เทส1

การดูดเสมหะในผู้ใหญ่
ที่ใส่ท่อช่วยหายใจ

SUCTION

พบ.213 การพยาบาลพื้นฐาน

การดูดเสมหะ

Suction

การดูเสมหะ

หมายถึง การใช้สายยางดูดเสหะซึ่ งปราศจาก
เชื้อผ่านทางปาก จมูก หรืออุปกรณ์ ที่ใส่
เข้าไปในหลอดลม เช่น Endotrachel tube
,Tracheostomy tube เป็ นต้น เพื่อนำเสหะ
ออกจากทางเดินหายใจ

(สาขาศัลยกรรมประสาทของสมาคมการแพทย์จีน.2559:1639-42)

การดูดเสมหะมี2 ช่องทาง

การดูดเสมหะ มี2ช่องทาง 2.การดูดเสหะทางท่อ
หายใจและท่อเจาะคอ
1.การดูดเสหะทางจมูก

และทางปาก

วัตถุประสงค์

Objective

1.เพื่อศึกษาผลงานของการเปลี่ยนแปลงต่ออัตรา
การเกิด VAP

2.ช่วยขจัดเสมหะทำให้ทางเดินหายใจโล่ง

3.ป้ องกันการอุดกั้นของทางเดินหายใจ

4.ป้ องกันหรือลดการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ

5.เพื่อศึกษาผลของการใช้แนวปฏิบัติการ
พยาบาลสำหรับดูดเสมหะในผู้ป่ วยผู้ใหญ่

6.เพ่ือทบทวนแนวทาง ของการดูดเสมหะในท่อ
ช่วยหายใจ

ข้อบ่งชี้ของการดูดเสมหะ

1 2

ผู้ป่ วยมีอาการ
หายใจเสียงดัง

ก่อนให้อาหารผ่าน
ทางสายยาง

(Nasogastric

tube)

3 4

ผู้ป่ วยรู้สึกมีเสหะ ห ลัง ก า ร รัก ษ า ท า ง
และต้องการให้ ก า ย ภ า พ บำ บัด ข อ ง
ท ร ว ง อ ก เ ช่ น ก า ร
ดูดเสมหะ เ ค า ะ ป อ ด สั่ น ป อ ด

ก า ร จัด ท่ า ร ะ บ า ย
เสมหะ

การดูดเสมหะในผู้ใหญ่ที่ใส่ท่อช่วยหายใจ

การดูดเสมหะ เป็ นการนำเสมหะออกจากทางเดิน
หายใจ โดยใช้ Sterile Technique หมายถึง วิธีการ
ปฏิบัติเพื่อให้เครื่องมือเครื่องใช้ปลอดเชื้อ หลีก
เลี่ยงการปนเปื้อน ใช้ในการปฏิบัติการในห้อง
ผ่าตัด

การดูดเสมหะในท่อช่วยหายใจแบ่งได้เป็ น 2 ระบบ คือ

การดูดเสมหะระบบเปิ ด (Open suction system)
การดูดเสมหะวิธีการนี้ต้องปลดเครื่องช่วย หายใจออก
จากผู้ป่ วยก่อน แล้วจึงใส่สายดูดเสมหะ ปราศจากเชื้อ
ชนิดใข้ครั้งเดียวทิ้งเข้าไปดูดเสมหะผ่านท่อช่วยหายใจ

การดูดเสมหะระบบปิ ด (Closed suction system)
การดดู เสมหะวิธีกรรนี้ไมต้องปลดเครื่องช่วยหายใจออกจากผู้
ป่ วย ผู้ป่ วยจึงไม่สูญเสียแรงดันภายใน ถุงลมขณะดูดเสมหะ
และลดการสูญเสียปริมาตร ความจุของปอด เนื่องจากสายดูด
เสมหะจะมีปลอก พลาสติกปราศจากเชื้อห่อหุ้มตลอดแนว จึง
สามารถใช้ สายดูดเสมหะนี้ซำ้ได้หลายครั้ง

การเกิดปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเครื่องช่วยหายใจ
(Ventilator associated pneumonia : VAP ) มีความสำคัญ
เนื่องจากเมื่อเกิด VAP จะมีความเสียงที่จะเสียชีวิตมากขึ้น
เพิ่มระยะเวลาที่ใช้เครื่องช่วยหายใจนานขึ้น ค่าใช้จ่ายเฉลี่ย
เสกูงิดขึ้นVAกPารเกกิาดรกดูาดรเสสำมลัหกะลบงสรูิ่เทวาณงเเดหินนืหอากยรใะเจปส่าวะนลลม่ายงาจงะจทึงำเปใ็หน้
วิธีช่วยกำจัดสิ่งคัดหลั่งเหรือET cuff ซึ่ ง อาจจะ
ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิด VAP

( ดวงเดือน รัตนะมงคลกุล ,นปภัช ทองคำวงศ์ และประพันธ์ เพชรเลิศหิรัญ
กุล.2563;27(3):145-154 )

ทั้ง 2 ระบบ ไม่ต่างกันมาก ระบบเปิดจะเสียค่าใช้จ่ายน้อย
กว่าและในช่วงที่มีการแพร่ระบาดเชื้อโควิด-19 ระบบปิดจะดี
กว่า เนื่องจากป้ องกันเชื้อไวรัสโควิด-19ได้

มาตรฐานการป้ องกันการเกิด VAP
ในปัจจุบัน
มี 4 มาตรการ ได้แก่ WHAP
1.มาตรการการอย่าเครื่องช่วย
หายใจ(Wean Patient : W
2.มาตรการการล้างมือ ( Hand
Hygiene: H )
3.มาตรการการป้ องกันการสูดสำลัก
เชื้อก่อโรคทางเดินหายใจส่วนล่าง
(Aspiration Precautions : A )
4.มาตรการการป้ องกันการปนเปื้อน
( Prevent contamination : P )

( คลวิวัฒน์ แสนโสม,เบญจมาศ ทำเจริญตระกูล.2561;24(1):130-142 )

การเคาะปอด (Chest Percussion)
การเคาะปอดและการสั่นปอด มี
วัตถุประสงค์เดียวกัน คือการทำให้เกิด
แรงสั่นสะเทือนผ่านผนังทรวงอกลงไป
ถึงแขนงหลอดลม ลมที่กระทบผนัง
ทรวงอกขณะเคาะ จะทำให้เสมหะที่
เกาะอยู่บริเวณทางเดินหายใจส่วน
ปลายค่อยๆหลุดเลื่อนไหลออกมาตาม
แขนงหลอดลมจากเล็กไปใหญ่ และ
เป็นการกระตุ้นให้ผู้ป่ วยไอเพื่อระบาย
เสมหะออก

( โรงพยาบาลบางปะกอก9.2562)

การหยอดน้ำเกลือนอร์มอลสามารถละลายเสมหะที่เป็ นก้อนออกมา
ได้ แต่น้ำเกลือจะไปกระตุ้นให้ผู้ป่ วยไอเท่านั้น การหยอดน้ำเกลือ
นอร์มอล มีผลกระทบต่อระบบการไหลโลหิต ออกซิ เจน การสูดสำลัก
ท่อหลอดลมอุดกั้น และเพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อจากเครื่องช่วย
หายใจ ในกลุ่มที่ได้รับการหยอดน้ำเกลือนอร์มอล และไม่ได้หยอด
นอร์มอลมีการเปลี่ยนแปลงของอัตราการเต้นของหัวใจเล็กน้อย

( วัลยพร นันท์ศุภวัฒน์ ,รัชนี นามจันทรา และอนัญญา ภาระพรมราช.2559;34(4):80-88
)

