเี่ รยี นไปแลว้ คำถามระดบั พน้ื ฐานไดแ้ ก่

1.1) คำถามให้สังเกต เป็นคำถามที่ให้ผู้เรียนคิดตอบจากการสังเกต เป็นคำถามที่ต้องการ
ให้ ผ้เู รยี นใช้ประสาทสัมผัสท้ังห้าในการสืบคน้ หาคำตอบ คือ ใช้ตาดู มือสัมผสั จมกู ดมกลนิ่ ลน้ิ ชิมรส และ หู
ฟังเสยี ง ตวั อย่างคำถาม เช่น

- เม่ือนักเรยี นฟังเพลงน้แี ล้วรสู้ ึกอย่างไร
- ภาพนี้มีลักษณะอยา่ งไร
- สารเคมีใน 2 ปีกเกอร์ ต่างกันอยา่ งไร
- พื้นผิวของวัตถุเปน็ อยา่ งไร
1.2) คําถามทบทวนความจาํ เปน็ คาํ ถามท่ีใช้ทบทวนความรู้เดิมของผู้เรียน เพ่ือใช้เชื่อมโยง
ไปสู่ความร้ใู หม่กอ่ นเริ่มบทเรียน ตวั อย่างคาํ ถาม เช่น

- วนั วสิ าฃบูชาตรงกบั วนั ใด
- ดาวเคราะห์ดวงใดทมี่ ขี นาดใหญ่ทสี่ ดุ
- ใครเป็นผแู้ ต่งเรอ่ื งอเิ หนา
- เม่อื เกดิ อาการแพย้ าควรโทรศัพท์ไปทีเ่ บอรใ์ ด
1.3) คําถามที่ให้บอกความหมายหรือคําจํากัดความ เป็นการถามความเข้าใจ โดยการให้
บอกความหมายของขอ้ มูลตา่ ง ๆ ตัวอยา่ งคําถาม เชน่
- คําวา่ สทิ ธิมนษุ ยชนหมายความวา่ อยา่ งไร
- ภาษเี งินได้บุคคลธรรมดาคืออะไร
- สถิติ (Statistics) หมายความว่าอย่างไร
- บอกความหมายของ Passive Voice
1.4) คําถามบ่งชห้ี รอื ระบุ เปน็ คําถามท่ใี ห้ผู้เรียนบง่ ช้หี รอื ระบุคําตอบจากคาํ ถามให้ ถูกต้อง
ตวั อยา่ งคาํ ถาม เช่น
- ประโยคที่ปรากฏบนกระดานประโยคใดบ้างท่ีเปน็ Past Simple Tense
- คําใดต่อไปนี้เปน็ คําควบกลาไม่แท้
- ระบชุ ่อื สตั ว์ทม่ี กี ระดูกสันหลัง
- ประเทศใดบ้างท่ีเป็นสมาชกิ APEC
2) คําถามระดบั สงู เปน็ การถามให้คิดคน้ หมายถงึ คําตอบทผี่ เู้ รียนตอบต้องใช้ความคิดซับซ้อน เป็น
การ ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์และกระตุ้นให้ผู้เรยี นสามารถใช้สมองซกี ซ้ายและซีกขวาในการคิดหา คําตอบ
โดยอาจ ใช้ความรู้หรือประสบการณ์เดิมมาเป็นพื้นฐานในการคิดและตอบคําถาม ตัวอย่างคําถาม ระดับสูง
ได้แก่
2.1) คําถามให้อธิบาย เป็นการถามโดยให้ผู้เรียนตีความหมาย ขยายความ โดยการให้
อธบิ ายแนวคิดของข้อมลู ต่าง ๆ ตวั อยา่ งคาํ ถาม เชน่
- เพราะเหตุใดใบไม้จงึ มสี เี ขยี ว
- นักเรียนควรมีบทบาทหน้าทใ่ี นโรงเรียนอย่างไร
- ชาวพุทธทดี่ คี วรปฏิบตั ติ นอยา่ งไร
- นกั เรยี นจะปฏิบัติตนอย่างไรจึงจะทำใหร้ ่างกายแขง็ แรง

