RAPORT O STANIE REZERWATU 1 1 MARCA 2023 REZERWAT PRZYRODY „Stawy Raszyńskie” EKO-Patrol SPOŁECZNY KOMITET OCHRONY FALENT RAPORT O STANIE REZERWATU 2023
RAPORT O STANIE REZERWATU 2 „Raport o stanie Rezerwatu” jest wstępną wersją szerszego opracowania pt. „Audyt Rezerwatu Stawy Raszyńskie” Publikujemy Raport na zasadach working paper. Raport jest pracą zespołu członków SKOF (alfabetycznie): Damian E. Anders, Krystian Durma, Anna Gawryś, Małgorzata Golaczyk, Elżbieta Kłopotowska, Karina Kozłowska, Tomasz Koźliński, Anna Lange, Wojciech F. Rogowski, Grzegorz Sękler, Bogumiła Stępińska-Gniadek, Beata Sulima-Markowska, Radosław Wójcik, Andrzej Zawistowski Artykuł prezentuje opinie współautorów, które nie powinny być interpretowane jako poglądy instytucji, z którymi autorzy są związani. Wyrażamy głęboką wdzięczność za konsultacje wszystkim osobom i instytucjom, bez udziału których Raport by nie powstał. Osoby, które mogą wnieść dalszą wiedzę o stanie Rezerwatu Przyrody „Stawy Raszyńskie” zapraszamy do współpracy - kontakt tel.: +48 603 766 295 lub e-mail na adres: [email protected] Fotografie autorstwa członków SKOF oraz pozyskane z internetu na zasadach CC © Społeczny Komitet Ochrony Falent S.K.O.F. Working Paper 3 (2023) SPOŁECZNY KOMITET OCHRONY FALENT® ul. Łabędzia 7, Falenty, 05-090 Raszyn e-mail: [email protected] lub [email protected] telefon: +48 603 766 295 Rejestr Stowarzyszeń Pruszków: 66/2021 REGON: 389 481 660 NIP: 534 264 6015 Konto: 19 1600 1462 1852 2116 0000 0001 BNP PARIBAS Polska S.A. ISBN: 978-83-966101-2-6 (e-book) „Falenty są skarbem przyrody, architektury i krajobrazu. Na nas wszystkich spoczywa obowiązek zachowania ich dla potomnych. Rezerwat w Falentach to jest nasze dziedzictwo, które winni jesteśmy kolejnym pokoleniom.” Wojciech F. Rogowski
RAPORT O STANIE REZERWATU 3 Spis treści Pierwszy Eko-patrol w 2023 r.....................................................................................................5 Smutne odkrycie.........................................................................................................................6 Przyroda nie przeszkadza ...........................................................................................................7 Dlaczego to się dzieje? ...............................................................................................................7 Plany i działania ..........................................................................................................................8 Czy mają prawo zrobić wszystko? ............................................................................................10 Jaki będzie kolejny krok?..........................................................................................................11 Coraz mniej przyrody w okolicy ...............................................................................................12 Mokradła mają wielkie znaczenie!...........................................................................................13 Co się musi jeszcze wydarzyć? .................................................................................................14 O ptakach w zadaniach ochronnych ........................................................................................15 Jakość ochrony przyrody Rezerwatu........................................................................................19 Czy „działania ochronne” są prawidłowe?...............................................................................21 Powstanie Rezerwatu...............................................................................................................23 Iluzoryczna ochrona środowiska ..............................................................................................25 Działania Instytutu....................................................................................................................28 Silna antropopresja ..................................................................................................................30 Stoimy na straży .......................................................................................................................30 Przetarg na działkę w Rezerwacie ............................................................................................32 Masakra piłą mechaniczną... ....................................................................................................33 Jaki cel tych działań? ................................................................................................................35 Po co nam stare drzewa? .........................................................................................................36 I po co są suche trzciny?...........................................................................................................38 Zabytkowy krajobraz................................................................................................................40 Ochrona czy dewastacja? .........................................................................................................40 Czy Instytut musi się przed nami „tłumaczyć”? .......................................................................42 Konflikt interesów? ..................................................................................................................44 Dyrektorzy po godzinach..........................................................................................................47 Jak chronić Przyrodę w XXI wieku? ..........................................................................................48 Osoby, którym powierzono odpowiedzialność za ochronę przyrody w Rezerwacie...............53 Dyrekcja IT-P-PIB ..................................................................................................................53 Rada Naukowa IT-P-PIB........................................................................................................53 Ministerstwo Klimatu i Środowiska......................................................................................54 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska...........................................................................54 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi................................................................................54 Obserwacje czytelnika..............................................................................................................55 Społeczny Komitet Ochrony Falent..........................................................................................56
RAPORT O STANIE REZERWATU 4 WARSZAWA Falenty REZERWAT M WARSZAWA
RAPORT O STANIE REZERWATU 5 „Raport o stanie Rezerwatu” powstał dla udokumentowania stanu przyrody Rezerwatu Stawy Raszyńskie i wydarzeń na jego terenie w okresie 2021 – 2023. Jest wynikiem obserwacji, wiedzy i wniosków sformułowanych przez mieszkańców, członków SKOF zaniepokojonych o przyszłość tego cennego obszaru. Pierwszy Eko-patrol w 2023 r. Zaalarmowany niepokojącymi sygnałami mieszkańców Eko-Patrol Społecznego Komitetu Ochrony Falent (SKOF) powrócił wcześniej niż planował na szlaki Rezerwatu Przyrody „Stawy Raszyńskie”. I przeżył prawdziwy szok. „Jakiż to kataklizm spowodował takie ogołocenie stawów?” – pytali oniemieli uczestnicy. Dna stawów wyschnięte, spękane. Przy dwóch stawach nie ma już praktycznie żadnych nadwodnych zarośli a brzegi straszą kikutami drzew –
RAPORT O STANIE REZERWATU 6 porastających ten obszar od wielu, wielu lat. Groble zostały rozjechane. Jedyne skojarzenie to plac budowy, przez który przetoczyły się buldożery. Smutne odkrycie A co najgorsze, spuszczona woda z dwóch stawów odsłoniła porażający widok: setki, wielkich, dorodnych małż, wśród których wiele pustych, porozrywanych już muszli szczeżui wielkiej (Anodonta cygnea), małża znajdującego się pod ochroną jako gatunek zagrożony wyginięciem. Z wielkości skorup można przyjąć, iż bezkręgowce te żyły i tu rozwijały się co najmniej 10 lat! Jak widać było im w raszyńskich stawach dobrze. Niestety, okazało się, że prawna ochrona gatunku nie jest wystarczającym zabezpieczeniem przed staniem się ofiarą niekontrolowanego spuszczania wody ze stawów. Jakie straty jeszcze odkryjemy, gdy biolodzy skończą swoje badania fauny i flory tego miejsca?