อาการและอาการแสดงที่แสดงถึงการดูดเสมหะได้ผลดี
1) ทางเดินหายใจโล่งไม่มีเสมหะอุดตันทางเดินหายใจ
2) ร่างกายได้รับออกซิ เจนเพียงพอ ไม่มีภาวะขาดออกซิ เจน
โดยการประเมินจากค่า O2Satuation
3) ผู้ป่ วยไม่กระสับกระส่าย
4) อัตราชีพจรและการหายใจลดลง

ภาวะแทรกซ้ อน

หากการดูดเสมหะไม่มีประสิทธิภาพ จะส่งผลให้ผู้
ป่ วยเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ อาทิ เยื่อบุ ทางเดิน
หายใจบาดเจ็บ ความจุของปอดลดลง ปอดแฟบ
หัวใจเต้นผิดจังหวะ ความดันโลหิตสูง ความดัน
โลหิตต่ำ ความดันเลือดที่ไปเลี้ยงสมองลดลง ความ
ดันใน กะโหลกศีรษะสูง พร่องออกซิ เจน การติด
เชื้อ รวมท้ัั้ง ความเจ็บปวดขณะดูดเสมหะเป็ นต้น

( ดวงเดือน รัตนะมงคลกุล ,นปภัช ทองคำวงศ์ และประพันธ์ เพชรเลิศหิรัญ
กุล.2563;27(3):145-154 )

ยา Propofol

ยาโปรโพฟอล (Propofol) เป็ นยาระงับความรู้สึกที่ออกฤทธิ์โดย
การชะลอการทำงานของสมองและระบบประสาท ยาโปรโพฟอล
ใช้เพื่อช่วยให้ผ่อนคลาย ก่อนและขณะที่ทำการให้ยาระงับความ
รู้สึกสำหรับการผ่าตัด และกระบวนการทางการแพทย์อื่นๆ
นอกจากนี้ยังใช้สำหรับผู้ป่ วยวิกฤต ที่จำเป็ นต้องต่อท่อช่วย
หายใจกับเครื่องช่วยหายใจ เครื่องสำหรับช่วยนำอากาศเข้าและ
ออกจากปอด สำหรับผู้ที่ไม่สามารถหายใจได้เอง
( พลอย วงษ์วิไล.2563 )

Propofol สามารถลดการตอบสนองของการไอ และความดัน
โลหิตสูงในกะโหลกศีรษะ ช่วยลดการระคายเคืองที่เกี่ยวข้อง
กกับารเดสูดมเหสะมหะในคนไข้ที่มีโรคเกี่ยวกับสมอง ทำให้ความดันใน
กะโหลกศีรษะเพิ่มขึ้น อีกทั้งการดูดเสมหะกระตุ้นให้เกิดการไอ
และเกิดแรงต้านของคนไข้ระหว่างดูเสมหะ จึงใช้ยา Propofol
เพื่อช่วยลดความดันในกะโหลกศีรษะ คนไข้สงบลงและลดแรง
ต้านของคนไข้ ทำให้ดูดเสมหะได้ดีมากขึ้น
( Xue P, Gao J, Wenhua Z. 2562;33(14):2446-8 )

อุปกรณ์ในการ
ดูดเสมหะ



1. เครื่องดูดเสมหะ 2. สายดูดเสมหะ 3. ขวดปากแคบขนาด
ปลอดเชื้อ 500 ซีซี จำนวน 1
ขวด ล้างให้สะอาด



4. ถังพลาสติก 5. ถุงมือปลอด 6.หูฟัง
พร้อมฝาปิด เชื้อ (Stethoscope)

ค ลิ ป ก า ร ดู ด เ ส ม ห ะ

ขั้นตอนในการดูดเสมหะ
แบ่งออกเป็ น 3 ระยะได้แก่

ระยะก่อนดูดเสมหะ
ขณะดูดเสมหะ
หลังดูดเสมหะ

ประเมินความจำเป็ นในการดูด 1. การดูดเสมหะแต่ละครั้งไม่เกิน 10
เสมหะ วินาที เมื่อดูดเสมหะครั้งที่ 1 แล้ว
เตรียมอุปกรณ์ทุกอย่างให้พร้อม
แจ้งให้ ผู้สู งอายุ ทราบ ผู้สู งอายุยังมีเสี ยงเสมหะอยู่ให้ ผู้สู งอายุ
จัดท่าให้เหมาะสม
ล้างมือให้สะอาดและสวมผ้าปิ ด หายใจเข้าออกประมาณ 10 วินาที
จมูก หรือในผู้สูงอายุที่ได้รับออกซิเจน แล้ว
ดูแลทำความสะอาดช่องปาก ดูดเสมหะอีกครั้ง
2.เมื่อดูดเสมหะเรียบร้อยจนทางเดิน

