Kingdom Animalia part03

Phylum Mollusca

• ชื่อไฟลัม มาจากคาว่า Molluscus
(ออ่ นน่มุ )

• มีจานวนชนิดมากเป็นอันดับ 2 รอง
จาก Arthropod

• เชื่อว่าวิวัฒนาการมาจากกลุ่มหนอนตัว
แบน โดยมีวิวัฒนาการคู่ขนานกับ
Annellid

Phylum Mollusca

เนอื้ เย่อื Triploblastic

ชอ่ งภายในลาตวั Eucoelomate

สมมาตร Bilaterial symmetry

ปลอ้ งลาตวั -

ทางเดินอาหาร Complete digestive tract

Phylum Mollusca

ระบบหายใจ Gill (Aquatic), Lung (Terrestrial)

ระบบหมนุ เวยี น Opened systetem

ระบบขับถ่าย Nephridia

ระบบประสาท Nerve ganglion

โครงกระดกู Exoskeleton

Phylum Mollusca

การเกดิ ชอ่ งปาก Protostomia

ลกั ษณะตวั ออ่ น Trochophore

การสบื พนั ธุ์ Sexual

แหล่งที่พบ Terrestrial, Aquatic

Phylum Mollusca

• รา่ งกายแบง่ ออกเป็น 3 ส่วน คือ
• หวั และเท้า (Head and Foot) เจริญดี

และเช่ือมติดกัน (ยกเว้นหอยสองฝาส่วน
หวั ไมเ่ จรญิ )
• Visceral mass หรือก้อนอวัยวะภายใน
โดยอวัยวะภายในจะถูกห่้อหุ้มด้วยเน้ือเย่ือ
ทาให้อวัยวะภายในของมอลลัสก์จับตัว
รวมกนั เป็นกอ้ นใหญก่ อ้ นเดยี ว

Phylum Mollusca

• Mantle (หรอื Palium) เปน็ แผ่นเย่ือท่ี
เ จ ริ ญ ม า จ า ก ผ นั ง ตั ว ด้ า น ห ลั ง ข อ ง
Visceral mass ทาหนา้ ท่ีสร้างเปลือก
หนิ ปูน (External calcarrous shell)

• โพรงระหว่างเยื่อแมนเทิลกับก้อนอวัยวะ
ภายในจะเรยี กว่า โพรงแมนเทิล (Mantle
cavity) ภายในจะมเี หงอื ก (Gill)

Phylum Mollusca

• หอยฝาเดียวท่ีปรับตัวข้ึนมาอยู่บนบก
โพรงแมนเทิลจะพัฒนาไปเป็นปอด
(Lung) โดยจะมีผนังย่ืนลงมากั้นเป็น
ห้อง และมีของเหลวหล่อเล้ียงในโพรง
ทาให้แลกเปลี่ยนแกส๊ ได้

• กินอาหารด้วยการขูดหรือกัดโดยใช้
Radula ท่ีมีฟันซี่เล็กๆ เรียงเป็นแถว
(Radular teeth)







Phylum Mollusca

• หอยสองฝาจะไม่มี Radula ส่วนใน
หมกึ จะมีเขี้ยว (Chitinous jaw) มา
แทนที่

• ระบบหมุนเวียนเป็นแบบเปิด ยกเว้น
พวกหมกึ เปน็ ระบบหมนุ เวียนแบบปิด



Phylum Mollusca

• ม อ ล ลั ส ก์ ส่ ว น ใ ห ญ่ แ ย ก เ พ ศ
(Dioecious) ยกเว้นหอยฝาเดียวบาง
กลุ่มเป็นพวกรวมเพศ (Monoecious
/Hermaphrodrite) แต่การปฏิสนธิ
จะเป็นแบบข้ามตวั เสมอ

• ไข่ท่ีปฏิสนธิแล้วจะเจริญเป็นตัวอ่อน
Trochophore เหมอื นกับ Annellid





Phylum Mollusca

• จัดจาแนกคลาสโดยใช้ลักษณะรูปร่าง
ของเปลอื กและเท้า ได้ 7 คลาส ดังน้ี

• Class Aplacophora
• Class Monoplacophora
• Class Polyplacophora
• Class Gastropoda
• Class Bivalia (Pelecypoda)

Phylum Mollusca

• Class Scaphopoda
• Class Cephalopoda



Class Aplacophora

• มอลลสั ก์โบราณ

• เรียกท่ัวไปว่า Worm mollusk หรือ
Solenogaster มาจาก Solen
(channel) + Gaster (stomach)

• รูปร่างคล้ายหนอน ไม่มีเปลือก อาจมี
หรือไม่มีเท้า ไม่มีส่วนหัว มีร่องแมน
เทิลทางดา้ นทอ้ ง