RAPORT O STANIE REZERWATU 7 Przyroda nie przeszkadza Te wielkie małże i rosnąca nad stawami roślinność nie przeszkadzała jeszcze kilka lat temu osiągać Instytutowi plonów 7-9 ton karpia z hektara stawów. Docent J. Barszczewski (dziś członek rady naukowej Instytutu TechnologicznoPrzyrodniczego – Państwowy Instytut Badawczy (dalej IT-P-PIB) udokumentował wyniki ekologicznej hodowli ryb w stawach falenckich w jednym ze swych opracowań naukowych z 2014 r., wskazując, iż ekologiczna hodowla karpia może być opłacalną i efektywną. Pomimo tego w 2016 r. zarzucono hodowlę karpia w falenckich stawach, kończąc trwającą dwa wieki tradycję tego regionu. Dlaczego to się dzieje? Należy zatem postawić pytanie dlaczego teraz wpuszczono drwali do Rezerwatu? Dlaczego spuszczono wodę ze stawów bez kontroli tego co znajduje się na ich dnie? Jaki jest sens takiej dewastacji, skoro nie prowadzi się
RAPORT O STANIE REZERWATU 8 już działalności hodowlanej? Wiele wyciętych drzew rosło co najmniej 50 lat by paść w klika minut – tylko po co? Te wszystkie pytanie i wątpliwości w świetle działań Instytutu nie mogą pozostawać niezauważone przez ludzi, którym bliski jest rezerwat i jego otoczenie. Plany i działania Przypomnieć należy, iż nie tak dawno, bo zaledwie dwa lata temu mieszkańcy Gminy Raszyn dowiedzieli się o zamiarach Instytutu ukierunkowanych na zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w części obejmującej tereny rezerwatu i jego otuliny. Mieszkańcy i miłośnicy tych terenów jasno wyrazili swój protest, który nie tyko spowodował utworzenie Społecznego Komitetu Ochrony Falent (obecnie stowarzyszenia aktywnie wspierającego działania zmierzające do ochrony tego unikatowego obszaru i jego zabytków) ale też doprowadził do wycofania wniosku przez Instytut.
RAPORT O STANIE REZERWATU 9 Petycję podpisało kilka tysięcy osób. Na nadzwyczajnej sesji Rady Gminy Raszyn odbywającej się 29 kwietnia 2021 r., pod presją lokalnej społeczności, Instytut stwierdził, wbrew faktom, że nie ma zamiaru zmieniać planów miejscowych dla działek stanowiących obszar rezerwatu, ale też nie zmierza sprzedawać tych bezcennych terenów. Nie dalej jak 26 stycznia 2023 r. okazało się jednak, że wcześniejsze zapewnienia były tylko pustymi deklaracjami. Tego dnia Instytut ogłosił na swej stronie internetowej przetarg na dzierżawę, ale także przetarg na sprzedaż działki o nr 14/32 położonej w Falentach, której istotna część znajduje się na terenie Rezerwatu a pozostała część w jego otulinie. Jakie były intencje pomysłodawców tego przetargu nie wiemy – ale jak to się mówi „jak nie wiadomo o co chodzi to można przyjąć, że chodzi o pieniądze…”.
RAPORT O STANIE REZERWATU 10 Czy mają prawo zrobić wszystko? Tylko czy pieniądze mogą usprawiedliwiać wszystko w działalności instytucji publicznej? Jaka jest kondycja Instytutu widać – w ostatnim sprawozdaniu finansowym strata za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2021 wyniosła ponad 2,6 mln. zł. Ale czy sprzedaż majątku tak wartościowego, który trafił do Instytutu w latach 90. XX w. jako m.in. użytkowanie wieczyste kosztem właściciela jakim jest Gmina Raszyn, jest właściwym gospodarowaniem tego mienia? Czy trzeba wyprzedawać majątek narodowy, aby pokrywać stratę Instytut? Czy trzeba sprzedawać działki w otulinie, w Rezerwacie, a nie można sprzedać innych nieruchomości czy gruntów? Instytut posiada ok. 1650 ha gruntów ornych i użytków zielonych w całym kraju oraz kilkadziesiąt nieruchomości w kilku miastach w całej Polsce. Te wszystkie pytanie ciągle pozostają bez odpowiedzi. Jak również to zasadnicze stawiane przez społeczników SKOF i innych mieszkańców: czy w XXI wieku cywilizowane społeczeństwo nie powinno walczyć o ochronę takich terenów jakim jest Rezerwat Stawy Raszyńskie? Tym razem znów powszechne oburzenie i protestu lokalnej społeczności doprowadził do jednej słusznej decyzji anulowania przetargów. Podmiot zależny od Skarbu Państwa, póki co nie
RAPORT O STANIE REZERWATU 11 wyzbywa się bezcennych przyrodniczo obszarów – tylko na jak długo? Bo deklaracje o braku chęci sprzedaży już były i wiadomo jaka była ich moc – żadna. Jaki będzie kolejny krok? Każdy zastanawia się jaki będzie dalszy krok – co kryje Instytut w zanadrzu?... Ktoś powie: „do wyborów zostaje mało czasu – jeżeli są chętni na ten podwarszawski teren to tylko teraz, bo za chwilę może się okazać, że czasu już nie będzie”. Czy tak jest? Co jeszcze ma się wydarzyć i jak długo mamy toczyć walkę o kwestie oczywiste i elementarne? Czy my jako społeczność możemy pozwolić sobie na taką krótkowzroczność, liczy się tu i teraz, a po nas choćby potop? Tylko, że potopu po nas nie będzie, bo woda jest i będzie na miarę złota – po nas będzie tylko, co najwyżej, wielka susza.
RAPORT O STANIE REZERWATU 12 Coraz mniej przyrody w okolicy Każdy winien mieć świadomość, że zachowanie takich terenów jak Rezerwat Stawy Raszyńskie, który jest bezcennym obszarem żywej dzikiej przyrody w promieniu wielu kilometrów, winno leżeć w interesie nas wszystkich, którzy mieszkają tu, na przedmieściach wielkiego miasta – nie tylko Instytutu TechnologicznoPrzyrodniczego. Teren Rezerwatu ma wielkie wartości krajobrazowe – naturalne, wciąż niezakłócone wewnętrzne scenerie i widoki parku angielskiego. Jego wartość wynika też z unikalnego położenia – w bliskości Warszawy. I będzie tylko wzrastała wraz postępami urbanizacji i lepszą dostępnością komunikacyjną. Na nas mieszkańcach Raszyna spoczywa szczególna odpowiedzialność, stąd nasza aktywność i niestety walenie głową w mur niezrozumienia, lekceważenia czy krótkowzroczności decydentów.
RAPORT O STANIE REZERWATU 13 Mokradła mają wielkie znaczenie! Zachowanie zwartych obszarów przyrody, szczególnie mokradeł jest nakazem w skali ogólnokrajowej. W dobie zmian klimatycznych, na podstawie postanowień Konwencji Ramsarskiej, takie obszary jak Rezerwat Przyrody w Falentach winny być objęte daleko posuniętą ochroną, której celem winno być zachowanie cennych siedlisk mokradłowych, stanowiących miejsce życia wielu gatunków roślin i zwierząt. Szczególnie w Instytucie, który jest spadkobiercą Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych. Nie wszyscy jeszcze wiedzą, że mokradła pochłaniają dwutlenek węgla, retencjonują (przechowują) wodę, ograniczając w ten sposób skalę powodzi. Mokradła oczyszczają powietrze, tworząc lepszy mikroklimat, łagodzą skutki suszy, przyczyniają się do zwiększania bioróżnorodności. Stawy pełnią również role regulatora klimatu i neutralizują zanieczyszczenia spływające z pól (nawozy, etc.).