2.2) คําถามให้เปรียบเทียบ เปน็ การตงั้ คาํ ถามให้ผูเ้ รยี นสามารถจาํ แนกความเหมือน ความ
แตกตา่ งของขอ้ มลู ได้ ตัวอยา่ งคําถาม เชน่

- พชื ใบเลีย้ งคตู่ ่างจากพืชใบเลีย้ งเดีย่ วอย่างไร
- จงเปรียบเทยี บวถิ ีชวี ิตของคนไทยในภมู ภิ าคต่าง ๆ ของประเทศไทย
- DNA กบั RNA แตกต่างกนั หรือไม่ อย่างไร
- สงั คมเมืองกบั สังคมชนบทเหมอื นและต่างกนั อยา่ งไร
2.3) คาํ ถามใหว้ เิ คราะห์ เป็นคาํ ถามให้ผู้เรียนวิเคราะห์ แยกแยะปญั หา จดั หมวดหมู่ วิจารณ์
แนวคดิ หรอื บอกความสมั พันธแ์ ละเหตผุ ล ตัวอยา่ งคาํ ถาม เชน่
- อะไรเปน็ สาเหตุท่ที ำใหเ้ กดิ ภาวะโลกร้อน
- วัฒนธรรมแบง่ ออกเปน็ กป่ี ระเภท อะไรบ้าง
- สาเหตใุ ดท่ที ำใหน้ างวันทองถกู ประหารชีวิต
- การติดยาเสพตดิ ของเยาวชนเกิดจากสาเหตุใด
2.4) คําถามให้ยกตัวอยา่ ง เป็นการถามใหผ้ ้เู รียนใช้ความสามารถในการคดิ นํามายกตวั อย่าง
ตัวอยา่ งคําถาม เช่น
- ร่างกายขบั ของเสยี ออกจากส่วนใดบ้าง
- ยกตวั อยา่ งการเคลื่อนทีแ่ บบโปรเจกไตล์
- หินอคั นีสามารถนา่ ไปใช้ประโยชนIค้อย่างไรบา้ ง
- อาหารคาวหวานในพระราชนิพนธ์กาพย์เห่ชมเครอื่ งคาวหวานไดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง
2.5) คําถามให้สรุป เป็นการใช้คําถามเมื่อจบบทเรียน เพื่อให้ทราบว่าผู้เรียนได้รับความรู้
หรือมี ความก้าวหน้าในการเรียนมากน้อยเพียงใด และเป็นการช่วยเน้นย้ำความรู้ที่ได้เรียนไปแล้ว ทำให้
สามารถจดจาํ เน้ือหาไดด้ ยี ่งิ ข้นึ ตัวอย่างคําถาม เช่น
- จงสรปุ เหตผุ ลทท่ี ำใหพ้ ระเจ้าตากสนิ ทรงย้ายเมอื งหลวง
- เมือ่ นักเรียนอา่ นบทความเร่อื งนี้แล้วนักเรียนไดข้ อ้ คดิ อะไรบา้ ง
- จงสรปุ แนวทางในการอนรุ ักษ์ทรพั ยากรน้ำเพอื่ ใหเ้ กดิ คุณคา่ สงู สดุ
- จงสรุปขัน้ ตอนการทำผา้ บาตคิ
2.6) คําถามเพื่อใหป้ ระเมินและเลือกทางเลือก เป็นการใชค้ าํ ถามที่ให้ผู้เรียนเปรียบเทียบ
หรอื ใช้วจิ ารณญาณในการตัดสนิ ใจเลือกทางเลือกทหี่ ลากหลาย ตวั อยา่ งคําถามเชน่
- การว่ายน้ำกบั การว่งิ เหยาะ อย่างไหนเปน็ การออกกําลงั กายทีด่ กี ว่ากนั เพราะเหตุใด
- ระหวา่ งน้ำอดั ลมกบั นมอย่างไหนมีประโยชนต์ ่อรา่ งกายมากกว่ากนั เพราะเหตใุ ด
- ดนิ รว่ นดินทรายและดินเหนียวดินชนิดใดเหมาะแก่การปลูกมะม่วงมากกวา่ กันเพราะ เหตใุ ด
- ไกท่ อดกบั สลดั ไก่ นกั เรยี นจะเลอื กรบั ประทานอาหารชนดิ ใด เพราะเหตุใด

