1 โครงงาน เรื่อง รู้ไว้ใช้ไวพจน์ เสนอ คุณตครูฐานิตย์ นาคศิริ จัดท าโดย นางสาวอารียา ป้องค าสิงห์ เลขที่ 12 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5/2 รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิชาภาษาไทย ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2565 โรงเรียนสุนทรภู่พิทยา อ าเภอแกลง จังหวัดระยอง
ก บทคัดย่อ โครงงานภาษาไทย เรื่อง รู้ไว้ใช้ไวพจน์ คณะผู้จัดท าจัดท าเพื่อรวบรวมค าไวพจน์ที่มักใช้บ่อย ที่มาจากอินเตอร์เน็ตซึ่งจะช่วยในเรื่องของการจดจ าเพื่อ น าไปใช้ในการแต่งวรรณกรรมต่างๆได้ คณะผู้จัดท ารวบรวมไว้เพื่อที่จะได้เผยแพร่แก่ผู้ที่สนใจ การศึกษาค าไวพจน์ที่มักใช้บ่อยนี้ได้ศึกษาจากอินเตอร์เน็ต โดยการค้นคว้าหาข้อมูลจากเว็บไซต์ต่างๆแล้วจด บันทึกไว้ ซึ่งในโครงงานรู้ไว้ใช้ไวพจน์นั้นมีค าไวพจน์ที่มักใช่บ่อยๆ เพื่อให้นักเรียนรุ่นหลังได้ศึกษาสืบไป
ข กิตติกรรมประกาศ โครงงานภาษาไทย เรื่อง รู้ไว้ใช้ไวพจน์ ส าเร็จลุล่วงได้ด้วยความกรุณาช่วยเหลือ แนะน า ให้ค าปรึกษา ตรวจสอบแก้ไขข้อบกพร่องต่าง ๆ ด้วยความเอาใจใส่อย่างดียิ่งจาก ครูฐานิตย์ นาคศิริ ครูผู้สอนรายวิชา โครงงานภาษาไทย ท 30208 ผู้เรียนกราบขอบพระคุณเป็นอย่างสูง ขอขอบพระคุณครูครฐานิตย์ นาคศิริ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย โรงเรียนสุนทรภู่ พิทยา กรุณาให้ ผู้เขียนได้สัมภาษณ์เรื่องเกี่ยวกับค าไวพจน์ ขอขอบคุณครูบรรณารักษ์ห้องสมุดโรงเรียนสุนทรภู่พิทยาที่ให้ความอนุเคราะห์และความสะดวกใน การค้นคว้าหาข้อมูล ขอขอบคุณนายกฤษฎา คงดี และญาติพี่น้องทุกคนที่ช่วยเหลือสนับสนุนทั้งด้านก าลังใจ และก าลัง ทรัพย์ด้วยดีตลอดมา นอกจากนี้ยังมีผู้ที่ให้ความร่วมมือช่วยเหลืออีกหลายท่าน ซึ่งผู้เขียน ไม่สามารถกล่าวนาม ในที่นี้ได้หมด จึงขอขอบคุณทุกท่านเหล่านั้นไว้ ณ โอกาสนี้ด้วย คุณค่าทั้งหลายที่ได้รับจากรายงานการศึกษาความเรียงชั้นสูงฉบับนี้ ผู้เขียนขอมอบเป็นกตัญญูกตเวที แด่บิดามารดา และบูรพาจารย์ที่เคยอบรมส่งสอน รวมทั้งผู้มีพระคุณทุกท่าน อารียา ป้องค่าสิงห์
ค สารบัญ เรื่อง หน้า บทคัดย่อ ก กิตติกรรมประกาศ ข บทที่ 1 บทน า 1 บทที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง 3 บทที่ 3 วิธีการด าเนินการโครงงาน 7 บทที่ 4 ผลการด าเนินงาน 8 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา 12 บรรณานุกรม 13