RAPORT O STANIE REZERWATU 14 Co się musi jeszcze wydarzyć? I teraz co jeszcze musi się wydarzyć w raszyńskim rezerwacie, by ktoś zrozumiał, że tak dalej nie może być? Bo to, co jest obecnie wzbudza ciągłe obawy mieszkańców i miłośników tego miejsca. Jak wynika z informacji zamieszczonej na stronie RDOŚ Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie czyli Regionalny Konserwator Przyrody wydał we wrześniu 2021 r. kolejne zarządzenie w sprawie ustanowienia zadań ochronnych dla Rezerwatu Stawy Raszyńskie. Jak w nim wskazano, „kluczowe jest zachowanie stawów hodowlanych jako miejsca życia licznych gatunków ptaków, ssaków i płazów związanych ze środowiskiem wodnym i przybrzeżnym”. Zdaniem RDOŚ zaprzestanie hodowli ryb stanowi główne zagrożenie dla walorów przyrodniczych chronionego obiektu. Spowodowałoby to zmniejszenie bazy pokarmowej ptaków rybożernych. Odstąpienie od koszenia szuwarów czy też gromadzenie zbyt małej ilości wody w zbiornikach, nasiliłoby procesy sukcesji, stopniowe zmniejszanie się zwierciadła wody i pogorszenie warunków siedliskowych wielu
RAPORT O STANIE REZERWATU 15 zwierząt. Dlatego też zadania ochronne obejmują działania mające na celu utrzymanie ekstensywnej gospodarki rybackiej na tym terenie. I temu powinno służyć podejmowanie działań ochrony czynnej. O ptakach w zadaniach ochronnych Zarządzenie nr 20 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (Konserwatora Przyrody) z 30 września 2021 r. jest aktem prawnymi niskiej jakości. Wydawane od dekady identyfikuje się wciąż te same zagrożenia w podziale na wewnętrzne i zewnętrzne. Choć otoczenie zmienia się szybko to sugeruje się w nim niezmienny zestaw działań dla eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków. Zarządzenie formułuje kilkadziesiąt tzw. „działań ochronnych”, które praktycznie są słabą instrukcją prowadzenie stawów i niewiele mają wspólnego z działaniami jakich oczekuje się od władzy mającej na celu ochronę przyrody żywej. Dość powiedzieć, że wśród zalecanych 24 działań ochronnych dla rezerwatu ornitologicznego tylko trzy dotyczą ptaków i są to następujące „działania”, które zaleca Konserwator Przyrody administratorowi Rezerwatu Stawy Raszyńskie : Zadania ochronne w zakresie ptaków wg obowiązującego Zarządzenia RDOŚ 1. Odstrzał kormorana - działanie ochronne regulacji populacji, w ramach którego można prowadzić strzelanie do ptaków. 2. Oliwienie jaj kormoranów w gniazdach - działanie ochronne, w ramach którego można oliwić znajdujące się w gniazdach jaja kormoranów, w celu zmniejszenia liczebności populacji tego gatunku. 3. Płoszenie i monitorowanie ptaków łodzią motorową - działanie ochronne, w ramach którego można, (…), za pomocą łodzi z napędem silnikowym, podpływać do żerujących kormoranów w celu ich płoszenia oraz monitorowania ptaków, natleniać wodę, przeciwdziałać kłusownictwu. I to wszystko. Tylko tyle o ptakach, które są podstawą tego rezerwatu! Do czego będzie prowadzić ich stosowanie? Pozostałe zadania ochronne dotyczą utrzymania stawów, gospodarki wodą, użytków zielonych i pól oraz monitoringu i turystyki.
RAPORT O STANIE REZERWATU 16 Zadania ochronne w zakresie stawów 1. Utrzymanie grobli - działanie ochronne, w ramach którego można usuwać roślinność porastającą groble stawowe. 2. Odtwarzanie grobli - działanie ochronne, w ramach którego można remontować, odbudowywać uszkodzone groble oraz umacniać je faszyną i geowłókniną. 3. Utrzymanie przepustów - działanie ochronne, w ramach którego można remontować i odbudowywać przepusty znajdujące się pod drogami i groblami. 4. Utrzymanie mnichów - działanie ochronne, w ramach którego można remontować i odbudowywać mnichy stawowe. 5. Utrzymanie rowów - działanie ochronne, w ramach którego można konserwować i remontować rowy denne oraz rowy doprowadzające i odprowadzające wodę w stawach, w szczególności poprzez ich odmulanie i usuwanie porastającej je roślinności. 6. Usuwanie tam bobrowych – działanie ochronne, w ramach którego można rozbierać tamy bobrowe zakłócające hydrologiczne funkcjonowanie stawów.
RAPORT O STANIE REZERWATU 17 7. Wykaszanie szuwaru - działanie ochronne, w ramach którego można wykaszać przylegające do wody szuwary. Zadania ochronne w zakresie gospodarki wodnej stawów 1. Spuszczanie wody - działanie ochronne, w ramach którego można odprowadzać ze stawów wodę oraz odławiać ryby. 2. Dezynfekcja - działanie ochronne, w ramach którego można zadawać na stawach wapno i sole potasowe oraz kultywatorować dno stawów. 3. Zalewanie wodą - działanie ochronne, w ramach którego można napełniać stawy wodą. 4. Zarybianie - działanie ochronne, w ramach którego można zarybiać stawy. 5. Zadawanie paszy - działanie ochronne, w ramach którego można dokarmiać ryby hodowane w poszczególnych stawach. Zadania ochronne w zakresie użytków zielonych w otulinie 1. Utrzymanie łąk – działanie ochronne, w ramach którego można prowadzić ekstensywną gospodarkę łąkową bez możliwości stosowania środków ochrony roślin i sztucznych nawozów. 2. Podsiew łąk mieszanką roślin ze znaczną przewagą niskich oraz średnich gatunków traw oraz z ponad 20% udziałem roślin bobowatych takich jak koniczyna łąkowa oraz komonica pospolita. 3. Ekstensywna uprawa – działanie ochronne, w ramach którego można prowadzić użytkowanie orne pól. W przypadku zaniechania ekstensywnej uprawy działanie należy prowadzić w formie utrzymania łąk lub upraw roślin pastewnych, w szczególności lucerny. 4. Rozgarnianie kretowisk oraz bucht, bronowanie i wałowanie, usuwanie chwastów i gatunków inwazyjnych w okresie od 20 sierpnia do 10 października. 5. Przeorywanie łąk dopuszczone jest od 20 sierpnia do 10 października w przypadku dużego nasilenia ekspansji chwastów i gatunków inwazyjnych. Przy zniszczeniu trawy przez dziki dopuszcza się wykonanie działania na przełomie marca i kwietnia.