2.7) คําถามใหป้ ระยุกต์ เป็นการถามใหผ้ ูเ้ รยี นใช้พนื้ ฐานความรเู้ ดมิ ทีม่ ือยู่มาประยุกต์ใช้ใน
สถานการณใหมห่ รอื ในชีวิตประจำวนั ตวั อยา่ งคําถามเช่น

- นกั เรยี นมวี ธิ ีการประหยดั พลงั งานอยา่ งไรบา้ ง
- เม่อื นักเรยี นเห็นเพื่อนในห้องขาแพลง นกั เรียนจะทำการปฐมพยาบาลอยา่ งไร
- นักเรียนน่าปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ในการด ำเนิน
ชีวติ ประจำวนั อย่างไรบ้าง
- นกั เรียนจะทำการสง่ ข้อความผ่านทางอีเมลไดอ้ ยา่ งไร
2.8) คําถามให้สร้างหรือคิดค้นสิ่งใหม่ ๆ หรือผลิตผลใหม่ ๆ เป็นลักษณะการถามให้
ผู้เรียนคดิ สร้างสรรค์ผลงานใหม่ ๆ ทีไ่ ม่ซ้ำกับผอู้ ื่นหรอื ทม่ี ือยแู่ ลว้ ตัวอยา่ งคําถามเชน่
- กระดาษหนงั ลือพิมพ์ทไี่ มใ่ ชแ้ ล้ว สามารถน่าไปประดิษฐข์ องเล่นอะไรได้บา้ ง
- กล่องหรือลังไมเ้ ก่า ๆ สามารถดดั แปลงกลบั ไปใช้ให้เกิดประโยชนไ์ ด้อย่างไร
- เส้ือผ้าที่ไมใ่ ชแ้ ลว้ นกั เรียนจะน่าไปดัดแปลงเป็นสงิ่ ใดเพื่อใหเ้ กิดประโยชน์
- นักเรยี นจะน่ากระดาษท่ีใชเ้ พียงหน้าเดยี วมาประดษิ ฐเ์ ป็นส่ิงใดบ้าง
การตั้งคําถามระดับสูงจะทำให้ผู้เรียนเกิดทักษะการคิดระดับสูง และเป็นคนมีเหตุผล ผู้เรียน
ไม่เพียงแต่จดจําความรู้ ข้อเท็จจริงได้อย่างเดียวแต่สามารถนำความรู้ไปใช้ในการแก้ปัญหา วิเคราะห์ และ
ประเมินสิ่งที่ถามได้ นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจสาระสำคัญของเรื่องราวที่เรียนได้อย่างถูกต้อง และ
กระต้นุ ให้ผู้เรียนคน้ หาข้อมูล มาตอบคาํ ถามด้วยตนเอง การตอบคําถามระดับสูง ผูส้ อนต้องให้เวลาผู้เรียนใน
การคิดหาคําตอบเป็นเวลามากกว่าการตอบคําถามระดับพื้นฐาน เพราะผู้เรียนต้องใช้เวลาในการ
คิดวเิ คราะห์ อยา่ งลึกซ้ึงและมวี ิจารณญาณ ในการตอบคําถาม ความผดิ พลาดอย่างหนง่ึ ของการตั้งคําถามคือ
การถามแลว้ ตอ้ งการคาํ ตอบในทันทโี ดยไม่ให้เวลาผ้เู รียนในการคดิ หาคาํ ตอบ