หายใจโล่งล้างสายยางดูดเสมหะในน้ำ

สำหรับล้างสาย แล้วเก็บสายยางดูด
เสมหะและถุงมือทิ้งถังขยะ
3. ปิ ดเครื่องดูดเสมหะ

1.ระยะก่อนดูดเสมหะ 2.การดูดเสมหะ

1. การดูดเสมหะแต่ละครั้งไม่เกิน 10 วินาที
เมื่อดูดเสมหะครั้งที่ 1 แล้ว

ผู้สู งอายุยังมีเสี ยงเสมหะอยู่ให้ ผู้สู งอายุหายใจ

เข้าออกประมาณ 10 วินาที
หรือในผู้สูงอายุที่ได้รับออกซิเจน แล้วดูด
เสมหะอีกครั้ง
2.เมื่อดูดเสมหะเรียบร้อยจนทางเดินหายใจ

โล่งล้างสายยางดูดเสมหะในน้ำ

สำหรับล้างสาย แล้วเก็บสายยางดูดเสมหะ
และถุงมือทิ้งถังขยะ
3. ปิ ดเครื่องดูดเสมหะ

3.การดูดเสมหะ

(นักศึกษาพยาบาลเฉพาะทาง.2556;1(1):8-18 )

ข้อควรระวังใน
การดูดเสมหะ

ผู้ป่ วยที่มีภาวะพร่องออกซิ เจนรุ นแรง

การดูดเสมหะขณะมีอาหารอยู่เต็ม
กระเพาะ จะทำให้เกิดการสำลักได้
ภาวะเลือดออกผิดปกติ

การเลือกขนาดสายดูดเสมหะใหเ้หมาะ
สมกับขนาดท่อช่วยหายใจโดยเส้นผา่
ศูนยก์ลางด้านนอกของ สายดูดเสมหะ
ไม่เกิน 1⁄2 ของเส้นผ่าศูนย์กลางด้าน
ในของท่อช่วยหายใจ

ควรเตรียมอุปกรณ์ ฉุกเฉินให้พร้อม
ข้างเตียงผู้ป่ วยที่ใส่ท่อช่วยหายใจ
ทุกราย

ระวังการปนเปื้อนของถุงมือสายดูด
เสมหะบริเวณข้อต่อ
การต่อเครื่องช่วยหายใจอย่างถูก
ต้องหลังดูดเสมหะ

เตรียมอุปกรณ์ ให้พร้อมในการดูด
เสมหะคร้ังต่อไป

บทบาทพยาบาล
ในการดูดเสมหะ

ให้การดูแลผู้ป่ วยอย่างถูกต้อง ปลอดภัย และไม่เกิด
ภาวะแทรกซ้ อนจากการใส่ท่อช่ วยหายใจ
ส่งเสริมการได้รับออกซิ เจนอย่างเพียงพอต่อความ
ต้องการของร่างกาย (Promoting oxygenation)
ทำให้ช่องปากสะอาด ลดการเกิดปอดอักเสบจาก
การใช้เครื่องช่วยหายใจ
การประเมินภาวะเลือดออกจากการดูดเสมหะ

ประเมินหาสาเหตุและให้การแก้ไข
การประเมินอาการหลังดูดเสมหะ



อ้างอิง








คลวิวัฒน์ แสนโสม,เบญจมาศ ทำเจริญตระกูล.(2018).การดูคสิ่งคัดหลั่งเหนือกระเปาะยางสำหรับผู้ป่วยใส่ท่อ

ช่วยหายใจ(Supra-cuff Suctioning) นวัตกรรมเพื่อป้องกันปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเครื่องช่วยหายใจนักศึกษา
พยาบาลศาสตร์บัณฑิต วิทยาลัยพยาบาลบรมชนนีนครราชสีมา.วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีนครราชสีมา,
24(1), 130-142.