RAPORT O STANIE REZERWATU 18 Zadania ochronne w zakresie turystyki i monitoringu 1. Utrzymanie wież widokowych - działanie ochronne, w ramach którego można utrzymywać istniejące wieże widokowe. 2. Ustawianie i utrzymanie infrastruktury - działanie ochronne, w ramach którego można ustawiać i utrzymywać na wyznaczonym szlaku kosze na śmieci i infrastrukturę służącą edukacji przyrodniczej 3. Odłów inwentaryzacyjno sanitarny – działanie ochronne, w ramach którego osoby upoważnione przez Dyrektora Instytutu Technologiczno – Przyrodniczego mogą wykonywać sprzętem do amatorskiego połowu ryb inwentaryzacyjno - sanitarne połowy ryby. 4. Prowadzenie patroli – działanie ochronne, w ramach którego osoby upoważnione przez Dyrektora Instytutu Technologiczno – Przyrodniczego mogą patrolować rezerwat. Zadania ochronne zostały wydane na okres 5 lat. Są realizowane przez zarządzającego terenem Rezerwatu tj. Instytut Przyrodniczo-Technologiczny. Źródło: https://www.gov.pl/web/rdos-warszawa/zadania-ochronne-dla-rezerwatu-stawyraszynskie
RAPORT O STANIE REZERWATU 19 Jakość ochrony przyrody Rezerwatu Według informacji uzyskanych w trakcie spotkania z pracownikami Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska Konserwator Przyrody nie prowadzi żadnych szkoleń dla osób, którym powierzony jest Rezerwat Przyrody. Nie udziela też instrukcji jak powinny być prowadzone prace, które miałyby realizować „działania ochronne”. Co gorsza RDOŚ ani IT-P-PIB nie posiada i nie posiadał profesjonalnej inwentaryzacji przyrodniczo-technicznej Rezerwatu Przyrody. Oznacza to, że nie wiemy dokładnie jaki jest stan środowiska na tym terenie. Ani co gorsza jakie są efekty podejmowanych lub nie podejmowanych „działań ochronnych”. W podsumowaniu dość powiedzieć, że pracownik RDOŚ zapytany skąd wie czy w Stawach w Falentach prowadzona jest hodowla ryb – stwierdził, że był tam na wiosnę i w stawach jest woda to i hodowla musi być.
RAPORT O STANIE REZERWATU 20 Propozycja Społecznego Komitetu Ochrony Falent z 2021 r. skierowana m.in. do Regionalnego Dyrektora RDOŚ oraz dyrekcji IT-P-PIB, by wspólnie, komisyjnie, przeprowadzić merytoryczny audyt Rezerwatu „Stawy Raszyńskie”, nie uzyskała odpowiedzi do dziś. W obecnym stanie ochrona przyrody na terenie rezerwatu jest fikcją, ze względu na jakość przepisów prawa, brak egzekucji przepisów ustawy o ochronie przyrody oraz nieograniczonym dostępie turystów i mieszkańców do najcenniejszych biotopów, z wyłączeniem tylko wysp na stawach w okresie napełnienia stawów wodą. Jakość przepisów zawartych ww. Zarządzeniu jest taka, że - jak sugerują ekolodzy, na podstawie tego zarządzenia w majestacie polskiego prawa można usunąć całą roślinność porastającą groble, rowy oraz stawy i wypłoszyć wszystkie ptaki. Niestety, w tych tygodniach przekonaliśmy się, że nie są to
RAPORT O STANIE REZERWATU 21 bezpodstawne przypuszczenia. Praktyka potwierdziła tezy przyrodników z przed lat. Czy „działania ochronne” są prawidłowe? Czy powyższe zadania są realizowane prawidłowo? I tu istnieją obawy, że nie. Czy wycięcie takiej liczby drzew jest faktycznie realizacją zadań ochronnych w rezerwacie? Tak ogołoconego terenu nie było tu od pół wieku. Rezerwat założono w połowie lat 70.XX w. Obawiamy się, że ptactwo chronione w rezerwacie nie będzie miało miejsc lęgowych, które są tak ważne dla zachowania bioróżnorodności tego obszaru. Zabicie gatunków chronionych w wyniku spuszczenia wody w stawie nie da się niczym usprawiedliwić. Spuszczenie stawów – jeśli nawet jest konieczne – nie może prowadzić do uśmiercania żyjących tam stworzeń a to jak widać miało miejsce – setki małż pozostawionych na dnie stawów zakończyło tam swe życie. Czy nie było możliwe ich odłowienie i przeniesienie do stawów, które są
RAPORT O STANIE REZERWATU 22 wypełnione wodą? Znając powyższe zalecenia Regionalnego Konserwatora Przyrody widać, że władza ochrony przyrody nie sięga tak głęboko (pod powierzchnię wody). Te i szereg innych pytań pozostaje ciągle otwartych – a najważniejsze pytanie to co dalej z Rezerwatem Stawy Raszyńskie? – bo chyba nikt nie ma wątpliwości, że obecna formuła nie sprawdza się a przede wszystkim nie gwarantuje ochrony przyrody tego obszaru. Czy po nas tylko susza? Jak podejrzewają miejscowi społecznicy skupieni wokół SKOF a przede wszystkim mieszkańcy Gminy Raszyn, którym tak bliski jest ten obszar. „To centralny staw, po spuszczeniu wody w celu odłowu, zawsze był szybko napełniany, gdyż zapewnia on wodę zimochowom” ekspert-praktyk
RAPORT O STANIE REZERWATU 23 Powstanie Rezerwatu Nasza okolica, jak i cały świat, zmieniła się bardzo przez te ostatnie pół wieku odkąd stawy falenckie objęto ustawową ochroną przyrody w połowie lat 70.XX w. Wtedy, aż po 2016 rok, hodowano w tych stawach karpie, mniej lub bardziej intensywnie. Już wtedy, pół wieku temu objęto ten teren pewnymi zakazami, by chronić dokonujące się tutaj misterium przyrody (ptaków, ryb, żab, ważek etc.). Hodowlą ryb zajmowali się tu ludzie, którzy się na tym znali a praktykę czerpali od poprzedniego pokolenia i poprzedniego. Karpie hoduje się tutaj co najmniej 200 lat. Ta hodowla jest rodzajem symbiozy człowieka z przyrodą. Mądrze prowadzona jest dobra dla obu stron. Już pół wieku temu byli tu też ludzie, którzy przewidywali, że miasto otoczy
RAPORT O STANIE REZERWATU 24 kiedyś ten rezerwat, a jego znaczenie (ekologiczne i społeczne) znacząco wzrośnie, gdyż urbanizacja oznacza osuszanie, betonowanie, zadeptywanie innych mniejszych terenów zielonych, które nie miały potencjału i szczęścia by stać się rezerwatami jak Falenty. Z kulminacją tych procesów mamy dziś do czynienia. Nie można procesu ochrony przyrody – formy jej ochrony – traktować w oderwaniu od realiów otoczenia. To co było dopuszczalne 25 lat temu, jest nie dopuszczalne dziś czy jutro. Objęcie stawów ochroną przyrody oznaczało m.in. zachowanie lustra wody (zakaz przekształcenia stawów na inne formy użytkowania (próba naruszenia tego zakazu miała miejsce w pierwszych latach 90. XX w., druga ostatnio w 2021 r.), zachowanie okolicznych łąk i pól jako otuliny rezerwatu, utrzymanie podmokłych lasów i zwiększanie biomasy na groblach stawów – liczby drzew - poprzez zakaz wycinania samosiejek grubszych niż 10 cm, oraz co najważniejsze utrzymanie populacji ryb w stawach poprzez prowadzenie ekstensywnej, ekologicznej gospodarki rybackiej.