1 บทที่ 1 บทน า ที่มาของโครงงาน ภาษาเป็นวัฒนธรรมที่ส าคัญของชาติ ภาษาเป็นสื่อใช้ติดต่อสื่อสารกันเเละท าให้วัฒนธรรมอื่นๆเจริญ ขึ้น โดยภาษาไทยที่ซึ่งมีความหลากหลายทางภาษา เสริมสร้างคุณภาพในการใช้ชีวิตให้มีประสิทธิภาพมีความ วิจิตรงดงาม เป็นหลักฐานในการศึกษาค้นคว้า บันทึกเรื่องราวต่าง ๆ ภาษาไทยจึงเป็นสมบัติของชาติที่ควรค่า แก่การเรียนรู้ ในการเรียนวิชา ภาษาไทย จะมีค าในภาษาไทยหลากหลายชนิด นับเป็นสิ่งส าคัญที่เราจะต้องเรียนรู้ และศึกษา เพื่อให้น ามาใช้ให้ ถูกต้อง ซึ่งหนึ่งในหลาย ๆ ชนิดนั้น ก็คือ "ค าไวพจน์" ซึ่งเราได้เรียนมาตั้งแต่ชั้น ประถมศึกษาตอนต้น จนถึง ประถมศึกษา ตอนปลาย โดยค าไวพจน์ ถือเป็นความงดงามทางภาษาไทย สื่อถึง มรดกทางวัฒนธรรมภาษาที่สืบทอดต่อๆ กันผ่านงานวรรณกรรมประเภทต่างๆ ซึ่งล้วนได้รับอิทธิพลจากภาษา สันสกฤต-บาลี ผสมกลืนกลายจนกลายเป็นความสละสลวย ให้เลือกน าไปปรับใช้ให้เหมาะสมกับภาษาระดับ ต่างๆ การที่เราจะใช้"ค าไวพจน์" ให้ถูกต้องนั้นถือเป็นสิ่งส าคัญเนื่องจากค าไวพจน์ถูกใช้ในการแต่ง วรรณกรรมต่างๆเพื่อให้มีความสละสรวย หากใช้ค าไวพจน์ผิดค าผิดความหมายในวรรณกรรมนั้นอาจจะสื่อ ความหมายหรือบริบทต่างๆผิดไปด้วย เราจึงควรจะรักษาระเบียบความงดงามของภาษา ซึ่งเเสดงวัฒนธรรม เเละ เอกลักษณ์ประจ าชาติไว้อีกด้วย วัตถุประสงค์ 1. เพื่อรวบรวมและจดจ าค าไวพจน์ที่มักใช้บ่อยๆในภาษาไทย 2. เพื่อใช้ค าไวพจน์ในภาษาไทยให้ถูกต้อง ขอบเขตของโครงงาน ค าไวพจน์ในภาษาไทย วิธีด าเนินการ 1. ก าหนดหัวข้อเรื่อง 2. ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับค าไวพจน์ในภาษาไทยที่มักใช้บ่อย 3. รวบรวมข้อมูลค าไวพจน์ 4. เรียบเรียงข้อมูลค าไวพจน์ที่มักใช้บ่อย 5. น าเสนอเป็นรูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์
2 ประโยชน์ที่ได้รับ 1. ได้ศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับค าไวพจน์ในภาษาไทย 2. ผู้ศึกษารู้จักและได้เรียนรู้ค าไวพจน์มากขึ้น 3. น าไปปรับใช้ในการเขียนวรรณกรรมต่างๆได้
3 บทที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง โครงงานภาษาไทยเรื่อง รู้ไว้ใช้ไวพจน์ ได้ศึกษาและรวบรวมเอกสารดังนี้ 1. ค าไวพจน์คืออะไร 2. ประเภทของค าไวพจน์ ค าไวพจน์คืออะไร ราชบัณฑิตยสถาน1 ได้ให้ความหมายค าไวพจน์ในพจนานุกรม ฉบับปี พ.ศ. 2525 สรุปได้ว่า ค า ไวพจน์ คือ ค าที่เขียนต่างกันแต่มีความหมายเหมือนกันหรือกันหรือใกล้เคียงกัน เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ค าพ้อง ความ เช่น คนกับมนุษย์ บ้านกับเรือน รอกับคอย ป่ากับดง เป็นต้น ค าไวพจน์สุจิตรา สถิตด ารงกุล ได้รวบรวมไว้ในหนังสือ ไวพจน์(เววจน) จ านวน 39 ค าศัพท์ ซึ่งได้สรุปออกมา เพื่อให้ผู้อ่านได้รู้จักค าเพิ่มมากขึ้น อันเป็นผลสืบเนื่องให้มีค าศัพท์เพื่อใช้ในการแต่งประพันธ์ได้ไพเราะยิ่งขึ้นทั้ง