ดวงเดือน รัตนะมงคลกุล ,นปภัช ทองคำวงศ์ และประพันธ์ เพชรเลิศหิรัญกุล. (2020).แนวทางการดูดเสมหะใน
ผู้ใหญ่ที่ใส่ท่อช่วย หายใจ.บทความวิชาการ; สาขาวิชาการพยาบาลผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ คณะพยาบาลศาสตร์
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ,27(3),145-154.

นักศึกษาพยาบาลเฉพาะทาง. (2564). ทักษะการดูดเสมหะด้วยตัวเอง ทางปากและทางท่อช่วยหายใจ.สาขาการ
พยาบาลผู้สูงอายุ สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย. วารสารทักษะการดูดเสมหะด้วยตัวเอง, 1(1),
8-18.

พลอย วงษ์วิไล. (11/05/2020)./โปรโพฟอล (Propofol)./https://hellokhunmor.com/ยาและอาหารเสริม/โปร
โพฟอล- propofol

โรงพยาบาลบางปเกอก. (2019). การเคาะปอดจัดท่าระบายเสมหะในเด็ก. โรงพยาบาลบางปะกอก9.
https://www.bangpakokhospital.com/procedure/content/การเคาะปอดจัดท่าระบายเสมหะในเด็ก/

วัลยพร นันท์ศุภวัฒน์,รัชนี นามจันทรา และอนัญญา ภาระพรมราช. (2559). ผลลัพธ์ของการใช้แนวปฏิบัติการ
พยาบาลสำหรับการดูดเสมหะในผู้ป่วยผู้ใหญ่ที่ใส่ท่อช่วยหายใจในหอผู้ป่วยวิกฤต. วารสารการพยาบาลและการดูแล
สุขภาพ, 34 (4), 80-88.

สาขาศัลยกรรมประสาทของสมาคมการแพทย์จีน กลุ่มความร่วมมือการจัดการที่สำคัญของศัลยกรรมประสาท
ของจีนฉันทามติของผู้เชี่ยวชาญเกี่ยว
กับการจัดการทางเดินหายใจของผู้ป่วยที่สำคัญเกี่ยวกับศัลยกรรมประสาทของจีน ชิน Med J. 2016;96(21):1639-
42.

ศริญญา ตั้งสิทธิโซด พบ. กลุ่มงานกุมารเวขกรรม โรงพยาบาลพิจิตร. (2562). กาศึกษาเปรียบเทียบผลของ
การใช้การดูดสมหะระบบปีดและขดลวดให้ความร้อนในสายเครื่องช่วยหายใจ แบบสองทางกับระบบดูดเสมหะแบบ
เปิดและขดลวดให้ความร้อนในสายเครื่องช่วยหายใจแบบทางเดียว ต่อการ
กิดปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเครื่องซรวยหายใจในหอผู้ป่วยทารกแรกเกิดวิกฤต. วารสารโรงพยาบาลพิจิตร, 34(2),
13-23.

Pedersen CM, Rosendahl-Nielsen M, Hjermind J, Egerod I. การดูดท่อช่วยหายใจของผู้ป่วยที่ใส่ท่อ
ช่วยหายใจที่เป็นผู้ใหญ่ - หลักฐานคืออะไร? พยาบาลดูแลคริติคอลเข้มข้น 2552;25(1) :21-30

xue P, Gao J, Wenhua 2. ความคืบหน้าการวิจัยการดูดเสมหะในทางเดินหายใจเทียมของผู้ป่วยที่มีเครื่องช่วย
หายใจ พยาบาล 2019:33(14):2446-8.