RAPORT O STANIE REZERWATU 25 Co więcej, wybudowanie oczyszczalni w latach 90.XX w. poprawiło jakość wód w stawach, gdyż przestano odprowadzać tu ścieki z Instytutu do stawów. Tak, tak było. Dobrze pamiętamy tę śmierdząca rurę spustową, rdzewiejącą jeszcze kilka lat temu w parku nad stawem. Iluzoryczna ochrona środowiska Dolina Odry też podlega administracji właściwej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Rok temu w Odrze doszło do katastrofy ekologicznej – wyginięcia setek tysięcy jak nie milionów ryb. Do dziś władze ochrony środowiska nie potrafiły dowiedzieć się, ustalić kto to zrobił ani też zapobiec tragedii. Tak samo iluzoryczna jest ochrona RDOŚ w przypadku Falent i Rezerwatu. Wydawane przez RDOŚ Zarządzenie o ochronie czynnej, jest takiej jakości, że praktycznie umożliwia wycięcie wszystkich drzew i krzewów z grobli, do gołej ziemi!! Co ma obecnie miejsce. Przewiduje strzelanie do kormoranów, płoszenie ptaków, niszczenie gniazd, itp. Dopuszcza spuszczanie wody (odłów
RAPORT O STANIE REZERWATU 26 ryb) i zabiegi sanitarne (czyszczenie dna) ale pod warunkiem, że hodowane są intensywnie ryby. Jeśli nie ma hodowli, to takie zabiegi są kontrproduktywne względem drugiego po hodowli celu jakim jest ochrona biotopów, z każdą dekadą coraz bardziej cennych. Co więcej doświadczony hodowca wie, jak długi czas dno może być przesuszone, i w jakim okresie, by ten stan bez wody pomógł a nie zniszczył życia istniejące w dnie stawów. Co właśni się stało. Zarządzenie dopuszcza wjeżdżanie na groble sprzętem zmechanizowanym, ale wtedy, gdy grobla jest sucha lub zamarznięta, ale twórcy zarządzenie nie przypuszczali, że będzie działo się to w czasie odwilży po największych w ostatnich latach opadach śniegu…. O jakości prowadzonej obecnie hodowli świadczy odkrycie jakie dokonali woluntariusze przeszukujący teren rezerwatu w poszukiwaniu śmieci. W suchym głębokim rowie znaleźli wyrzucony wyłowiony ze stawu narybek. Zostało to ujawnione zupełnie przypadkowo przy okazji organizowanej przez ITP-PIB akcji społecznej sprzątania śnieci w Rezerwacie. Niestety, nikt nie poniósł konsekwencji.
RAPORT O STANIE REZERWATU 27 Udokumentowane przez Eko Patrol SKOF fakty, dowodzą, że ochrona przyrody prowadzona przez Instytut do 2016 r. przyniosła dobre rezultaty. Hodowane były karpie, zwiększono bioróżnorodność tego obszaru. Wielu przybyszów podziwiało jaka bogata jest tu dzika przyroda, jakie rzadkie gatunki i w jakich ilościach można je tu spotkać (pachnica dębowa, szczeżuja wielka i inne). Dziś bezkrytycznie wycięte zostały drzewa, które właśnie prawo ochrony przyrody ocaliło przez ostatnie 50 lat. Tej zimy zniszczone zostało bogate życia dna stawu Rozgrodzonego, które odrodziło się po przerwaniu zrzucania ścieków do stawów ok 25 lat temu. Poprawę jakości środowiska życia widać tutaj w liczbie (martwych niestety) małży i w rozmiarach ich skorup.
RAPORT O STANIE REZERWATU 28 Działania Instytutu Rezerwatem Stawy Raszyńskie zarządza Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, instytucja Skarbu Państwa podlegająca pod Ministerstwo Rolnictwa. O Instytucie zrobiło się głośno w 2019 r. gdy media obiegły zdjęcia cielaków w Falentach pokazujące w jakich warunkach i jak traktuje się zwierzęta hodowlane. Niestety, nikt nie poniósł konsekwencji tych działań. Być może niektórzy z naszych Czytelników pamiętają historię z 2021 r. kiedy to IT-P-PIB próbował zmienić Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Raszyn dla wielu działek położonych w Rezerwacie. Świadomi obywatele podnieśli larum. Sprawą zainteresowały się liczne media lokalne i krajowe, a nawet politycy z bardzo różnych zakątków naszej politycznej sceny.
RAPORT O STANIE REZERWATU 29 Zrobiło się głośno, a IT-P-PIB pod wpływem mocnych argumentów wycofał w całości swój wniosek złożony do Rady Gminy. Niestety, nikt nie poniósł konsekwencji tych działań. Poza przyrodą. Później martwiliśmy się o zaorane głęboko łąki w Rezerwacie i o gęgawy, które z braku pastwisk żerowały w pasie drogi (kilka młodych gęsi zginęło tamtego lata pod kołami samochodów). Nasze protesty powstrzymały obsianie zaoranych odwiecznych łąk w Rezerwacie i otulinie kukurydzą, do czego przygotowywały je głębokie orki. Niestety, nikt nie poniósł konsekwencji tych działań. Poza przyrodą. Obsianie wielkiego areału wokół Rezerwatu kukurydzą i zastosowanie nawozów sztucznych spowodowało eutrofizację wód w stawach, które przybrały zielony kolor. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska przeprowadziła wówczas kontrolę stanu łąk, nie opublikowała jej ustaleń. Zalecenia te powstrzymały jednak obsiew kukurydzą wszystkich pól i łąk.
RAPORT O STANIE REZERWATU 30 Silna antropopresja Warunki pandemii spowodowały zwiększenie ruchu turystycznego w Rezerwacie. Antropopresja wzrasta obecnie za sprawą boomu budowlanego na okolicznych terenach. Buduje się tutaj kilka tysięcy mieszkań, głównie w zabudowie szeregowej i niskiej wielokondygnacyjnej. Postulowaliśmy do IT-PPIB podjęcie niezwłocznych działań chroniących przyrodę m.in. udostępnienie parkingów, zagrodzenie wjazdu w drogi polne prowadzące do rezerwatu, ustawienie koszy na śmieci, tablic informacyjnych, itp. Niestety, propozycje nie zostały podjęte do dziś. Nikt nie poniósł konsekwencji tych zaniechań. Stoimy na straży W takiej atmosferze powstał wiosną 2021 r. Społeczny Komitet Ochrony Falent. Wkrótce w teren ruszyli wolontariusze tworzący Eko-Patrole SKOF, które mitygowały zbyt "swobodnie" zachowujących się w rezerwacie turystów i co weekend zbierały worki pozostawionych tam śmieci. Wydaliśmy też pierwszy
RAPORT O STANIE REZERWATU 31 od dekad mini-przewodnik po okolicy z „przykazaniami” dla turystów. Rozdaliśmy turystom blisko dwa tysiące egzemplarzy. Rok 2022 był rokiem względnego spokoju. W tym czasie pisaliśmy wielokrotnie do IT-P-PIB, ponawiając prośby o współpracę. Równie skutecznie moglibyśmy próbować kontaktować się z cywilizacjami pozaziemskimi - one również konsekwentnie milczą. Chociaż, w przeciwieństwie do kosmitów, IT-P-PIB wysyłał nam czasem wypowiedzi: odmowne, lakoniczne i nieszczególnie uprzejme. Jednak w Rezerwacie pojawiły się zainstalowane przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska tablice informujące, że jest to Rezerwat Przyrody Stawy Raszyńskie. Ponadto pojawiły się tablice edukacyjne i oznaczenia ścieżek. A co najważniejsze, ptaki tej wiosny w spokoju odbyły swoje lęgi. Presja ma sens.
