สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕ หนวยการเรียนรูที่ ๑ ระบบยอยอาหาร และ ระบบขับถายปสสาวะ ตัวชี้วัด ๑. อธิบายความสําคัญของระบบยอยอาหารและระบบขับถายที่มีผลตอสุขภาพ การเจริญเติบโต และพัฒนาการ (พ ๑.๑ ป.๕/๑) ๒. อธิบายวิธีดูแลระบบยอยอาหารและระบบขับถายใหทํางานตามปกติ (พ ๑.๑ ป.๕/๒)
ผังสาระการเรียนรู ระบบขับถายปสสาวะ ระบบยอยอาหาร และระบบขับถาย ปสสาวะ ความหมายและอวัยวะที่สําคัญ ของระบบขับถายปสสาวะ ความหมายและอวัยวะที่สําคัญ ของระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหาร การทํางานของระบบยอยอาหาร ความสําคัญของระบบยอยอาหาร วิธีดูแลระบบยอยอาหาร ใหทํางานตามปกติ การทํางานของระบบขับถาย ปสสาวะ ความสําคัญ ของระบบขับถายปสสาวะ วิธีดูแลระบบขับถายปสสาวะ ใหทํางานตามปกติ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
ระบบยอยอาหาร สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
ความหมายและอวัยวะที่สําคัญ ๑. ของระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหารหรือระบบทางเดินอาหาร หมายถึง ขบวนการแปรสภาพอาหารใหมีขนาดเล็กลง เพื่อการดูดซึมเขาสูเซลล สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
อวัยวะที่สําคัญในระบบยอยอาหาร อวัยวะที่สําคัญในระบบยอยอาหาร ฟน ตับ ลําไสใหญ ทวารหนัก ลําไสเล็ก กระเพาะอาหาร หลอดอาหาร ชวยบดเคี้ยวอาหาร โดยมีลิ้นชวยคลุกเคลา อาหารและมีน้ําลาย ชวยยอยอาหารพวกแปง สรางน้ํายอยเก็บไวที่ถุงน้ําดี ดูดซึมน้ําและเกลือแรออกจาก กากอาหาร และขับเมือกออกมา หลอลื่นใหกากอาหารที่แข็ง เคลื่อนที่ผานไปสูปลายลําไสใหญ ซึ่งเปนสวนที่สะสมอุจจาระ เปนทางระบายอุจจาระ ยอยอาหารและดูดซึม สารอาหารและน้ําเพื่อนําไปใช ในการเจริญเติบโตของรางกาย รับอาหารจากหลอดอาหาร เปนทางผานของอาหาร ที่ถูกบดเคี้ยวแลวกลืนลงสู กระเพาะอาหาร สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
การทํางานของระบบยอยอาหาร ๑) อาหารถูกยอยที่ปากโดยการเคี้ยวและมีน้ําลาย ออกมาชวยยอย ๒. ๒) อาหารถูกกลืนลงสูกระเพาะอาหาร และถูกยอย โดยน้ํายอย สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
๓) อาหารสงไปยังลําไสเล็กและถูกยอยโดยน้ํายอย สารอาหาร ที่ผานการยอยแลวจะถูกดูดซึมผานผนังลําไสเล็กเพื่อนําไปใช ในการเจริญเติบโตของรางกาย ๔) กากอาหารขับเคลื่อนไปยังลําไสใหญเพื่อดูดซึมน้ํา วิตามินและแรธาตุเขาสูรางกาย ๕) กากอาหารสวนที่เหลือจะถูกขับออกมานอกรางกาย ผานทางระบบขับถายเปนอุจจาระ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
๓. ความสําคัญของระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหาร เปนระบบที่เปลี่ยนอาหารที่รับประทาน ใหเปนสารอาหารที่จําเปนตอการเจริญเติบโตของรางกาย สงผล ใหมีพัฒนาการทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ และสติปญญา เปนไปตามวัย ซึ่งหากระบบยอยอาหารไมสามารถทํางานได ตามปกติ จะทําใหเจ็บปวย รางกายออนแอ การเจริญเติบโตและ พัฒนาการผิดปกติ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
วิธีดูแลระบบยอยอาหาร ใหทํางานตามปกติ ๑) ทําจิตใจใหแจมใส ไมเครียดเพราะถาเครียดจะทําให กระเพาะอาหารหลั่งน้ํายอยออกมามากกวาปกติ เกิดอาการระคายเคืองกระเพาะอาหาร ลําไสหดตัว มากกวาปกติ ๔. สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