Class Aplacophora

• ผวิ ของแมนเทิลมีสปิคลู หนิ ปูนฝงั ตวั อยู่
• อาศัยอยู่ในโคลนก้นท้องทะเลหรือคืบ

คลานอยบู่ นฟองน้าหรอื ไนดาเรยี



Class Monoplacophora

• หอยฝาละมี
• มีเปลือกเพียง 1 ช้ิน รูปร่างคล้ายฝาชี

แตป่ ลายยอดค่อนไปทางด้านหน้า
• ส่วนหัวไม่เจริญ ไม่มีหนวด ไม่มีตา มี

กลา้ มเนื้อหดเท้า

• Neophillina galathea





Class Polyplacophora

• ลนิ่ ทะเล (Chiton)
• ลาตัวเป็นรูปวงรี ด้านหลังโค้งนูน มี

เปลือก 8 แผน่ เรียงเกยกันจากหัวไปท้าย
ด้านท้องแบนมีเทา้ ขนาดใหญ่
• พบตามชายหาดหนิ บรเิ วณเขตน้าข้ึนนา้
ลง

• Katharina spp.
• Cryptochiton spp.







Class Gastropoda

• หอยฝาเดียว (Snail) และทาก (Slug)
• ส่วนหัวเจริญดีติดอยู่กับเท้า มีหนวด 1

- 2 คู่ มีตา 1 คู่
• เปลือกมีเพียง 1 ช้ิน แต่บิดเป็นเกลียว

(Coiling) ตามเขม็ นาฬิกา วงล่างใหญ่
ท่ีสุด สามารถหดตัวเองเข้าไปอยู่ใน
เปลือกได้



Class Gastropoda

• บางชนิดเปลือกไม่บิดเป็นเกลียว แต่
เป็นเหมือนหลังคาคลุมลาตัว เชน่ หอย
หมวกเจก๊ (Limpets) หรือบางชนดิ ไม่
มีเปลือกเลย เชน่ ทาก (Slug)

• หอยบางชนิดมีฝาปิด (Operculum)
อยดู่ ้านหลังเทา้ ทางตอนทา้ ย



Class Gastropoda

• ก้อนอวัยวะภายในมีการบิด (Torsion)
ทวนเข็มนาฬิกา 180 องศา ทาให้ทางเดิน
อาหารบิดเป็นรูปตวั ยู (U) และทวารหนัก
บิดมาเปดิ ทด่ี า้ นหนา้ ลาตัว

• หอยฝาเดียวส่วนใหญ่มีรูปร่างไม่สมมาตร
เกิดจากการบิดดังกล่าว ยกเว้นทากทะเล
(Sea slug) ที่มีการบิดกลับคืนมา
(Detorsion) ทาให้ลาตวั มสี มมาตรแบบ
คร่ึงซกี



Class Gastropoda

• หอยเต้าปนู (Conus spp.)
• หอยเชอร่ี (Pomacia canaliculata)
• หอยเปา่ ฮ้ือ (Haliotis asinina)
• กระตา่ ยทะเล (Aplysia sp.)
• หอยทากแอฟริกัน (Achatina fulica)
• หอยทากจ๋ิวปากแตร (Hypselostoma

khaowongensis)













Class Bivalia

• หอยสองฝา
• มีลาตัวแบนข้างเพ่ือให้เหมาะกับการขุด

ฝงั ตวั ลงในโคลนหรอื ทราย
• สว่ นหัวเสื่อม ไม่มีหนวด ไมม่ ีตา ปากมี

ขนาดเล็กมาก เหงือกเป็นแผ่นคล้าย
ใบไม้
• มีเปลือก 2 ชิ้นประกบกัน โดยมีบาน
พับยึดไวท้ างดา้ นหลัง

Class Bivalia

• สว่ นใหญ่เปลือก 2 ชนิ้ จะมีขนาดเท่ากัน

ยกเว้นหอยนางรม (Ostrea spp.) จะ

มเี ปลือกข้างซา้ ยใหญ่กวา่ ข้างขวา

• เพรียงเจาะไม้ (Ship worm: Teredo

spp.) มีเปลือกเป็นเข้ยี วเล็กๆ อยู่ 2
ขา้ งของเท้า
• กิ น อ า ห า ร โ ด ย ก า ร ก ร อ ง ( Filter
feeding)



Class Bivalia

• เย่ือแมนเทิลแนบชิดกับเปลือก ยกเว้น
ด้านท้าย เยื่อแมนเทิลมีการเปล่ียน
รูปร่างไปเป็นท่อน้าเข้า (Inhalant
siphon) และท่อน้าออก (Exhalant
siphon)





Class Bivalia

• บางครั้งอาจมีเศษสิ่งแปลกปลอมหลุด
เข้าไปในช่องระหว่างเปลือกกับเย่ือแมน
เทิล ทาให้เยื่อแมน เทิลขับชั้นมุก
(Nacreous layer) ออกมาหุ้มส่ิง
แปลกปลอมไว้ และกลายเป็นเม็ดมุก
(Pearl)