ผลิตภัณฑ์จักสานไม้ไผ่ (แอ๊บข้าว)

แหล่งเรยี นรู้
ภูมิปัญญา

ท้องถ่ิน

ผลติ ภณั ฑจ์ กั สาน
ไมไ้ ผ่ (แอบ๊ ขา้ ว)

ครสู ายสุนีย์ กาวีวล กลุ่มจกั สาน
บา้ นเหมืองหมอ้ หมทู่ ี่ 3
กศน.ตำบลเหมอื งหมอ้ ตาบลเหมืองหมอ้ อาเภอเมือง

ภาคีเครอื ข่าย กล่มุ จกั รสาน จงั หวดั แพร่
บา้ นเหมืองหมอ้ หมูท่ ่ี 3 โทร. 0884012921

หอ้ งสมุดประชาชนจงั หวัดแพร่

กศน.อาเภอเมอื งแพร่

ประวตั คิ วามเป็นมา ผลติ ภณั ฑจ์ กั สานไมไ้ ผ่ (แอบ๊ ขา้ ว)

งานจกั สานเป็นงานหตั ถกรรมท่ีชาวบา้ นทาเพอ่ื ใชใ้ นครวั เรือนมาแตโ่ บราณ แมใ้ น
ปจั จุบนั งานจกั สานจะมอี ยู่นอ้ ย แตก่ ็ยงั คงมที วั่ ไปทกุ ภาคในประเทศ นอกเหนือจากประโยชนใ์ ชส้ อยแลว้
งานจกั สานยงั สะทอ้ นวฒั นธรรม สะทอ้ นความคดิ สรา้ งสรรค์ และภมู ปิ ญั ญาของชาวบา้ นไดอ้ ีกดว้ ย
ในขณะท่ีสภาพสงั คม เศรษฐกจิ ปจั จบุ นั ท่ีเปล่ยี นไปจากเดมิ การไปมาหาสูก่ นั ระหวา่ งเมืองกบั ชนบท
ติดต่อกนั ไดส้ ะดวก รวมถึงการเจริญกา้ วหนา้ ทางกระแสวฒั นธรรมทางตะวนั ตกเขา้ มาแทนท่ีวฒั นธรรม
เดิม ทาใหส้ ภาพความเป็นอยู่

การดารงชีวติ ของคนในชุมชนเปล่ยี นแปลงไป ซ่งึ มีผลกระทบทาใหง้ านจกั สาน หรอื
อาชีพจกั สานนอ้ ยลงไปเร่อื ยๆ จนถึงดา้ นการสง่ เสรมิ ความรูง้ านจกั สานแก่ผูท้ ่สี นใจในอาชีพ ไดส้ บื ทอด
งานจกั สาน ใหค้ งอยู่ต่อไป การประกอบอาชีพในทุกวนั น้ีมหี ลากหลายทาง มีการนาเอาเทคโนโลยเี ขา้ มา
เก่ียวขอ้ งมากมายและมีความสะดวกสบายมากข้ึน จนคนในยุคปจั จบุ นั ไมร่ ูจ้ กั กรรมวธิ ขี น้ั ตอนในอปุ กรณ์
ในการประยกุ ต์ เลอื กนาภมู ปิ ญั ญาพ้นื บา้ นท่ไี ดม้ าจากไมไ้ ผ่ เอาวสั ดธุ รรมชาติอย่างไมไ้ ผม่ าใชใ้ นการทา
มาหากิน ไมร่ ูจ้ กั อปุ กรณ์พ้นื บา้ นท่ีปู่ย่าจกั สานข้นึ อยา่ งเช่น แอบ๊ ขา้ ว สุม่ ไก่ กระดง้ เป็นตน้ ซ่งึ อปุ กรณ์
บางอยา่ งเราไม่รูจ้ กั จงึ จาเป็นอย่างมากท่ีเราควร จะศึกษาขน้ั ตอนในการทาอปุ กรณ์พ้นื บา้ นต่างๆ เพ่อื
จะไดส้ บื สานต่อไป แอบ๊ ขา้ ว เป็นอปุ กรณเ์ คร่อื งครวั ท่ีอยู่คูค่ นไทยมาแตโ่ บราณ ซ่ึงสว่ นใหญค่ นทาง
ภาคเหนือรบั ประทานขา้ วเหนียวเป็นหลกั จงึ ไดม้ ีการจกั สานแอบ๊ ขา้ วเพ่อื บรรจุและเก็บรกั ษาอณุ ภมู ขิ า้ ว
ใหอ้ นุ่ นานท่สี ดุ

การทาแอบ๊ ขา้ ว ของบา้ นเหมืองหมอ้ หมู่ท่ี 3 ผูร้ เิ ร่ิมนาเขา้ มาในหมู่บา้ นครง้ั แรกคือ