RAPORT O STANIE REZERWATU 32 Przetarg na działkę w Rezerwacie Tymczasem w styczniu bieżącego roku IT-P-PIB ogłosił przetarg na sprzedaż/ dzierżawę działki oznaczonej numerem 14/32... Ech, w naszym świecie niestety żaden kawałeczek ziemi nie należy do Przyrody. Ten konkretny spłachetek (1 ha położony w 40 % w Rezerwacie i w 60% w jego otulinie) jest własnością gminy Raszyn, ale pozostaje w wieczystym użytkowaniu IT-P-PIB, który postanowił go spieniężyć. I znowu alarm dla Falent, artykuły w prasie, listy do wszystkich ważnych ludzi (z Kancelarią Prezydenta i Kancelarią Premiera włącznie). W nocy IT-P-PIB przetarg anulował. Niestety i tym razem nikt nie poniósł konsekwencji tych działań. Zaś na stronie IT-P-PIB pojawił się komentarz, że winny tej sytuacji jest… Piotr Iwicki były Wójt Gminy Raszyn w latach 2002-2006 (sic!).
RAPORT O STANIE REZERWATU 33 Po czym do Rezerwatu wkroczyli ... pilarze. Masakra piłą mechaniczną... To prawda, że rezerwat faunistyczny wymaga ochrony czynnej, w tym utrzymania grobli. Jak jednak wygląda utrzymanie grobli w wykonaniu Instytutu, możecie zobaczyć na zdjęciach wykonanych w lutym 2023 r. Zagrożeniem dla grobli nie są rosnące na niej drzewa lecz zapadnięte przepusty i głębokie koleiny po przejazdach po nim ciężkim sprzętem. „W poprzednich latach dyrektor Zakładu Doświadczalnego dopuszczał wycięcie tylko samosiejek z grobli, gdy nie przekraczały 10 cm obwodu. Takie były zalecenia Konserwatora Przyrody. Gdy raz wycięliśmy grubsze drzewo interweniowała RDOŚ.” ekspert-praktyk
RAPORT O STANIE REZERWATU 34 W pień wycięto wszystkie drzewa na grobli przy bezimiennym stawie nr 7. Kilkudziesięcioletnie drzewa, które jeszcze kilka tygodni temu pochylały się malowniczo nad stawem i tworzyły miejsce do życia dla dzięciołów, pełzaczy, raniuszków i dziesiątków innych gatunków ptasiej drobnicy. Ogołocono także szuwary. Gdzie gnieździć się będą w tym roku trzciniaki i rokitniczki, potrzebujące suchej trzciny jako rusztowania dla swoich gniazd? Gdzie znajdą schronienie młode łyski i perkozki, które właśnie w takich trzcinowiskach się wychowują? Z czego w tym roku zbudują swoje pływające niczym tratwy gniazda perkozy dwuczube? Woda ze stawu numer 7 i stawu numer 9 (zwanego Rozgrodzonym) pozostaje spuszczona. Na dnie wolontariusze Eko-Patrolu znaleźli setki martwych małży. To szczeżuje wielkie (Anodonta cygnea) - gatunek określany jako silnie zagrożony wyginięciem, wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Sądząc z wielkości muszli, te osobniki miały co najmniej 10 lat!
RAPORT O STANIE REZERWATU 35 Jaki cel tych działań? W najlepszym razie to "ochrona przyrody" rozumiana po staremu: "porządek" zaprowadzany przez "gospodarzy" za pomocą ciężkiego sprzętu i piły. Im więcej wiemy o zależnościach w ekosystemach, tym bardziej widać, że takie podejście powinno odejść do lamusa. Przyroda reguluje się sama, a ludzka ingerencja w ekosystemach takich jak ten (w dużym stopniu stworzonych przez człowieka) powinna być minimalna i przemyślana. Czy jednak celem tych działań jest w ogóle ochrona przyrody? Jeżeli zniszczone zostaną siedliska, ptaki nie wrócą na Stawy Raszyńskie. Jeżeli nie będzie ptaków, istnienie ochrony tego terenu jako rezerwatu przestanie być zasadne. Nie będzie ptaków, nie będzie potrzeby chronić tego terenu... A taki teren, tuż przy jednej z głównych tras wylotowych z Warszawy stanowi łakomy kąsek.
RAPORT O STANIE REZERWATU 36 Działania IT-P-PIB niezmiernie nas niepokoją. Instytut swoim zwyczajem... milczy. Delegacja SKOF, w składzie Anna Gawryś, Bogumiła Stępińska-Gniadek i Elżbieta Kłopotowska, została zaproszona do audycji interwencyjne „Jest sprawa" w Radiu dla Ciebie (101 FM). Mieliśmy okazję opowiedzieć słuchaczom o pięknie Rezerwatu i naszych obawach o jego przyszłość. Charakter audycji zakłada dopuszczenie do głosu obu stron. Przedstawiciele IT-P-PIB otrzymali zaproszenie do udziału w programie. Przysłali do redakcji lakoniczny komunikat, że nie przyjadą, gdyż są ... zajęci pracą naukową. Po co nam stare drzewa? W dobie katastrofy klimatycznej każde drzewo stanowi bezcenną wartość przyrodniczą. Warto pamiętać, że każde dorodne drzewo pochłania rocznie ok. 6-7 kg CO2 , produkując przy tym w sezonie wegetacyjnym ok. 1 kg tlenu
RAPORT O STANIE REZERWATU 37 z każdego metra kwadratowego powierzchni liściowej! Przekładając to na nieco większe liczby: jeden hektar drzew pochłania więc ok. 4,4 tys. kg dwutlenku węgla i produkuje ok. 700 kg tlenu rocznie. Ile kilogramów tlenu zabrała naszemu regionowi ostatnia wycinka w Rezerwacie Stawy Raszyńskie? I jak zostanie uzasadniona? IT-P-PIB jak do tej pory tradycyjnie milczy na temat zasadności swoich działań, możemy się jednak domyślać, że wycinka zostanie „podciągnięta” pod utrzymanie grobli. Warto więc odnieść się do tej potencjalnej argumentacji. Drzewa rosnące nad brzegiem stawu nr 7 zapewniały cień żyjącym w wodzie rybom i płazom oraz gniazdującym w szuwarach ptakom. Nawet na stawach, gdzie prowadzi się intensywny chów ryb zapewnia się im możliwość schronienia w chłodniejszej, zacienionej wodzie w upalne dni. Szczególnie teraz, gdy upały zdarzają się częściej i trwają dłużej. Taką właśnie rolę pełnią rosnące na groblach drzewa i szuwary. Tu zaś mamy do czynienia z chronionym ekosystemem, gdzie zależności pomiędzy poszczególnymi elementami są bardzo złożone. Stare drzewa same w sobie stanowią środowisko do życia dla wielu gatunków.