รสค าและเสียง ประเภทของค าไวพจน์ ประเภทของค าไวพจน์ สามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภท โดยต้องสังเกตบริบทการใช้ค าๆ นั้นควบคู่ไป ด้วย ดังนี้ 1. ค าพ้องรูป หมายถึง ค าที่เขียนเหมือนกัน แต่อาจจะออกเสียงต่างกัน ความหมายต่างกัน ตัวอย่าง ค าว่า "เพลา" สามารถอ่านได้ 2 แบบ ได้แก่ o เพลา แกนส าหรับสอดดุมเกวียน o เพ-ลา กาล, เวลา, คราว o แหน แหน (หน + แ-) ชื่อไม้ล้มลุกชนิดหนึ่ง o แหน (ห + แ- + น) ชื่อไม้ล้มลุกชนิดหนึ่ง o แขม ไม้ล้มลุกชนิดหนึ่ง o ขะ - แม ชาวเขมร o ปักเป้า ปัก - เป้า ว่าวชนิดหนึ่ง o ปัก – กะ - เป้า ว่าวชนิดหนึ่ง o o กรี กฺรี กระดูกแหลมที่หัวกุ้ง o กะ-รี ช้าง o กรอด กฺรอด เซียวลง ผอม o กะ-หฺรอด ชื่อนกขนาดเล็ก
4 o เขมา เข-มา เกษม สบายใจ ความพ้นภัย o ขะ-เหฺมา ชื่อโกฐชนิดหนึ่งใช้เป็นเครื่องยาไทย; ด า o ครุ คฺรุ ภาชนะสานชนิดหนึ่ง ใช้ตักน้ า รูปกลมๆ; ยาชัน o คะ-รุ ครู; หนัก o ตนุ ตะ-นุ ตัว o ตะ-หนุ ชื่อเต่าทะเลชนิดหนึ่ง o ตรุ ตฺรุ ที่ขังคน ตะราง เรือนจ านักโทษ คุก o ตะ-รุ ต้นไม้ o ทิว ทิว แถวหรือแนวแห่งสิ่งที่ติดเนื่องกันไปยาวยืด; ธงรูปกระบอก o ทิ-วะ วัน สวรรค์ ชั้นฟ้า เทวโลก o เทว เท-วะ เทวดา o ทะ-เว สอง o ปถวี ปะ-ถะ-วี ดิน o ปะ-ถะ-หฺวี ท้ายเรือพิธี o ปรัก ปฺรัก เงิน o ปะ-หรัก หัก 2. ค าพ้องเสียง หมายถึง ค าที่ออกเสียงเหมือนกัน แต่เขียนต่างกัน ความหมายต่างกัน ตัวอย่าง o ค าว่า "อิฐ" อ่านว่า อิด หมายถึง ดินเผาส าหรับก่อสร้าง o ค าว่า "อิด" อ่านว่า อิด หมายถึง เหนื่อยใจ, อ่อนใจ o จัน ผลไม้ที่สุกเหลืองหอม o จันทน์ ต้นไม้ที่มีเนื้อ ดอก และผลมีกลิ่นหอม o จันทร์ ดวงเดือน ชื่อวันล าดับที่ 2 ของสัปดาห์ o จรร วามประพฤติ o โจษ เล่าลือ กล่าวขาน o โจทก์ ผู้ฟ้อง ผู้กล่าวหา o โจทย์ ค าถามในวิชาเรียน o พัน จ านวน 10 ร้อย หรือมัดโดยรอบ เกี่ยวข้องกัน o พันธ์ ผูกมัด o พันธุ์ เชื้อสาย เหล่าก่อ o พรรณ สีผิว ชนิด o ภัณฑ์ สิ่งของ o สัน แนวที่สูงขึ้น o สันต์ แนวที่สูงขึ้น
5 o สรร คัด เลือก o สรรค์ สร้าง o สัณฑ์ ป่า 3. ค าพ้องความ หมายถึง ค าที่ความหมายเหมือนกัน แต่เขียนต่างกัน ออกเสียงต่างกัน ตัวอย่าง ค าว่า พระอาทิตย์มีหลายค าที่มีความหมายสื่อถึงพระอาทิตย์ เช่น o ตะวัน o สุริยา o ทิพากร o ทิวากร o ทินกร o ภาสกร o รวิ o รวี o รพิ o ระพี o ไถง o ตะวัน o อาภากร o อังศุมาลี o สุริยะ o สุริยา o สุริยัน o สุริยน o สุริยง o ภาณุ o ภาณุมาศ ค าว่า นก เช่น o ทวิช o บุหรง o สกุณ o สกุณี
6 o วิหค o สกุณา o ปักษี o ทิชากร o ปักษิณ o ทวิชาชาติ o ปักษา ค าว่า ภูเขา เช่น o บรรพต o สิงขร o พนม o ไศล o ภู o ศิงขร o ภูผา o ศิขริน o คีรี