อ้างอิง






พลอย วงษ์วิไล. (11/05/2020)./โปรโพฟอล (Propofol)./https://hellokhunmor.com/ยาและอาหารเสริม/โปรโพ
ฟอล- propofol/



ดวงเดือน รัตนะมงคลกุล นปภัช ทองคำวงศ์ ประพันธ์ เพชรเลิศหิรัญกุล. (2020).แนวทางการดูดเสมหะในผู้ใหญ่ท่ีใส่ท่อช่วย
หายใจ. บทความวิชาการ; สาขาวิชาการพยาบาลผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ,

อนัญญา ภาระพรมราช, วัลยพร นันท์ศุภวัฒน์, และรัชนี นามจันทรา. (2559). ผลลัพธ์ของการใช้แนวปฏิบัติการ
พยาบาลสำหรับการดูดเสมหะในผู้ป่วยผู้ใหญ่ที่ใส่ท่อช่วยหายใจในหอผู้ป่วยวิกฤต. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ,
34 (4), 80-88.

เบญจมาศ ทำเจริญตระกูลคลวิวัฒน์ แสนโสม.(20 18).การดูคสิ่งคัดหลั่งเหนือกระเปาะยางสำหรับผู้ป่วยใส่
ท่อช่วยหายใจ(Supra-cuff Suctioning) :นวัตกรรมเพื่อป้องกันปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเครื่องช่วยหายใจ
นักศึกษาพยาบาลศาสตร์บัณฑิต วิทยาลัยพยาบาลบรมชนนี นครราชสีมา.วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราช
ชนนีนครราชสีมา, 24(1), 130-142.

ศริญญา ตั้งสิทธิโซค พบ. กลุ่มงานกุมารเวขกรรม โรงพยาบาลพิจิตร. (2562). การศึกษาเปรียบเทียบผลของการใช้การดูต
สมหะระบบปิดและขดลวดให้ความร้อนในสายเครื่องช่วยหายใจ แบบสองทางกับระบบดูดเสมหะแบบเปิดและขดลวดให้
ความร้อนในสายเครื่องช่วยหายใจแบบทางเดียว ต่อการเกิดปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเครื่องซรวยหายใจในหอผู้ป่วยทารก
แรกเกิดวิกฤต. วารสารโรงพยาบาลพิจิตร, 34(2), 13-23.

สาขาศัลยกรรมประสาทของสมาคมการแพทย์จีน กลุ่มความร่วมมือการจัดการที่สำคัญของศัลยกรรม
ประสาทของจีนฉันทามติของผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการจัดการทางเดินหายใจของผู้ป่วยที่สำคัญเกี่ยวกับ
ศัลยกรรมประสาทของจีน ชิน Med J. 2016;96(21):1639-42.

Pedersen CM, Rosendahl-Nielsen M, Hjermind J, Egerod I. การดูดท่อช่วยหายใจของผู้ป่วยที่ใส่ท่อ
ช่วยหายใจที่เป็นผู้ใหญ่ - หลักฐานคืออะไร? พยาบาลดูแลคริติคอลเข้มข้น 2552;25(1) :21-30

Xue P, Gao J, Wenhua 2. ความคืบหน้าการวิจัยการดูดเสมหะในทางเดินหายใจเทียมของผู้ป่วยที่มี
เครื่องช่วยหายใจ พยาบาล 2019;33(14):2446-8.

จัดทำโดย

นางสาวณัฐวีการณ์ คำปวง 6401210026 เลขที่ 1
นางสาวจีรนันท์ จิโน 6401210040 เลขที่ 2
นางสาวณิชารีย์ เกษมใจเจริญ 6401210156 เลขที่ 8
นายกิตติ์ธนันนภ แปงใจ 6401210217 เลขที่ 10
นางสาวดารารัตน์ ปันคา 6401210675 เลขที่ 24
นางสาวชาลินีย์ แซ่โซ้ง 6401211009 เลขที่ 39