พอ่ หลวงจา เหมืองจา อายุ 70 ปี ครง้ั แรกไดน้ าไมไ้ ผม่ าสานแอบ๊ ขา้ ว ใชเ้ องกอ่ นและสอนตอ่ ให้
ลกู หลาน ประมาณ 40 ปี มาแลว้ ตอ่ มามผี ูส้ นใจอยากศึกษา การทาแอบ๊ ขา้ วไวใ้ ช้ พอ่ หลวงจาจงึ ได้
เผยแพรว่ ธิ กี ารทาแอบ๊ ขา้ วใหก้ บั ผูส้ นใจจนชาวบา้ นหมทู่ ่ี 3 สามารถสานแอบ๊ ขา้ วไดเ้ ป็นอย่างดี จงึ ได้
รวมกลมุ่ กนั สานแอบ๊ ขา้ วขาย และไดม้ พี อ่ คา้ คนกลางมาตดิ ตอ่ รบั ไปขาย ทาใหช้ าวบา้ นมรี ายไดแ้ ละทา
เป็นอาชีพเสรมิ มาจนถึงปจั จุบนั น้ี

วสั ดทุ ่ีใชท้ ำแอบ๊ ขำ้ ว

1. ไมไ้ ผห่ ลาม
2. ดา้ ยไนล่อน
3. เข็มขนาดใหญ่
4. กรรไกร
5. มดี โต้
6. เลือ่ ย
7. เครอื่ งขูดตอก
8. กระบอกฉีดนา้

ขอ้ เสนอแนะ

1. การเลือกไม่ไผ่ ควรเลือกไมไ้ ผท่ มี่ ีปลอ้ งยาวอายุประมาณ 10 เดอื น ถึง 1 ปี
2. การจกั ตอกตอ้ งมีขนาดความกวา้ งความยาวใหเ้ ทา่ ๆกนั ทกุ เสน้ เพ่อื จะไดแ้ อบ๊

ขา้ วรูปทรงสวยงาม
3. กอ่ นทจี่ ะเหลาเสน้ ตอก หรอื ขูดใหน้ าเสน้ ตอกทจี่ กั แลว้ แชน่ า้ ประมาณ 1 ชว่ั โมง

เพ่ือใหเ้ สน้ ตอกออ่ นนุ่ม จะไดข้ ูดเหลาง่ายข้นึ แลว้ นาไปตากแดด ใหแ้ หง้ สนิท
เพ่ือป้ องกนั เช้อื รากอ่ นลงมือสาน

ขน้ั ตอนท่ี 1

- หลงั จำกคดั ขนำดไมแ้ ลว้ ตดั เป็ นท่อนๆตำมตอ้ งกำร
- ผ่ำไมไ้ ผ่เตรยี มทจ่ี ะจกั ตอก
- ผ่ำเป็ นช้นิ ๆเพอ่ื สะดวกในกำรจกั เป็ นเสน้

ขน้ั ตอนท่ี 2
นำเสน้ ตอกท่ีจกั แลว้ ฉกี เป็ นเสน้ ๆ

ขนั้ ตอนที่ 3
นำเสน้ ตอกท่ีฉกี แลว้ ไปตำกแดดใหแ้ หง้ เพอ่ื เกบ็ ไวใ้ ชง้ ำนต่อไป

ขนั้ ตอนท่ี 4
นำเสน้ ตอกท่ีตำกแหง้ แลว้ มำขูดใหเ้ รยี บและบำง โดยใชเ้ ครอ่ื งขูดตอก

ขน้ั ตอนท่ี 5
นำตอกท่ีขูดแลว้ มำเรมิ่ ตน้ ก่อ ควำมยำวตำมตอ้ งกำร

ขนั้ ตอนท่ี 6
ก่อไดค้ วำมยำวตำมตอ้ งกำรแลว้ นำมำต่อกนั ใหเ้ ป็ นวงกลม

ขน้ั ตอนท่ี 7
กำรสำนข้นึ ลำยแอบ๊ ขำ้ ว ซงึ่ จะข้ึนอยู่กบั ควำมตอ้ งกำรของกำรสำนว่ำ
ตอ้ งกำรใช้ ลำยอะไร เพรำะแต่ละลำยจะข้นึ ต่ำงกนั

ขน้ั ตอนท่ี 8 พบั เก็บขอบ

ขนั้ ตอนท่ี 9
ตดั ขอบใหห้ มด แลว้ นำมำพบั คร่งึ ใชข้ วดรดี รอยพบั ใหเ้ รียบ

ขนั้ ตอนที่ 10
เกบ็ ขอบบนทงั้ ดำ้ นนอกและดำ้ นใน

ขนั้ ตอนที่ 11
นำแอบ๊ ขำ้ ว 2 ฝำ มำสวมกนั เป็ นฝำบนและฝำลำ่ ง (1 ใบ มี 2 ฝำ)

ขน้ั ตอนท่ี 11
กำรสำนตำด (กน้ แอบ๊ ขำ้ ว)

ขนั้ ตอนที่ 12
กำรใสต่ ำด (กน้ ) นำตำดท่ีสำนเรียบรอ้ ยแลว้ มำตดั เป็ นรปู วงกลม
นำมำใสท่ ง้ั ฝำบนและฝำลำ่ ง

ขนั้ ตอนท่ี 13
นำตำด (กน้ ) ที่ตดั เรยี บรอ้ ยแลว้ มำใสท่ งั้ ฝำบนและฝำลำ่ ง

ขน้ั ตอนที่ 14 กำรเยบ็





แหล่งเรยี นรู้
ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน
กศน.ตำบลเหมืองหม้อ

ภาคีเครือขา่ ย กล่มุ จกั รสาน
บา้ นเหมืองหมอ้ หมูท่ ี่ 3

ห้องสมุดประชาชนจงั หวัดแพร่
กศน.อาเภอเมอื งแพร่