RAPORT O STANIE REZERWATU 38 Owady, które z punktu widzenia gospodarki drzewnej nazywamy szkodnikami, stanowią pokarm dla dzięciołów, pełzaczy i kowalików. Te pierwsze wykuwają w drzewach dziuple, z których korzystają później liczne gatunki małych ptaków, a także sowy (m.in. spotykany w Rezerwacie Stawy Raszyńskie puszczyk zwyczajny). Martwe drzewa również wcale nie są martwe! Każde spróchniałe drzewo to dom dla owadów i ptaków, grzybów, mchów i porostów – a tych w Rezerwacie występuje wiele gatunków, w tym liczne prawnie chronione. (Źródło:https://www.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/152208-w-finlandii-zmierzono,-ileco2-pochlania-jedno-drzewo) I po co są suche trzciny? Również przetrzebione w ostatnim czasie szuwary są w rezerwacie faunistycznym niezbędne! Rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus), trzcinniczek (Acrocephalus scirpaceus) i trzciniak (Acrocephalus arundinaceus) to gatunki, które potrzebują suchych, zeszłorocznych trzcin do budowy gniazd. W jaki sposób wycięcie szuwarów wpłynie na ich populację w rezerwacie?
RAPORT O STANIE REZERWATU 39 W gęstwinie trzcin gnieżdżą się i odchowują swoje młode również łyski (Fulica atra) oraz płochliwe perkozki (Tachybaptus ruficollis), które unikają wód otwartych i które do tej pory znajdowały na Stawach Raszyńskich doskonałe miejsce do życia. W trzcinach znajdują schronienie żaby. Na Stawach Raszyńskich wciąż jest ich dużo, ale naukowcy alarmują: płazy są najszybciej wymierającą grupą kręgowców. Wraz z ociepleniem i osuszeniem klimatu populacja płazów kurczy się w zastraszającym tempie. Czy nawet w rezerwacie przyrody nie mogą żyć w spokoju? I na koniec jeszcze jeden gatunek żyjący na granicy lądu i wody: zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix). Te niejadowite i (co należy podkreślić) całkowicie niegroźne dla ludzi węże żywią się m.in. rybami i znakomicie pływają. W szuwarach znajdują bezpieczne schronienie i cień. Płazy i gady niedługo wybudzą się z zimowej hibernacji, ptaki powrócą z zimowisk. W tym roku zastaną na Stawach Raszyńskich ogołocone, puste brzegi. Latem nagrzane do ekstremalnych temperatur.
RAPORT O STANIE REZERWATU 40 Zabytkowy krajobraz Krajobraz Stawów Raszyńskich odnajdziemy na obrazach Wojciecha i Jerzego Kossaków i w pisarstwie Stefana Żeromskiego. Dla współczesnych mieszkańców Raszyna i okolic to miejsce spacerów, relaksu i obcowania z przyrodą. Przyjeżdżają tu rodziny z dziećmi i miłośnicy fotografowania ptaków. Co zobaczą w tym roku, gdy w ciepłe wiosenne dni nabiorą ochoty na wycieczkę? Nam, miłośnikom tego miejsca trudno jest bez emocji patrzeć na to, co obecnie zostało z falenckiego krajobrazu. Ochrona czy dewastacja? Tegoroczne działania nie są pierwszymi, które wzbudziły nasz niepokój. W 2021 roku IT-P-PIB przeprowadził głęboką orkę łąk w obrębie rezerwatu i otuliny. Wtedy tłumaczono to jako „rekultywację”, działania były jednak tak szeroko (a raczej głęboko) zakrojone, że praktycznie przez cały sezon wegetacyjny „zrekultywowane” tereny przypominały krajobraz księżycowy. Gęgawy (Anser
RAPORT O STANIE REZERWATU 41 anser) musiały sobie szukać innych pastwisk. Znalazły: w pasie drogi. Wiele młodych gęsi zginęło tego lata pod kołami samochodów. Czy naprawdę ludziom zawodowo zajmującym się ochroną przyrody – a może raczej, pełniącym funkcje kierownicze w instytucji powołanej do ochrony przyrody – należy tłumaczyć podstawowe zależności panujące w ekosystemach? Naukowcy od dawna podkreślają, że w obecnych czasach najważniejszą przyczyną ginięcia gatunków jest utrata siedlisk. Jakże smutnym paradoksem jest, że miejsce objęte ochroną jako siedlisko życia przede wszystkim ptaków, ale także tysięcy innych gatunków zwierząt i roślin nagle całkowicie zmienia charakter. Wszystkie polskie parki narodowe i rezerwaty przyrody zajmują łącznie zaledwie 1,54% powierzchni naszego kraju (474 000 hektarów). Czy nawet tych miejsc nie możemy zostawić w spokoju?
RAPORT O STANIE REZERWATU 42 Czy nie jest paradoksem, że coraz większą wagę przykłada się do kruchej równowagi ekologicznej w miejskich parkach, pozostawiając m.in. nieskoszone kwietne łąki (środowisko życia dla motyli i innych zapylaczy), nie wywożąc liści jesienią (umożliwiając jeżom i innym zwierzętom bezpieczną hibernację), czy ograniczając prace pielęgnacyjne do minimum (tak, aby w gęstwinie gałęzi mogły gniazdować ptaki), pozostawiając pnie powalonych drzew by próchniały i dały życie innym organizmom. Zaś w Rezerwacie Przyrody działania „ochronne” realizuje się za pomocą piły i koparki? Czy Instytut musi się przed nami „tłumaczyć”? Komunikacja Społecznego Komitetu Ochrony Falent z Instytutem Technologiczno-Przyrodniczym jest w ogromnej mierze komunikacją jedno-stronną. Liczbę oficjalnych spotkań przedstawicieli IT-P-PIB z członkami SKOF można policzyć na palcach jednej ręki. Odbyły się one w większości na początku działalności SKOF lub nawet przed jego zawiązaniem.