7 บทที่ 3 วิธีการด าเนินการโครงงาน ผู้จัดท าโครงงานมีวิธีด าเนินงานโครงงานตามขั้นตอนดังนี้ 1. แหล่งศึกษาค้นคว้า 1. www.thairath.co.th 2. www.digitalschool.club 2. ขั้นตอนการด าเนินการโครงงาน 1. ก าหนดหัวข้อเรื่อง 2. ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับค าไวพจน์ในภาษาไทยที่มักใช้บ่อย 3. รวบรวมข้อมูลค าไวพจน์ 4. เรียบเรียงข้อมูลค าไวพจน์ที่มักใช้บ่อย 5. น าเสนอเป็นรูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์
8 บทที่ 4 ผลการด าเนินงาน จากการศึกษาค าไวพจน์นั้น สามารถรวบรวมค าไวพจน์ ได้ดังนี้ ค าไวพจน์ พระพุทธเจ้า พระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระสัพพัญญู พระโลกนาถ พระสุคต พระผู้มีพระภาคเจ้า ชินศรี พระสมณโค ดม พระศากยมุนี พระธรรมราช พระชินสีห์ พระทศญาณ มารชิต โลกชิต พระทศพลญาณ พระ ตถาคต พระชินวร ค าไวพจน์ สวรรค์ ไตรทิพย์ สรวง ไตรทศาลัย สุราลัย สุริยโลก ศิวโลก สุขาวดี สุคติ เทวโลก ค าไวพจน์ เทวดา เทพ เทวินทร์ อมร สุรารักษ์ แมน เทว เทวัญ นิรชรา เทวา ไตรทศ ปรวาณ สุร ค าไวพจน์ พระอิศวร ตรีโลกนาถ บิดามห ศิวะ ศุลี มหาเทพ ปศุบดี มเหศวร จันทรเศขร ภูเตศวร ศังกร ภูเตศ ทรง อินทรชฎา ค าไวพจน์ พระพรหม จัตุพักตร์ นิรทรุหิณ พระทรงหงส์ วิธาดา ธาดา กมลาสน์ สรษดา สรษดา ปรชาบดี ค าไวพจน์ พระวิษณุ กฤษณะ ไวกุณฐ์ ไกษพ มาธพ สวภู พระจักรี ศางดี ไตรวิกรม จักรปาณี พระกฤษณ์ พระ นารายณ์ ค าไวพจน์ พระเจ้าแผ่นดิน บดินทร์นโรดม นฤเบศน์ เจ้าหล้า ภูมินทร์ ภูบาล ภูบดินทร์ ธรารักษ์ นรินทร์ นฤบดี จอมราช ท่านไท้ธรณี ขัตติยวงศ์ ธรณีศวร ราเชนทร์ ท้าวธรณิศ ไท้ธาษตรี ปิ่นเกล้าธาษตรี
9 ค าไวพจน์ พระอาทิตย์ ทิพากร ทิวากร ทินกร ภาสกร รวิ รวี รพิ ระพี ไถง ตะวัน อาภากร อังศุมาลี สุริยะ สุริยา สุริยัน สุริยน สุริยง ภาณุ ภาณุมาศ อุษณรศมัย ทยุมณี อหัสกร พรมัน ประภากร ค าไวพจน์ พระจันทร์ เดือน ศศิ ศศิธร บุหลัน โสม นิศากร แข กัษษากร นิศาบดี รัชนีกร ศิวเศขร ค าไวพจน์ ค าพูด วาจา วจี วัจนะ พจนา พากย์ ถ้อย วัจนา ค าไวพจน์ น้ า คงคา นที สินธุ์ สาคร สมุทร ชลาลัย อุทก ชโลทร อาโป หรรณพ ชลธาร ชลาศัย ชลธ ธาร ธารา สลิล อรรณพ สินธุ รัตนากร สาคเรศ อุทกธารา อุทก อัมพุ ค าไวพจน์ นก ทวิช บุหรง สกุณ สกุณี วิหค สกุณา ปักษี ทิชากร ปักษิณ ทวิชาชาติ ปักษา ค าไวพจน์ ช้าง หัสดี กุญชร คช กรี ด าริ คชินทร์ คชาธาร หัตถี คเชนทร์ หัสดินทร์ กรินทร์ ไอยรา สาร วารณ คชา ค าไวพจน์ ม้า พาชี สินธพ อาชาไนย ไหย อัศว แสะ ดุรงค์ มโนมัย อาชา อัศวะ ค าไวพจน์ สิงโต ราชสีห์ ไกรสีห์ ไกรสร นฤเคนทร์ สีหราช สีห์ ค าไวพจน์ ลม วาโย มารุต พระพาย ค าไวพจน์ ไฟ อัคคี อัคนี เดช เพลิง ปราพก ค าไวพจน์ สวย งาม โสภณ เสาวภาคย์ รุจิเรข บวร พะงา วิศิษฏ์ อะเคื้อ อันแถ้ง สิงคลิ้ง