๒) ดูแลรักษาความสะอาดของชองปากและฟนโดยการ แปรงฟนใหถูกวิธี เพราะถาฟนแข็งแรงจะชวยบดเคี้ยว อาหารใหละเอียดกอนกลืน การเคี้ยวอาหารไมละเอียด ทําใหกระเพาะอาหารทํางานหนักมากขึ้น ๓) รับประทานอาหารใหตรงเวลาทําใหระบบยอยอาหาร ทํางานปกติ การรับประทานอาหารไมตรงเวลาเปนสาเหตุ ของโรคกระเพาะอาหาร โรคลําไสอักเสบ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
๔) รับประทานอาหารที่ปรุงสุก สะอาด ไมรับประทานอาหาร สุก ๆ ดิบ ๆ และอาหารรสจัด เพราะอาจทําใหเกิดกรด ในกระเพาะอาหาร มีอาการอึดอัดในกระเพาะอาหาร ๕) รับประทานอาหารที่ยอยงายและรับประทานผัก ผลไม เปนประจํา เพราะผัก ผลไมมีเสนใยอาหาร ชวยใหการ ขับถายสะดวก เชน ผักบุง ตําลึง คะนา ถั่วฝกยาว มะมวง กลวย สม มะละกอ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕ ๖) ดื่มน้ําสะอาดวันละ ๖-๘ แกว จะชวยใหระบบ ยอยอาหารและการขับถายทํางานไดดี ๗) ขับถายอุจจาระใหเปนเวลา เพื่อไมใหกากอาหารตกคาง และมีแกสในลําไส และทองผูกหรือขับถายยาก
ระบบขับถายปสสาวะ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
ความหมายและอวัยวะที่สําคัญของ ๑. ระบบขับถายปสสาวะ ระบบขับถายปสสาวะ เปนการกรองของเสีย ที่ไมมีประโยชนตอรางกาย เชน น้ํา ยูเรีย ออกจาก กระแสเลือด และขับออกมาในรูปของน้ําปสสาวะ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
ระบบขับถายปสสาวะ อวัยวะที่สําคัญในระบบขับถายปสสาวะ ไดแก ไต กรวยไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ เพราะทําหนาที่กรองของเสียออกจากเลือด ใหอยูในรูปของน้ําปสสาวะ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
อวัยวะที่สําคัญในระบบขับถายปสสาวะ กระเพาะปสสาวะ เปนทางผานให น้ําปสสาวะไหลมารวมกัน ไตขางขวา กรวยไต ไตขางซาย ทอไต ทอปสสาวะ เปนที่เก็บปสสาวะ เมื่อมีปริมาณมากจะ ยืดหดตัว ทําใหรูสึกปวด และขับปสสาวะผานทาง ทอปสสาวะ เปนทางผานของ น้ําปสสาวะออกนอก รางกาย เปนทางผานของ น้ําปสสาวะลงสู กระเพาะปสสาวะ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
๒ การทํางานของระบบขับถายปสสาวะ . กระเพาะปสสาวะ เปนที่เก็บสะสมน้ําปสสาวะ ทอปสสาวะ ขับปสสาวะออกนอก รางกาย ทอไต ไต กรองของเสีย ออกจากเลือดใหอยู ในรูปน้ําปสสาวะ น้ําปสสาวะ น้ําปสสาวะ น้ําปสสาวะ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
๓ ความสําคัญของระบบขับถายปสสาวะ . ระบบขับถายปสสาวะเปนระบบกําจัดของเสีย ออกจากรางกาย และชวยควบคุมปริมาณน้ําในรางกาย ใหอยูในปริมาณที่เหมาะสม จึงชวยไมใหเกิดการสะสม ของของเสียหรือเชื้อโรคในรางกาย สงผลใหมีสุขภาพดี สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
วิธีดูแลระบบขับถายปสสาวะ ๔. ใหทํางานตามปกติ ๑) ดื่มน้ําสะอาดวันละ ๖-๘ แกว เพราะน้ําจะชวย ใหระบบตาง ๆ ในรางกายทํางานเปนปกติ ๒) ไมกลั้นปสสาวะ เพราะจะทําใหกระเพาะปสสาวะ อักเสบ สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕
สุขศึกษาและพลศึกษา ป.๕ ๓) ไมรับประทานอาหารที่มีรสเค็มจัด เพราะเสี่ยงตอ การเปนโรคไต ๔) หากถายปสสาวะไมออก เจ็บอวัยวะเพศ เวลาขับถายปสสาวะหรือมีเลือดปนออกมา กับน้ําปสสาวะควรรีบบอกพอแมใหพาไปพบแพทย