RAPORT O STANIE REZERWATU 43 W latach 2021-2023 Społeczny Komitet Ochrony Falent wystosował kilkadziesiąt pism adresowanych do Dyrektora IT-P-PIB. Otrzymaliśmy 2 (słownie dwie) odpowiedzi, odmowne na nasze wnioski i propozycje. Symptomatyczne jest to, że w odpowiedzi na pisma adresowane do Dyrektora Instytutu otrzymaliśmy odpowiedź podpisaną m.in. przez pracownika działu Administracyjno-Technicznego. W odpowiedzi na inny list zostaliśmy pozwaniu do sądu za obrazę majestatu. Aktualnie czekamy na odpowiedzi na pytania zadane w trybie dostępu do informacji publicznej, zgodnie z zgodnie z art. 2 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001. SKOF wielokrotnie wyrażał wolę współpracy, podkreślając jednak kwestię transparentności Instytutu. IT-P-PIB nie uznaje za stosowne wyjaśniać opinii publicznej celów swoich działań, przedstawiać planów, a tym bardziej ich uzasadniać. Jako strona społeczna nie jesteśmy w stanie zaakceptować
RAPORT O STANIE REZERWATU 44 mentalności „zarządcy folwarku” w odniesieniu do wspólnego dobra, jaki stanowi ten cenny przyrodniczo obszar. W społeczeństwie demokratycznym osoby sprawujące funkcje publiczne, w tym administracyjne, są reprezentantami społeczeństwa, a ich rolą powinno być działanie na rzecz wspólnoty. Podstawą tego działania powinny być transparentność i dialog, nie zaś zamykanie się w siedzibie instytucji niczym w niezdobytej twierdzy. Konflikt interesów? Instytut Technologiczno-Przyrodniczy jest organem Skarbu Państwa podległym Ministerstwu Rolnictwa. Zastanawiać by się można, czy Ministerstwo Rolnictwa jest właściwym resortem do sprawowania opieki nad rezerwatem przyrody. Tutaj zapewne znaczenie mają względy historyczne, Stawy Raszyńskie były
RAPORT O STANIE REZERWATU 45 bowiem pierwotnie najpierw folwarkiem, a następnie gospodarstwem hodowlanym. Istnieje jednak znacznie bardziej niepokojąca zależność. Nadzór nad działaniami IT-P-PIB w zakresie czynnej ochrony przyrody sprawuje bowiem Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. RDOŚ w 2021 roku wydał wspomniane wyżej zarządzenie w sprawie działań ochronnych na terenie Rezerwatu Stawy Raszyńskie, charakteryzujące się bardzo dużym stopniem ogólności. To zapewne na ten dokument powoływać się będzie IT-P-PIB gdy wreszcie zacznie wyjaśniać podjęte w ostatnim czasie działania. Zarządzenie to niestety nie precyzuje szczegółów jak powinny prowadzone być prace pielęgnacyjne na stawach, groblach, ani jaki powinien być zakres tych prac. Prawdopodobnie więc zarówno wycięcie kilkudziesięciu drzew, jak i całkowite spuszczenie wody ze stawów zakwalifikowane będzie jako ochrona czynna zgodna z zarządzeniem RDOŚ. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że przy RDOŚ działa Regionalna Rada Ochrony Przyrody. Jest to organ opiniodawczo-doradczy, do którego zadań należy w szczególności: ocena realizacji zadań w zakresie ochrony
RAPORT O STANIE REZERWATU 46 przyrody, opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie ochrony przyrody wydawanych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska, przedstawianie wniosków i opinii w sprawach ochrony przyrody oraz opiniowanie planów rozwoju i strategii wojewódzkich w zakresie ochrony przyrody. Źródło: (http://warszawa.rdos.gov.pl/regionalna-rada-ochronyprzyrody) Jednym z 21 obecnych członków Rady RDOŚ jest Dyrektor Instytutu Technologiczno-Przyrodnicze-go dr Wacław R. Strobel. Czy w przypadku gdy dyrektor jednej instytucji zasiada w organie doradczym instytucji mającej sprawować nadzór nad tą pierwszą nie mamy do czynienia z konfliktem interesów? Szczególnie gdy instytucja nadzorcza sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością tej pierwszej.
RAPORT O STANIE REZERWATU 47 Dyrektorzy po godzinach Niezwykle niepokoi nas również fakt, iż zastępca Dyrektora IT-P-PIB do spraw administracyjnych, mgr Przemysław Trzosek powiązany jest udziałami z rodzinną firmą "PROMETEI - INWESTYCJE" Spółka z ograniczoną odpowiedziałnością. Firma ta zajmuje się między innymi doradztwem przy zakupie nieruchomości i sprawdzaniu jej potencjału inwestycyjnego, przygotowaniem koncepcji architektonicznych w oparciu o wytyczne Studium Planowania Przestrzennego lub na podstawie warunków Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, analizą opłacalności itd. Co budzi nasze głębokie wątpliwości. Powiązania z podmiotami: Własność - od 2014-02-14 "PROMETEI- INWESTYCJE" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ KRS: 104723 REGON: 016130598 Udział: 99 UDZIAŁÓW O ŁĄCZNEJ WARTOŚCI 49.500 ZŁ Udział procentowy: 99 % Udział całościowy: NIE Reprezentacja - Zarząd jako Prezes zarządu od 2008-01-17 PROMETEI SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ KRS: 297358 REGON: 141289089 Żródłohttps://ekrs.ms.gov.pl/web/wyszukiwarka-krs/strona-glowna/index.html Pan mgr P. Trzosek, Zastępca Dyrektora ds. Administracyjnych IT-P-PIB, jest zatrudniony równocześnie w Instytucie Biotechnologii Przemysłu RolnoSpożywczego w Warszawie, którego dyrektor jest obecnie Przewodniczącym Rady Naukowej IT-P-PIB w Falentach.
RAPORT O STANIE REZERWATU 48 Jak chronić Przyrodę w XXI wieku? To temat-rzeka, którego złożoność i wieloaspektowość znacznie wykraczają poza pojemność obecnego dokumentu. Na pewno jednak kluczem jest głębokie zrozumienie zależności panujących w przyrodzie i … dostrojenie się do nich. Mamy niewiele czasu, by ocalić nasze miejsce do życia. Czy jest jeszcze w ogóle nadzieja? W ostatnim czasie w świecie nauki pojawił się nowy termin: symbiocen. To przeciwieństwo antropocenu, czyli epoki ludzkiej dominacji nad planetą, której katastrofalne skutki coraz wyraźniej obserwujemy. W symbiocenie mamy żyć w sposób bardziej zrównoważony, w swoistej symbiozie z ekosystemem, w poszanowaniu przyrody i innych istot. Źródło: https://infuture.institute/mapa-trendow/#opcje Wymaga to oczywiście kolosalnej zmiany mentalnej, która jednak stopniowo już się dokonuje. Coraz więcej ludzi dostrzega ogromne koszty, jakie nasza
RAPORT O STANIE REZERWATU 49 cywilizacja zaczyna ponosić kontynuując eksploatację planety. Coraz bardziej tęsknimy do kontaktu z naturą, coraz częściej chcemy zwolnić i żyć spokojniej. I coraz częściej zastanawiamy się z niepokojem, co po nas zostanie dla naszych dzieci i wnuków. Nie możemy kontynuować ochrony przyrody na sposób gospodarza, który wszystko próbuje trzymać w ryzach, kontrolować i ujarzmiać. Każda nasza interwencja w ekosystem wywołuje kaskadę długofalowych skutków, dlatego każda powinna być głęboko przemyślana i głęboko uzasadniona. Szczególnie jeżeli dotyczy ekosystemów antropogenicznych (przekształconych przez człowieka), a takim jest Rezerwat Stawy Raszyńskie. Pewnych wskazówek do ochrony tego miejsca może dostarczyć przykład Knepp Estate w Anglii. (https://knepp.co.uk/) Gdy ta niegdyś intensywnie uprawiana rolnicza monokultura przestała przynosić zyski, właściciel terenu podjął ryzykowną decyzję. Postawił na tzw. rewilding (ponowne zdziczenie) całego terenu. Nadal jest to teren rolniczy, jednak rolnictwo jest tu prowadzone ekstensywnie i na tyle zrównoważone, na ile to możliwe. Odkąd przyroda
RAPORT O STANIE REZERWATU 50 odzyskała możliwość samoregulacji, a interwencja człowieka została ograniczona do minimum, nastąpił niezwykły rozkwit bioróżnorodności, włącznie z powrotem gatunków nie widzianych na tych terenach od lat. Zyski właścicielom przynosi ekologiczna hodowla zwierząt i kwitnąca zrównoważona turystyka, tymczasem naukowcy prowadzą tu niezliczone projekty naukowe i edukacyjne. Wszystko to wydarzyło się zaledwie w ciągu 20 lat. Jaka jest przyszłość Rezerwatu Stawy Raszyńskie? Mamy nadzieję, że za kilka lat wciąż będziemy słyszeć tu na wiosnę gęgawy, trzciniaki, czy perkozy… Na razie ich przyszłość jest niepewna.