10 ค าไวพจน์ ใหญ่ กว้าง มหันต์ มหา มหึมา พิบูลย ไพศาล มโหฬาร ค าไวพจน์ ไป เต้า สัญจร จร ยาตรา ค าไวพจน์ ขาว ปัณฑูร ศุกร ศุภร เศวตร ธวัล ค าไวพจน์ ตาย ปรลัย บรรลัย มรณะ วายชนม์ วายชีพ ดับจิต ค าไวพจน์ ใจ กมล มโน มน ดวงใจ ดวงหทัย ดวงแด ฤทัย ฤดี หฤทัย ค าไวพจน์ นักปราชญ์ ธีร์ ธีระ ปราชญ์ เธียร บัณฑิต เมธ เมธี เมธา ค าไวพจน์ ดอกไม้ บุษบา บุปผา บุปผชาติ บุหงา บุษบง บุษบัน ผกา มาลา ผกามาศ มาลี สุมาลี สุคันธชาติ ค าไวพจน์ ฟ้า อัมพร หาว เวหา โพยม นภ ทิฆัมพร คคนางค์ คคนานต์ นภดล นภา นภาลัย เวหาศ อากาศ ค าไวพจน์ ยักษ์ ยักษา อสูร อสุรา กุมภัณฑ์ รามสูร ราพณาสูร รากษส ยักษิณ ยักษี ราพณ์ ค าไวพจน์ ทองค า สุพรรณ สุวรรณ กนก กาณจน์ กาญจนา มาศ เหม ชมพูนุท ค าไวพจน์ เงิน รัชตะ รัชฎา ปรัก หิรัญ
11 ค าไวพจน์ ดอกบัว อุบล บงกช นิลุบล นิโลตบล ปทุม สัตตบรรณ ปัทมา บุษกร สัตตบงกช จงกล บุณฑริก ปทุมา อุทุมพร สาโรช ค าไวพจน์ แผ่นดิน หล้า เมธินี ภูมิ ภพ พสุธา ธาษตรี ด้าว โลกธาตุ ภูวดล พิภพ พสุธาดล ปัถพี ปฐวี ปฐพี ธราดล ธรณี ภูตลา พสุนทรา มหิ พสุมดี ค าไวพจน์ เสือ พยัคฆา ศารทูล พาฬ พยัคฆ์ ขาล ค าไวพจน์ วัว คาวี พฤษภ อสุภ ฉลู ควาย มหิงสา มหิงส์ กาสร กระบือ ค าไวพจน์ ป่า ชัฏ เถื่อน พนัส พนา อรัญญิก พงพนา ไพรวัน พงพี พงไพร ไพรสัณฑ์ พนาดร พนาลี พนาวัน ค าไวพจน์ ภูเขา บรรพต สิงขร พนม ไศล ภู ศิงขร ภูผา ศิขริน คีรี ค าไวพจน์ ลิง วอก วานร กระบี่ พานร กบิล กบินทร์ วานรินทร์ พานรินทร์ ค าไวพจน์ นางอันเป็นที่รัก แก้วกับอก แก้วกับตน เยาวมาลย์ สมร ขวัญอ่อน ขวัญตา ทรามสงวน ทรามสวาท ค าไวพจน์ ค ากริยาแสดงความเคลื่อนไหว ลีลา ยุรยาตร เยื้องย่าง ไคลคลา ประพาส ค าไวพจน์ ศัตรู ปรปักษ์ เวรี ไพรี ปัจจามิตร ริปู อริ ดัสกร ค าไวพจน์ ต้นไม้ พฤกษ์ รุกข์ ตรุ เฌอ ทุม
12 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา 1. ประโยชน์ที่ได้รับจากการท าโครงงาน 1. ได้ศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับค าไวพจน์ในภาษาไทย 2. ผู้ศึกษารู้จักและได้เรียนรู้ค าไวพจน์มากขึ้น 3. น าไปปรับใช้ในการเขียนวรรณกรรมต่างๆได้ 2. การน าผลการศึกษาไปใช้ในรูปแบบออนไลน์ จัดท าเป็นสื่อความรู้ออนไลน์เรื่อง รู้ไว้ใช้ไวพจน์ 3.ข้อเสนอแนะ ควรจัดท าเป็นเว็บไซต์เพื่อง่ายต่อการสืบค้น
13 บรรณานุกรม 1. www.thairath.co.th 2. www.digitalschool.club
14